Çevre Yönetim Sistemleri ve Çevre Boyutu

Transkript

1 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Çevre Yönetim Sistemleri ve Çevre Boyutu Hafta 10 Yrd. Doç. Dr. Asude Ateş Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi ne aittir. "Uzaktan Öğretim" tekniğine uygun olarak hazırlanan bu ders içeriğinin bütün hakları saklıdır. İlgili kuruluştan izin almadan ders içeriğinin tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayıt veya başka şekillerde çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. Her hakkı saklıdır 2013 Sakarya Üniversitesi

2 DOKÜMANTASYON (UYGULAMA), DOKÜMAN KONTROLÜ, İŞLEM KONTROLÜ, ACİL DURUM HAZIRLIĞI ve BU HALLERDE YAPILMASI GEREKENLER Dokümante Etme Çevre Yönetim Sistemi dokümantasyonu a) Çevre politikası, amaç ve hedefleri, b) ÇYS nin kapsamının tanımlanmasını, c) ÇYS nin ana elementlerinin ve bunlar arasındaki ilişkinin tanımı ile dokümanlara referansı d) Önemli çevre boyutlarıyla ilgili proseslerin etkin planlamasını, uygulanmasını ve kontrolünü sağlamak için kuruluşun ihtiyaç duyduğu kayıtlar da dahil dokümanları kapsar. NOT: ISO 14001:2004 revizyonu, doküman yoğunluğunu azaltıyor; ancak. işlem kontrolleri ile yokluğunda sorun olabilecekse kalmalıdır. Bir kuruluş, çevre yönetim sisteminin anlaşıldığını ve etkin olarak çalıştırıldığını garanti etmek için yeterli dokümantasyon geliştirmeli ve bunu sürdürmelidir. Bu dokümantasyonun amacı çalışanlarına ve uygun olduğu durumda ilgili diğer taraflara gerekli bilgilerin sağlanmasıdır. Dokümantasyon, kuruluşun kültürünü ve ihtiyaçlarını yansıtacak şekilde ve mevcut bilgi sistemine ilâve olarak, onu da geliştirecek şekilde toplanmalıve sürdürülmelidir. Dokümantasyonun boyutları kuruluştan kuruluşa değişebilmekle birlikte çevre yönetim sistemini tanımlamalıdır

3 Dokümantasyon Örnekleri Çevre dokümanlarına örnek olarak aşağıdakiler verilebilir: Politika, amaçlar ve hedeflere ilişkin beyanlar, Çevre yönetim sisteminin kapsamının tanımlanması, Programların ve sorumlulukların tarifleri, Önemli çevre boyutlarına ilişkin bilgiler, Prosedürler, Süreçlerle ilişkin bilgiler, Teşkilat şemaları, Dâhili ve haricî standartlar, Tesis acil durum planları, Kayıtlar. Doküman İhtiyacı Standart Şartları(14001) Olmaması Durumunda, Politikadan Sapma Olabilecekse Müşteri Şart Ve Talepleri Mevzuat Şartları Kuruluş İhtiyacı Yaşanan Çevresel Aksaklıklar Ve Tecrübeler, Göz Önünde Bulundurularak Belirlenir.

4 4.4.5 Döküman Kontrolü Kuruluş; a) Yayınlanmadan önce dokümanları yeterlilik açısından onaylaması b) Gerektiğinde dokümanları gözden geçirmek, güncellemek ve yeniden onaylamak (periyodik değil) c) Değişiklik bilgilerinin görülebilirliğini sağlamak d) Yürürlükteki dokümanların ilgili baskısının kullanım noktalarında bulunabilir olmasının sağlanması e) Dokümanların okunabilir kalmasını ve kolaylıkla belirlenmesinin sağlanması f) ÇYS nin planlanması ve uygulanması için kuruluş tarafından gerekli görülen dış kaynaklı dokümanların belirlenmesini ve bunların dağıtımının kontrolünün sağlanması(izinler, mevzuat, standart, MSDS v.b) g)güncelliğini yitirmiş dokümanların, herhangi bir amaçla saklanmaları durumunda, istenmeyen kullanımının önlenmesi için uygun tanımlamanın uygulanması için prosedür oluşturmalı, uygulamalı ve sürdürmelidir.

5 Oluşturulması Gereken Dokümanlar: Katı Atıkların Yönetimi Gazlar ve Yakıtların Yönetimi Tehlikeli Atıkların Yönetimi (Atık su deşarj limitlerinin kontrolu v.b) Tehlikeli Kimyasalların Yönetimi Emisyon kontrolü, gürültü kontrolü Bakım (Basınçlı kaplar, paratoner, topraklama tesisatı v.b. kontrolü) Operasyonel kontroller Temizlik düzen değerlendirmeleri, saha kontrolleri, iç denetimler ile prosedürlerin uygulandığı kontrol edilir Faaliyetlerin Kontrolü Çevre Boyutları ile bağlantılı faaliyetler belirlenmelidir. Bu alanların kontrolü için prosedürlerin oluşturulması gereklidir. Bu Operasyon kriterleri içeren prosedürlerin amacı; Çevre Politikası ve Amaç ve Hedeflerden sapmayı engellemektir. Oluşturulan prosedürlerin uygulanması ve sürdürülmesi gerekmektedir.

6 Belirlenen proseslerin önemli çevre boyutlarının kontrol altına alınması için yöntem belirlenmesi Sahaların güvenli hale getirilmesi ve sürdürülmesi Saha uygulama kontrolleri Ekipman tesisi bakımı ve kontrolleri İşletme kriterlerinin belirlenmesi için prosedür veya prosedürler oluşturulmalıdır. Prosedürlerin amacı; Çevre politikasından, amaç ve hedeflerden sapmayı engellemektir. Faaliyet Kontrolü İhtiyacının Belirlenmesi Kuruluş aşağıdaki amaçları gerçekleştirmek için faaliyet kontrolleri kullanabilir: Belirlenmiş önemli çevre boyutlarını yönetmek, Yürürlükteki yasal şartlara ve kuruluşun uymayı kabul ettiği diğer şartlara uygunluğu sağlamak, Amaçlara ve hedeflere ulaşmak ve kirlenmenin önlenmesi ve sürekli iyileştirme de dâhil olmak üzere Çevre politikasına uygunluğu sağlamak, Çevre risklerini ortadan kaldırmak veya azaltmak. Faaliyet Kontrollerinin Oluşturulması Faaliyet kontrolleri oluşturmada yaygın bir yaklaşım aşağıda belirtilenleri ihtiva eder: Bir kontrol yönetimi seçilmesi, Kabul edilebilir bir işlem kriteri seçilmesi, Belirlenen işlemin nasıl planlanacağı, gerçekleştirileceği ve kontrol edileceğini tanımlayan gerekli prosedürlerin oluşturulması, Bu prosedürlerin ihtiyaç duyuldukça, talimatlar, işaretler, formlar, videolar, fotoğraflar vb. şeklinde kayıtlı hale getirilmesi. Faaliyetlere Örnekler Üretim Satın alma Tasarım Laboratuvar

7 Kazan dairesi Bakım Revir Atık sahaları Arıtma Depo alanları Sosyal alanlar 4.4. UYGULAMA ve İŞLETME Acil Durumlar ve Tepki Kuruluş, gerçek acil durumlara ve kazalara tepki vermeli, bu duruma bağlı olarak ortaya çıkan negatif çevre etkilerini önlemeli veya azaltmalıdır Acil Durum Hazırlığı ve Müdahale Potansiyel (muhtemel) acil durum ve kazalara maruz kalma durumu Bunlara nasıl müdahale edileceğinin belirlenmesi için prosedürün oluşturulması, uygulanması, sürdürülmesi Meydana gelen acil durumlara ve kazalara müdahale edilmesi Bunlarla bağlantılı çevre etkilerini önlemeli veya hafifletilmeli Acil durum ve kazaların ortaya çıkmasından sonra; Acil durum hazırlığı, Acil durumu müdahale prosedürleri periyodik olarak gözden geçirilmeli ve gerektiğinde güncellenmeli

8 Bu yöntemler (prosedürler) periyodik olarak test edilmelidir. Acil Durumlara Örnekler Yangın Deprem, Patlama Sabotaj, Savaş Elektrik çarpması, Yıldırım düşmesi Sel, Su baskını Heyelan, İş kazaları Kendi özel ihtiyaçlarına uygun bir acil duruma hazırlığı ve müdahale prosesi/süreçleri oluşturmak her kuruluşa düşen bir sorumluluktur. Bu süreçlerin oluşturulmasında kuruluş, aşağıda belirtilenleri dikkate almalıdır: İşletme sahasındaki tehlikelerin özellikleri (yanıcı sıvılar, Depolama tankları, sıkıştırılmış gazlar ve sıçrama veya kazara boşalma durumlarında alınacak tedbirler gibi), En çok karşılaşılan acil durum veya kazanın tipi ve büyüklüğü, Yakın bir tesisteki (fabrika, yol, demiryolu, hattı vb. gibi) muhtemel bir acil durum/durumlar veya kaza/kazalar Bir kaza veya acil duruma en uygun müdahale yöntemi/yöntemleri, Çevreye zararı en aza indirmek için gereken faaliyetler, Acil duruma müdahale edecek personelin eğitilmesi, Acil durum teşkilatlanması ve sorumluluklar, Tahliye yolları ve toplanma noktaları, İletişim bilgileri de dâhil, anahtar personelin ve yardım kuruluşlarının listesi (itfaiye, döküntü, kaçak temizleme hizmetleri gibi), Komşu kuruluşlardan karşılıklı yardım imkânları, Kuruluş içi ve dışı iletişim planları, Farklı tiplerdeki kaza veya acil durum/durumlarda yapılması gereken müdahale ve etki azaltma faaliyetleri.