BAKIM ONARIM İŞLERİNDE GÜVENLİK Süleyman TUTUMLU Emekli Öğretim Görevlisi 6.1.2019 İş Güvenliği Uzmanı (A) 1
Bakım ve onarım işlerinin yapılmasında beklentileri sıralayacak olursak : 1.Sistemin düzenli çalışmasını sağlamak 2.Tesisin ömrünü uzatmak 3.Arıza ve kaza olmadan tespit yapıp, tedbir almak 4.Eskimiş, yıpranmış, ömrü bitmiş parçaları değiştirmek. 6.1.2019 2
BAKIM VE ONARIM İŞLERİ Makine,tezgah ve tesislerin daha uzun sürelerle arızasız ve problemsiz olarak çalışması için, beklenmedik arızalar sebebiyle tehlikeli durumların ortaya çıkmaması için ; İstenmeyen olaylara kazalara yaralanmalara malzeme hasarlarına, zaman kaybına sebep olmaması için yapılan planlı ve düzenli çalışmalardır. 6.1.2019 3
BAKIM VE ONARIM İŞLERİ Programlı ve aksatılmadan yapılan bakım-onarımlar; Makine ve tesislerin ömrünün uzamasına ve istikrarlı hizmet alınmasına katkıda bulunurlar; Makinelerin bakım ve onarımı ise; a- Periyodik bakım onarımlar, b- Arıza sonrası yapılan bakım onarımlardır. 6.1.2019 4
BAKIM VE ONARIM İŞLERİ Tesis, fabrika veya bütün işletmelerde yapılan bakım ve onarım çalışmaları ; * makinelerde, * elektrik kısmında, * bina ve tesislerde yapılır. Bu nedenle alınacak iş güvenliği önlemleri aynı başlık altında açıklanacaktır. 6.1.2019 5
BAKIM ONARIM ÖNCESİ ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ VE YAPILACAKLAR İŞLEMLER 6.1.2019 6
BAKIM ONARIM ÖNCESİ ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ VE YAPILACAKLAR İŞLEMLER Bakım ve onarım işlerinde kazalar en çok işe başlamadan önce ve işin bitiminde meydana gelmektedir. Bu nedenle bakım ve onarım işlerine başlamadan; işe hemen başlanmaması önce *Tehlikelerin gözlenmesi ve Risk değerlendirmesi yapılması, * Gerekli önlemlerin alınması, 6.1.2019 gerekmektedir. 7
BAKIM ONARIM ÖNCESİ ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ VE YAPILACAKLAR İŞLEMLER Sözlü emirler, yanlış duymalara ve yanlış anlaşılmalara neden olabileceğinden, insan hayatının söz konusu olduğu durumlarda güvenilir değildir. 6.1.2019 8
BAKIM ONARIM ÖNCESİ ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ VE YAPILACAKLAR İŞLEMLER Yapılan istatistikler ve edinilen tecrübeler tamir, bakım ve onarım çalışmaları sırasında çok fazla sayıda kazaların meydana geldiğini göstermektedir. Bu kazalar, tamir ve bakım çalışmalarının yeterli emniyet tedbirlerinin alınmadan yapılmış olmasından kaynaklanmaktadır. 6.1.2019 9
BAKIM ONARIM ÖNCESİ ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ VE YAPILACAKLAR İŞLEMLER Etkili kontrol yazılı bir sistemle sağlanmalıdır. Ancak yazılı bir yönergenin tek başına kazaları önleyemeyeceği hususuna dikkat edilmelidir. Yönerge ya da talimatların yanında eğitim ve denetim hizmetlerinin de asla göz ardı edilmemesi gerekir. 6.1.2019 10
BAKIM ONARIM ÖNCESİ ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ VE YAPILACAKLAR İŞLEMLER Bu nedenle bakım onarım öncesinde; yapılacak işe göre planlama yapılarak, gerekiyorsa İş Emri (İş Formu) çıkarılarak iş güvenliği önlemlerinin de belirlenmesi gerekir. İş yerlerinde riskli bakım onarım işleri için; bir sistem yerleştirilmeli, talimatlar ve yönergeler hazırlanmalıdır. 6.1.2019 11
BAKIM ONARIM ÖNCESİ ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ VE YAPILACAKLAR İŞLEMLER Bakım ve onarım işlerinin yapılması belirli bir izin prosedürüne bağlanmalıdır. Çalışma izni şartlarının belirlenmesi ve İş Emri (İş Formu) uygulaması; * riskin türüne ve derecesi, * işin karmaşıklığı, * ilgili endüstri kolu, *Çalışma yerinin özellikleri, dikkate alınarak yapılmalıdır. 6.1.2019 12
BAKIM ONARIM ÖNCESİ ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ VE YAPILACAKLAR İŞLEMLER BAKIM ONARIM EKİBİNE : Makinelerin korunması ilkeleri, Elektrik ve mekanik işlemlerde güvenlik yöntemleri, Çevre güvenliği için yapılması gerekenler, Oluşabilecek risklere göre; korunma, ilk yardım, kurtulma ve kurtarma durumları, Kullanılacak koruyucu donanımların seçimi ve kullanımı, hususlarında yeterli eğitim verilmelidir. Eğitimle yetinilmemeli mutlaka etkili bir denetim sistemi de kurulmalıdır. 6.1.2019 13
BAKIM ONARIM ÖNCESİ ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ VE YAPILACAKLAR İŞLEMLER Yönergelerde ve talimatlarda, çalışma izin şartları net olarak belirlenmeli, - işi yapanların, - işten sorumlu olanların, - kontrolü yapıp iş formunu imzalayacak kişilerin, sorumluluk alanları net bir şekilde belirlenmesi, bu kişilerin de soğukkanlı, doğru ve etkin bir karar verme yeteneğindeki kişilerden seçilmiş 6.1.2019 14 olması gerekmektedir.
BAKIM ONARIM ÖNCESİ ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ VE YAPILACAKLAR İŞLEMLER Bakım onarım çalışmalarına izin verilmesi hususunda bir sistem kurulmalıdır. Bu sistemde: Yöneticilerin, işçilerin,müteahhitlerin ve diğer şahısların uymaları gerekli tedbirler ve şartlar açık ve net bir şekilde belirlenmelidir. 6.1.2019 15
BAKIM ONARIM ÖNCESİ ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ VE YAPILACAKLAR İŞLEMLER Yapılacak iş, işi kimin denetleyeceği, Alınacak güvenlik tedbirleri,işe başlamadan önce çalışanlar tarafından alınacak gerekli tedbirler (örneğin: fiziksel kilitleme aygıtlarının takılması, tehlike uyarı levhalarının asılması v.s ) 6.1.2019 16
BAKIM ONARIM SIRASINDA ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ VE YAPILACAKLAR İŞLEMLER 6.1.2019 17
BAKIM ONARIM SIRASINDA ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ VE YAPILACAKLAR İŞLEMLER Çalışma alanının güvenli olup olmadığının tespiti ve güvenilir hale getirilmesi sağlanmalıdır. Bakım ve onarımlar uzman kişiler tarafından yapılmalıdır. Makine bakım ve onarım işlerinde görevli olan kişilerin makine imalatçılarının önerileri hakkında yeterli bilgilerinin bulunması gerekmektedir. 6.1.2019 18
BAKIM ONARIM SIRASINDA ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ VE YAPILACAKLAR İŞLEMLER Makine yapımcıları tarafından tavsiye edilen yağlama programlarına özen gösterilmelidir.kullanılan yağlar yapımcı firmanın tavsiye ettiği nitelikte olmalıdır. Muayene veya bakım sırasında koruyucuların kaldırılması gerektiğinde güç kesilmeli, şalterler kilitlenmelidir. 6.1.2019 19
BAKIM ONARIM SIRASINDA ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ VE YAPILACAKLAR İŞLEMLER önleyici bakım sistemlerinde koruyucuların düzgün denetiminin yapılması (gevşek vidalar, aşınmış yataklar, kusurlu kablolar,pimlerin kaybolması v.s) herhangi bir sorun çıkmadan önce kusurların ve noksanların düzeltilmesini sağlar. 6.1.2019 20
Kilitlemeli koruyucular ve makinelerin küçük parçalarında operatörü korumak için bulundurulan güvenlik aygıtları aynı zamanda bakımcıyı da korurlar. Ancak büyük çaptaki makinelerde ve tesislerde tehlikeli alana giren ve tesisat çalıştırıldığında gözden uzak olduğu için görülemeyen bakımcıların korunması için özel tedbirler alınmalıdır. 6.1.2019 21
Her makine ve tesis için bakım onarım talimatları hazırlanmalıdır. Bu talimatlarda hangi periyotlarda hangi tür bakımların yapılacağı belirtilmeli, Değiştirilmesi gerekli parçalar tespit edilmeli ve bu parçaların ; *hangi sürelerde ve hangi seviyedeki aşınmalarda *olabilecek özel durumlarda değiştirileceğinin açık olarak belirtilmesi gerekmektedir. 6.1.2019 22
BAKIM ONARIM SIRASINDA ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ VE YAPILACAKLAR İŞLEMLER Makine tezgah ve tesislerde normal çalışma esnasında görülen değişik durumlar arızalar kayda alınmalı büyük revizyon ve bakım çalışmaları sırasında bu kayıtlardan istifade edilmelidir. 6.1.2019 23
Otokontrol mekanizmaları Otokontrol mekanizmaları geliştirilmelidir.çünkü insanlar sadece bilmedikleri için hata yapmazlar.daha çok bildikleri konularda yanlış ve hatalı olduklarını bile bile hata yaparlar.bu tür yanlışlıkların yapılmaması içinde uygun denetim mekanizmalarının geliştirilmesi, kurulması, çalıştırılması gereklidir. 6.1.2019 24
BAKIM ONARIM SIRASINDA ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ VE YAPILACAKLAR İŞLEMLER Bakım ve onarım işlerinde iyi malzemenin kullanılması gerekmektedir. Malzemenin kötü olması bakımı kötü duruma getirir, Kötü bakım arızalara ve kazalara davetiye çıkarır. 6.1.2019 25
BAKIM ONARIM SIRASINDA ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ VE YAPILACAKLAR İŞLEMLER Bakım ve onarım işlerinde uygun ve yeterli bir aydınlatma sağlanmalıdır. Rutubetli ve iletken ortamlarda düşük gerilimli (24 volt) aydınlatma cihazları kullanılmalıdır. 6.1.2019 26
Alet ve Malzemelerin Taşınması Bakım ve onarım işlerinde görevlendirilecek işçilerin bütün malzemelerini koyabileceği ve kolaylıkla taşıyabileceği takım çantaları olmalıdır. Bu işlerde kullanılan büyük aletleri taşımak için bir el taşıtı veya el arabası bulunmalıdır. 6.1.2019 27
HAZIRLIKLAR VE TEHLİKE ÖNLEYİCİ ÇALIŞMALAR Bina ve tesisatta yapılacak bakım ve onarım işlerinde geçici olarak uygun ve güvenli sabit merdivenlerle platformlar, geçit ve iskeleler yapılmalıdır. Bakım ve onarım işleri makine ve işletme durdurulmadan yapılacak ise her türlü tedbirler alınmalıdır.. 6.1.2019 28
HAZIRLIKLAR VE TEHLİKE ÖNLEYİCİ ÇALIŞMALAR Zararlı zehirli gazların bulunduğu havalandırmanın yeterli olmadığı yerlerde (tehlikeli gaz, buhar ve sislerin meydana gelebileceği tank veya depolarda)yapılan çalışmalarda gerekli kişisel koruyucu malzemeler kullanılmalıdır. 6.1.2019 29
HAZIRLIKLAR VE TEHLİKE ÖNLEYİCİ ÇALIŞMALAR Bu gibi yerlerde tecrübeli ve usta işçiler çalıştırılmalı bir veya birkaç kişi gözlemci olarak görevlendirilmelidir. Muhtemel bir zehirlenme durumunda ilk yardım yapacak malzeme ve kişiler hazır bulunmalıdır. 6.1.2019 30
HAZIRLIKLAR VE TEHLİKE ÖNLEYİCİ ÇALIŞMALAR Hendek, çukur ve diğer kazı işlerinin yapıldığı durumlarda uygun şekilde payandalar ve korkuluklar yapılmalı ve buralar geceleri aydınlatılmalıdır. Basınçlı kaplar ve kazanlar basınç altında iken onarılmamalıdır. Onarılacak tank veya depoların diğer tank veya depolarla bağlantısı kesilmelidir. 6.1.2019 31
HAZIRLIKLAR VE TEHLİKE ÖNLEYİCİ ÇALIŞMALAR Onarılan tank veya depoların içinde mekanik karıştırma tertibatı bulunduğu durumlarda, onarıma başlamadan önce karıştırma tertibatının güç kaynağı ile irtibatı kesilmeli ve karıştırıcı uygun bir şekilde takozlanmalı, desteklenmeli veya bağlanmalıdır. 6.1.2019 32
HAZIRLIKLAR VE TEHLİKE ÖNLEYİCİ ÇALIŞMALAR İçinde parlayıcı patlayıcı maddelerin bulunduğu kapların kaynakla tamir ve bakımının yapıldığı durumlarda bu depolar tamamen temizlenmeli, buharla temizlenmeli daha sonra içine su doldurulduktan (azot veya korbondioksit gibi asal gazlar ile veya benzeri ile doldurulacaksa ) sonra yetkili teknik eleman nezaretinde en usta kişilere bu kaynak işleri 6.1.2019 yaptırılmalıdır. 33
HAZIRLIKLAR VE TEHLİKE ÖNLEYİCİ ÇALIŞMALAR Bu depolar buharla yıkanabilecek ve içine su doldurulacak durumda değilse çok özel olarak temizlenecek, raspalanacak, 24 saat su verilmek suretiyle karıştırılacak, en az iki saat havalandırılacak, ilgililerce kontrol edilecek, deponun uygun şekilde temizlenmediği kanaatine varılacak olursa su veya buharla temizlemeye ve havalandırma işlemine devam edilecektir. 6.1.2019 34
ELEKTRİKSEL BAKIM ONARIM SIRASINDA HAZIRLIKLAR VE TEHLİKE ÖNLEYİCİ ÇALIŞMALAR a) Sistemin enerjisi kesilmiş olmalıdır. b) Ortamın iletkenliği topraklama ile giderilmelidir. c) Kullanılan seyyar elektrikli cihazların izalasyonu uygun olmalıdır. d) Seyyar aydınlatma lambaları düşük gerilimli (24 volt) olmalıdır. e) kayış-kasnak sistemleri, dişli, kaplin, operasyon noktalarında makine veya tezgah durdurulmalıdır. 6.1.2019 35
Yüksek yerlerde yapılan çalışmalarda Yüksek yerlerde yapılan çalışmalarda emniyet kemeri, baret, bağlama ipleri gibi kişisel koruma araçları kullanılacak ve bunların kullanılması kontrol edilecektir. 6.1.2019 36
BAKIM ONARIM SONRASI ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ VE YAPILACAKLAR İŞLEMLER 6.1.2019 37
BAKIM ONARIM SONRASI Koruyucu düzenlerin yerlerine düzgün olarak takılmasına dikkat edilmelidir. Bu hususta gerekli kontroller yapılmalıdır. Koruyucuların kenarda köşede unutulduğu ve tozlanmaya terkedildikleri çok sık rastlanan hatalı hareketlerdir. 6.1.2019 38
BAKIM ONARIM SONRASI Makine tezgah ve tesisler üzerinde yapılan tamir ve bakımlar sırasında çıkarılmış olan makine koruyucu sistemlerin yerlerine yerleştirilmeden makine, tezgah, ve tüm işletmedeki sistemi çalıştırma gibi hatalı hareketlerden kaçınılmalıdır. 6.1.2019 39
BAKIM ONARIM SONRASI ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ VE YAPILACAKLAR İŞLEMLER İşin bitiminde, gerekli kontrollerin yapılması, Bütün sistemin tekrar kontrol edilmesi, Elektrikle ilgili bütün kontrollerin yapılması, ve bütün bu tedbirlerden sonra çalışılmaya başlanılması gerekmektedir. 6.1.2019 40
İLGİLİ MEVZUAT 6331 SAYILI İSG KANUNUNA GÖRE ÇIKMIŞ VE YÜRÜRLÜKTE BULUNAN YÖNETMELİKLER 6.1.2019 41