Ç.Ü Fen Bilimleri Enstitüsü Yıl:8 Cilt17-3 FARKLI SICAKLIKLARIN AVCI BÖCEK SCYMNUS SUBVILLOSUS (GOEZE) (COLEOPTERA: COCCINELLIDAE) UN ERGİN ÖNCESİ DÖNEMLERİNİN ÖLÜM ORANLARINA ETKİLERİ * The Effect Of Temperatures On the Immature Stage s Mortality Rate Of Scymnus subvillosus (Goeze) (Coleoptera: Coccınellıdae) Gül DEMİRHAN Bitki Koruma Anabilim Dalı Nedim UYGUN Bitki Koruma Anabilim Dalı ÖZET Literatürde geniş bir yayılış alanına sahip olduğu bildirilen Scymnus subvillosus (Goeze) un birkaç faunistik-sistematik çalışması dışında biyolojisi ve ekolojisi hakkında fazlaca bir çalışma yapılmamıştır. Bu nedenle,bu çalışma ele alınmış olup, farklı sıcaklıkların S. subvillosus un ölüm oranları üzerine etkileri 15,, 25, ve 35 C sabit ve 25-35 C değişken sıcaklıklarda, % orantılı nem ve 16 saat uzun gün aydınlatmalı iklim dolaplarında araştırılmıştır. Yumurtadan ergine ölüm oranları en düşük sıcaklık 15 C ve en yüksek sıcaklık 35 C de % olarak belirlenmiştir. Gelişimin tamamlandığı, 25, 25-35 ve C sıcaklıklarda ise ölüm oranı sırasıyla % 28., 19.9, 19.57 ve 26. olarak belirlenmiştir. En yüksek ölüm oranı yumurta evresinde gözlenirken bunu pupa ve birinci larva dönemleri takip etmiştir. Sonuç olarak S. subvillosus un ölüm oranı gelişme döneminin ilk dönemlerinde geç dönemlere göre daha yüksektir. Anahtar Kelimeler: Scymnus subvillosus, sıcaklık, ölüm oranı ABSTRACT Scymnus subvillosus (Goeze), which has wide distribution, don t have detailed study except a few faunistic and systematic literature. Because of this reason, this study was taken up and mortality rate of S. subvillosus were determined at five constant temperatures (15,, 25, and 35±1 C) and one alternate temperature (25/35±1 C) with ± % RH and daily 16 h artificial light. The mortality rate (egg to adult) of S. subvillosus was determinated as % at 35 C and 15 C. At the others temperatures are % 28., 19.9, 19.57 and 26. at, 25, 25-35 and C, respectively. The highest mortality rate was observed at egg stage, pupae and first larvae instar, respectively. As a result the mortality rate of S. subvillosus was higher at early stage than at late stage of the development. Keywords: Scymnus subvillosus, temperature, mortality rate * Yüksek Lisans Tezi-MSc Thesis 131
Ç.Ü Fen Bilimleri Enstitüsü Yıl:8 Cilt17-3 Giriş Doğu Akdeniz Bölgesi nde yaprakbitlerinin doğal düşmanı olarak nin üzerinde predatör ve parazitoit tür bulunmaktadır. Bu zararlılara karşı kullanılabilecek birçok biyolojik mücadele etmenlerinden biri de, Doğu Akdeniz Bölgesi nde en sık rastlanılan coccinellid türlerinden biri olan S. subvillosus (Goeze) (Coleoptera:Coccinellidae) dur. S. subvillosus bu bölgede 32 farklı bitki türünde belirlenen 27 yaprakbiti türü üzerinde saptanmıştır. Bu türe çok sık rastlanmasına rağmen üzerinde yapılan çalışmalar sınırlıdır (Uygun ve ark. 1). Mevcut çalışmalar doğada yapılan birkaç survey çalışması ile farklı avlarla yapılan bir kaç biyolojik çalışmadan ibarettir. Bu nedenle çalışma ele alınmış olup, farklı sıcaklıkların S. subvillosus un ergin öncesi dönemlerinin ölüm oranlarına etkilerinin ortaya çıkarılması hedeflenmiştir. Materyal ve Metot Materyal Üretim Çalışmaları Av üretimi için konukçu bitki olarak tüysüz pamuk çeşidi Çukurova 1518, Scymnus subvillosus a av olarak da Aphis gossypii Glover kullanılmıştır. Denemede kullanılacak olan S. subvillosus un üretimi 25 1ºC sıcaklıkta ve % orantılı nem bulunan uzun gün (16:8) aydınlatmalı iklim odalarında gerçekleştirilmiştir. Metot Farklı Sıcaklıkların Scymnus subvillosus un Ergin Öncesi Dönemlerinin Ölüm Oranlarına Etkilerinin Saptanması Scymnus subvillosus un -1 günlük yumurtaları petri kaplarına aktarılmıştır. Çıkan larvalar tek tek içlerinde avla bulaşık pamuk yaprakları bulunan petri kaplarına alınmıştır. Larvalara pupa oluncaya kadar tüketebileceklerinden fazla besin verilerek yapılan günlük gözlemlerle gelişme dönemlerine ait ölüm oranları saptanmıştır. Denemeler tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Denemelerde 5 sabit 15,, 25,, 35 1 ºC ve bir değişken 25/35 1 ºC (12:12) sıcaklığa sahip % orantılı nem sağlayan ve günlük 16 saat aydınlatmalı iklim dolapları kullanılmıştır. Bulgular ve Tartışma Farklı Sıcaklıkların Scymnus subvillosus un Ergin Öncesi Dönemlerinin Ölüm Oranlarına Etkileri S. subvillosus un 15,, 25,, 35±1 ºC sabit ve 25-35±1 ºC (12:12, A:K) değişken sıcaklıklar ile % orantılı nem düzeyinde ergin öncesi dönemlerinin ölüm oranları ile ilgili sonuçlar dönemlere göre Şekil 1 ve toplamda Şekil 2 de verilmiştir. 132
Ölüm Oranı % Ç.Ü Fen Bilimleri Enstitüsü Yıl:8 Cilt17-3 9 8 9 8 Yumurta 15 25 25-35 35 Larva II 15 25 25-35 35 9 8 9 8 Larva I 15 25 25-35 35 Larva III 15 25 25-35 35 9 8 Larva IV 15 25 25-35 35 9 8 Sıcaklık C Pupa 15 25 25-35 35 Şekil 1. Scymnus subvillosus un farklı sıcaklıklarda %± orantılı nem koşullarında Aphis gossypii üzerinde 1, 2., 3., 4. larva dönemleri ile pupa dönemine ait ölüm oranları (%) 133
Ölüm Oranı % Ç.Ü Fen Bilimleri Enstitüsü Yıl:8 Cilt17-3 9 8 Toplam 15 25 25-35 35 Sıcaklık C Şekil 2. Scymnus subvillosus un farklı sıcaklıklarda %± orantılı nem koşullarında Aphis gossypii üzerinde toplam ölüm oranları (%) Şekil 1 incelendiğinde ergin öncesi dönemlerde en fazla ölüm oranı yumurta döneminde görülmekte olup, bunu pupa ve 1. larva dönemleri takip etmiştir. En yüksek yumurta ölümü 35 ºC de % ve 15 ºC de %76 olarak belirlenmiştir. En düşük yumurta ölümü % ile ºC de belirlenmiştir. Şekil 2 de yumurtadan ergine toplam ölüm oranlarına bakıldığında ise 15, ve 35 ºC de % ölüm görülürken;, 25, ±1 ºC sabit ve 25-35±1 ºC değişken sıcaklıklarda sırasıyla % 28., 19.9, 26., ve 19.57 oranlarında ölümler meydana gelmiştir. Uygun ve Atlıhan (), S. levallianti nin Aphis gossypii üzerinde farklı sıcaklıklarda ergin öncesi en yüksek ölümlerin 15 C ve 35 C de olduğunu işaret etmektedirler. Katsarou ve ark.(4), Hippodamia convergens ve Coccinella septempunctata nın bazı biyolojik özelliklerini 14, 17, ve 23 C sıcaklıklarda araştırmışlardır. Myzus persicaenicotianae üzerinde yürütülen çalışmada gelişme süresi boyunca en yüksek ölüm oranı yumurta, larva ve pupa dönemlerinin tümünde 14 C de belirlenmiştir. H. convergens için bu değerler sırasıyla % 85., 73.8 ve 29.4 iken; C. septempunctata için 49.3, 75.4 ve 58.8 olarak belirlenmiştir. Sonuçlar ve Öneriler Çalışmada elde edilen verilere göre S. subvillosus da 15 ve 35 ºC de % ölüm meydana gelmiştir. En fazla ölüm oranı yumurta döneminde görülmekte olup, bunu pupa ve 1. larva dönemleri takip etmiştir. Buna göre S. subvillosus un oldukça sınırlı sıcaklıklarda gelişebileceği kanaatine varılabilir. 134
Ç.Ü Fen Bilimleri Enstitüsü Yıl:8 Cilt17-3 Ancak S. subvillosus un biyolojik mücadelede kullanılıp kullanılamayacağına karar verebilmek için sadece sıcaklıkla ilgisini incelemek yeterli değildir. Bunun yanında av spektrumu, av yoğunluğuna göre davranışları, av tüketimi, sıcaklık sabit tutularak değişik nem oranlarındaki biyolojik özellikleri vb. çalışmaların yapılmasında yarar vardır. Kaynaklar UYGUN, N. ve ATLIHAN, R.,. The effect of temperature on development and fecundity of S. levaillanti. Biocontrol, 45:453-462. UYGUN, N., TOROS, S., ULUSOY, R., SATAR, S., VE ÖZDEMİR, I., 1. Doğu Akdeniz Bölgesi Aphidoidea (Homoptera) türleri ile bunların parazitoid ve predatörlerinin saptanması. TUBİTAK, 175-178. KATSAROU I., MARGARITOPOULOS, J.T., TSITSIPIS, J.A.,.PERDIKIS, D.CH. ve ZARPAS, K.D., 4. Effect of temperature on development, growth and feeding of Coccinella septempunctata and Hippodamia convergens reared on the tobacco aphid, Myzus persicae nicotianae. BioControl, (4): 565-588 135