DEPREM YÖNETMELİĞİ 2007 VE TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ İLE UYUMLU ZAMAN TANIM ALANINDA ANALİZ SONUÇLARININ KARŞILAŞTIRILMASI

ÖZET: DEPREM YÖNETMELİĞİ 2007 VE TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ İLE UYUMLU ZAMAN TANIM ALANINDA ANALİZ SONUÇLARININ KARŞILAŞTIRILMASI A. Demir 1 ve A.H. Kayhan 2 1 Araş. Gör., İnşaat Müh. Bölümü, Pamukkale Üniversitesi, Denizli 2 Doç. Dr., İnşaat Müh. Bölümü, Pamukkale Üniversitesi, Denizli Email: ademir@pau.edu.tr Bu çalışmada, şu anda yürürlükte olan Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik ile önümüzdeki günlerde yürürlüğe girmesi beklenen Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği ile uyumlu zaman tanım alanında analiz sonuçları karşılaştırılmıştır. Bu amaçla, iki yönetmelikte yer alan, tanımlamalar ve gerekli koşullar dikkate alınarak ivme kaydı setleri elde edilmiş ve analizlerde kullanılmıştır. Zaman tanım alanında analizler için farklı titreşim periyodu ve yatay dayanım oranına sahip tek serbestlik dereceli sistemler dikkate alınmıştır. Tek serbestlik dereceli sistemlerin doğrusal olmayan davranışı için elastik-mükemmel plastik davranış modeli kullanılmıştır. Zaman tanım alanında analiz sonuçları kullanılarak, ivme kayıtlarından elde edilen maksimum ötelenme taleplerinin set içerisindeki ortalaması hesaplanmıştır ve karşılaştırılmıştır. ANAHTAR KELİMELER: Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği, zaman tanım alanında analiz, tek serbestlik dereceli sistem COMPARISON OF THE TIME HISTORY ANALYSIS RESULTS COMPATIBLE WITH TURKISH EARTHQUAKE CODE 2007 AND TURKISH BUILDING EARTHQUAKE CODE 2016 ABSTRACT: A. Demir 1 ve A.H. Kayhan 2 1 Araş. Gör., İnşaat Müh. Bölümü, Pamukkale Üniversitesi, Denizli 2 Doç. Dr., İnşaat Müh. Bölümü, Pamukkale Üniversitesi, Denizli Email: ademir@pau.edu.tr In this study, the results of nonlinear time history analysis which are compliance with the Turkish Earthquake Code 2007 and Turkish Building Earthquake Code which is become valid in coming days are compared. For this purpose, ground motion record sets were used compatible with Turkish Earthquake Code 2007 and Turkish Building Earthquake Code. Single-degree-of-freedom systems with different natural period and lateral strength ratio were considered for nonlinear time history analysis. For nonlinear behavior of single degree of freedom systems, elastic-perfect plastic behavior model was used. Using nonlinear time history analysis, the maximum drift demands of single degree of freedom systems were calculated for the ground motion records in the sets. The mean and variation of the maximum displacement demands were also calculated for the sets considering the both codes, separately, and compared. KEYWORDS: Turkish Building Earthquake Code, Turkish Earthquake Code 2007, time history analysis, single degree of freedom systems

1. GİRİŞ Deprem tehlikesi altındaki bölgelerde, mevcut yapıların deprem performanslarının belirlenmesi, ya da yeni bir yapının tasarımı için kullanılacak analiz yöntemleri arasında, en kapsamlı analiz yöntemi zaman tanım alanında analiz yöntemidir. Zaman tanım alanında analiz için kullanılacak ivme kayıtları tasarım spektrumları ile uyumlu olacak şekilde yapay olarak, sismik kaynak ve dalga yayılımı özellikleri dikkate alınarak benzetim yolu ile ya da gerçek deprem kayıtlarından elde edilmektedir (Bommer ve Acevedo, 2004; Boore, 2003). Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik (TDY2007, 2007), EUROCODE-8 (2004) gibi modern deprem yönetmeliklerinde, zaman tanım alanında analiz yöntemi, yapı sistemlerinin analizinde kullanılacak bir yöntem olarak öngörülmekte ve analiz için gerekli tanımlamalara ve koşullara yer verilmektedir. Bu yönetmeliklerde genel yaklaşım, zaman tanım alanında analizler için kullanılacak ivme kayıtlarının, yerel zemin sınıfları için tanımlanmış tasarım ivme spektrumları ile belirli bir periyot aralığında uyumlu olacak şekilde seçilmesidir. Yakın zamanda TDY2007 nin yerine yürürlüğe girmesi beklenen Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği nin (TBDY, 2016) taslağı incelendiğinde, hem tasarım ivme spektrumunun hem de yapıların zaman tanım alanında analizi için gerekli tanımlama ve koşulların değiştiği görülmektedir. Bu çalışmada, TDY2007 ve TBDY de yer alan zaman tanım alanında analiz ile ilgili tanımlama ve koşullardaki farklılığın, analizlerden elde edilen yapısal tepkiler üzerindeki etkisi araştırılmıştır. Bu amaçla, her iki yönetmelik ile uyumlu olarak yapılacak zaman tanım alanında analiz sonucunda elde edilecek maksimum ötelenme talepleri karşılaştırılmıştır. Analizler için farklı titreşim periyodu ve yatay dayanım oranına sahip tek serbestlik dereceli (TSD) sistemler ele alınmıştır. TSD sistemlerin doğrusal olmayan davranışı elastik-mükemmel plastik davranış modeli ile temsil edilmiştir. Ele alınan yönetmeliklerde tanımlanmış olan yerel zemin sınıflarına ait tasarım ivme spektrumları dikkate alınarak ivme kaydı setleri elde edilmiş ve analizlerde kullanılmıştır. Her iki yönetmeliğe göre de belirli bir sayıda (TDY2007 ye göre en az yedi, TBDY ne göre en az onbir) ivme kaydı kullanılarak yapılacak analizlerden elde edilen maksimum ötelenme taleplerinin ortalaması, yapısal tepkilerin değerlendirilmesi amacı ile kullanılabilmektedir. Bu çalışmada da karşılaştırma amacı ile maksimum ötelenme taleplerinin her bir ivme kaydı seti için hesaplanan ortalaması dikkate alınmıştır. 2. TEK SERBESTLİK DERECELİ SİSTEMLER Eğer bir sistemin hareket halinde bulunduğu konum tek bir parametrenin verilmesi ile belirlenebiliyorsa bu tür sistemlere tek serbestlik dereceli (TSD) sistemler denilmektedir. TSD sistemlerin davranışını mesnet şartları ve hareket denkleminin başlangıç şartları dikkate alınarak elde edilen çözümü belirler. Şekil 1 de TSD sistemin titreşiminin matematiksel modeli verilmiştir. Şekilde, x yapının zamana bağlı yer değiştirmesini ifade etmektedir. TSD sistemlerin titreşiminde temel bileşenler rijitlik (k), kütle (m), sönüm katsayısı (c) ve dış kuvvettir. Burada sönüm, enerji tüketim mekanizmasını, dış kuvvet ise hareketin kaynağını temsil etmektedir. Yer hareketi etkisindeki TSD sistemin hareket denklemi Denklem 1 ile verilmiştir. mxt () + cxt () + kxt () = - mx () t (1) Bu çalışmada TSD sistemlerin doğrusal olmayan davranışının temsil edilmesi için kullanılan Elastik Mükemmel Plastik (EMP) çevrimsel davranış modeli, genellikle referans davranış modeli olarak kullanılmaktadır. Şekil 1 de EMP modele ait çevrimsel davranış için yük-deplasman ilişkisi (F-U) görülmektedir. Elastik davranışın sonunda akma dayanımına (F y) ulaşılmakta ve akma noktasından sonra dayanımda bir artış olmaksızın elastik deplasmanlar yanında plastik deplasmanlar da meydana gelmektedir. Yükleme ve yük boşalması esnasında rijitlikte (k) bir değişme oluşmamaktadır (Celep, 2008). g

Bu çalışmada, titreşim periyodu 0.4s ile 1.2s arasında (0.4, 0.6, 0.8, 1.0, 1.2) değişen TSD sistemler dikkate alınmıştır. TSD sistemlerin yatay yük kapasitelerinin (F y), deprem hesabına esas ağırlığına (W) oranı, yatay dayanım oranı (F y/w) olarak tanımlanmaktadır. Her bir doğal titreşim periyodu için 0.1, 0.2 ve 0.3 yatay dayanım oranına sahip TSD sistemler ayrı ayrı dikkate alınmıştır. Şekil 1. Tek serbestlik dereceli sistem ve çevrimsel davranış modeli 3. ZAMAN TANIM ALANINDA ANALİZ İÇİN KULLANILAN İVME SETLERİ Zaman tanım alanında doğrusal olmayan analiz yönteminde, yapıya etkiyen zamana bağlı yükler altında, taşıyıcı sistem elemanlarının doğrusal olmayan davranışı da göz önüne alınarak sistemin hareket denklemi adım adım çözülmektedir. Bu bölümde, TDY2007 ve TBDY de zaman tanım alanında analiz ile ilgili olarak yapılan tanımlamalar ve kullanılan ivme kaydı setleri ile ilgili bilgiler yer almaktadır. 3.1. TDY2007 ye Göre Zaman Tanım Alanında Analiz Koşulları ve Tasarım İvme Spektrumları Zaman tanım alanında yapılacak deprem hesabı için kaydedilmiş depremler veya kaynak ve dalga yayılımı özellikleri fiziksel olarak benzeştirilmiş yer hareketleri kullanılabilir. Bu tür yer hareketleri üretilirken yerel zemin koşulları da uygun biçimde göz önüne alınmalıdır. Analiz için en az üç ivme kaydının kullanılması ve seçilecek ivme kayıtlarının aşağıda verilen koşulları sağlaması gerekir: a) Kuvvetli yer hareketinin süresi, binanın dikkate alınan doğrultudaki birinci doğal titreşim periyodunun 5 katından ve 15 saniyeden daha kısa olmayacaktır. b) Deprem yer hareketlerinin sıfır periyoda karşı gelen spektral ivme değerlerinin ortalaması A 0g den daha küçük olmayacaktır. c) Her bir ivme kaydına göre %5 sönüm oranı için bulunacak spektral ivme değerlerinin ortalaması, binanın göz önüne alınan deprem doğrultusundaki birinci periyodu T ye göre 0.2T ile 2.0T aralığında, TDY2007 de tanımlanmış olan elastik spektral ivmelerinin %90 ından daha az olmayacaktır. d) Hesapta, üç yer hareketi kullanılması durumunda analiz sonuçlarının maksimumu, en az yedi yer hareketi kullanılması durumunda ise analiz sonuçlarının ortalaması tasarım için esas alınacaktır. Deprem bölgelerinde herhangi bir zemin üzerinde yapılacak yeni binalar için tasarım depreminin, bina önem katsayısı I=1 olan binalar için 50 yıllık bir süre içerisinde aşılma olasılığı %10 dur. Deprem yüklerinin belirlenmesi için esas alınacak olan Spektral İvme Katsayısı, A(T), Denklem 2 ile verilmiştir. Denklem 2 de yer alan A 0 etkin yer ivme katsayısıdır ve birinci derece deprem bölgesi için 0.4 alınmaktadır. Yerel zemin sınıflarına bağlı olarak tanımlanmış olan %5 sönüm oranına sahip spektrum katsayısı S(T), yerel zemin sınıflarına ait spektrum karakteristik periyotları (T A ve T B) ve bina doğal titreşim periyodu T ye bağlı olarak hesaplanmaktadır. AT ( ) = A IST ( ) (2) 0

3.2. TBDY ye Göre Zaman Tanım Alanında Analiz Koşulları ve Tasarım İvme Spektrumları Bina taşıyıcı sistemlerinin zaman tanım alanında deprem hesabında kullanılacak deprem kayıtlarının seçimi, tasarıma esas deprem yer hareketi düzeyi ile uyumlu deprem büyüklükleri, fay uzaklıkları, kaynak mekanizmaları ve yerel zemin koşulları dikkate alınarak yapılacaktır. Binanın bulunduğu bölgede tasarıma esas deprem yer hareketi düzeyi ile uyumlu geçmiş deprem kayıtlarının mevcut olması durumunda öncelikle bu kayıtlar kullanılacaktır. Bir boyutlu veya iki boyutlu analiz için en az 11 ivme kaydının kullanılması ve seçilecek ivme kayıtlarının aşağıda verilen koşulları sağlaması gerekir: a) Aynı depremden seçilecek kayıt sayısı üçü geçmeyecektir. b) Kayıtlara ait spektrumların ortalamasının 0.2T p ve 1.5T p periyotları (T p binanın hakim doğal titreşim periyodu) arasındaki genliklerinin, TBDY ye göre tanımlanan tasarım spektrumunun aynı periyod aralığındaki genliklerinden daha küçük olmaması kuralına göre, deprem yer hareketlerinin genlikleri ölçeklendirilecektir. Tasarım spektrumun oluşturulması için bu yönetmelik kapsamında dört farklı deprem yer hareketi düzeyi tanımlanmıştır. Deprem Düzeyi 2 (DD-2), spektral büyüklüklerin 50 yılda aşılma olasılığının %10 ve buna karşı gelen tekrarlanma periyodunun 475 yıl olduğu seyrek deprem yer hareketini nitelemektedir. Bu deprem yer hareketi, standart tasarım deprem yer hareketi olarak da adlandırılmaktadır. TBDY de dört farklı deprem yer hareketi düzeyi için, Spektral İvme Haritaları (https://testtdth.afad.gov.tr) dikkate alınmaktadır. Herhangi bir deprem yer hareketi düzeyi için yatay elastik tasarım ivme spektrumu nun ordinatları olan yatay elastik tasarım spektral ivmeleri S ae(t), doğal titreşim periyoduna bağlı olarak yerçekimi ivmesi (g) cinsinden Denklem 3 te tanımlanmıştır. Denklem 3 te T A ve T B yatay tasarım spektrumu köşe periyotları, S DS ve S D1 tasarım spektral ivme katsayılarıdır. Spektrumda sabit yer değiştirme bölgesine geçiş periyodu T L=6s alınacaktır. T Sae( T) = (0.4 + 0.6 ) SDS (0 T TA) T A S ( T) = S ( T T T ) ae DS A B S S T = T T T T SD 1TL Sae( T) = ( T ) 2 L T T D1 ae( ) ( B L) (3) 3.3. Analiz İçin Seçilen İvme Kayıtları Bu çalışmada TDY2007 ye göre birinci derece deprem bölgesinde yer alan Denizli ili, Tavas ilçesi, Altınova mahallesi (Enlem: 37.526 Boylam: 28.998) dikkate alınmıştır. Bu mahalle için spektral ivme katsayıları S S=0.774 ve S 1=0.193 olarak bulunmuştur. İvme kayıtlarının seçiminde TDY2007 ye göre Z1, Z2, Z3 sınıfı zeminler, TBDY ye göre ZB, ZC, ZD sınıfı zeminler dikkate alınmıştır. Şekil 2 de, bina önem katsayısı I=1 olan bir yapı için kullanılacak yatay elastik tasarım spektral ivmeleri, yerel zemin sınıflarına bağlı olarak verilmiştir.

Şekil 2. TDY2007 ve TBDY ye göre yerel zemin sınıfları için tasarım spektral ivmeleri Bilindiği gibi, gerçek depremlere ait kayıtların bulunduğu sayısal veri tabanlarında elde edilen ivme kayıtlarının özelliklerinden, deprem büyüklüğü, fay tipi, deprem kaynağına olan mesafe, kayıt süresi gibi özellikler değişkenlik göstermektedir. Bu çalışmada ivme kayıtlarının tasarım ivme spektrumuna uygun olarak seçilmesi ve ölçeklendirilmesinde, kayıt istasyonlarının faya olan mesafeleri, deprem büyüklüğü ve maksimum yer ivmesi ile ilgili ilave kriterler dikkate alınmıştır. Avrupa Kuvvetli Yer Hareketi Veri Tabanı ndan (Ambraseys ve diğ 2004) aşağıda belirtilen ilave koşullar da dikkate alınarak toplam 542 ivme kaydı bileşeninden oluşan bir katalog kullanılmıştır. İvme kaydı seçimleri bu katalogdan yapılmıştır. a) İvme kayıtlarının kaydedildiği depremlerin büyüklüğü M 5.5 alınmıştır. b) Depremin kaydedildiği istasyonların faya olan mesafeleri 10-50 km arasındadır. c) İvme kaydının maksimum yer ivmesi en az 0.1g kabul edilmiştir. Seçilen 542 ivme kaydının, EUROCODE-8 e göre 190 ı A sınıfı zemin grubunda, 236 sı B sınıfı zemin grubunda ve 116 sı C sınıfı zemin grubunda kaydedilmiştir. Yukarıda verilen koşullar dikkate alındığında D ve E sınıfı zeminler için yeterli sayıda kayıt bulunamadığı görülmüş ve bu zemin sınıfları dikkate alınmamıştır. İvme kaydı seçiminde Kayhan (2012) tarafından önerilen yöntem kullanılmıştır. TDY2007 de tanımlanan Z1, Z2 ve Z3 sınıfı zeminler ile uyumlu setler için sırası ile A, B ve C grubu zeminlerde kaydedilen kayıtlar arasından seçim yapılmıştır. Her bir yerel zemin sınıfı için iki, toplam altı set elde edilmiştir. İvme kaydı setleri oluşturulurken aşağıdaki hususlar dikkate alınmıştır. a) İvme kayıtlarının ölçeklendirilmesi için kullanılan ölçeklendirme katsayısının 0.50-2.00 arasındadır. b) Her bir ivme setinde 7 ivme kaydı bulunmaktadır. c) Bir sette yer alan ivme kayıtlarının spektral ivme değerlerinin ortalamasının hedef spektruma oranı için dikkate alınacak periyot aralığında alt sınır olarak 0.90 tanımlanmış, ancak herhangi bir üst sınır tanımlanmamıştır. Bu çalışmada, hedef spektrum ile ivme setlerine ait ortalama spektrum arasındaki uyumun artırılması amacı ile üst sınır 1.10 olarak tanımlanmıştır. d) Çalışmada ele alınan tek serbestlik dereceli sistemlerin periyotları 0.40s-1.20s arasında değiştiği için uyum için kullanılacak periyot aralığı 0.08s-2.40s seçilmiştir. TBDY de tanımlanan ZB, ZC ve ZD sınıfı zeminler ile uyumlu setler için sırası ile A, B ve C grubu zeminlerde kaydedilen kayıtlar arasından seçim yapılmıştır. Her bir yerel zemin sınıfı için iki, toplam altı set elde edilmiştir. İvme kaydı setleri oluşturulurken aşağıdaki hususlar dikkate alınmıştır. a) İvme kayıtlarının ölçeklendirilmesi için kullanılan ölçeklendirme katsayısının 0.50-2.00 arasındadır. b) İvme kaydı setlerinde 11 adet ivme kaydı bulunmaktadır. c) Bir sette yer alan ivme kayıtlarının spektral ivme değerlerinin ortalamasının hedef spektruma oranı için dikkate alınacak periyot aralığında alt sınır olarak 1.00 tanımlanmış, ancak herhangi bir üst sınır

tanımlanmamıştır. Bu çalışmada, hedef spektrum ile ivme setlerine ait ortalama spektrum arasındaki uyumun artırılması amacı ile 1.20 olarak bir üst sınır tanımlanmıştır. d) Çalışmada ele alınan tek serbestlik dereceli sistemlerin periyotları 0.40s-1.20s arasında değiştiği için uyum için kullanılacak periyot aralığı 0.08s-2.00s seçilmiştir. İvme setlerinde yer alan kayıtlara ait spektrumlar, ortalama spektrum ve hedef spektrumun yer aldığı örnekler Şekil 3 te verilmiştir. Örnekler için Z1 ve ZB sınıfı zemin için elde edilen birinci setler kullanılmıştır. Şekil 3. TDY2007 ve TBDY ile uyumlu ivme setlerine ait spektrumlar (Z1 ve ZB sınıfı zemin, ilk set) Şekil 4 te örnek olarak seçilen yerel zemin sınıfları için TDY2007 ve TBDY ile uyumlu olarak elde edilen iki sete ait ortalama spektrumlar ve hedef spektrum verilmiştir. Şekil 4. TDY2007 ve TBDY ile uyumlu ivme setlerine ait ortalama spektrumlar (Z1 ve ZB sınıfı zemin) 4. MAKSİMUM ÖTELENME TALEPLERİ Elde edilen ivme setlerinde yer alan kayıtlar kullanılarak, tek serbestlik dereceli sistemlerin zaman tanım alanında doğrusal olmayan analizleri gerçekleştirilmiş ve maksimum ötelenme talepleri elde edilmiştir. İvme kayıtlarından elde edilen maksimum ötelenme taleplerinin ilgili set için hesaplanan ortalaması, o sete ait maksimum ötelenme talebi olarak kabul edilmiştir. TDY2007 de tanımlanan Z1, Z2 ve Z3 sınıfı zeminler, sırası ile TBDY de tanımlanan ZB, ZC ve ZD sınıfı zeminler ile uyum göstermektedir. Bu sebeple Z1 ile ZB, Z2 ile ZC ve Z3 ile ZD sınıfı zeminler için elde edilen maksimum ötelenme talepleri karşılaştırılmıştır.

Şekil 5. Z1 (TDY2007) ve ZB (TBDY) ile uyumlu setlerden elde edilen maksimum ötelenme talepleri Şekil 5 te Z1 (TDY2007) ve ZB (TBDY) ile uyumlu setlerden elde edilen maksimum ötelenme talepleri, titreşim periyodu ve yatay dayanım oranına bağlı olarak verilmiştir. Bilindiği gibi, her bir zemin sınıfı için iki ivme seti kullanılmıştır. Bu sebeple, iki ivme seti için de elde edilen sonuçlar Şekil 5 te yer almaktadır. Belirli bir adreste bulunan bir TSD sistem için TDY2007 dikkate alınarak elde edilen maksimum ötelenme talepleri, TBDY dikkate alınarak elde edilen maksimum ötelenme taleplerine oranla belirgin biçimde yüksektir. Bu durum, çalışmada ele alınan tüm titreşim periyodu ve yatay dayanım oranı değerleri için geçerlidir. Örneğin T=0.4s ve F y/w=0.10 olan TSD için TDY2007 ile uyumlu setlere ait maksimum ötelenme talebi 7.52cm ve 4.81cm iken, TBDY ile uyumlu setler için maksimum ötelenme talebi 2.13cm ve 2.06cm olarak elde edilmiştir. Yatay dayanım oranı arttıkça, TDY2007 ile TBDY kullanılarak elde edilen maksimum ötelenme talepleri arasındaki oran azalmaktadır. Titreşim periyodunun, iki farklı yönetmelik ile uyumlu setlerden elde edilen maksimum ötelenme talepleri arasındaki oran üzerinde belirgin bir etkisi olduğu gözlenmemiştir. Şekil 6. Z2 (TDY2007) ve ZC (TBDY) ile uyumlu setlerden elde edilen maksimum ötelenme talepleri Şekil 6 da Z2 (TDY2007) ve ZC (TBDY) ile uyumlu setlerden elde edilen maksimum ötelenme talepleri, titreşim periyodu ve yatay dayanım oranına bağlı olarak verilmiştir. Şekil 6 da da, TDY2007 dikkate alınarak elde edilen maksimum ötelenme taleplerinin, TBDY dikkate alınarak elde edilen maksimum ötelenme taleplerine oranla yüksek olduğu görülmektedir. Yatay dayanım oranı arttıkça, TDY2007 ile TBDY kullanılarak elde edilen maksimum ötelenme talepleri arasındaki oran Z2-ZC sınıfı zeminler için de azalmaktadır.

Şekil 7. Z3 (TDY2007) ve ZD (TBDY) ile uyumlu setlerden elde edilen maksimum ötelenme talepleri Şekil 7 de Z3 (TDY2007) ve ZD (TBDY) ile uyumlu setlerden elde edilen maksimum ötelenme talepleri, titreşim periyodu ve yatay dayanım oranına bağlı olarak verilmiştir. Zemin sınıfı Z3-ZD olduğunda, maksimum ötelenme talepleri, Z1-ZB ve Z2-ZC ye göre daha da artmaktadır. Yatay dayanım oranının, TDY2007 ile TBDY kullanılarak elde edilen maksimum ötelenme talepleri arasındaki oran üzerindeki etkisi Z3-ZD sınıfı zeminler için de geçerlidir. Şekil 5-Şekil 7 de özetlenen sonuçlar, herhangi bir konumda bulunan bir bina veya binayı temsil eden TSD sistem için tasarım ve/veya performans değerlendirmesinde kullanılması öngörülen maksimum ötelenme taleplerinin, TDY2007 ve TBDY ile uyumlu setler kullanıldığında önemli ölçüde farklılık gösterdiğini ifade etmektedir. Bu sonucun, çalışma kapsamında ele alınan tüm TSD sistemler için geçerli olduğu görülmektedir. 5. SONUÇLAR Bu çalışmada, halen yürürlükte olan TDY2007 ile yakın zamanda yürürlüğe girmesi beklenen TBDY de yer alan tanımlamalar dikkate alınarak elde edilen ivme kaydı setleri kullanılarak yapılan zaman tanım alanında doğrusal olmayan analizlerden elde edilen sonuçların karşılaştırılması amaçlanmıştır. Zaman tanım alanında analizler için, farklı titreşim periyodu ve yatay dayanım oranına sahip TSD sistemler dikkate alınmıştır. Her iki yönetmelikte de belirli bir sayıda ivme kaydı kullanılması durumunda ivme kayıtlarından elde edilen sonuçların ortalamasının kullanılabileceği öngörülmektedir. Bu sebeple, TSD sistemlerin analizleri ile elde edilen maksimum ötelenme taleplerinin, ilgili yönetmelikler dikkate alınarak oluşturulan ivme setleri için hesaplanan ortalaması karşılaştırılmıştır. TSD sistemler için birbiri ile uyumlu zemin sınıfları dikkate alınarak yapılan karşılaştırma sonucunda aşağıdaki bulgular elde edilmiştir. Bilindiği gibi belirli bir konumda bulunan bir yapı için TDY2007 ye göre deprem bölgesine bağlı olarak ivme spektrumu tanımlanmaktadır. TBDY de ise deprem bölgesi kavramı kullanılmamakta, bunun yerine tasarım ivme spektrumlarının tanımlanması için spektral ivme katsayılarından yararlanılmaktadır. TBDY ile uyumlu ivme setleri kullanılarak herhangi bir TSD sistem için elde edilen maksimum ötelenme talebi, TDY2007 ile uyumlu ivme setleri kullanılarak elde edilen maksimum ötelenme talebine göre daha düşüktür. Bunun sebebinin, herhangi bir konumda ve belirli bir zemin sınıfı üzerinde yer alan bir yapı için kullanılması gereken tasarım ivme spektrumunun tanımında yapılan değişiklikler olduğu değerlendirilmektedir. Belirtmek gerekir ki, TDY2007 ye göre birinci derece deprem bölgesinde bulunan birçok konum için TBDY ye göre farklı spektral ivme katsayıları kullanılması mümkündür. Dolayısı ile elde edilen sonuçların sadece bu çalışmada ele alınan konum (Enlem: 37.526 Boylam: 28.998) için geçerli olduğu, TDY2007 ye göre birinci derece deprem bölgesinde bulunan farklı konumlar için TBDY ye göre farklı hedef spektrumlar elde edilebileceği, bunun da bu çalışmada ele alınan sonuçları etkileyebileceği dikkate alınmalıdır.

Yatay dayanım oranı arttıkça, TDY2007 ile uyumlu olarak elde edilen maksimum ötelenme taleplerinin, TBDY ile uyumlu olarak elde edilen maksimum ötelenme taleplerine oranı azalmaktadır. Titreşim periyodunun, söz konusu oran üzerinde belirgin bir etkisi olmadığı gözlenmiştir. Zemin sınıfı TDY2007 ye göre Z1 den Z3 e doğru değiştiğinde (TBDY ye göre ZB den ZD ye doğru), TDY2007 ile uyumlu olarak elde edilen maksimum ötelenme taleplerinin, TBDY ile uyumlu olarak elde edilen maksimum ötelenme taleplerine oranı azalmaktadır. Sonuç olarak, herhangi bir konumda bulunan bir bina veya binayı temsil eden TSD sistem için tasarım ve/veya performans değerlendirmesinde kullanılması öngörülen maksimum ötelenme taleplerinin, TB2007 ve TBDY ile uyumlu setler kullanıldığında farklılık göstereceği söylenebilir. Bu çalışmada elde edilen sonuçlar, elastikmükemmel plastik davranış modeline sahip TSD sistemler kullanılarak ve her bir zemin sınıfı ile uyumlu iki ivme seti kullanılarak elde edilmiştir. Farklı yapı modelleri ve ivme kaydı setleri kullanılarak benzer çalışmaların yapılması, bu çalışmada elde edilen sonuçların değerlendirilmesi ve geliştirilmesi açısından faydalı olacaktır. KAYNAKLAR Ambraseys, N.N., Douglas, J., Rinaldis, D., Berge, T.C., Suhadolc, P., Costa, G., Sigbjornsson, R. ve Smit, P. (2004). Dissemination of european strong-motion data. vol. 2, Cd-Rom collection. UK: Engineering and Physical Sciences Research Council. Bommer, J.J, Acevedo, A.B. (2004). The use of real earthquake accelerograms as input to dynamic analysis. Journal of Earthquake Engineering 8(1), 43 91. Boore, D.M. (2003). Simulation of ground-motion using the stochastic method. Pure and Applied Geophysics 160, 635 676. Celep, Z. (2008). Betonarme Taşıyıcı Sistemlerde Doğrusal Olmayan Davranış ve Çözümleme, Beta Dağıtım, İstanbul, EUROCODE-8. (2004). Design of Structures for Earthquake Resistance, Part 1: General Rules, Seismic Actions and Rules for Buildings. EN1998-1-2004, European Committee for Standardization, Brussels. Kayhan, A.H. (2012). Armoni araştırması ile ivme kaydı seçimi ve ölçeklendirme. İMO Teknik Dergi 23, 5751-5775. TBDY. (2016). Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği (Taslak). http://www.deprem.gov.tr/belgeler2016/tbdy.pdf. TDY2007. (2007). Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Ankara.