SAMSUN ÇİNEKLİYON RUM LİSESİ AÇILIŞI BAKİ SARISAKAL
SAMSUN ÇİNEKLİYON RUM LİSESİ AÇILIŞI 1850 lerde iki komşu yerleşim yeri olan Kadıköy ve Kara Perçin de de Rum okulları vardı. Ancak buralardaki Rumların büyük çoğunluğunun başka yerlere ve özellikle Samsun a göç etmeleri nedeniyle buralardaki okullara olan ilgi azalmış, sadece temel Grek kültürünün verildiği okullar haline dönüştürülmüşlerdir. Bu okullarda 100 öğrenci okumakta idi. Samsunlu Rumlar İnas mektebi inşa etmek üzere 16 Rebiu l-aher 1283 (28 Ağustos 1866) da müracaat ederler. Fakat bu müracaatları kabul edilmez. 1899 yılında yeniden müracaatları üzerine 23 Cemazi l Evvel 1317 (23 Eylül 1899) da İdadi kurulması için izin çıkar ve böylece Samsun kent merkezinde ilk Rum İdadisi 1889 yılında açılmış oldu. Samsun da yaşayan Rumlar öğrenci sayısının artması ve binanın yetersiz kalması nedeniyle yeni bir idadi açabilmek için 7 Zi l hicce 1321 (24 Şubat 1904) ve 20 Safer 1322 (6 Mayıs 1904) de iki kez daha müracaat ederler fakat olumlu bir sonuç alamazlar. 1 1910 tarihinde Samsun da Rum Kilisesi Bahçesine bin beş yüz lira sarfıyla idadi derecesinde bir okul yapılması için Rum Patrikhanesi tekrar müracaat eder. Yapılan incelemeler sonucunda Çorlulu Ali Paşa Vakfından olan bu arazinin etrafı Rum haneleriyle çevrili olduğundan ve Canik Nüfus Müdüriyetinden gönderilen raporda Samsun merkezde 979 hanede 4764 nüfus yerli ve 4885 nüfus yabancı Rum, 277 hanede 1242 nüfus yerli ve 2380 yabancı Ermeni, 23 hanede 82 nüfus yerli ve128 yabancı Katolik, 24 hanede 120 nüfus yerli 78 nüfus yabancı Protestan olduğunun belirtilmesi, Mektep inşaatının yapımında sarf olunacak bin beş yüz liranın Samsun da yaşayan Tüccar Çinekoğlu Hacı Dimitraki Efendi tarafından karşılanacağına dair teminat verilmesi sonucunda otuz metre tul ve on dört metre arzen ve on bir metre yüksekliğinde iki katlı kargir olarak yapılmasına 21 Nisan 1910 yılında izin verildi. 2 Bu izin üzerine günümüzde Çiftlik Caddesi (o dönemde gayri Müslimler arasındaki adı Kiliseler Caddesi) üzerinde bulunan Rum Katedrali nin (23 Nisan İlköğretim Okulu nun olduğu yerde) Rumlar tarafından Çinekliyon Lisesi (günümüzde İbrahim Tanrıverdi Sosyal Bilimler Lisesi olan eski Cumhuriyet İlkokulu) binası yapılmıştı. Çinekliyon Lisesi İnşası 1 Başbakanlık Osmanlı Arşivi Ş.D. MRF. NF. ML, 1866 / 6 2 Başbakanlık Osmanlı Arşivi Ş.D. MRF. NF. ML, 1866 / 6
Samsun Rum İnas Mektebi Planı Trabzon da her Çarşamba ve Cumartesi günleri çıkan Faros tis Anatolis (Anadolu Feneri gazetesinin 26 Ocak 1911 tarihli nüshasında Samsun Çinekliyon Lisesinin açılış töreni hakkında şunları yazıyordu: Bu ayın (Ocak) 15 inde, geçen Pazar günü, Samsun daki Ortodoks Cemaati, bütün diğer bağışçılarına yaptığı gibi, büyük velinimeti (Hacı) Dimitrios Cinekis e beslediği minnet duygularını ifade ederek, inşaatı yeni biten lise için ağırbaşlı bir açılış töreni düzenledi. Cemaatimiz, milletine ve memleketinin evlatlarına hizmet etmek üzere bütün imkânlarını seferber eden velinimetinin ömrünün uzun olmasını dilemek için benzeri görülmemiş bir tören düzenledi. Samsun Çinokoğlu Lisesi Açılış Töreni Tören, Avrupa dan yeni dönen saygıdeğer Metropolitimiz Germanos ve görkemli maiyetinin katılımıyla, büyük bir ihtişamla Ayia Triada Kilisesi nde düzenlendi. Saygıdeğer Metropolit, kutsal dinî ayin esnasında, metropolit makamının yanına davet ettiği büyük velinimetin adını anarak uzun yıllar yaşaması için dua etti. Amasya Metropoliti nin, saygın duruşu ve melodik sesiyle yönettiği ayin, gerçekten de müminleri bulundukları yerden alarak, onlara gökyüzüne çıkmış gibi duygular hissettirdi. Ayine, lisenin öğretmenleriyle öğrencileri, kız okulunun müdiresi Bayan İpatia ile kız okulunun diğer öğretmenleri, cemaatimizin ileri gelenleri, vakıf yöneticileri, Yunanistan ın Konsolos Yardımcısı ve kiliseyi dış dehlizlerine kadar tıka basa dolduran büyük bir kalabalık katıldı.
Kutsal ayinin bitiminden hemen sonra, altın sırmayla işlenmiş tören kıyafetini giyen Metropolit, yanında solgun ve duygulanmış görünen uzun süren bir hastalıktan yeni iyileşmiş olan büyük velinimetle, açılış töreninin yapılacağı, inşaatı yeni bitmiş liseye geçti. Onları Kilisedeki müminler de izledi. Orada, dinî önderin yönetiminde, muganniler Efendimiz Hz İsa bizleri kutsa duasını okudu. Metropolit bir odaya çekilerek tören kıyafetini çıkardı ve ilkokul öğrencilerinin üç sesli korosunun muhtelif şarkılar okuduğu lisenin salonuna geçti. Her zaman olduğu gibi, tören salonunun ön sıralarını bayanlar doldurmuştu. Metropolitin salona girmesinden hemen sonra, bir yıldan beri lisemizin müdürü olan Sayın Aristidis İeroklis, engin tecrübesini dile getirdiği kırk beş dakikalık güzel konuşmasıyla herkesi mest etti. Kürsüden, siz Samsunluların iyi bildiği, Olympos tanrılarını aratmayan gür sesiyle, milletimizin ölümsüzlüğünü borçlu olduğu Samsun Metropolidi Germanos Karavengelis üç muhteşem özellik hakkında konuştu. Bunlar: tutkulu yurtseverlik, eğitime verilen önem ve aile bağlarına karşı duyulan saygıdır. Salonda bulunan kentimizin yaşlı velinimetine dönerek, Samsun cemaatine yaptığı büyük bağışların methiyesini düzdü. Yorulmak bilmez eğitim emekçisi Lise Müdürü nün konuşmasını uzun süreli coşkulu alkışlar izledi. Bu güzel nutku lütfedip bizlere iletirse yayımlamaktan onur duyacağız. Gerçekten de müdüriyeti devraldıktan sonra, okulumuzu ortaokuldan liseye yükselterek burada verilen eğitimin daha kaliteli olmasını sağladı. Lise Müdürü nü, bu yılın mezunlarından Yalopulos izledi. Akıcı konuşmasıyla, büyük velinimete cemaat ve öğrenciler adına teşekkür ederek alkışlar eşliğinde elini öptü. Daha sonra, şehrimizin avukatlarından yetenekli hatip Hristaki Simeonidis Efendi, kürsüye çıkarak duygularını Türk dilinde ifade etti. İncil in: Sizler, Babamın kutsadıkları, gelin! Dünya kurulduğundan beri sizin için hazırlanmış olan egemenliği miras alın. 3 pasajını yorumladı ve herkesin anlayabileceği bir dilde velinimetin yurtseverliğini methetti. Hatibin sözlerini coşkulu alkışlar izledi. Daha sonra saygıdeğer Metropolit duygusal bir konuşma yaparak, (Hacı) Dimitrios Cinekis e, onu Samsun cemaatinin Büyük Velinimeti ve Samsun ve bütün Amasya Metropolitliği nin Eksarhos u 4 ilan eden parşömene yazılmış bir psifisma (kilise belgesi) sundu. Konuşmaların bitiminde, Lise Müdürü okul mezunlarını ismen tek tek sahneye çağırdı ve onlar velinimetin elini öptüler. Akabinde, vakıf yönetim kurulu, konuşmacılara ve törene katılan herkese teşekkürlerini sundu. Daha sonra, Sayın Cinekis in evine gidilerek herkese tatlı ve kahve ikram edildi. 3 Matta 25 34 4 Vali anlamına da gelen bu kelime dinî bir unvan olup, Patriğin büyük bir Kilise bölgesindeki temsilcisi anlamına gelir.
Büyük bir görkemle düzenlenen Cinekios Lisesi nin açılış töreni, saat 11.30 da sona erdi. Törene katılan herkes büyük velinimetin sağlığı için dua ediyor ve başarılı düzenleme için Vakıf Yönetim Kurulu ile Lise Müdürü nü kutluyordu. K. (Hacı) Markopulos 5 Çinokoğlu Rum Lisesi Öğrencileri Öğretmenleriyle Bu bina Samsun Rum Metropoliti Germanos Karavengelis in onayıyla Hilali Ahmer Hastahanesi olarak da kullanılmış, ( CanikHilali Ahmer Hastanesi Çiftlik mevkiinde kain olup içerisinde pek az miktar muhacir bulunan Yeni Rum Mektebi Samsun Metropoliti Germanos Efendi tarafından hastahane ittihazı için merkezimize terk olunmagla vesait ve tarz tarz inşası hasebiyle hastahane ittihazına münasip olan mezkur bina alınmış ve yalnız bazı noksanın ikmali zımnında ufak bir inşaata lüzum görülmesi üzerine derhal icabına tevessül edilmiştir. Merkez elyevm hastahanenin ikmal tevakasıyla meşgul olup bu hafta zarfında bila kemal resmi küşadını icra edecektir. Hastahaneye ait karyola, yatak, yorgan, tamamen imal ve ihzar edilerek hitam inşaatta hastahane vaz ile derhal hasta almağa başlanılacaktır. Samsun ahalisinin ibraz eylediği şefkat ve semahat sayesinde vücud bulan şu müessesenin yine muhterem ahalimizin teveccühüne mazhar olarak daimi suretle hizmet ve her hizmette ihraz muvaffakiyet edeceğine şüphe yoktur 6 Cumhuriyet döneminde ise Yeni İlk Erkek Mektebi adı ile eğitim öğretime devam etmiştir. 5 Anadolu Feneri 26 Ocak 191, Sayı: 183 Rumca Metnin okunmasında yardımlarını gördüğüm Lozan Mübadilleri, vakfı Sayın Ümit İşler ve Zafiros Beyefendilere teşekkür ediyorum. 6 Aks-ı Sadâ 14 Haziran 1331, Sayı: 943
Samsun Yeni İlk Mektebi Öğretmen ve Öğrencileri 7 Daha sonra Cumhuriyet İlkokulu olarak faaliyet gösteren bina Cumhuriyet İlkokulunun kapanmasından sonra Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi olarak hizmet veren bina günümüzde İbrahim Tanrıverdi Sosyal Bilimler Lisesi olarak eğitim öğretime devam etmektedir. Cumhuriyet İlkokulu 7 Mehmet BAŞARIR Arşivi
İbrahim Tanrıverdi Sosyal Bilimler Lisesi