İÇİNDEKİLER BÖLÜM I FEN LABORATUVARINA GİRİŞ 1 1.1. Fen Laboratuvarı Dersinin Amaçları 2 1.2. Etkili Bir Öğreticinin Nitelikleri 2 1.3. Bilim İnsanları ve Özellikleri 3 1.4. Bilimsel Süreçler 4 1.5. Bilimsel Bir Problem Nasıl Ortaya Çıkar ve Nasıl Çözülür? 4 Bölüm Kaynakçası 6 BÖLÜM 2 LABORATUVAR KURALLARI VE İLK YARDIM 9 2.1. Laboratuvar Çalışmalarına Giriş 10 2.2. Laboratuvar Kuralları 10 2.3. Laboratuvar Kazaları 11 2.4. Laboratuvarda İlk Yardım 11 Bölüm Kaynakçası 14 BÖLÜM 3 LABORATUVARIN ÖNEMİ VE ARAÇ-GEREÇLERİN SINIFLANDIRILMASI 17 3.1. Fen Bilimlerinde Laboratuvarın Önemi 18 3.2. Fen Laboratuvarının Özellikleri 18 3.3. Fen Laboratuvarı Kurma 19 3.4. Laboratuvarda Sık Kullanılan Araç-Gereçler 23 3.5. Deney Raporu Hazırlama 29 Bölüm Kaynakçası 32 BÖLÜM 4 VERİLERİN TOPLANMASI DÜZENLENMESİ VE GRAFİK ÇİZME 35 4.1. Veri Toplama ve Düzenleme 36 4.2. Tabloların Adlandırılması ve Hazırlanması 36 4.3. Grafik Türleri ve Grafik Çizme 37 Bölüm Kaynakçası 48 BÖLÜM 5 GÖZLEM YAPMA 51 Gözlem Yapma 52 Gözlemin Önemi 52 Gözlem Yapmanın Faydaları 53 5.1. Mürekkebin Su İçindeki Difüzyonu 58 5.2. Doludan Boş Kaba 60 5.3. Bernoulli İlkesini Doğrulayalım 62 5.4. Sudan Büyüteç Yapalım 65 5.5. Katı Basıncı Nelere Bağlıdır? 68 5.6. Su Kumaştan Geçer Mi? 70 5.7. Mumdan Salıncak Yapalım 72 5.8. Yiyecek ve İçeceklerin Dişlere Verdiği Zararı Görme 75 5.9. Kâğıt Islanır mı? 77
vi İçindekiler 5.10. Ay ın Evrelerini Gözlemleyelim 79 Bölüm Kaynakçası 81 BÖLÜM 6 ÖLÇME VE SAYILARI KULLANMA 83 Ölçme ve Sayıları Kullanma 84 6.2. Elektromıknatıs Yapalım 91 6.3. Açı Yapan Aynalar 93 6.4. Isı ile Kütle Arasındaki İlişki 95 6.5. Genetik Oranlar 97 6.6. Elektrik Devresinin Direncini Bulalım 99 6.7. Buzun Erimesi-Suyun Kaynaması 101 6.8. Dinamometre Yapalım 103 6.9. Sifon Yapalım 105 6.10. Sınıfımız Gerçekten Temiz mi? 106 Bölüm Kaynakçası 108 BÖLÜM 7 SINIFLANDIRMA (SINIFLAMA) 111 Sınıflandırma 112 7.1. Asit-Baz Belirteci Yapalım 113 7.2. Besin Maddelerimizi Sınıflandıralım 116 7.3. Kutuplardaki Hayvanlar Neden Üşümez? 120 7.4. İletken ve Yalıtkanları Ayıralım 122 7.5. Isı ve Ses Yalıtımı Yapalım 124 7.6. Durgun ve Akan Elektriği Karşılaştıralım 126 7.7. Elektrik Devrelerini Sınıflandıralım 129 7.8. Fosil Yapalım 132 7.9. Hangi Renk Yüzeyler İyi Isınır? 134 7.10. Adi Karışımların Ayrılması 135 Bölüm Kaynakçası 138 BÖLÜM 8 UZAY ZAMAN - UZAY KONUM İLİŞKİSİ 141 Uzay Zaman İlişkisini Kavrama 142 8.1. Yükselen Madeni Para 145 8.2. Portakal Düşüyor 148 8.3. Mum Yanılsaması 152 8.4. Görünmeyen Yazı 155 8.5. Kaybolan Para 157 8.6. Zıplayan Kapak 159 8.7. A. Gök Yüzü Neden Mavidir? 161 8.8. Suyu İpe Dizelim 165 8.9. Düz Aynada Görüntü Çizimi 167 8.10. Hologram Yapalım 169 Bölüm Kaynakçası 170 BÖLÜM 9 YORDAMA 173 Yordama 174 9.1. Balonda Su Kaynatalım 175 9.2. Buruşan Kutu 177
İçindekiler vii 9.3. Rüzgârın Gücünü Ölçelim 179 9.4. Dansimetre Yapalım 181 9.5. Yumurta Yutan Şişe 183 9.6. Üzümlerin Dansı (1) 185 9.7. Konuşan İp 187 9.8. Rüzgâr Nasıl Oluşur? 189 9.9. Elini Islatmadan Parayı Al 191 9.10. Işık Doğrusal Yol İzler 193 Bölüm Kaynakçası 195 BÖLÜM 10 HİPOTEZ KURMA 197 Hipotez Kurma 198 10.1. Sıcak Soğuk Su Dolu Şişeler 200 10.2. Tüpten Roket 202 10.3. Rüzgâr Vinci 204 10.4. Hovercraft Yapalım 206 10.5. Limondan Pil 208 10.6. Kâğıttan Köprü 210 10.7. Kimyasal Değişimler 211 10.8. Pes ve Tiz Sesler 213 10.9. Jet Araba Yapalım 216 10.10. Mıknatısın Etki Alanı 218 Bölüm Kaynakçası 220 BÖLÜM 11 ÖNCEDEN KESTİRME 223 Önceden kestirme 224 11.1. Suyu Arıtalım 225 11.2. Şişedeki Bahçe 229 11.3. Maddelerin Isı İletkenlikleri 234 11.4. Saf Su Oluşturalım 236 11.5. Balon Roket 238 11.6. Karışmayan Sıvılar 240 11.7. Oksijen Miktarını Ölçelim 242 11.8. Ultra Güçlü Pipet 244 11.9. Balondan Çöp Şiş 246 11.10. Su Termometresi Yapalım 248 Bölüm Kaynakçası 250 BÖLÜM 12 DEĞİŞKENLERİ DEĞİŞTİRME VE KONTROL ETME 253 Değişkenleri Değiştirme ve Kontrol Etme 254 12.1. Sarkaçlı Saatler 255 12.2. Hangi Mum Söner (Kulak Zarı Modeli)? 258 12.3 Kâğıt Nasıl Dönüyor? 260 12.4. Hangi Sıvı Daha Uzağa Fışkırır? 262 12.5. Cisimlerin Yüzme- Batma Kuralları 266 12.6. İnsan Pili Modeli 269 12.7. Nefesimizdeki Gazı Bulalım 271 12.8. Çim Adama Ne Oldu? 273
viii İçindekiler 12.9. Erozyonu Önleyelim 275 12.10. Buzu İple Çekelim 277 Bölüm Kaynakçası 278 BÖLÜM 13 YAPARAK TANIMLAMA 281 Yaparak Tanımlama 282 13.1. Diyapozon ve Ses Oluşumu 283 13.2. Yangın Söndürücü Yapalım 287 13.3. Birbirine Yapışan Bardaklar 289 13.4. Hacı Yatmaz Yapalım 290 13.5. Deprem Zili 292 13.6. Kaç Yerden Dokunduruyorum? 294 13.7. Akciğerlerimiz ve Sigara 295 13.8. Fren Yapalım 297 13.9. Barometre Yapalım 298 13.10. Portakal ile Balon Patlatma 300 Bölüm Kaynakçası 301 BÖLÜM 14 MODEL OLUŞTURMA 303 Model Oluşturma 304 14.1. Akciğerlerimiz Nasıl Çalışır? 305 14.2. Molekül Modeli Yapalım 308 14.3. Buzdolabının Çalışma İlkeleri 311 14.4. Rüzgâr Gülü ve Su Türbini Yapalım 313 14.5. Hücre Modeli Yapalım 315 14.6. Elektromotor Yapalım 317 14.7. Farklı Atom Modelleri 318 14.8. Yanardağ Yapalım 319 14.9. Gök Dürbünü ve Mikroskop Yapalım 321 14.10. Bebek Bezindeki Polimerler Sıvıyı Nasıl Emer? 323 Bölüm Kaynakçası 325 BÖLÜM 15 DENEY/PROJE DÜZENLEME YAPMA 327 Deney Proje Düzenleme Yapma 328 15.D.1. Dolaşım Sistemimizin Yapısı ve Çalışması 329 15.D.2. Nişasta Kare 334 15.D.3. Suyu Buzla Kaynatalım 336 15.D.4. Bitkiler Dışarıya CO 2 Gazı mı Verir? 338 15.D.5. Patatesi ve Havucu Çimlendirelim 339 15.D.6. Sera Etkisini Doğrulayalım 341 15.D.7. Memeli Gözünün İncelenmesi 342 15.D.8. Memeli Böbreğinin İncelenmesi 344 15.D.9. Dikotil ve Monokotil Çiçek Modeli Yapalım 346 15.D.10. Verilen Malzemelerle Deney Tasarlama 348 Proje Tasarlama 349 15.P.1. Örnek Proje: Pillerin Bitkilerin Gelişmesine ve Besin Üretimine Verdiği Zararlar 350 15.P.2. Ortak Kullanım Alanlarının Eğitimdeki Rolünün Artırılması 356
İçindekiler ix 15.P.3. Dersliklerin Çok Amaçlı Düzenlenmesi 358 15.P.4. Atık Ambalajlardan (Kaplardan) Daha Fazla Yararlanma 360 Bölüm Kaynakçası 362 BÖLÜM 16 MİKROSKOP ÇALIŞMALARI 365 Mikroskobun Yapısı ve Çalışması 366 16.1. Robert Hook un Gördüğü Hücreler 368 16.2. Saç Telimizi İnceleyelim 371 16.3. Bitkisel Hücreleri Tanıyalım 372 16.4. Dil Epitel Hücresi İnceleyelim 374 16.5. Kanı Hücrelerimizi İnceleyelim 376 16.6. Kurbağa Kanı İnceleyelim 378 16.7. Durgun Sularda Neler Var? 379 16.8. Yumurta Hücresi İnceleyelim 381 16.9. Akvaryum Balığında Dolaşım 383 16.10. Bira Mayasında Tomurcuklanma 385 Bölüm Kaynakçası 386