1. BÖLÜM - Menkul Sermaye ratlar n n Vergilendirilmesi ve Beyan 1. BÖLÜM MENKUL SERMAYE RATLARININ VERG LEND R LMES VE BEYANI Gelir Vergisi Kanunu nun 75 nci maddesinde menkul sermaye irad, sahibinin ticari, zirai veya mesleki faaliyeti d fl nda nakdi sermaye veya para ile temsil edilen de erlerden oluflan sermaye dolay s yla elde etti i kar pay, faiz, kira ve benzeri iratlar olarak tan mlam flt r. Bu tan m dikkate al nd nda menkul sermaye irad ndan söz edebilmek için öncelikle ; 1- Elde edilen irad n ticari, zirai veya mesleki faaliyet d fl nda elde edilmifl olmas ve 2- rad n nakdi sermaye veya para ile temsil edilebilen hisse senedi, tahvil gibi de erlerden elde edilmifl olmas, 3- rad n; faiz, kar pay, kira veya benzeri flekilde elde edilmifl bulunmas gerekti i görülmektedir. Ayr ca bir k s m iratlar yukar da verilen tam n kapsam na girmesi dahi Gelir Vergisi Kanunu nun 75 maddesinde; kayna ne olursa olsun afla da yaz l iratlar menkul sermaye irad oldu u kabul edilmifltir. Bu iratlar: 1. Her nevi hissen senetlerinin kar paylar (kurucu hisse senetleri ve di er intifa hisse senetlerine verilen kar paylar ve pay sahiplerine haz rl k dönemi için faiz olarak veya baflka adlarla yap lan her türlü ödemeler ile Sermaye Piyasas Kanunu'na göre kurulan yat r m fonlar kat lma belgelerine ödenen kar paylar dahil.) 2. fltirak hisselerinden do an kazançlar (Limited fiirket ortaklar n n, ifl ortakl klar n n ortaklar ve komanditerlerin kâr paylar ile kooperatiflerin da tt klar kazançlar bu zümreye dahildir. Kooperatiflerin ortaklar ile yapt klar muamelelerden do an kârlar n ortaklara, kooperatifle yapt klar muameleler nispetinde tevzii, kazanç da t m say lmaz.) Adi komandit flirketlerde komanditerlerin kâr paylar, flirket kâr n n iliflkin bulundu u takvim y l nda elde edilmifl say l r; 3. Kurumlar n idare Meclisi Baflkan ve üyelerine verilen kar paylar ; 4. Kurumlar Vergisi Kanunu uyar nca y ll k veya özel beyanname veren dar mükellef kurumlar n, indirim ve istisnalar düflülmeden önceki kurum kazanc ndan, hesaplanan kurumlar vergisi düflüldükten sonra kalan k sm, 5. Her nevi tahvil ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut daresi, Kamu Ortakl daresi ve Özellefltirme daresi'nce ç kar lan menkul k ymetlerden sa lanan gelirler (Döviz cinsinden yahut dövize, alt na veya baflka bir de ere endeksli menkul k ymetlerin itfas s ras nda oluflan de er art fllar irat say lmaz.) 15
Menkul K ymetlerden ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar ndan Elde Edilen Gelirlerin Vergilendirilmesi ve Beyan istanbul smmmo 6. Her nevi alacak faizleri (Adi, imtiyazl, rehinli, senetli alacaklarla carî hesap alacaklar ndan do an faizler ve kamu tüzelkiflilerince borçlan lan ve senede ba lanm fl olan mebla lar için ödenen faizler dahil.) 7. Mevduat faizleri (Bankalara, bankerlere, tasarruf sand klar na, tevdiat kabul eden di er müesseselere yat r lan vadeli, vadesiz paralara ödenen faizler, bunlar d fl nda kalan kifli ve kurulufllardan devaml olarak para toplama ifli ile u raflanlar n her ne flekil ve ad alt nda olursa olsun toplanan paralara sa lad klar gelirler ve menfaatler ile bankalar ve 2499 say l Sermaye Piyasas Kanununa göre kurulan arac kurumlar aras ndaki borsa para piyasas nda de erlendirilen paralara ödenen faizler de mevduat faizi say l r.); 8. Hisse senetleri ve tahvillerin vadesi gelmemifl kuponlar n sat fl ndan elde edilen bedeller; 9. fltirak hisselerinin sahibi ad na henüz tahakkuk etmemifl kar paylar n n devir ve temliki karfl l nda al nan para ve ay nlar; 10. Her çeflit senetlerin iskonto edilmesi karfl l nda al nan iskonto bedelleri; 11. Faizsiz olarak kredi verenlere ödenen kâr paylar ile kâr, ve zarar ortakl belgesi karfl l ödenen kâr paylar ve özel finans kurumlar nca kâr ve zarara kat lma hesab karfl l nda ödenen kâr paylar. 12. Repo Kazançlar 13. Tüzel kiflili i haiz emekli sand klar, yard m sand klar ile emeklilik ve sigorta flirketleri taraf ndan; a) On y l süreyle prim, aidat veya katk pay ödemeden ayr lanlara yap lan ödemeler, b) On y l süreyle katk pay ödemifl olmakla birlikte bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakk kazanmadan ayr lanlar ile di er sand k ve sigortalardan on y l süreyle prim veya aidat ödeyenlere ve vefat, malûliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayr lanlara yap lan ödemeler, c) Bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakk kazananlar ile bu sistemden vefat, malûliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayr lanlara yap lan ödemeler. Yukar da yaz l iratlar, bunlar sa layan sermaye sahibinin ticari faaliyetine ba l bulundu u takdirde, ticari kazanc n tespitinde nazara al n r. Yukar da say lan ve 2006 y l nda elde edilen menkul sermaye iratlar n n beyan nda G.V.K. nu geçici 67 nci madde kapsam nda vergi tevkifat na tabi olup olmad n n önemi bulunmaktad r. Söz konusu madde hükümleri de dikkate al - narak yukar da belirtilen her bir menkul sermaye irad n n vergilendirilmesi ve beyan afla da aç klanm flt r. 16
1. BÖLÜM - Menkul Sermaye ratlar n n Vergilendirilmesi ve Beyan 1- MENKUL KIYMET N KT SAP VE HRAÇ TAR H N N ÖNEM Bilindi i üzere 01.01.2006 tarihinden itibaren Gelir Vergisi Kanunu nun geçici 67 nci maddesi çerçevesinde menkul k ymet ve di er sermaye piyasas araçlar - n n büyük bir k sm n n elden ç kar lmas ve elde tutulmas sürecinde elde edilen gelirlerin vergilendirilmesinde tevkifat uygulamas esas na geçilmifltir. Tevkif suretiyle vergilendirilen söz konusu gelirler için ticari faaliyet kapsam nda elde edilmedi i sürece y ll k beyanname verilmeyecektir. Ancak geçici 67 nci madde de bir k s m gelirler tevkifat kapsam ndan ç kar lm fl ve 31.12.2005 tarihinde geçerli olan düzenlemelere göre vergilendirilmesi öngörülmüfltür. Geçici 67 nci maddenin (10) numaral f kras uyar nca 01.01.2006 tarihinden önce iktisap edilmifl olan menkul k ymet veya di er sermaye piyasas araçlar - n n elden ç kar lmas ndan veya elde tutulma sürecinde elde edilen gelirler için de bankalar veya arac kurumlarca tevkifat yap lmayacak olup, bu gelirlerin vergilendirilmesinde, 31.12.2005 tarihi itibar yla geçerli olan hükümler uygulanacakt r. Bu kapsamda 2006 y l nda elde etti i gelir 01.01.2006 tarihinden önce iktisap etti imiz bir menkul k ymet veya di er sermaye piyasas araçlar ndan ise bu gelirin vergilendirilmesinde 31.12.2005 tarihinde ki düzenlemeler dikkate al nacakt r. Burada dikkat edilmesi gereken husus menkul k ymet veya di er sermaye piyasas arac n n ihraç tarihinin bir önemi olmad önemli olan husus söz konusu k ymetin mükellef taraf ndan 01.01.2006 tarihinden önce iktisap edilmifl olmas d r. Örnek: Bay (A), (X) A.fi ye ait hisse senedini 26.12.2005 tarihinde 20.000 YTL ye sat n alm fl, 17.02.2006 tarihinde ise bu hisse senetlerini 25.000 YTL ye elden ç - kararak 5.000 YTL de er art fl kazanc elde etmifltir. Bay (A), ayr ca 01.01.2006 tarihinden önce iktisap etti i (Y) A.fi. nin hisse senetleri ile ilgili olarak 19.06.2006 tarihinde kar da t m sebebiyle 5.000 YTL kar pay alm flt r. Bay (A), (X) A.fi. ye ait hisse senetlerini 01.01.2006 tarihinden önce iktisap etti i ve kar paylar Geçici 67 nci madde kapsam nda olmad için 2006 y l nda elde etti i kar pay ve de er art fl kazanc dolay s yla 31.12.2005 tarihinde geçerli olan eski hükümlere göre vergilendirilece inden, bu gelirleri için Geçici 67 nci maddeye göre tevkifat yap lmayacakt r. Di er taraftan Geçici 67 nci maddenin (9) numaral f kras hükmü uyar nca 01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilmifl olan her nevi tahvil ve Hazine bonolar ile Toplu Konut daresi ve Özellefltirme daresince ç kar lan menkul k ymetlerin elde tutulmas veya elden ç kar lmas suretiyle sa lanan gelirlerin vergilen- 17
Menkul K ymetlerden ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar ndan Elde Edilen Gelirlerin Vergilendirilmesi ve Beyan istanbul smmmo dirilmesinde Geçici 67 nci madde hükümleri uygulanmayacakt r. Burada söz konusu menkul k ymetlerin iktisap tarihinin bir önemi bulunmamakta önemli olan belirtilen menkul k ymetlerin 01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilmifl olmas d r. Bu k ymetlerin elde tutulmas sürecinde veya elden ç kar lmas sonucunda oluflan gelirler için bankalar veya arac kurumlarca Geçici 67 nci maddeye göre tevkifat yap lmayacakt r. Bu k ymetlerle ilgili olarak 2006 y l veya sonras nda elde edilen getiriler, Gelir Vergisi Kanununda bu gelirlerin vergilendirilmesine yönelik olarak 31.12.2005 tarihi itibar yla yer alan hükümler çerçevesinde vergilendirilmeye devam edilmesi gerekmektedir. Örnek: Bayan (A), 07.07.2004 tarihinde ihraç edilen Devlet tahvilini 10.01.2005 tarihinde iktisap etmifl, bu tahvillerin bir k sm n 02.06.2006 tarihinde elden ç karm fl, di er k sm n ise itfa tarihi olan 05.07.2006 tarihine kadar bekleterek faiz geliri elde etmifltir. Söz konusu tahvilin ihraç tarihi 01.01.2006 tarihinden önce oldu undan, Bayan (A) n n elde etmifl oldu u gerek faiz geliri gerekse al m-sat m kazanc Gelir Vergisi Kanununun 31.12.2005 tarihinde geçerli olan hükümlerine göre de erlendirilecektir. Dolay s yla, bu gelirler için Geçici 67 nci maddeye göre tevkifat yap lmayacakt r. Örnek: Bayan (A), 13.07.2005 tarihinde ihraç edilen Devlet tahvilini 05.01.2006 tarihinde iktisap etmifl ve bu tahvilleri 02.06.2006 tarihine kadar elinde tutarak (X) Bankas na satm flt r. Söz konusu tahvilin ihraç tarihi 01.01.2006 tarihinden önce oldu undan, Bayan (A) n n elde etmifl oldu u al m-sat m kazanc Gelir Vergisi Kanununun 31.12.2005 tarihinde geçerli olan hükümlerine göre de erlendirilecektir. Bu gelirler için Geçici 67 nci maddeye göre tevkifat yap lmayacakt r. Yukar da yap lan aç klamalar çerçevesinde 31.12.2005 tarihinde geçerli olan düzenlemeler 2006 y l nda elde edilen bir k s m menkul sermaye iratlar na uygulanmaktad r. Bu nedenle yaz m zda konular 31.12.2005 tarihinde geçerli olan düzenlemelerde dikkate al narak aç klanm flt r. 2-DEVLET TAHV L VE HAZ NE BONOSU FA Z GEL RLER Gelir Vergisi Kanunu nun 75/5 nci maddesi gere ince Devlet Tahvili ve Hazine bonosu faizi gelirleri menkul sermaye irad d r. Söz konusu irat sahibinin ticari faaliyetine ba l olarak elde edildi i taktirde, elde edilen gelirin ticari kazanca dahil edilmesi gerekmektedir. 18
1. BÖLÜM - Menkul Sermaye ratlar n n Vergilendirilmesi ve Beyan Yaz m z n yukar daki bölümünde de aç kland üzere Geçici 67 nci maddenin (9) numaral f kras hükmü uyar nca 01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilmifl olan her nevi tahvil ve Hazine bonolar ile Toplu Konut daresi ve Özellefltirme daresince ç kar lan menkul k ymetlerin elde tutulmas veya elden ç kar lmas suretiyle sa lanan gelirlerin vergilendirilmesinde Gelir Vergisi Kanununun 31.12.2005 tarihinde geçerli olan hükümler dikkate al nmas gerekmektedir. Burada önemli olan husus hazine bonosu ve devlet tahvilinin ihraç tarihi olup iktisap tarihinin bir önemi bulunmamaktad r. Söz konusu hükümlerde dikkate al - narak 2006 takvim y l nda elde edilen yukar da belirtilen menkul sermaye iratlar n n vergilendirilmesi ve beyan afla daki gibi olacakt r. 2.1-26.07.2001 Tarihinden Önce hraç Edilen Devlet Tahvili Ve Hazine Bonosundan Tam Mükellef Gerçek Kiflilerce Elde Edilen Faiz Geliri Gelir Vergisi Kanununun 3 üncü maddesine göre, tam mükellef gerçek kifliler Türkiye içinde ve d fl nda elde ettikleri kazanç ve iratlar n tamam üzerinden vergilendirilmektedir. Bu kapsamda tam mükellef gerçek kifliler 2006 takvim y - l nda, 26.07.2001 tarihinden önce ihraç edilen Devlet Tahvili ve Hazine Bonosundan elde edilen faiz gelirinin beyan na afla daki aç klamalar do rultusunda karar vermeleri gerekmektedir. Söz konusu faiz gelirleri için Gelir Vergisi Kanununda herhangi bir istisna bulunmamaktad r. Belirtilen gelirler 94 ncü madde kapsam nda %0 oran nda gelir vergisi tevkifat na tabi tutulmaktad rlar. Di er taraftan 26.07.2001 tarihinden önce ihraç edilen Devlet Tahvili ve Hazine Bonosundan elde edilen faiz geliri Gelir Vergisi Kanunu nun 76 nc maddesinde belirtilen indirim oran na tabidirler. Buna göre tam mükellef gerçek kifliler taraf ndan 2006 y l nda elde edilen söz konusu gelirlere %46,5 lik bir indirim oran uygulanarak bulunan tutar beyan d fl tutulacakt r. Ancak devlet tahvili ve hazine bonosu dövize, alt na veya baflka bir de ere endeksli veya döviz cinsinden ihraç edilmifl ise bu menkul k ymetlerden elde edilen gelirler, zaten reel tutarlar oldu u için, bunlarda yeniden bir reel tutar tespitine gerek bulunmamakta ve indirim oran uygulanmamas gerekmektedir. Tam mükellef gerçek kiflinin beyan gereken baflkaca geliri bulunmamas halinde, indirim tutar uyguland ktan sonra kalan devlet tahvili ve hazine bonosu faiz geliri tutar n, Gelir Vergisi Kanunu nun 86 nc maddesinde yer alan 18.000 YTL lik beyanname verme s n r na iliflkin rakam ile karfl laflt r lmas gerekmektedir. Bulunan rakam n 18.000 YTL yi aflmas halinde devlet tahvili ve hazine bonosu faiz geliri (indirim oran n n uygulamas ndan sonra kalan tutarlar) verilecek beyannameye dahil edilecektir. Tersi durumda ise söz konusu iratlar verilecek beyannameye dahil edilmeyecektir. 19
Menkul K ymetlerden ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar ndan Elde Edilen Gelirlerin Vergilendirilmesi ve Beyan istanbul smmmo Tam mükellef gerçek kiflinin hazine bonosu ve devlet tahvili faiz gelirinin yan s ra beyan gereken baflkaca geliri bulunmas halinde beyan s n r olan 18.000 YTL yi aflmayan hazine bonosu ve devlet tahvili faiz gelirinin beyan edilip edilmeyece i konusunda karar verilir yaz m z n Gelirin Toplanmas ve Beyan bölümünde yap lan aç klamalara göre karar verilmesi gerekmektedir. 2.2-26.07.2001-31.12.2005 Tarihleri Aras nda hraç Edilen Devlet Tahvili Ve Hazine Bonosundan Tam Mükellef Gerçek Kiflilerce Elde Edilen Faiz Geliri Tam mükellef gerçek kifliler 2006 takvim y l nda, 26.07.2001-31.12.2005 tarihleri aras nda ihraç edilen Devlet Tahvili ve Hazine Bonosundan elde etti i faiz gelirinin beyan na afla daki aç klamalar do rultusunda karar vermeleri gerekmektedir. Söz konusu faiz gelirleri için Gelir Vergisi Kanununda herhangi bir istisna bulunmamaktad r. Belirtilen gelirler 94 ncü madde kapsam nda %0 oran nda gelir vergisi tevkifat na tabi tutulmaktad rlar. Ayr ca Gelir Vergisi Kanununun geçici 59 uncu madde hükmü ile 31.12.2007 tarihine kadar, 26.7.2001-31.12.2005 tarihleri aras nda ihraç edilen Devlet tahvilleri ve Hazine bonolar n n faiz gelirleri ve elden ç kar lmas ndan sa lanan di- er kazançlar toplam n n; 2001 y l nda 50 milyar liras, 2002 ve izleyen y llarda bu tutar n veya art r lm fl tutar n her y l için belirlenen yeniden de erleme oran nda art r lmas yla bulunacak tutar gelir vergisinden istisna edilmifltir. Bu hükme göre, 2006 y l nda söz konusu gelirlere uygulanacak istisna tutar 191.089,20 YTL olmaktad r. Söz konusu madde hükmü gere ince istisnadan yararlanma flartlar n afla daki flekilde s ralayabiliriz. - stisnadan yararlanacak menkul k ymetler Devlet Tahvili ve Hazine Bonosudur. Ayr ca belirtilen menkul k ymetlerin kanun hükmü gere ince 26.7.2001-31.12.2005 tarihleri aras nda ihraç edilmifl olmas gerekmektedir. Buna göre 26.7.2001 tarihinden önce ihraç edilmifl Devlet Tahvili ve Hazine Bonosundan sa lanan gelirler ile ad geçen menkul k ymetlerin elden ç kar lmas sonucu sa lanan di er kazançlar istisna kapsam na girmemektedir. - stisna, Devlet Tahvili ve Hazine Bonosu gelirleri ile bu menkul k ymetlerin elden ç kar lmas sonucu sa lanan di er kazançlar n toplam na uygulanacakt r.yani istisna; faiz gelirleri aç s ndan indirim oran, elden ç karma dolay s yla elde edilen di er kazançlar aç s ndan ise maliyet bedelinin endekslenmesi uyguland ktan sonra bulunan tutara uygulanacakt r. - stisna tutar 2006 y l gelirleri için 191.089,20 YTL olup istisna, faiz gelirleri ile elden ç karma dolay s yla elde edilen di er kazançlar toplam na uygulanacakt r. Bir gerçek kiflinin, hem faiz hem de elden ç karma dolay s yla elde etti i 20
1. BÖLÜM - Menkul Sermaye ratlar n n Vergilendirilmesi ve Beyan kazanc n bulunmas ve gelir toplam n n istisna s n r n aflmas halinde, istisnan n hangi kazanca uygulanaca mükellefçe serbestçe belirlenecektir. -Bir gerçek kiflinin 2006 takvim y l nda elde etti i gelir sadece 26.7.2001-31.12.2005 tarihleri aras nda ihraç edilmifl Devlet Tahvili ve/veya Hazine Bonosu faiz gelirinden oluflmas halinde, elde edilen gelire %46,5 lik indirim oran ve 191.089,20 YTL istisna tutar uyguland ktan sonra kalan tutar 18.000 YTL l k beyanname verme s n r na iliflkin rakam n tespitinde dikkate al nacakt r. Bulunan rakam n 18.000 YTL yi aflmas halinde Devlet Tahvili ve/veya Hazine Bonosu faiz gelirinin tamam (indirim oran n n ve istisna rakam n n uygulamas ndan sonra kalan tutarlar) verilecek beyannameye dahil edilecektir. Tersi durumda ise söz konusu iratlar verilecek beyannameye dahil edilmeyecektir. -26.7.2001-31.12.2005 tarihleri aras nda ihraç edilmifl Devlet tahvili ve Hazine bonolar n n elden ç kar lmas ndan do an kazançlar aç s ndan Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 80 inci maddesinde yer alan 14.000 YTL l k istisnadan ayr ca yararlan lamayacakt r. Söz konusu tarihten önce ihraç edilmifl Devlet tahvili ve Hazine bonolar elden ç kar lmas ndan do an kazançlar aç s ndan ise mükerrer 80 inci maddesinde yer alan istisnadan yararlan labilecektir. - stisnan n süresi 31.12.2007 tarihine kadar olup bu tarihten sonra yukar da aç klanan nitelikteki faiz gelirlerine ve di er kazançlara istisna uygulanamayacakt r. - stisna sadece gerçek kiflilerce elde edilen kazançlar yönünden geçerli olup, ticari iflletmelere ait olan bu tür gelirler ile ilgili olarak uygulanmayacakt r. Yukar da aç klanan flartlar dahilinde, istisna kapsam na giren söz konusu kazançlar için y ll k beyanname verilmeyece i gibi, di er gelirler dolay s yla verilecek y ll k beyannameye de bu kazançlar dahil edilmeyecektir. Tam mükellef gerçek kiflinin hazine bonosu ve devlet tahvili faiz gelirinin yan s ra beyan gereken baflkaca geliri bulunmas halinde indirim oran ve istisna uygulamas ndan sonra kalan ve beyan s n r olan 18.000 YTL yi aflmayan hazine bonosu ve devlet tahvili faiz gelirinin beyan edilip edilmeyece i konusunda yaz m z n Gelirin Toplanmas ve Beyan bölümünde yap lan aç klamalara göre karar verilmesi gerekmektedir. Örnek Gerçek kifli Abbas COfiAR 2006 y l nda 10.400 YTL Devlet tahvili faizi ve 9.600 YTL Hazine bonosu faizi olmak üzere toplam 20.000 YTL menkul sermaye irad elde etmifltir. Bay Abbas COfiAR n elde etti i gelirler, Gelir Vergisi Kanununun 76 nc maddesine istinaden indirim oran na tabi olan gelir unsurlard r. ndirim oran n n uygulanmas suretiyle bulunacak [20.000 (20.000 x % 46,5 )] 10.700 YTL lik 21
Menkul K ymetlerden ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar ndan Elde Edilen Gelirlerin Vergilendirilmesi ve Beyan istanbul smmmo net gelir, 2006 y l için belirlenen beyana iliflkin 18.000 YTL lik haddin alt nda kald ndan beyan edilmeyecektir. Bu durumda, beyanname verilmeyecek olup, tevkif yoluyla al nan vergiler nihai vergi olacakt r. Söz konusu örne imizde faiz geliri elde edilen hazine bonosu ve devlet tahvilinin 26.07.2001 31.12.2005 tarihleri aras nda ihraç edilmifl belgelerden olmas halinde indirim oran n n uygulanmas sonras kalan tutar n ayr ca 191.089,20 YTL lik istisna haddi ile karfl laflt r lmas gerekmektedir. Her iki halde de mükellef bu gelir için y ll k gelir vergisi beyannamesi vermeyecektir. 2.3-01.01.2006 Tarihinden tibaren hraç Edilen Devlet Tahvili Ve Hazine Bonosundan Tam Mükellef Gerçek Kiflilerce Elde Edilen Faiz Geliri Geçici 67 nci maddenin (1) numaral f kras nda yap lan düzenleme ile tahvil ve bonolar n elde tutulma süreci veya itfas s ras nda elde edilen gelirler üzerinden, itfa bedeli veya dönemsel getirinin tahsiline arac l k eden banka veya arac kurumlar taraf ndan tevkifat yap lmas öngörülmüfltür. tfa bedeli veya dönemsel getirinin tahsilinde banka veya arac kurum kullan lmad durumlarda elde edilen getiriler üzerinden yap lacak tevkifata iliflkin düzenleme de maddenin (2) numaral f kras nda yap lm flt r. Söz konusu düzenlemede, banka veya arac kurumlara kendi portföylerinde yer alan k ymetler dolay s yla yap lan ödemeler üzerinden tevkifat yap lmamas öngörülmüfltür. Bu kapsamda Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddesinin ikinci f kras n n (5) numaral bendinde yaz l ve 01.01.2006 tarihinden itibaren ihraç edilen devlet tahvili ve hazine bonosu faiz gelirleri geçici 67 nci madde kapsam nda banka, arac kurumlar veya ödemeyi yapanlarca tevkifata tabi tutulmas gerekmektedir. Tevkifat oranlar 01.01.2006 21.07.2006 tarihleri aras nda elde edilen gelirler için %15, 22.07.2006 tarihinden itibaren elde edilen gelirler için %10 oran ndad r. Di er taraftan 22.07.2006 tarihinden itibaren dar mükellef gerçek kifli ve kurumlara için tevkifat oran %0 olarak belirlenmifltir. Geçici 67 nci maddeyle getirilen düzenleme ile çeflitli finansal araçlardan elde edilen getirilerin ayn düzeyde kaynakta vergilenmesi, ticari faaliyetlere dahil olmayan gelirler için kaynakta yap lan bu vergilemenin nihai vergileme olmas öngörülmüfltür. Bu çerçevede, gerçek kiflilerce elde edilen ve Geçici 67 nci madde kapsam nda tevkifata tabi tutulan kazançlar için tutar ne olursa olsun y ll k veya münferit beyanname verilmeyecektir. Di er gelirler dolay s yla verilecek y ll k beyannameye de bu gelirler dahil edilmeyecektir. Geliri elde edenin tam veya dar mükellef olmas durumu de ifltirmeyecektir. Yap lan aç klamalardan da anlafl laca üzere, 01.01.2006 tarihinden itibaren ihraç edilen Devlet Tahvili ve Hazine Bonosundan elde edilen faiz gelirleri tutar 22
1. BÖLÜM - Menkul Sermaye ratlar n n Vergilendirilmesi ve Beyan ne olursa olsun beyan edilmeyecektir. Di er gelirler dolay s yla beyanname verilse dahi söz konusu gelirler beyannameye dahil edilmeyecektir. Örnek : Bay Burhan DÜZ ün 2006 takvim y l nda elde etmifl oldu u devlet tahvili faiz gelirleri ile hazine bonosu faiz gelirleri afla daki gibidir. -2006 y l nda ihraç edilen hazine bonolar ndan elde edilen faiz geliri : 750.000 YTL -2005 y l nda ihraç edilen devlet tahvili faiz geliri 400.000 YL Bay DÜZ ün 2006 y l nda ihraç edilen hazine bonolar ndan elde etti i 750.000 YTL faiz geliri geçici 67 nci madde kapsam nda vergi tevkifat na tabi tutuldu- undan bu gelirler için y ll k beyanname verilmeyecektir. Di er gelirler için y ll k gelir vergisi beyannamesi verilse dahi söz konusu gelir verilecek beyannameye dahil edilmeyecektir. 2005 y l nda ihraç edilen devlet tahvillerinden elde edilen 400.000 YTL faiz geliri geçici 67 nci madde kapsam nda vergi tevkifat na tabi olmad ndan 31.12.2005 tarihinde ki hükümler çerçevesinde beyan edilip edilmeyece ine karar verilecektir. Bu kapsamda elde edilen faiz gelirine ilk olarak %46,5 oran nda indirim uygulanacakt r. Bulunan tutar olan [400.000 (400.000 * 0,465)] 214.000 YTL den 2006 y l için uygulanan 191.089,20 YTL lik istisna düflülecektir. Kalan tutar (214.000 191.089,20) 22.910,80 YTL, beyan s n r olan 18.000 YTL yi geçti i için bay DÜZ verece i y ll k gelir vergisi beyannamesinde menkul sermaye irad olarak 22.910,80 YTL beyan edecektir. 2.4- Ticari Faaliyet Kapsam nda Elde Edilen Devlet Tahvili ve Hazine Bonosu Faiz Gelirleri Ticari faaliyet kapsam nda elde edilen Devlet Tahvili ve Hazine Bonosu Faiz gelirleri ticari kazanca ait hükümler çerçevesinde beyana tabi tutulmas gerekmektedir. Bu tür gelirler için indirim veya istisna uygulamas söz konusu de ildir. Bu nedenle Devlet Tahvili ve Hazine Bonosunun ihraç tarihinin de bir önemi bulunmamaktad r. Ancak 01.01.2006 tarihinden sonra ihraç edilen Devlet Tahvili ve Hazine Bonosu faiz gelirlerinden geçici 67 nci madde kapsam nda tevkif suretiyle ödenmifl olan vergiler, genel hükümler çerçevesinde ticari kazançla ilgili olarak verilen beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir. Mahsup sonras arta kalan bir tutar n bulunmas halinde bu tutar genel hükümler çerçevesinde red ve iade edilecektir. Di er taraftan burada dikkat edilmesi gereken bir di er husus ise geçici 67 nci madde kapsam nda tevkif suretiyle ödenmifl olan verginin, ifllemden do an kazanc n tabi oldu u tevkifat oran ile çarp m sonucu bulunacak tutar aflan k sm y ll k beyannamede hesaplanan vergiden mahsup edilemeyecektir. 23
Menkul K ymetlerden ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar ndan Elde Edilen Gelirlerin Vergilendirilmesi ve Beyan istanbul smmmo 2.5- Dar Mükellef Gerçek Kiflilerce Elde Edilen Devlet Tahvili ve Hazine Bonosu Faiz Gelirleri Gelir Vergisi Kanununun 6 nc maddesine göre, Türkiye de yerleflik olmayan gerçek kifliler (dar mükellefler) sadece Türkiye içinde elde ettikleri kazanç ve iratlar üzerinden vergilendirilmekte olup, ayn Kanunun 7 nci maddesinde de kazanc n Türkiye de elde edilmesi, sermayenin Türkiye de yat r lm fl olmas na ba lanm flt r. Di er taraftan, Gelir Vergisi Kanununun 86 nc maddesinin 2 numaral f kras - na göre, dar mükellef gerçek kifliler taraf ndan elde edilen ve tamam Türkiye de tevkif suretiyle vergilendirilmifl olan menkul sermaye iratlar için y ll k beyanname verilmemekte, di er gelirler için beyanname verilmesi halinde de bu gelirler beyannameye dahil edilmemektedir. Dolay s yla, dar mükellef gerçek kiflilerce Devlet Tahvili ve Hazine Bonosundan elde edilen faiz gelirleri, Türkiye de tevkif suretiyle vergilendirilmifl kabul edildi inden, bu k ymetlerden elde edilen faiz gelirleri tutar ne olursa olsun beyan edilmeyece i gibi, di er gelirlerin beyan halinde de beyannameye dahil edilmeyecektir. 3- EUROBOND LARDAN ELDE ED LEN FA Z GEL RLER Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddesinde; ticari, zirai veya mesleki faaliyet d fl nda nakdi sermaye veya para ile temsil edilen de erlerden oluflan sermaye dolay s yla elde edilen kar pay, faiz, kira ve benzeri iratlar menkul sermaye irad olarak de erlendirilmekte olup, yukar da da belirtildi i üzere, her nevi tahvil ve Hazine bonosu faizleri menkul sermaye irad olarak kabul edilmektedir. Vergi uygulamas bak m ndan, Hazine taraf ndan yurt d fl nda ihraç edilen menkul k ymetler de (Eurobond) Devlet tahvili ve Hazine bonosu gibi de erlendirilmektedir. Bu kapsamda, Eurobondlardan elde edilen faiz gelirleri, Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin 7/a bendine göre % 0 (S f r) oran nda tevkifata tabi tutulmakta olup, vergi uygulamas nda tevkifat oran s f r olarak belirlenmifl kazançlar tevkifatl kabul edilmektedir. Eurobondlar n döviz cinsinden ihraç edilmesi nedeniyle elde edilen faiz gelirlerine indirim oran uygulanmamaktad r. Geçici 59 uncu madde hükmüne göre, 31/12/2007 tarihine kadar uygulanmak üzere, 26/07/2001-31/12/2005 tarihleri aras nda ihraç edilen Devlet tahvilleri ve Hazine bonolar n n faiz gelirleri ve elden ç kar lmas ndan sa lanan kazançlar toplam n n 2006 y l nda 191.089,20 YTL si, 2007 y l nda ise bu tutar n yeniden de erleme oran nda art r lmas yla bulunacak tutar gelir vergisinden istisna edil- 24
1. BÖLÜM - Menkul Sermaye ratlar n n Vergilendirilmesi ve Beyan mifltir. stisna kapsam na giren kazançlar için y ll k beyanname verilmeyece i gibi, di er gelirler dolay s yla verilecek beyannameye bu kazançlar dahil edilmeyecektir. Bu durumda, gerek 01/01/2006 tarihinden önce gerekse bu tarihten sonra ihraç edilen Eurobondlar n elde tutulmas sürecinde elde edilen faiz gelirlerinin tam ve dar mükellef gerçek kifliler yönünden vergilendirilmesi afla daki gibi olacakt r. 3.1- Tam Mükellef Gerçek Kiflilerin Eurobondlardan Elde Etti i Faiz Geliri Gelir Vergisi Kanununun 3 üncü maddesine göre, tam mükellef gerçek kifliler Türkiye içinde ve d fl nda elde ettikleri kazanç ve iratlar n tamam üzerinden vergilendirilmektedir. Tam mükellef gerçek kiflilerce elde edilen faiz gelirinin 26/07/2001 tarihinden önce ihraç edilen Eurobondlara iliflkin olmas halinde, bu gelirlere Geçici 59 uncu maddedeki 191.089,20 YTL lik istisna uygulanmayacak olup, faiz gelirinin 103 üncü maddede yaz l tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan beyan s n r n aflmas halinde (2006 y l için beyan s n r 18.000 YTL), tamam n n y ll k beyanname ile beyan edilmesi gerekmektedir. 31/12/2007 tarihine kadar uygulanmak üzere, 26/07/2001-31/12/2005 tarihleri aras nda ihraç edilen Eurobondlardan faiz geliri elde edilmesi durumunda ise, Geçici 59 uncu maddeye göre 2006 y l için belirlenmifl olan 191.089,20 YTL lik istisna tutar düflülecek olup, kalan tutar n beyan s n r n olan 18.000 YTL yi aflmas halinde bu tutar n tamam beyan edilecektir. Tam mükellef gerçek kiflilerce elde edilen faiz gelirinin 01/01/2006 tarihinden sonra ihraç edilen Eurobondlara iliflkin olmas halinde, bu gelirlere Geçici 59 uncu maddedeki istisna uygulanmayacak, 18.000 YTL lik beyan s n r n n afl lmas halinde, tamam y ll k beyanname ile beyan edilecektir. Eurobondlar n döviz cinsinden ihraç edilmesi nedeniyle, bu k ymetlerin itfas s - ras nda oluflan de er art fllar irat say lmad gibi, elde edilen gelirlere indirim oran uygulamas da söz konusu de ildir. Bu uygulamada Eurobondlar n ihraç tarihinin herhangi bir önemi bulunmamaktad r. Örnek: Bay Bar fl EVREN, 2005 y l nda ihraç edilen Eurobondlardan 2006 takvim y l nda 180.000 YTL, 2006 y l nda ihraç edilen Eurobondlardan ise 150.000 YTL faiz geliri elde etmifltir. 2005 y l nda ihraç edilen Eurobondlardan elde edilen faiz gelirine indirim oran uygulanmayacak sadece 191.089,20 YTL lik istisna uygulanacakt r. Elde edilen 180.000 YTL lik faiz geliri istisna rakam n n alt ndan kald ndan beyan edilmeyecektir. 25
Menkul K ymetlerden ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar ndan Elde Edilen Gelirlerin Vergilendirilmesi ve Beyan istanbul smmmo 2006 y l nda ihraç edilen Eurobondlardan elde edilen faiz gelirine ise istisna uygulanmayacakt r. Elde edilen faiz geliri 18.000 YTL lik beyan s n r n aflt ndan 150.000 YTL lik gelirin tamam y ll k gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilecektir. 3.2- Dar Mükellef Gerçek Kiflilerin Eurobondlardan Elde Etti i Faiz Geliri Gelir Vergisi Kanununun 6 nc maddesine göre, Türkiye de yerleflik olmayan gerçek kifliler (dar mükellefler) sadece Türkiye içinde elde ettikleri kazanç ve iratlar üzerinden vergilendirilmekte olup, ayn Kanunun 7 nci maddesinde de kazanc n Türkiye de elde edilmesi, sermayenin Türkiye de yat r lm fl olmas na ba lanm flt r. Di er taraftan, Gelir Vergisi Kanununun 86 nc maddesinin 2 numaral f kras - na göre, dar mükellef gerçek kifliler taraf ndan elde edilen ve tamam Türkiye de tevkif suretiyle vergilendirilmifl olan menkul sermaye iratlar için y ll k beyanname verilmemekte, di er gelirler için beyanname verilmesi halinde de bu gelirler beyannameye dahil edilmemektedir. Dolay s yla, dar mükellef gerçek kiflilerce Eurobondlardan elde edilen faiz gelirleri, Türkiye de tevkif suretiyle vergilendirilmifl kabul edildi inden, bu k ymetlerden elde edilen faiz gelirleri tutar ne olursa olsun beyan edilmeyece i gibi, di er gelirlerin beyan halinde de beyannameye dahil edilmeyecektir. 4- ÖZEL SEKTÖR TARAFINDAN HRAÇ ED LEN TAHV LLERDEN ELDE ED LEN FA Z GEL RLER Gelir Vergisi Kanunu nun 75/5 nci maddesi gere ince özel sektör taraf ndan ihraç edilen faizi gelirleri menkul sermaye irad d r. Söz konusu irat sahibinin ticari faaliyetine ba l olarak elde edildi i taktirde, elde edilen gelirin ticari kazanca dahil edilmesi gerekmektedir. Yaz m z n yukar daki bölümünde de aç kland üzere Geçici 67 nci maddenin (9) numaral f kras hükmü uyar nca 01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilmifl olan her nevi tahvilin elde tutulmas sa lanan gelirlerin vergilendirilmesinde Gelir Vergisi Kanununun 31.12.2005 tarihinde geçerli olan hükümleri dikkate al nmas gerekmektedir. Söz konusu hükümlerde dikkate al narak özel sektör taraf ndan ihraç edilen tahvillerden elde edilen faiz gelirlerinin vergilendirilmesi ve beyan afla daki gibi olacakt r. 4.1-01.01.2006 Tarihinden Önce hraç Edilen Özel Sektör Tahvillerinden Tam Mükellef Gerçek Kiflilerce Elde Edilen Faiz Geliri Tam mükellef gerçek kifliler; 2006 takvim y l nda, 01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilen Özel Sektör Tahvillerinden elde edilen faiz gelirinin beyan na afla- daki aç klamalar do rultusunda karar vermeleri gerekmektedir. 26
1. BÖLÜM - Menkul Sermaye ratlar n n Vergilendirilmesi ve Beyan Söz konusu faiz gelirleri için Gelir Vergisi Kanununda herhangi bir istisna bulunmamaktad r. Belirtilen gelirler 94 ncü madde kapsam nda %10 oran nda gelir vergisi tevkifat na tabi tutulmaktad rlar. Di er taraftan 01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilen Özel Sektör Tahvillerinden elde edilen faiz geliri Gelir Vergisi Kanunu nun 76 nc maddesinde belirtilen indirim oran na tabidirler. Buna göre tam mükellef gerçek kifliler taraf ndan 2006 y l nda elde edilen söz konusu gelirlere %46,5 lik bir indirim oran uygulanarak bulunan tutar beyan d fl tutulacakt r. Ancak söz konusu tahviller, alt na veya baflka bir de ere endeksli veya döviz cinsinden ihraç edilmifl ise bu menkul k ymetlerden elde edilen gelirler, zaten reel tutarlar oldu u için, bunlarda yeniden bir reel tutar tespitine gerek bulunmamakta ve indirim oran uygulanmamas gerekmektedir. Tam mükellef gerçek kiflinin beyan gereken baflkaca geliri bulunmamas halinde, indirim tutar uyguland ktan sonra kalan özel sektör tahvil faiz geliri tutar - n, Gelir Vergisi Kanunu nun 86 nc maddesinde yer alan 18.000 YTL lik beyanname verme s n r na iliflkin rakam ile karfl laflt r lmas gerekmektedir. Bulunan rakam n 18.000 YTL yi aflmas halinde özel sektör tahvil faiz geliri (indirim oran n n uygulamas ndan sonra kalan tutarlar) verilecek beyannameye dahil edilecektir. Tersi durumda ise söz konusu iratlar verilecek beyannameye dahil edilmeyecektir. Beyan gereken özel sektör taraf ndan ihraç edilmifl tahvillerin faiz gelirinden yap lm fl olan gelir vergisi tevkifat beyanname üzerinden hesaplanacak gelir vergisinden mahsup edilebilecektir. Ancak indirim oran na tekabül eden vergi tevkifat n n hesaplanan gelir vergisinden mahsup imkan bulunamamaktad r. Tam mükellef gerçek kiflinin özel sektör tahvil faiz gelirinin yan s ra beyan gereken baflkaca geliri bulunmas halinde beyan s n r olan 18.000 YTL yi aflmayan özel sektör tahvili faiz gelirinin beyan edilip edilmeyece i konusunda yaz - m z n Gelirin Toplanmas ve Beyan bölümünde yap lan aç klamalara göre karar verilmesi gerekmektedir. Örnek: Bay Bar fl ULUDA, 2005 y l nda özel sektör taraf ndan ihraç edilen tahvillerden 2006 takvim y l nda 80.000 YTL faiz geliri elde etmifltir. Ayr ca ödeme esnas nda 8.000 YTL lik gelir vergisi tevkifat yap lm flt r. Söz konusu faiz gelirine ilk olarak %46,5 lik indirim oran uygulanacakt r. Kalan tutar [80.000 ( 80.000 x 0,465)] 42.800 YTL beyan s n r olan 18.000 YTL yi geçti inden bay ULUDA n faiz geliri için y ll k gelir vergisi beyannamesi vermesi gerekmektedir. Verilecek beyannamede faiz gelirinin indirim oran uyguland ktan sonra kalan k sm olan 42.800 YTL beyan edilecektir. Ayr ca 8.000 YTL lik vergi tevkifat n n indirim oran uygulanmas nedeniyle be- 27
Menkul K ymetlerden ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar ndan Elde Edilen Gelirlerin Vergilendirilmesi ve Beyan istanbul smmmo yannameye dahil edilmeyen 37.200 YTL lik faiz gelirine tekabül eden k sm olan 3.720 YTL y ll k gelir vergisinden mahsup edilemeyecektir. Hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilebilecek tutar ( 8.000 3.720 ) 4.280 YTL olacakt r. 4.2-01.01.2006 Tarihinden tibaren hraç Edilen Özel Sektör Tahvillerinden Tam Mükellef Gerçek Kiflilerce Elde Edilen Faiz Geliri Gelir Vergisi Kanunu nun Geçici 67 nci maddesinin (1) numaral f kras nda yap lan düzenleme ile tahvil ve bonolar n elde tutulma süreci veya itfas s ras nda elde edilen gelirler üzerinden, itfa bedeli veya dönemsel getirinin tahsiline arac l k eden banka veya arac kurumlar taraf ndan tevkifat yap lmas öngörülmüfltür. tfa bedeli veya dönemsel getirinin tahsilinde banka veya arac kurum kullan lmad durumlarda elde edilen getiriler üzerinden ödemeyi yapanlarca tevkifat yap lmas na iliflkin düzenleme de maddenin (2) numaral f kras nda yap lm flt r. Bu kapsamda Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddesinin ikinci f kras n n (5) numaral bendinde yaz l ve 01.01.2006 tarihinden itibaren ihraç edilen özel sektör tahvili faiz gelirleri geçici 67 nci madde kapsam nda banka, arac kurumlar veya ödemeyi yapanlarca tevkifata tabi tutulmas gerekmektedir. Tevkifat oranlar 01.01.2006 21.07.2006 tarihleri aras nda elde edilen gelirler için %15, 22.07.2006 tarihinden itibaren elde edilen gelirler için %10 oran ndad r. Di er taraftan 22.07.2006 tarihinden itibaren dar mükellef gerçek kifli ve kurumlara için tevkifat oran %0 olarak belirlenmifltir. Geçici 67 nci maddeyle getirilen düzenleme ile çeflitli finansal araçlardan elde edilen getirilerin ayn düzeyde kaynakta vergilenmesi, ticari faaliyetlere dahil olmayan gelirler için kaynakta yap lan bu vergilemenin nihai vergileme olmas öngörülmüfltür. Bu çerçevede, gerçek kiflilerce elde edilen ve Geçici 67 nci madde kapsam nda tevkifata tabi tutulan kazançlar için tutar ne olursa olsun y ll k veya münferit beyanname verilmeyecektir. Di er gelirler dolay s yla verilecek y ll k beyannameye de bu gelirler dahil edilmeyecektir. Geliri elde edenin tam veya dar mükellef olmas durumu de ifltirmeyecektir. 4.3- Ticari Faaliyet Kapsam nda Elde Edilen Özel Sektör Tahvili Faiz Gelirleri Ticari faaliyet kapsam nda elde edilen özel sektör tahvili faiz gelirleri ticari kazanca ait hükümler çerçevesinde beyana tabi tutulmas gerekmektedir. Bu tür gelirler için indirim veya istisna uygulamas söz konusu de ildir. Bu nedenle özel sektör tahvilinin ihraç tarihinin de bir önemi bulunmamaktad r. 28
1. BÖLÜM - Menkul Sermaye ratlar n n Vergilendirilmesi ve Beyan Ancak 01.01.2006 tarihinden sonra ihraç edilen özel sektör tahvil faiz gelirlerinden geçici 67 nci madde kapsam nda tevkif suretiyle ödenmifl olan vergiler ile 01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilmifl olan özel sektör tahvil faiz gelirlerinden Gelir Vergisi Kanunu 94 ncü madde kapsam nda tevkif suretiyle ödenmifl olan vergiler genel hükümler çerçevesinde ticari kazançla ilgili olarak verilen beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir. Mahsup sonras arta kalan bir tutar n bulunmas halinde bu tutar genel hükümler çerçevesinde ret ve iade edilecektir. Di er taraftan burada dikkat edilmesi gereken bir di er husus ise geçici 67 nci madde kapsam nda tevkif suretiyle ödenmifl olan verginin, ifllemden do an kazanc n tabi oldu u tevkifat oran ile çarp m sonucu bulunacak tutar aflan k sm y ll k beyannamede hesaplanan vergiden mahsup edilemeyecektir. 4.4- Dar Mükellef Gerçek Kiflilerce Elde Edilen Özel Sektör Tahvili Faiz Gelirleri Dar mükellef gerçek kiflilerce özel sektör taraf ndan ihraç edilmifl tahvillerden elde edilen faiz gelirleri, Türkiye de tevkif suretiyle vergilendirildi inden, bu k ymetlerden elde edilen faiz gelirleri tutar ne olursa olsun beyan edilmeyece- i gibi, di er gelirlerin beyan halinde de beyannameye dahil edilmeyecektir. 5-TOPLU KONUT DARES VE ÖZELLEfiT RME DARES NCE ÇIKARILAN MENKUL KIYMETLER N ELDE TUTULMASI SURET YLE SA LANAN GEL RLER Gelir Vergisi Kanunu nun 75/5 nci maddesi gere ince Toplu Konut daresi ve Özellefltirme daresince ç kar lan menkul k ymetlerin elde tutulmas suretiyle sa lanan gelirler menkul sermaye irad d r. Söz konusu irat sahibinin ticari faaliyetine ba l olarak elde edildi i taktirde, elde edilen gelirin ticari kazanca dahil edilmesi gerekmektedir. Yaz m z n yukar daki bölümünde de aç kland üzere Geçici 67 nci maddenin (9) numaral f kras hükmü uyar nca 01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilmifl olan Toplu Konut daresi ve Özellefltirme daresince ç kar lan menkul k ymetlerin elde tutulmas suretiyle sa lanan gelirler vergilendirilmesinde Gelir Vergisi Kanununun 31.12.2005 tarihinde geçerli olan hükümler dikkate al nmas gerekmektedir. Söz konusu hükümlerde dikkate al narak 2006 takvim y l nda elde edilen Toplu Konut daresi ve Özellefltirme daresince ç kar lan menkul k ymetlerden elde edilen faiz gelirlerinin vergilendirilmesi ve beyan afla daki gibi olacakt r. 29
Menkul K ymetlerden ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar ndan Elde Edilen Gelirlerin Vergilendirilmesi ve Beyan istanbul smmmo 5.1-01.01.2006 Tarihinden Önce hraç Edilen Toplu Konut daresi Ve Özellefltirme daresince Ç kar lan Menkul K ymetlerin Elde Tutulmas Suretiyle Tam Mükellef Gerçek Kiflilerce Elde Edilen Gelirler Tam mükellef gerçek kifliler; 2006 takvim y l nda, 01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilen Toplu Konut daresi ve Özellefltirme daresince ç kar lan menkul k ymetlerin elde tutulmas suretiyle sa lanan gelirlerin beyan na afla daki aç klamalar do rultusunda karar vermeleri gerekmektedir. Söz konusu faiz gelirleri için Gelir Vergisi Kanununda herhangi bir istisna bulunmamaktad r. Belirtilen gelirler 94 ncü madde kapsam nda % 0 oran nda gelir vergisi tevkifat na tabi tutulmaktad rlar. Di er taraftan 01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilen Toplu Konut daresi ve Özellefltirme daresince ç kar lan menkul k ymetlerin elde tutulmas suretiyle sa lanan gelirleri Gelir Vergisi Kanunu nun 76 nc maddesinde belirtilen indirim oran na tabidirler. Buna göre tam mükellef gerçek kifliler taraf ndan 2006 y - l nda elde edilen söz konusu gelirlere %46,5 lik bir indirim oran uygulanarak bulunan tutar beyan d fl tutulacakt r. Ancak söz konusu menkul k ymetler, alt - na veya baflka bir de ere endeksli veya döviz cinsinden ihraç edilmifl ise bu menkul k ymetlerden elde edilen gelirler, zaten reel tutarlar oldu u için, bunlarda yeniden bir reel tutar tespitine gerek bulunmamakta ve indirim oran uygulanmamas gerekmektedir. Tam mükellef gerçek kiflinin beyan gereken baflkaca geliri bulunmamas halinde, indirim tutar uyguland ktan sonra kalan Toplu Konut daresi ve Özellefltirme daresince ç kar lan menkul k ymetlerin elde tutulmas suretiyle sa lanan gelirler tutar n, Gelir Vergisi Kanunu nun 86 nc maddesinde yer alan 18.000 YTL lik beyanname verme s n r na iliflkin rakam ile karfl laflt r lmas gerekmektedir. Bulunan rakam n 18.000 YTL yi aflmas halinde Toplu Konut daresi ve Özellefltirme daresince ç kar lan menkul k ymetlerin elde tutulmas suretiyle sa lanan gelirleri (indirim oran n n uygulamas ndan sonra kalan tutarlar) verilecek beyannameye dahil edilecektir. Tersi durumda ise söz konusu iratlar verilecek beyannameye dahil edilmeyecektir. Tam mükellef gerçek kiflinin Toplu Konut daresi ve Özellefltirme daresince ç - kar lan menkul k ymetlerin elde tutulmas suretiyle sa lanan gelirlerinin yan s - ra beyan gereken baflkaca geliri bulunmas halinde beyan s n r olan 18.000 YTL yi aflmayan özel sektör tahvili faiz gelirinin beyan edilip edilmeyece i konusunda yaz m z n Gelirin Toplanmas ve Beyan bölümünde yap lan aç klamalara göre karar verilmesi gerekmektedir. 30
1. BÖLÜM - Menkul Sermaye ratlar n n Vergilendirilmesi ve Beyan 5.2-01.01.2006 Tarihinden tibaren hraç Edilen Toplu Konut daresi Ve Özellefltirme daresince Ç kar lan Menkul K ymetlerin Elde Tutulmas Suretiyle Tam Mükellef Gerçek Kiflilerce Elde Edilen Gelirler Gelir Vergisi Kanunu nun geçici 67 nci maddenin (1) numaral f kras nda yap - lan düzenleme ile tahvil ve bonolar n elde tutulma süreci veya itfas s ras nda elde edilen gelirler üzerinden, itfa bedeli veya dönemsel getirinin tahsiline arac - l k eden banka veya arac kurumlar taraf ndan tevkifat yap lmas öngörülmüfltür. tfa bedeli veya dönemsel getirinin tahsilinde banka veya arac kurum kullan lmad durumlarda elde edilen getiriler üzerinden ödemeyi yapanlarca tevkifat yap lmas na iliflkin düzenleme de maddenin (2) numaral f kras nda yap lm flt r. Bu kapsamda Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddesinin ikinci f kras n n (5) numaral bendinde yaz l ve 01.01.2006 tarihinden itibaren ihraç edilen Toplu Konut daresi ve Özellefltirme daresince ç kar lan menkul k ymetlerin elde tutulmas suretiyle sa lanan gelirler geçici 67 nci madde kapsam nda banka, arac kurumlar veya ödemeyi yapanlarca tevkifata tabi tutulmas gerekmektedir. Tevkifat oranlar 01.01.2006 21.07.2006 tarihleri aras nda elde edilen gelirler için %15, 22.07.2006 tarihinden itibaren elde edilen gelirler için %10 oran ndad r. Di er taraftan 22.07.2006 tarihinden itibaren dar mükellef gerçek kifli ve kurumlara için tevkifat oran %0 olarak belirlenmifltir. Geçici 67 nci maddeyle getirilen düzenleme ile çeflitli finansal araçlardan elde edilen getirilerin ayn düzeyde kaynakta vergilenmesi, ticari faaliyetlere dahil olmayan gelirler için kaynakta yap lan bu vergilemenin nihai vergileme olmas öngörülmüfltür. Bu çerçevede, gerçek kiflilerce elde edilen ve Geçici 67 nci madde kapsam nda tevkifata tabi tutulan kazançlar için tutar ne olursa olsun y ll k veya münferit beyanname verilmeyecektir. Di er gelirler dolay s yla verilecek y ll k beyannameye de bu gelirler dahil edilmeyecektir. Geliri elde edenin tam veya dar mükellef olmas durumu de ifltirmeyecektir. 5.3- Ticari Faaliyet Kapsam nda Toplu Konut daresi Ve Özellefltirme daresince Ç kar lan Menkul K ymetlerin Elde Tutulmas Suretiyle Sa lanan Gelirler Ticari faaliyet kapsam nda elde edilen Toplu Konut daresi ve Özellefltirme daresince ç kar lan menkul k ymetlerin elde tutulmas suretiyle sa lanan gelirler ticari kazanca ait hükümler çerçevesinde beyana tabi tutulmas gerekmektedir. Bu tür gelirler için indirim veya istisna uygulamas söz konusu de ildir. Bu nedenle Toplu Konut daresi ve Özellefltirme daresince ç kar lan menkul k ymetlerin ihraç tarihinin de bir önemi bulunmamaktad r. 31
Menkul K ymetlerden ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar ndan Elde Edilen Gelirlerin Vergilendirilmesi ve Beyan istanbul smmmo Ancak 01.01.2006 tarihinden sonra ihraç edilen Toplu Konut daresi ve Özellefltirme daresince ç kar lan menkul k ymetlerin elde tutulmas suretiyle sa lanan gelirlersen geçici 67 nci madde kapsam nda tevkif suretiyle ödenmifl olan vergiler genel hükümler çerçevesinde ticari kazançla ilgili olarak verilen beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir. Mahsup sonras arta kalan bir tutar n bulunmas halinde bu tutar genel hükümler çerçevesinde red ve iade edilecektir. Di er taraftan burada dikkat edilmesi gereken bir di er husus ise geçici 67 nci madde kapsam nda tevkif suretiyle ödenmifl olan verginin, ifllemden do an kazanc n tabi oldu u tevkifat oran ile çarp m sonucu bulunacak tutar aflan k sm y ll k beyannamede hesaplanan vergiden mahsup edilemeyecektir. 5.4- Dar Mükellef Gerçek Kiflilerce Toplu Konut daresi Ve Özellefltirme daresince Ç kar lan Menkul K ymetlerin Elde Tutulmas Suretiyle Sa lanan Gelirler Dar mükellef gerçek kiflilerce Toplu Konut daresi ve Özellefltirme daresince ç kar lan menkul k ymetlerin elde tutulmas suretiyle sa lanan gelirler, Türkiye de tevkif suretiyle vergilendirildi inden, bu k ymetlerden elde edilen faiz gelirleri tutar ne olursa olsun beyan edilmeyece i gibi, di er gelirlerin beyan halinde de beyannameye dahil edilmeyecektir. 6- KAR PAYLARI Gelir Vergisi Kanunu nun 75 nci maddesi gere ince; -Her nevi hissen senetlerinin kar paylar (kurucu hisse senetleri ve di er intifa hisse senetlerine verilen kar paylar ve pay sahiplerine haz rl k dönemi için faiz olarak veya baflka adlarla yap lan her türlü ödemeler ile Sermaye Piyasas Kanunu'na göre kurulan yat r m fonlar kat lma belgelerine ödenen kar paylar dahil.) - fltirak hisselerinden do an kazançlar (Limited fiirket ortaklar n n, ifl ortakl klar n n ortaklar ve komanditerlerin kâr paylar ile kooperatiflerin da tt klar kazançlar bu zümreye dahildir. Kooperatiflerin ortaklar ile yapt klar muamelelerden do an kârlar n ortaklara, kooperatifle yapt klar muameleler nispetinde tevzii, kazanç da t m say lmaz.) (Adi komandit flirketlerde komanditerlerin kâr paylar, flirket kâr n n iliflkin bulundu u takvim y l nda elde edilmifl say l r.); 3. Kurumlar n idare Meclisi Baflkan ve üyelerine verilen kar paylar ; menkul sermaye irad d r. Söz konusu irat sahibinin ticari faaliyetine ba l olarak elde edildi i taktirde, elde edilen gelirin ticari kazanca dahil edilmesi gerekmektedir. Söz konusu kar paylar n n tam mükellef kurumlar taraf ndan da t m esnas nda 32
1. BÖLÜM - Menkul Sermaye ratlar n n Vergilendirilmesi ve Beyan afla da yap lan aç klamalar çerçevesinde Gelir Vergisi Kanunu nun 94/6-b maddesi çerçevesinde gelir vergisi tevkifat yap lmas gerekmektedir. Stopaj sadece kar da t m na ba lanm fl olup kar n da t lmamas veya sermaye eklenmesi halinde stopaj yap lmayacakt r. Kar da t m esnas n da kar n tamam üzerinden stopaj yap lacak olup; kar n istisna kaynak-l olup olmamas n n önemi bulunmamaktad r. Tam mükellef kurumlar taraf ndan ; - Tam mükellef gerçek kiflilere, - Dar mükellef gerçek kiflilere, - Gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olamayanlara, - Gelir Vergisinden muaf olanlara, - Gelir Vergisinden muaf olan dar mükelleflere da t lan kar pay ndan %15 oran nda stopaj yap lacakt r. 1 Dar mükellefler taraf ndan GVK'nun 75/4. maddesi kapsam nda elde ettikleri menkul sermaye irad n n sadece ana merkeze aktar lan tutar üzerinden stopaj yap lacakt r. 5520 Say l Kurumlar Vergisi Kanunu nun 14 üncü maddesi gere ince de tam mükellef kurumlar taraf ndan kurumlar vergisinden muaf kurumlara da t lan kar paylar ndan %15 oran nda vergi tevkifat yap lmas gerekmektedir. Elde edilen kar pay n n beyan nda yukar da belirtilen vergi tevkifat önem arz etti i gibi önceki y llara ait karlar n da t m nda elde edilen kar n beyan na iliflkin G.V.K. nun geçici 62 nci maddesinde düzenlemelerinde dikkate al nmas gerekmektedir. Söz konusu düzenlemeler fl nda elde edilen kar pay n n beyan afla da aç klanm flt r. 6.1- Tam mükellef Gerçek Kiflilerce Tam Mükellef Kurumlardan Elde Edilen Kar Pay n n Beyan Yaz m z n yukar da ki bölümünde de belirtildi i üzere tam mükellef gerçek kifliler tam mükellef kurumlardan elde etti kar paylar ödeme esnas nda vergi tavkifat na tabi tutulmaktad r. Vergi tevkifat na tabi tutulan bu kar pay n n beyan edilip edilmeyece i konusunda karar verilir iken, Gelir Vergisi Kanununun 1 %10 olan stopaj oran 2006/10731 say l Bakanlar Kurulu Karar ile 23.07.2006 tarhinden geçerli olamak üzere %15 e ç kar lm flt r. Ayr ca ayn karar ile tam mükellef kurumlar taraf ndan; kurumlar vergisinden muaf olanlara, dar mükellef kurumlara (Türkiye de bir iflyeri ve daimi temsilci arac l yla kar pay elde edenler hariç) ve kurumlar vergisinden muaf olan dar mükelleflere da t lan kar paylar ndan yap lmakta olan %10 oran ndaki tevkifat 23.07.2006 tarhinden itabaren kald r lm flt r. 33
Menkul K ymetlerden ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar ndan Elde Edilen Gelirlerin Vergilendirilmesi ve Beyan istanbul smmmo 22 nci maddesinin 2. bendinde yer alan ve tam mükellef kurumlar taraf ndan da- t lan ve gerçek kiflilerce elde edilen kar paylar n n yar s n n gelir vergisinden istisna edildi inin de dikkate al nmas gerekmektedir. Söz konusu madde hükmü gere ince tam mükellef kurumlardan elde edilen kar paylar n n yar s gelir vergisinden istisnad r. Ancak kar pay n n istisna olmas 94 ncü madde hükmü çerçevesinde gelir vergisi tevkifat yap lmas na engel de- ildir. Di er taraftan kanun maddesi kar pay n beyan etmek durumunda olan mükelleflere yap lan tevkifat n tamam n n beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup etme imkan tan m flt r. Yani kar pay n n yar s n n istisna olmas istisnaya tekabül eden vergi tavkifat n n mahsup edilmesine kanun hükmü gere i engel olmamaktad r. Yap lan aç klamalardan anlafl laca üzere, tam mükellef gerçek kiflilerce 2006 takvim y l nda tam mükellef kurumlardan elde edilen kar paylar n n yar s istisnad r. stisna d fl nda kalan kar pay tutar ise 18.000 YTL l k beyanname verme s n r na iliflkin rakam n tespitinde beyan gereken di er gelir unsurlar varsa bu gelirlerle birlikte dikkate al nacakt r. Bulunan rakam n 18.000 YTL yi aflmas halinde kar paylar n n istisna d fl ndaki tutarlar n n tamam verilecek beyannameye dahil edilecektir. Tersi durumda ise söz konusu iratlar verilecek beyannameye dahil edilmeyecektir. Bunu yan s ra, kar paylar n n d fl nda baflkaca gelirin bulunmamas halinde, söz konusu kar paylar n n toplam n n yar s istisna edildikten sonra kalan tutar n beyanname verme s n r olan 18.000 YTL yi geçmemesi halinde söz konusu kar paylar için y ll k gelir vergisi beyannamesi verilmeyecektir. Yap lan k yaslamalar sonucunda e er kar paylar n n y ll k gelir vergisi beyannamesi ile beyan zorunlulu u do mufl ise verilecek beyannamede hesaplanan gelir vergisinden kurum bünyesinde yap lan stopaj n tamam mahsup edilecektir. Mahsup edilecek stopaj tutar n n yar s n n istisna edilen tutara isabet etmesinin önemi bulunmamaktad r. Örnek: Tam mükellef bir kurum olan Toprak Anonim fiirketi 2005 y l kazanc n ortaklar na 2005 y l nda da tm fl olup, Bu da t mdan flirket ortaklar ndan Pelin han m brüt 100.000 YTL tutar nda kar pay (temettü) elde etmifltir. Bu mükellefin baflkaca geliri bulunmamaktad r. Elde edilen kar pay kurum bünyesinde %15 nispetinde tevkifata tabi tutulmufl olup, tevkif edilen vergi 15.000 YTL dir. Pelin han m n elde etti i 100.000 YTL tutar ndaki kar pay n n yar s G.V.K. nun 22/2. maddesine göre gelir vergisinden istisna olup, kalan yar s 50.000 YTL dir. Bu tutar beyan s n r olan 18.000 YTL yi aflt için beyan edilecektir. Buna karfl n kurum bünyesinde yap lm fl olan vergi tevkifat n n ise tamam hesaplanan vergiden mahsup edilebilecektir. 34