Özel Tüketim Vergisi 10 Numara Problem ve Çözüm Önerileri Çağlar CERİT* ÖZET Gündemi bir süredir meşgul eden akaryakıt zamları, son dönemlerde başka sorunları da beraberinde getirmektedir. Yasal düzenlemelerdeki/mevzuattaki boşluklardan yararlanılarak baz yağlardan elde edilen ürünler; amaç dışında kullanılmaya müsait hale getirilebilmekte veya tecil-terkin müessesesinin şartları, nihai olarak üretilen ürünlerin mahiyeti farklı gösterilmek suretiyle ihlal edilebilmekte, bunun sonucunda ise ödenmesi gereken ÖTV yerine daha düşük tutarda ÖTV ödenebilmektedir. Her iki durumda meydana gelen olay, sektörü, ekonomiyi ve de çevreyi olumsuz yönde etkilemektedir. Anahtar Kelimeler: 10 Numara Yağ, Baz Yağ, Tecil-Terkin Müessesesi, Madeni Yağ, I Sayılı Liste Jel Sınıflandırması: H25, H29, L71, L72, L78 THE PROBLEM OF NUMBER 10 AND RECOM- MENDATIONS FOR THE SOLUTION ABSTRACT Price increases in fuel oil that have been recently occupying the agenda, bring along other problems, too. Due to loops in the legislation, products that are produced from base oils could be made suitable to be used out of purpose; or the conditions of the institution of deferment-cancellation may be violated by giving false information on the nature of the final products, thereby a lower Special Consumption Tax may be paid instead of the necessary amount to be paid. The incident that is caused in both situations is affecting the sector, the economy and the environment in a negative way. Key Words: Oil No. 10, Base Oil, The Institution of Deferment-Cancellation, Mineral Oil, List No. I Jel Classification: H25, H29, L71, L72, L78 * E. Stj. Gelirler Kontrolörü 115
Sayı: 289 Ekim 2012 GİRİŞ Bu makalede; sadece akaryakıt harici petrol ürünlerinin vergilendirilmesi konusundaki boşlukların firmalarca nasıl doldurulduğu ortaya konulacak olup, çözüm için de birkaç öneri sunulacaktır. Bu yazıda; 10 numara yağın nasıl imal edildiği, satışa sunulan yerlerin güzergahı, (ki bunu en iyi, il sınırlarında cereyan eden olayları denetleyecek kurum bilebilir) teneke ile satışın azalmasıyla birlikte tankerlerle satışın (mazota tağşişle) patladığının haberi ya da 1 kilogram ihracatı olan firmaların numunelerinin analiz edilmese bile -ki, gümrüklerde sadece ihbar veya kuşku anında analiz isteniyor- yurt içine tankerle satacağı (ürettiği)1.000.000 kg envai çeşit madeni yağ türlerinin satışında yeni bir analize gerek olmayacağı düzenlemesinin sıhhati gibi konular işlenmeyecektir. Bu makalede, geçtiğimiz yıllar boyunca mali mevzuata hakim olduğu bilinen ve öyle muameleye layık görülen Yeminli Mali Müşavirlik mesleğinin, aslında düzenledikleri Üretim Tasdik Raporlarındaki YMM Üretim Tasdik Raporlarına konu olan ÖTV Kanuna ekli I sayılı listenin (B) cetvelinde yer alan ürünlerden, I sayılı listeye dahil olmayan malların üretildiğini tasdik ederim. şeklindeki kimyevi analiz gerektiren ifadeleri hiçbir kimya bilirkişisinden yardım almadan ulaşabilmesinin ne derece isabetli olacağına dair akli ve mantıki cevap da aranmayacaktır. Çünkü; Nasıl yani! Buna nasıl karar verdin? Üretilen nihai ürünün I sayılı listeye dahil olmayan bir yağ çeşidi olduğunu nasıl tasdik ettin? şeklindeki sorulması gereken sorular, 2012 yılından itibaren ilgili birimlerce sorulacağından dolayı, aradaki yıllardaki üretimlerin sıhhatini/vergisel boyutunu sorgulamak da bu makalenin konusunu oluşturmamaktadır. Bu makalede, Ben madeni yağı üretir piyasaya sunarım. Bu yağları satın alan kişiler, ürünlerimi isterlerse yağlama yağı olarak kullanır, isterse yakıt alternatifi olarak değerlendirir, isterse de yüzme havuzuna koyar sonra da içine girer yüzer. Ben üretimden sonraki safhalardan sorumlu değilim. Nitekim, benim tecil-terkin mekanizması dâhilinde üretip teslim ettiğim ürünler artık I sayılı listelerde bulunmadığından dolayı, bu ürünlerin kullanım şekillerinden kaynaklanabilecek olası vergi kayıplarından da sorumluluğum bulunmamaktadır. şeklinde görüş bildiren üreticilerin bu ifadeleri, ÖTV Kanunu nun boşluklarını çözdüklerinin ilanı olarak da resmedilmeyecektir. 10 numara yağın kaynağı olarak; baz yağları işaret etmek yerinde olacaktır. 1. BAZ YAĞLAR HAKKINDA BİLGİ Türk Gümrük Tarife Cetvelinde yer alan Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon (GTİP) numaralarının tespitinde (içerik bilgilerinin analizi sayesinde hangi ürünün hangi pozisyonda bulunduğu hususu bakımından) tek yetkili kurum Gümrük Müsteşarlığı dır. (Gümrük ve Ticaret Bakanlığı) 12 haneden oluşan GTİP numarası, uluslararası ticarette ürünlerin tanımını ve ayrımını yapmak amacıyla kullanılmaktadır. Akaryakıt ve akaryakıt harici tüm petrol ürünlerinin istisnasız yer aldığı bu cetvelde, temelde sanayi girdisi olan solvent ve türevleri ürünler ile madeni yağlar, baz yağlar ve diğerleri yer almaktadır. Baz yağlar, temelde kimyasal özelliklerine göre; parafinik, naftanik ve aromatik olarak sınıflandırılırken viskozite durumlarına göre de çeşitli nötr ürünler olarak sınıflandırılır. Ticari işlemler yönünden viskozite sınıflandırma esas kabul edilmektedir. Viskozite, belirli bir sıcaklıkta yağın ne kadar akıcı olduğunu göstermektedir. Basit ifade ile yağın kalınlığının ölçüsü olarak tanımlanmaktadır. Genellikle bir yağ kalınsa viskozitesi yüksek, ince ise viskozitesi düşüktür. Yağlama yağı sanayinde en çok işlem gören baz yağlar, Spindle Oil (Base Oil SN 100, GTİP No:2710.19.99.00.21), Light Neutral (Base Oil SN 150, GTİP No:2710.19.99.00.22), Heavy Neutral (Base Oil SN 500, GTİP No:2710.19.99.00.23) ve Bright Stoch (Base Oil BS 150, GTİP No:2710.19.99.00.24) tür. Bu kodlamadaki SN simgesi Nötr Solvent anlamına gelmekte olup, sayılar da sözü edilen yağın 40 C deki viskozitesidir. Bu yağlar gerek renkleri, gerekse de viskoziteleri ile birbirlerinden farklı olup SN 100 den BS 150 ye doğru ilerledikçe renk koyulaşmakta ve viskozite artmaktadır. Bir sanayi ürününün Özel Tüketim Vergisi ne tabi olabilmesi için; 4760 sayılı ÖTV Kanunu na ekli listelerde bulunması gerekmektedir. 2008 yılının Temmuz ayında baz yağlar ve madeni yağların vergilendirilmesinde önemli değişiklikler yapılmıştır. Buna göre, daha önce 2710.19.99.00.19 GTİP numarasından işlem gören, ancak tarife cetvelinde yapılan değişiklikle ayrı tarife pozisyonu numa- 116 Vergi Sorunları Dergisi
rasında tanımlanan baz yağlar, 5766 sayılı Kanun ile yeni GTİP numaraları itibariyle (B) cetvelinde gösterilmiştir. ÖTV Kanunu na ekli (I) sayılı listenin (B) cetvelindeki mallar, kauçuk, plastik, lastik, mürekkep, madeni yağ, boya, çeşitli kimyasallar, böcek ilacı vb. çok geniş bir sektörel yelpazede mamul imalatında üretim girdisi olarak kullanılmaktadır. Bu yönü ile ÖTV Kanunu yasalaşırken kanun koyucu (I) sayılı listenin (B) cetvelindeki malları girdi olarak kullanan imalatçılara ek bir vergi yükü getirilmemesi amacıyla, tecil-terkin müessesesini düzenlemiştir. Sanayide; yağlama yağları, akışkanlığı düzenleyici maddeler, müstahzar katkılar vb. olarak kullanılan ürünlerin ana maddesi baz yağlardır. Baz yağ kullanımı suretiyle mamul üretimi çok ileri bir teknolojik tesis ve üretim sistemi gerektirmemektedir. Ülkemizde pek çok örneği olan bu tesislerde; hammadde tankları, harmanlama tankları, ürün dinlendirme tankları ve dolum cihazları bulunmaktadır. Harmanlama tesisi olarak adlandırılan bu platformlarda, ürünlerin hacim olarak yaklaşık %80 ini oluşturan baz yağlar ile %20 sini oluşturan özel olarak seçilmiş katkı maddeleri karıştırılmaktadır. Baz yağlar kullanılarak elde edilmek istenilen ürünlerin özelliklerine göre mekanik veya basınçlı hava aracılığıyla bu karışımlar eklenir. Gerekli karışımlar eklendikten sonra elde edilen karışıma 50 C - 60 C deki kazanlarda katkılar eklenir ve birlikte 2-3 saat kadar çalkalanarak harmanlama işlemine tabi tutulur. Böylelikle katkıların baz yağın içerisinde erimeleri sağlanır. Bu işlem esnasında kimyasal özellikler aynı kalmakla birlikte, sadece baz yağların moleküler yapısı değişime uğramaktadır. Bu işlemler sonucunda üretilen Madeni yağ/ Yağlama yağı GTİP numarasına göre sınıflandırılmakta ve vergileme rejimi belirlenmektedir. Buna göre; baz yağlar kullanılarak üretilen bir yağ çeşidinin içerisinde yer alan katkı cinsi ve miktarı, ürünün GTİP numarasını etkileyeceğinden dolayı, üretilen ürünlerin vergilendirilmesi de değişecektir. Üretilen ürünlerin GTİP numaraları farklı gösterilerek daha az ÖTV ödemek arzusunda olan bir takım firmaların yanında; tedarik edilen baz Talep fazlası olan yağların neredeyse tamamının baz yağ olduğu ve piyasaya tecil/terkin sisteminin manipüle edilerek arz edildiği bilinmektedir. Özel Tüketim Vergisi yağlarını amaç dışına çıkarak kullanan tüketiciler de bulunmaktadır. Baz yağının salt formu ile baz yağına düşük oranda katkı maddesi eklenmesi sonucu elde edilen yağlama yağları türevleri, amaç dışına çıkılarak standart dışı yakıt olarak kullanılmaya müsaittir. Bu durum; hem ülke ekonomisinin alamadığı/yoksun bırakıldığı vergi boyutuyla hem de çevreye verdikleri zararlardan dolayı ciddi bir sorun teşkil etmektedir. 2. 10 NUMARA YAĞIN KAYNAĞI Aslında her şey, her daim yeni şeyler icat etme içgüdüsü ile hareket eden yurdum insanın, dünyaca ünlü kamyon-otobüs markalarının ürettiği ve yüksek fiyatlarla piyasaya sürdüğü araçların yakıt deposuna konulacak envai çeşit malzemeleri bile yakıt olarak algılayabildiğini keşfetmekle başladı. Akaryakıt harici petrol ürünlerinden başlıcaları olan baz yağlara; değişik katkıların eklenmesi neticesinde madeni yağlar oluşmaktadır. Bu madeni yağlar; genel yağlama yağı, dişli yağı, hidrolik yağı, müstahzar katkı, düzenleyici-vuruntu önleyici yağ olarak piyasada adlandırılmaktadır. İşte; halk arasında 10 numara yağ olarak bilinen ve yakıt alternatifi olarak kullanılan ürün; bu çeşit madeni yağların tinerle veyahut solventlerle inceltilmesi ve diğer etken maddelerle viskozitesinin indirgenmesi yoluyla elde edilmektedir. Diğer bir anlatımla, 10 numara tanımlaması; üzerinde hafif bir işçilik emaresi bulunarak başkalaştırılmış olan madeni yağların, pratikte mazota yakın verim sağladığını övmek maksadıyla yapılan yakıştırmanın söze dökülmesidir. Yani; 10 numara iş çıkarılmış sadedinde yapılan betimlemenin, sektöre adını vermesidir. Yağlama yağları ile motorinin ÖTV si arasındaki farkın ve aynı zamanda sınaî üretimi teşvik amaçlı olarak geliştirilen Tecil-Terkin uygulamasının kötüye kullanılmasının sonucunda 10 numara yağ adı altında yapılan faaliyetlerin yıllar itibariyle sürekli olarak arttığı bilinen bir gerçektir. Bu büyüklükte bir sahte akaryakıt faaliyetinin 2008 yılında yapılan vergi düzenlemesini takip eden dönemde Türkiye ekonomisine neden olduğu vergi kaybı 5,0 milyar TL düzeyine ulaşmıştır. 117
Sayı: 289 Ekim 2012 Bu 5 milyar TL düzeyini şöyle resmedebiliriz: Basından takip edilebildiği üzere; Arap Baharını yaşayan Mısır ın, ekonomisini toparlamak amacıyla fon arayışında olduğu ve IMF yetkilileri ile yaptıkları kredi görüşmelerinde talep ettiği tutarın 4,8 milyar $ (yani: 8,4 milyar TL) düzeyinde olduğu belirtilmektedir. Burada ifade edilmek istenen husus, bir ülkenin abad olabilmesi için gerekli görülen paranın, ülkemizdeki birileri tarafından şahsi servet edinme kılıfı altında hazineden (milletimizden) kaçırıldığının ortaya konulmasıdır. Gelinen aşamada alınmaya çalışılan tüm tedbirlere rağmen, 10 numara yağ sorununun devam ettiği görülmektedir. Aşağıdaki tablo 1 ve grafik yurt içi piyasaya 2011 yılının Aralık ayı sonu itibarı ile Talep Fazlası olarak -ağırlıklı olarak ithalat yolu ile- giren yağlama yağları miktarını göstermektedir. Bu tabloya göre; 2011 Aralık ayı sonu itibarı ile piyasaya İhtiyaç Fazlası olarak sürülen yağlama yağı miktarı, 1.047.987 ton olarak görülmektedir. Bu tablo, yurt içi piyasaya giren yağlama yağlarındaki ihtiyaç fazlasındaki artışı (yurt içi tüketim + ihracattan arta kalan miktar) açıkça ortaya koymaktadır. Baz Yağ (TON/YIL) 2007 2008 2009 2010 2011 Gerçekleşen Baz Yağ İthali 466.211 438.263 605.766 955.659 1.046.248 Gerçekleşen Madeni Yağ İthali 42.596 70.091 61.942 75.368 106.188 Gerçekleşen Katkı ve Müstahzar İthali 46.220 79.849 67.471 70.688 71.324 Rafineri Baz Yağ Satışı 308.000 252.000 244.000 316.426 380.104 Piyasaya ARZ (A) 863.027 840.203 979.179 1.418.141 1.603.864 Gerçekleşen Baz Yağ İhracatı 242 30.504 13.571 1.366 1.048 Gerçekleşen Madeni Yağ İhracatı 133.928 113.571 116.633 143.338 138.245 Gerçekleşen Katkı ve Müstahzar İhracatı 9.733 15.257 20.251 10.958 5.583 Madeni Yağ Yurt İçi Satışı 388.000 386.000 362.000 416.000 411.000 Toplam TALEP (B) 531.903 545.332 512.455 571.662 555.877 Fark (A-B) 331.124 294.871 466.724 846.479 1.047.987 İşte bu şekilde talep fazlası olarak hesaplanan yağların önemli bir bölümü yakıt alternatifi olarak değerlendirilmekte, kalan bölümü de; GTIP farklılaştırılması yoluna gidilerek daha az ÖTV ödenmesine sebebiyet verilmesinde kullanılmaktadır. Ancak; kesin olan iki konu var ki aksini iddia etmek mümkün değildir. Bunlar; talep fazlası olan yağların neredeyse tamamının baz yağ olduğu ve piyasaya tecil/terkin sisteminin manipüle edilerek arz edildiğidir. Yani 10 numara yağın kaynağı olarak; akaryakıt harici petrol ürünlerinin hammaddesi olan baz yağları işaret etmek yerinde olacaktır. Baz yağların; tecil-terkin mekanizması sayesinde yurt içinde yarı mamül adı altında, ama mahiyet itibariyle başıboş gibi dolaşması, ister istemez amaç dışında kullanılmayı teşvik etmektedir. Bu arada, madeni yağ üretmek üzere tesis kuran ve işini ciddi bir sorumluluk duygusuyla yapan dürüst üreticilerin gayretleri takdirleri hakederken, onların da; içinde bulundukları sektörün hammaddesi olan ürünlerin amaç dışında kullanılmasından oldukça rahatsız oldukları belirtilmelidir. 3. TECİL TERKİN MÜESSESESİ ÖTV Kanunu na ekli I sayılı listede ürünlerin ithalatı, verginin konusuna girmediğinden dolayı ithal edilen bu ürünler için ÖTV aranmamakta olup, teminat mukabilinde yurda getirilmektedir. Yurda giren bu ürünlerin ithalatçıları tarafından sadece doğrudan teslimi esnasında ÖTV doğmaktadır. ÖTV Kanunu nun 8/1 inci maddesi kapsamında üretilen ürünler, madde hükmü doğrultusunda ÖTV Kanunu na ekli listelerde yer almamaktadır. Bu yüzden, bu ürünlerin satışa konu edilmeleri de (teslimleri) verginin konusuna girmemektedir. Ancak; ÖTV Kanunu nun 8/1 inci maddesi doğrultusunda üretilen ürünlerin teslimleri vergi- 1 PETDER Sektör Raporu 2011, s.23 118 Vergi Sorunları Dergisi
Özel Tüketim Vergisi nin konusuna girmese bile, Kanuna ekli (I) sayılı listenin (B) cetvelindeki malların, (I) sayılı listeye dahil olmayan malların imalinde girdi olarak kullanılması durumunda vergiyi doğuran olay ÖTV Kanunu nun 2/3-a maddesinin mefhumu muhalifi ve 3/a maddesi uyarınca imalat aşamasında meydana gelmektedir. Bu aşamada ödenmesi gereken ÖTV tutarından, Bakanlar Kurulu tarafından belirlenen tutarın tecil edilmesi, vergisi tecil edilen malların tecil tarihini takip eden ay başından itibaren 12 ay içinde bu amaçla kullanıldığının tespiti üzerine tecil edilen verginin terkin edilmesi öngörülmüştür. Hesaplanan ÖTV tutarı ile Tecil Edilen ÖTV tutarı arasında kalan Fark ÖTV tutarı da, düzenlenen ÖTV Beyannamelerinde beyan edilerek ödenmektedir. Diğer bir anlatımla; (I) sayılı listenin (B) cetvelindeki malların tesliminde özel tüketim vergisi tutarı 1,3007.-TL/Kg olarak uygulanmakta iken, bu madde (8/1) kapsamında teslim edilmesi durumunda (girdi olarak kullanılması da teslim sayılır) ise uygulanan bu tutarın 0,9300.-TL/Kg lik kısmı (yaklaşık %71 i) tecil edilmekte ve kalan 0,3707.- TL/Kg lik kısmı (yaklaşık %29 u) ödenmektedir. Böylece, bu malların sanayide kullanımında ek bir vergi yükünün oluşturulmaması amaçlanmaktadır. Her ne kadar, kanun koyucu (I) sayılı listenin (B) cetvelindeki malları girdi olarak kullanan imalatçılara ek bir vergi yükü getirmemesi amacıyla, tecil-terkin müessesesini düzenlemiş olsa da kötü niyetli ithalatçılar/imalatçılar tarafından bu uygulama suiistimal edilebilmektedir. Şöyle ki; Tecil-Terkin uygulamasından yararlanılarak tedarik edilen baz yağlar için malın imali esnasında ödenen özel tüketim vergisi (0,3707.-TL/Kg) malın maliyetine dahil edilmektedir. Kanuna ekli listelerde bulunmayan bu ürünlerin satışa konu edildiği (teslim) durumlarda ise artık ÖTV aranmamaktadır. Burada; imal edilen ürünlerin kâğıt üzerinde Kanuna ekli listelerde yer almayan tarife pozisyonlarında bulundukları gösterilebilmektedir. Ancak; ürünün içeriği (mahiyeti) incelendiğinde başka bir tarife pozisyonunda bulunması gereken bir içeriğe ulaşıldığında, vergi idaresi manipüle edilmiş olmakta ve alınması gereken ÖTV tutarları da erozyona uğratılmaktadır. Tecil-Terkin uygulamasının ihlal edildiği durumlarda, taahhüt edilen ürünler yerine Kanuna ekli (I) sayılı listenin (B) cetvelindeki ürünler imal edilerek ÖTV ve KDV yönüyle büyük tutarda vergi kayıp kaçağı ortaya çıkmaktadır. Ayrıca; üretilen nihai ürünün satışında ÖTV hesaplanmadığı için -tecil-terkin sürecinde ödenen ÖTV kısmı da (0,3707 TL) malın maliyetine atıldığından dolayı- Kurumlar Vergisi açısından da doğru bir vergileme yapılmamaktadır. 13.11.2003 tarih ve 2003/6467 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki Kararın 1 inci maddesinde, (14 Seri No.lu ÖTV Genel Tebliğinin 14/A bölümü ile değişen ibare) 2710.19.99.00.21, 2710.19.99.00.22, 2710.19.99.00.23, 2710.19.99.00.24 ve 2710.19.99.00.98 G.T.İ.P. numaralarında yer alan baz yağların; 6.6.2002 tarih ve 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu nun 8 inci maddesinin (1) veya (2) numaralı fıkraları uyarınca teslim edilecek ya da 5 inci maddesinin (1) numaralı fıkrası uyarınca ihraç edilecek olan ve G.T.İ.P. numaraları anılan Kararname eki Kararın yine 1 inci maddesinde liste halinde yer alan malların imalinde kullanılmak üzere teslim edilmesi halinde, özel tüketim vergisi tutarı 50.000 TL/Kg (5 kuruş) olarak belirlenmiştir. Anılan Kararname eki Kararın uygulanması halinde sadece 5 kuruşluk bir ÖTV tahsil edilmektedir. Hal böyle olunca, bu BKK sayesinde kötü niyetli üreticiler karlarını maksimize etmektedirler. Bu durum aşağıdaki tabloda gösterilmektedir: Baz Yağ (2003/6467 BKK İle) Baz Yağ (ÖTV Madde 8/1) Motorin HAMMADDE FİYATI (TL/Kg) 1,7500 1,7500 1,8000 (TL/Lt) ÖTV 1,3007 1,3007 1,5945 (Lt) TECİL/TERKİN EDİLECEK ÖTV 1,2507 0,9300 -- TAHSİL EDİLECEK ÖTV 0,0500 0,3707 -- MAL BEDELİ (TL/Kg) (A) 1,8000 2,1207 3,3945 (Lt) ALINMAYAN ÖTV (TL/Kg) 1,2507 0,9300 0,00 BAYİ KARI (Ortalama Dağıtıcı ve Bayi Karları Toplamı) 0,25 0,25 0,25 (TL/Kg) (B) KDV MATRAHI [(C)= (A) + (B)] 2,0500 2,3707 3,6445 (Lt) KDV DAHİL FİYAT [(C) x 1,18=) 2,4190 2,7974 4,3005 (Lt) VERGİSEL AVANTAJ (!) (Motorin - Baz Yağ Farkı) (TL/Kg) 1.8815 1.5031 0,00 119
Sayı: 289 Ekim 2012 Baz yağların amaç dışında ve motorin alternatifi olarak kullanabilecek firmaların vergi avantajları (!) yukarıdaki tabloda kısmen açıklanabilmiştir. Kısmen diyoruz, çünkü vergilemede Kilogram ve Litre ayrışması bulunmasına rağmen, baz yağların yakıt alternatifi olması durumunda (motorinde maktu ÖTV Litre üzerindendir, baz/madeni yağlarda ise Kilogram üzerindendir) vergilemenin hangi ölçüte göre yapılacağı net değildir. Bu ayrışma yapılmadığı için de 1 Kg baz yağı zaten görece daha fazla motorine denk geleceğinden, fiyat olarak her zaman avantajlı görülecektir. 4. ÖNERİLER Geçtiğimiz günlerde yayınlanan T.C. Başbakanlık Genelgesi, Maliye Bakanlığı nın tecil /terkin uygulamasına tabi yağlarda teminat tutarlarını %5 ten %25 e çıkarması ve Gümrük ve Ticaret Bakanlığı nın antrepo uygulamalarına yönelik düzenlemeleri ile birlikte bu sorunun yılın geri kalan döneminde ciddi şekilde azalması beklenmektedir. 2 Bu makalede de çözüm için öncelikle 3 öneri ileri sürülecektir. Bu önerilerin de uygulanması halinde, diğer uygulamalarla birlikte 10 numara yağ sorununun yurt genelinde bitirilmesi düşünülmektedir. Ancak, tecil-terkin sistemini kullanan dürüst üreticilerin aleyhine işlemesi düşünülen Tüm yağların ÖTV sini motorine eşitleyelim ve tecil-terkin sistemini kaldıralım, olsun bitsin nevinden kolaycılık içeren yaklaşımların içine girilmeden önerilerde bulunulacak olunması, bir zaaf olarak algılanmamalıdır. Çünkü, hukukun temel prensiplerinden olan orantılılık kriteri nedeniyle, kanun koyucular tarafından yapılan yasal düzenlemelerin müeyyideleri, dürüst üreticileri etkilememesi için, kanun metinlerinde bazı özel durumlar içerebilmektedir. İşte, ÖTV Kanunu nda yer alan Tecil-Terkin müessesesi bu tarzda bir düzenleme olup, seçimlik bir hak olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu sistemin aksayan yönleri düzeltilerek ve sürece işlerlik kazandırılarak, varlığını devam ettirmesine müsaade edilmelidir. ÖTV Kanunu na Ekli (I) Sayılı Listenin (B) Cetveli muhakkak surette güncellenmelidir. 4.1. ÖTV Listelerinin Güncellenmesi: Bakanlar Kurulu; 14 Eylül 2011 tarihinde Resmi Gazete de yayımlanan kararında; sahte, hileli akaryakıt faaliyetlerinin önüne geçmek ve bu sektördeki vergi kaybını ortadan kaldırmak için yağlama yağlarında ÖTV düzenlemesine gitmiştir. Buna göre; 3403 GTIP numarası ile başlayan tarife sınıfında yer alan yağlama müstahzarlarının kilogramda 30 kuruş olan ÖTV miktarı, 1,056 TL ye yükseltilerek diğer yağlama yağlarıyla eşitlendi. Bakanlar Kurulu; 22 Eylül 2012 tarihinde Resmi Gazete de yayımlanan kararında da motorinin 1,2945 TL olan ÖTV sini 1,5945 TL ye, baz yağların 1,0560 TL olan ÖTV sini de 1,3007 TL ye yükseltmiştir. Ancak bu durum; çok geniş bir yelpazede işlem gören yağlama yağı/akışkanlığı düzenleyici madde/müstahzar katkı gibi ürünlerin tek tarife sınıfında yer aldığı olgusunun Bakanlıkça kabul edildiğini göstermektedir. Halbuki mevcut sektör analizlerinde, bu tarz baz yağ menşeli ürünler ki bunlar da 10 numara yağ için elverişlidir- daha farklı GTIP numarası altında da işleme tabi tutulduğu gözlemlenmiştir. Bu yüzden ÖTV Kanunu na Ekli (I) Sayılı Listenin (B) Cetveli muhakkak surette güncellenmelidir. ÖTV Kanunu nda bulunan (I) sayılı listenin içerisinde, gümrük tarife pozisyonunda tanımlanan ürünlerin bir o kadarı liste dışında kalmaktadır. Bunun neticesinde; Mezkur Kanun un tecil müessesi çerçevesinde uygulanan işlem sayesinde Gümrük Bakanlığı ve Maliye Bakanlığı birimlerinin nasıl manipüle edildiği de bilinmektedir. Buna göre; gümrük tarife pozisyonunda tanımlanan ürünlerden hangilerinin ÖTV Kanunu nun (I) sayılı liste içerisine alınması gerektiği hususu ile alakalı daha açıklayıcı bilgiler elde etmek için ilgili Gümrük birimlerinin çalışanları ile görüşmeler yapılmıştır. Yapılan görüşmeler neticesinde; ÖTV listelerinin güncellenmesinin zorunluluğu belirtilmiştir. Buna göre; ÖTV listelerinde bulunmayan (aşağıda da tablo halinde belirtilmiştir) tarife numarasındaki ürünler; Kanuna ekli I sayılı listenin B Cetveline eklenmelidir. Çünkü bu ürünler, madeni yağ sektörünün doğrudan ihtiyacı olmayan ve kendisi ÖTV ye tabi baz yağların çok az değiştirilerek elde edilen ürünlerin ÖTV Kanunu na ekli listelerin dışına çıkartılmasına sebep olan tarife pozisyonlarıdır. Çünkü bu GTİP te bulunan ürünler, torba tarife numarası mahiyetinde olup, isim olarak da zaten 2 PETDER Basın Bülteni 2012 120 Vergi Sorunları Dergisi
Özel Tüketim Vergisi Diğerleri şeklinde adlandırılmaktadır. Bu ürünlerin Kanuna ekli listelere dahil edilmesi sonucunda, Tecil-Terkin müessesesini paravan olarak kullanan firmaların ön önemli dayanakları da ellerinden alınmış olacaktır. Çünkü halihazırda gerek amaç dışı kullanım gayesi ile üretimde bulunan gerekse de madeni yağın ÖTV sini az ödemek isteyen firmalar, ürettikleri ürünlerin bu GTİP numaralarında yer aldığı göstererek vergi idaresini manipüle etmektedirler. Daha sonrasında da, görece az ödenen ÖTV dolayısıyla piyasaya sürülmüş olan bu ürünler, vergileri daha yüksek olan motorinin yerine kullanılmaktadır. 3811.90.00.10.11 Ağır Mineral Yağlar İçin Müstahzar Katkı 3811.90.00.10.19 Diğerleri 3811.21.00.90.00 Diğerleri 3811.29.00.90.00 Diğerleri 3811.90.00.90.00 Diğerleri 2707.50.90.00.19 Diğerleri 2710.19.48.00.11 Deniz Motorini (DMB) 2710.19.48.00.12 Deniz Motorini (DMC) 2710.19.48.00.19 Diğerleri 3817.00.80.00.11 Heavy Alkylates 3817.00.80.00.19 Diğerleri 3817.00.50.00.00 İner Alkilbenzen İlgili Gümrük Birimlerinde yetkili olarak çalışanların yazıya dökmeksizin şifahen söyledikleri bazı bilgiler de bulunmaktadır. İfade ettikleri görüş şu şekildedir: Bu listedeki ürünlerin Türkiye deki bir tesiste üretilmesi teknik olarak mümkün değildir. Çünkü; bazı GTİP pozisyonundaki ürünlerin üretimini yapan ve satışını gerçekleştiren dünyaca ünlü 4 yada 5 tedarikçi bulunmaktadır. Böylesine bir ürünün, Tuzla da ya da Ostim de üretildiğini iddia etmek, vergi idaresinin mevcut uygulamalarına uygun düşse de kimyevi açıdan izah edilebilir bir olay değildir. Yani düpedüz kamu kurumlarıyla dalga geçmekteler ve yasaları kendilerine paravan yapmaktalar. Özellikle yakıt alternatifi olarak kullanılması halinde her zaman bir facianın gündeme gelmesi muhtemeldir. Çünkü; bu ürünlerin parlama noktası çok düşüktür ve en ufak bir kaza halinde yanmaya müsaittir. Oysa motorine çakmakla yaklaşılsa bile harlama görülmemektedir. Bu açıklamalar Vergi İdaresi açısından mutlaka değerlendirilmeli ve gereken işlemler süratle yapılmalıdır. Çünkü; firmaların, üretim süreçlerine dayanak olarak lanse ettikleri Tecil-Terkin müessesi vasıtasıyla, baz yağların ve solventlerin yakıt alternatifi olarak kullanılması durumunda ülkenin alamadığı vergi kaybı ve çevreye zarar bir yana, bir insanın ölümüne dahi neden olması halinde, gerekli tedbirlerin alınmasında geç kalındığı gerekçesiyle dikkatleri üzerine çekecek kurumların başında Maliye Bakanlığı ile bağlı/ilgili kuruluşları gelmektedir. Yukarıda belirtilen GTIP numarasında bulunan ürünlerin ya bir alt istatistiği ya da bir üst istatistiği ÖTV listelerinde bulunmasına rağmen, torba GTIP olarak tanımlanabilecek tarife sınıfları (Diğerleri adı altında) liste dışı bırakılmıştır. Bu durum, sahte/hileli akaryakıt işini kendine meslek kabul edenlerin işine gelmektedir. ÖTV Kanunu na ekli listede bulunan çarpık durumu özetlemek adına aşağıdaki hususlar dikkat çekicidir. Türkiye nin de taraf olduğu uluslararası anlaşmalar gereği Armonize Sistem ve AB Kombine Nomanklatürü esas alınarak 12 li bazda hazırlanan TGTC nin sadece ilk 8 (sekiz) rakamı AB ile uyumludur. 9 ve 10 uncu rakamlar farklı vergi uygulamalarımız nedeniyle açılan milli alt açılım kodunu, 11 ve 12 inci rakamlar da istatistik kodunu temsil ettiğinden dolayı farklılıklar bulunabilinmektedir. Bu farklılıktan dolayı vergileme rejiminin nasıl değiştiği aşağıdaki tabloda görülecektir. GTIP Numarası Tarife Sıralaması Maktu ÖTV (TL/Kg) -Türkiye- AB İle Uygun Kısım (İlk 8 Hane) 3811.21.00.10.00 Üst İstatistik 2,2985 3811.21.00 3811.21.00.90.00 Alt İstatistik (Diğerleri) ÖTV YOK 3811.21.00 3811.90.00.10.12 Üst İstatistik 2,2985 3811.90.00 3811.90.00.90.00 Alt İstatistik (Diğerleri) ÖTV YOK 3811.90.00 2710.19.49.00.15 Deniz Motorini (DMB) 1,5245 2710.19.49 2710.19.48.00.11 Deniz Motorini (DMB) ÖTV YOK 2710.19.48 121
Sayı: 289 Ekim 2012 Yukarıdaki tabloda görüldüğü üzere, tarife sınıflandırması Türkiye de yapılacak bir vergilendirmeyi ciddi manada etkileyebilmektedir. Bu yüzden, ÖTV Kanunu na Ekli (I) Sayılı Listenin (B) Cetveli, Tarife Cetvelindeki ürünlerin mahiyetleri doğrultusunda süratle güncellenmelidir. 4.2. ÖTV Kanunu nun 13/2 Maddesinde Yer Alan Müteselsil Sorumluluk Uygulamasının Genişletilmesi : Madde 13/2 : (I) sayılı listedeki malları teslim alanların, bu malları daha yüksek tutarda vergiye tâbi bir mal olarak kullanmak veya üçüncü kişilere satmak suretiyle vergi ziyaına sebebiyet vermeleri halinde, ziyaa uğratılan vergi bunlar adına tarh olunur ve tarhiyata 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 344 üncü Maddesine göre vergi ziyaı cezası uygulanır. Üretim aşamasında; tecil-terkin müessesinden yararlanarak daha az ÖTV ödeyen mükelleflerin, GTİP numaralarının yanlış belirlendiğinden hareketle, cezalı ÖTV tarhiyatına muhatap olabilmeleri için, Kanun maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmelidir.(eklenen kısımlar koyu renk ile yazılmıştır.) (I) sayılı listedeki mallar ile bu Kanun un 8/1 inci maddesi kapsamında üretilen malları teslim alanların, bu malları daha yüksek tutarda vergiye tâbi bir mal olarak kullanmak veya üçüncü kişilere satmak suretiyle vergi ziyaına sebebiyet vermeleri halinde, ziyaa uğratılan vergi bunlar adına tarh olunur ve tarhiyata 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 344 üncü Maddesine göre vergi ziyaı cezası uygulanır. Gerçek veya tüzel kişiler tarafından alınan tüm bu malların yukarıdaki şekilde tesliminde doğacak özel tüketim vergisinin ödenmesinden, bu malları satanlarla birlikte, ilgili malı tüm aşamalarda teslim eden üretici/dağıtıcı şirket müteselsilen sorumludur. Eğer kanun maddesi bu şekilde değiştirilirse; hem tecil-terkin kapsamında üretilen malların da amaç dışında kullanımını engellenecek hem de üretici/dağıtıcı firmaların kendilerini disipline etmelerine yarayacaktır. Çünkü, tecil-terkin kapsamında üretilen nihai ürün, artık ÖTV Kanunu na ekli I sayılı listelerde bulunmadığından, bu ürünü satan veya kullananlar için müteselsil sorumluluk müeyyidesi Kanunun bu haliyle işlettirilemeyecektir. Sonuç olarak, tecil-terkin müessesesinin özü itibariyle üretilmesini teşvik ettiği ÖTV Kanunu na ekli listelerde bulunmayan ürünlerin kontrolsüzce üretilip piyasaya sunulması, bu ürünlerin katma değeri yüksek sahte mazot piyasasının oyuncularının işine geldiğinden hareketle, müteselsil sorumluluk uygulamasının bu yönde genişletilmesi yerinde olacaktır. 4.3. Sıkı Denetim: Tüm ürünlere uygulanacak zam sonucunda oluşacak enflasyonist baskıya da herkes hazır olmalıdır. Otomotiv yakıtı olarak vergilendirilmemiş ürünlerin, -akaryakıta alternatif olarak üretilen yasa dışı ürünlerin- kullanıcıların bilgisi dâhilinde ve bilerek kendi mülkiyetindeki araca konulması halinde tüketiciyi de yükümlülük altına alan yasal düzenleme yapılması bu alandaki hukuksal boşluğun giderilmesi adına yararlı olacaktır. Mevcut hukuksal yapı içinde söz konusu akaryakıt olarak vergilendirilmemiş maddelerin akaryakıt olarak kullanıcının kendi tercihi ve bilgisi dâhilinde kullanılması durumunda, kullanıcıyı da sorumluluk altına alan bir düzenleme bulunmamaktadır. Kamyon, otobüs garajları, oto sanayi siteleri, yol boylarındaki dükkan ve açık alanlarda satılan 10 numara yağın kesme yağı, inceltme yağı vb. isimler ile fatura edilebilmesi ve marka/üretici bilgilerinin mevcut olması sorunun çözümünü zorlaştırmaktadır. Bu sorun, 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu ve bunu takip eden uygulamalar ile kurulan sistematiğin ciddi şekilde aldatılarak hukuksal yaptırımların zorlaştırıldığı bir zemin üzerinde geliştiğinden, sektör ve ülke çıkarları açısından büyük önem ve sorun teşkil etmektedir. 10 numara yağ, özel arabalardan çok yoğun olarak taşıma sektöründe kullanılmaktadır. Sürücüler, insan sağlığına ve çevreye zararlı olduğunu bilmelerine rağmen büyük fiyat farkından dolayı, 10 numara yağı tercih etmeye devam etmektedir. Nakliye sektörüne bakıldığında referans fiyatının büyük bir sorun teşkil ettiği görülmektedir. Müşterilere taşıma fiyatı verildiğinde, birçok şirket mazot fiyatı yerine, daha ucuz olan 10 numara yağ fiyatını baz almaktadır. Bu durum mazot kullanan nakliye firmalarıyla 10 numara yağ kullanan nakliye firmaları arasında fiyat farkı doğurmakta ve 122 Vergi Sorunları Dergisi
Özel Tüketim Vergisi müşteriler de doğal olarak ucuz olan firmalarla anlaşmaktadır. Haksız rekabetin yarattığı bu konumdan dolayı, mazot kullanan firma da bir süre sonra 10 numara yağı kullanmaya mecbur bırakılmaktadır. 81 il valiliğinin koordinatörlüğünde, baz yağların/madeni yağların akaryakıt alternatifi olarak kullanılabilecek tarzdaki araçların (özellikle şehirlerarası/şehir içi yolcu taşıyan otobüs, minibüs, servisler ile kamyonlar) yakıt depolarından numune alınarak, analiz ettirilmelidir. Bu analiz sonucunda, yakıt deposundan Ulusal Marker ı içermeyen akarkayıt, baz yağ, madeni yağ veya atık yağ çıkması durumunda ise ciddi yaptırımların şoför ve/veya araç sahiplerine uygulatılması gerekmektedir. Ayrıca, bu araçlar belli bir firmanın altında çalışan türden ise, bu firmaların teşhir edilmesi de mümkün hale getirilmelidir. Bu alandaki eksikliğin giderilmesi neticesinde, yapılacak cezai işlemlerin hukuksal zeminini güçlendirecektir. SONUÇ Petro-Kimya sektörüne yönelik olarak yapılan araştırmaların sonucunda elde edilen veriler, makalenin önceki bölümlerinde ayrıntılı olarak değerlendirilmiştir. Bu değerlendirmeler sonucunda; baz yağların, 10 numara yağ adı altında akaryakıt alternatifi olarak kullanılması neticesinde yaşanan problemlere ilişkin birkaç öneri ortaya konulmuştur. Buna göre; tavsiye edilen; ÖTV Kanunu na ekli listelerin güncellenmesi, müteselsil sorumluluk uygulamasının genişletilmesi ve sıkı denetim mekanizmasının kurulması önerileri ile, sektörün de kanayan yarası olan 10 numara yağ sorununun ortadan kalkmasına katkıda bulunmaya çalışılmıştır. 13.11.2003 tarih ve 2003/6467 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı Oktar, Kemal, Özel Tüketim Vergisi Yorum ve Açıklamaları (I) Sayılı Liste, 1. Baskı, Savaş Yayınevi, Ankara, Temmuz 2008 PETDER Sektör Raporu 2011 PETDER Sektör Raporu 2012, (Ocak-Haziran) www.gib.gov.tr www.euractiv.com.tr/enerji/link-dossier/ akaryakt-sektorunde-10-numara-yag-sorunucozume-butuncul-bir-yaklasim-sart-000124 (Erişim Tarihi: 05.09.2012) www.petder.org.tr/admin/my_documents/ my_files/petderrapor10numarayag200803.pdf (Erişim Tarihi: 05.09.2012) www.petder.org.tr/admin/my_documents/ my_files/7az_petdersunum10numarayag- 20100730Kisa.pdf (Erişim Tarihi: 05.09.2012) www.gulf.com.tr/madeni_yaglar/sikca_sorulanlar.aspx (Erişim Tarihi: 05.09.2012) Tabi tüm bu öneriler hayata geçirilir de; 10 numara yağ kullanımı bitirilirse, nakliye piyasasında 10 numara yağ yerine motorin kullanılması sonrasında oluşacak fiyat artışları nedeniyle kara yoluyla taşınan ürünlere ilave maliyet gelecektir. Bu durumda halkımız, kara yoluyla taşınan tüm ürünlere uygulanacak zamlara da, bunun sonucunda oluşacak enflasyonist baskıya da hazır olmalıdır. VSD KAYNAKÇA 4760 sayılı ÖTV Kanunu 4760 sayılı ÖTV Kanunu ile İlgili Yasal Düzenlemeler 123