1 TİSK İŞGÜCÜ PİYASASI BÜLTENİ OCAK 2014 (SAYI: 26) (Ekim 2013 TÜİK HİA Verilerinin Değerlendirilmesi) Türkiye İstatistik Kurumu nun (TÜİK) Ekim 2013 Hanehalkı İşgücü İstatistikleri, 15 Ocak 2014 tarihli Haber Bülteni ile açıklanmıştır. Bu çalışmanın ilk bölümünde söz konusu veriler kapsamında işgücü piyasasında son bir yıllık dönemde ön plana çıkan gelişmeler, ana başlıklar halinde özetlenecektir. İkinci bölümde, işgücü piyasasında Ekim 2013 sonrası dönemdeki güncel gelişmelerin görülebilmesi amacıyla Türkiye İş Kurumu nun (İŞKUR) açıkladığı işsizlik ödeneğine başvuranların sayısındaki gelişmeler ile reel kesimin ve tüketicilerin anketlerden elde edilen istihdama yönelik beklentilerinden yararlanılacaktır. Üçüncü bölümde ise Genel Değerlendirme yapılmıştır. I. SON BİR YILDA İŞGÜCÜ PİYASASINDAKİ GELİŞMELER (Ekim 2013 İTİBARİYLE) a. İŞGÜCÜ KOMPOZİSYONU: İşgücü artışı sert biçimde geriledi. Son bir yılda Türkiye de 15 yaş ve üzerindeki nüfus 861 bin kişi artmış; 521 bin kişi çeşitli nedenlerle işgücü piyasasının dışında kalanlara eklenmiştir. Böylece işgücü artışı 340 bin kişi olmuştur (Grafik 1). 2012 Ekim döneminde yıllık bazda 1 milyon 112 bin kişi olan işgücü artışı 2013 Ekim döneminde %69 oranında azalmıştır. Yıllık işgücü artışı Eylül 2012 den itibaren hızla yükselerek Şubat 2013 te 1 milyon 372 bine varmış, Temmuz 2013 ten itibaren ivme kaybetmiştir. İşgücü içinde istihdam edilenler 139 bin kişi, işsiz sayısı 202 bin kişi artmıştır. Grafik.1 İşgücü Kompozisyonunda Değişim (*) İşgücüne dahil olmayanlar.
2 b. İŞGÜCÜNE KATILMA ORANI: Kadınların işgücüne katılma oranı 2008 Krizi nden beri ilk kez geriledi. İşgücüne dahil olmayanlar kitlesi büyüdü. İşgücüne katılma oranı, Ekim 2013 döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,2 puan azalarak %50,8 e düşmüştür. Oran, kadınlarda 0,1 puan, erkeklerde 0,2 puan, gençlerde ise 0,8 puan azalmıştır (Tablo 1a). Kadınların işgücüne katılma oranı, 2008 Krizi nden beri ilk kez 2013 Sonbaharı nda azalmış olmaktadır. Buna karşılık, 2013 Ocak-Ekim döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre söz konusu oran kadınlarda 1,5 puan daha yüksek oluştuğu gibi, toplamda da 1,1 puan yüksek düzeyde ölçülmüştür. Dolayısıyla, işgücüne katılım oranındaki gerileme yeni bir olgudur. Bir yıl önce işgücü piyasasında bulunmayan 78 bin ev kadını ve 75 bin iş bulma ümidi olmayan kişi çalışma talebiyle iş aramaya başlamıştır. Buna karşılık, 276 bin öğrenci, 198 bin emekli, bin mevsimlik çalışan, 65 bin iş aramayan ancak bulduğu takdirde çalışmaya hazır olan ve 79 bin çalışamaz halde olan kişi işgücü piyasasının dışına çıkmıştır. 2013 Ekim döneminde 521 bin kişi artan işgücüne dahil olmayanlar sayısı, bir önceki yılın aynı döneminde 39 bin kişi azalmıştı. Tablo.1a İşgücü Piyasasında Gelişmeler (Nüfus Grupları İtibariyle) Türkiye Erkek Kadın Genç Nüfus (15-24) (Ekim 2013 itibariyle) Bin Kişi Değişim (*) Bin Kişi Değişim (*) Bin Kişi Değişim (*) Bin Kişi Değişim (*) Kurumsal Olmayan Nüfus 74.717 846 37.152 431 37.565 415 11.577-13 15 + Yaş Nüfus 55.862 861 27.533 442 28.328 418 11.577-13 Toplam İstihdam 25.648 139 18.089 158 7.559-19 3.658-130 -Zamana Bağlı Eksik İstihdam 481-33 340 12 141-45 67-8 -Yetersiz İstihdam 465 89 372 76 93 13 83-3 -Tam Zamanlı İstihdam 25.167 172 17.749 146 7.418 26 3.591-122 İşsizler 2.743 202 1.639 95 1.104 107 874 38 İşgücüne Dahil Olmayanlar 27.471 521 7.805 189 19.665 331 7.045 78 -İş Bulma Ümidi Olmayan 565-75 316-97 249 22 - - -İş Aramayan, Çalışmaya Hazır 1.349 65 424 25 925 40 - - -Mevsimlik Çalışan 41 1 6-2 35 3 - - -Ev Kadını 11.611-78 - - 11.611-78 - - -Öğrenci 4.611 276 2.348 148 2.264 128 - - -Emekli 3.958 198 3.078 131 880 67 - - -Çalışamaz Halde 3.611 79 1.292 3 2.319 76 - - -Diğer 1.724 54 341-19 1.383 73 - - İşgücüne Katılma Oranı, % 50,8-0,2 71,7-0,2 30,6-0,1 39,1-0,8 İşsizlik Oranı, % 9,7 0,6 8,3 0,4 12,7 1,1 19,3 1,2 Tarım Dışı İşsizlik Oranı, % 11,9 0,5 9,5 0,2 18,7 0,9 22,5 0,8 * Ekim 2013 dönemi itibariyle bir önceki yılın aynı dönemine göre değişimi ifade etmektedir.
3 c. İSTİHDAM: Toplam istihdam artışı çok cılız. Tarım dışı istihdam artışı da zayıfladı. Kadın ve genç istihdamı geriledi. İstihdam deposu hizmetler sektörü hız kesti. Sanayide istihdam artışı güçlenerek devam etti. Mevsim özelliğine rağmen tarım istihdamında önemli kayıp var. Kayıtdışı istihdamdaki azalış ve ücretli istihdamındaki artış, hatırı sayılır boyutlarda İstihdam oranı Ekim 2013 te bir yıl önceye göre 0.5 puan azalarak %45,9 a düşmüştür. Üstelik, Ekim 2012-Nisan 2013 döneminde %4-5 aralığında seyreden toplam istihdam artış oranı, Mayıs tan itibaren giderek zayıflamış ve Ekim 2013 döneminde %0,5 e düşmüştür (Tablo 2). Tarım-dışı istihdam artışı gerilemiş, Ekim 2012 de 993 bin kişi olan artış, Ekim 2013 te 433 bin kişiye, artış hızı ise %5,5 ten %2,3 e inmiştir. (Tablo 2 ve Grafik 3). Tablo 2: Türkiye de İşsizliğin ve İstihdamın Aylar İtibariyle Değişimi Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre İşsiz Sayısı (Yüzde) İşsizlik Oranı (Puan) Toplam İstihdam (Yüzde) Tarım Dışı İstihdam (Yüzde) İmalat Sanayi İstihdamı (Yüzde) Ücretli İstihdamı (Yüzde) 2013 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim 8,5 6,0 7,1 8,9 11,2 13,4 15,6 14,8 11,5 7,9 0,4 0,1 0,2 0,3 0,6 0,8 0,9 1,0 0,8 0,6 4,1 5,2 4,9 4,3 3,4 2,9 2,4 2,3 1,3 0,5 5,0 6,2 5,8 5,4 4,9 4,3 3,6 3,4 2,5 2,3 4,4 4,9 5,0 5,4 6,3 5,8 4,6 5,2 4,8 4,0 5,6 7,3 6,8 6,3 5,3 4,8 3,8 4,0 2,4 2,6 Son bir yılda istihdam 139 bin kişi gibi çok zayıf bir artış göstermiş, bu artışa erkekler ve kentsel kesim kaynaklık etmiştir. Erkekler istihdama 158 bin kişi ile katkıda bulunurken, kadınların istihdamı 19 bin kişi azalmıştır. İstihdam kentsel kesimde 276 bin kişi artarken, kırsal kesimde 138 bin kişi azalmıştır (Tablo 1a ve Tablo 1b). Ekim 2013 döneminde genç istihdamında 130 bin kişilik azalış gerçekleşmiş ve gençlerin istihdam oranı Ekim 2012 de %32,7 iken, Ekim 2013 te 1,1 puan düşerek %31,6 ya inmiştir. Aynı dönemde gençlerin işgücüne katılma oranı da 0,8 puan azalmıştır.
4 Tablo.1b İşgücü Piyasasında Gelişmeler (Kent-Kır İtibariyle) Türkiye Kent Kır (Ekim 2013 itibariyle) Bin Kişi Değişim (*) Bin Kişi Değişim (*) Bin Kişi Değişim (*) Kurumsal Olmayan Nüfus 74.717 846 51.011 484 23.706 362 15 + Yaş Nüfus 55.862 861 38.287 523 17.575 338 Toplam İstihdam 25.648 139 16.806 276 8.842-138 -Zamana Bağlı Eksik İstihdam 481-33 236-33 245 0 -Yetersiz İstihdam 465 89 335 54 129 34 -Tam Zamanlı İstihdam 25.167 172 16.570 309 8.597-138 İşsizler 2.743 202 2.182 105 561 96 İşgücüne Dahil Olmayanlar 27.471 521 19.299 142 8.172 379 -İş Bulma Ümidi Olmayan 565-75 324-42 240-34 -İş Aramayan, Çalışmaya Hazır 1.349 65 978 81 370-16 -Mevsimlik Çalışan 41 1 12-6 29 7 -Ev Kadını 11.611-78 8.311-284 3.300 206 -Öğrenci 4.611 276 3.522 183 1.090 93 -Emekli 3.958 198 3.058 91 900 107 -Çalışamaz Halde 3.611 79 1.687 49 1.925 31 -Diğer 1.724 54 1.406 70 318-16 İşgücüne Katılma Oranı, % 50,8-0,2 49,6 0,3 53,5-1,3 İşsizlik Oranı, % 9,7 0,6 11,5 0,3 6,0 1,1 Tarım Dışı İşsizlik Oranı, % 11,9 0,5 11,9 0,4 11,9 0,7 * Ekim 2013 dönemi itibariyle bir önceki yılın aynı dönemine göre değişimi ifade etmektedir. Kadın istihdam oranı bir önceki yılın aynı dönemine göre %27,2 den %26,7 ye düşmüştür. Kadın istihdamındaki düşüş, kırsal kesimden ve tarım sektöründen kaynaklanmıştır. Kadın istihdamı tarımda 171 bin kişi azalırken, hizmetler sektöründe 129 bin, sanayide 21 bin ve inşaatta bin kişi artmıştır (Tablo 3). Hizmetler sektörünün alt sektörleri incelendiğinde, kadın istihdamının artışın sırasıyla toptan ve perakende satış, eğitim, insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri, idari ve destek hizmet faaliyetleri alt sektörlerinde en fazla arttığı, bilgi ve iletişim, finans ve sigorta faaliyetleri, gayrimenkul faaliyetleri, kamu yönetimi ve savunma ve kültür, sanat, eğlence, dinlence ve spor alt sektörlerinde ise daraldığı görülmektedir. Tablo.3 Sektörel İstihdam Gelişmeleri Ekim 2013 Değişim(*) (Bin kişi) Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Tarım 3.162 2.866 6.028-123 -171-294 Sanayi 3.848 1.050 4.898 145 21 166 İnşaat 1.890 64 1.954 67 1 68 Hizmetler 9.190 3.577 12.767 71 129 200 Toplam 18.089 7.559 25.648 158-19 139 Tarım-dışı 14.927 4.693 19.620 281 152 433 Kent 12.361 4.445 16.806 95 182 276 Kır 5.729 3.113 8.842 64-201 -138 * Ekim 2013 dönemi itibariyle bir önceki yılın aynı dönemine göre değişimi ifade etmektedir.
5 İstihdam edilen erkek sayısı 158 bin kişi artmıştır. Bu artışın 145 bin ile çok büyük bir bölümünü sanayi sektörü sağlamış; inşaat 67 bin, hizmetler sadece 71 bin kişi katkıda bulunmuştur. Tarımda erkek istihdamı 123 bin kişilik kayba uğramıştır (Tablo 3). Toplam istihdama katkı açısından, hizmetler sektörü 200 bin kişi ile ilk sırada yer alırken, sanayi sektörü 166 bin kişilik istihdam artışı ile ikinci sırada gelmiştir. Sanayinin alt sektörleri itibariyle nitelik gerektiren imalat sanayii 177 bin gibi önemli bir katkı sağlamış, toplam istihdamdaki payını 0,6 puan yükseltmiş ve yıllık istihdam artış hızını Ekim 2012 deki %2,1 den %4 e çıkarmıştır. Olumlu bir gelişmedir. Yıllık bazda değerlendirildiğinde, hizmetlerin alt sektörleri itibariyle istihdam, 117 bin kişi ile idari ve destek hizmet faaliyetleri, 57 bin kişi ile ulaştırma ve depolama i, 54 bin kişi ile konaklama ve yiyecek hizmeti faaliyetleri, 49 bin kişi ile finans ve sigorta faaliyetleri nde en fazla artmıştır. Tablo.4 İstihdamda Bir Önceki Yıla Göre Değişim, (Bin Kişi) 2012 Ocak-Ekim Ortalama 2013 Ocak-Ekim Ortalama Değişim Tarım 6.141 6.099-42 Sanayi 4.739 4.956 217 İnşaat 1.708 1.778 70 Hizmetler 12.208 12.727 519 TOPLAM 24.796 25.561 765 2013 yılının ilk 10 ayı itibariyle, bir önceki yılın aynı dönemine göre toplam istihdam 765 bin kişi, hizmetler sektörü istihdamı 519 bin kişi, sanayi sektörü istihdamı 217 bin kişi ve inşaat sektörü istihdamı 70 bin kişi artmıştır. Tarım sektörü istihdamı ise 42 bin kişi azalmıştır (Tablo 4 ve Grafik 4). Tablo.5 İşteki Durum İtibariyle İstihdam Gelişmeleri Bin Kişi Yüzde Dağılım (Ekim 2013 itibariyle) 2012 2013 Değişim(*) 2012 2013 Değişim(*) Ücretli ve Yevmiyeli 16.207 16.624 417 63,5 64,8 1,3 İşveren ve Kendi Hesabına Çalışan 5.909 5.812-97 23,2 22,7-0,5 Ücretsiz Aile İşçisi 3.393 3.211-182 13,3 12,5-0,8 Toplam 25.509 25.648 139 100,0 100,0 * Ekim 2013 dönemi itibariyle bir önceki yılın aynı dönemine göre değişimi ifade etmektedir. Yaratılan istihdama işteki durum itibariyle bakıldığında, ücretli veya yevmiyeli olarak çalışanların sayısının bir önceki yılın aynı dönemine göre %2,6 oranında ve 417 bin kişi arttığı, toplam istihdamdaki payının 1,3 puan yükseldiği görülmektedir. Bu olumlu bir gelişmedir. Öte yandan, Ekim 2013 döneminde ücretsiz aile işçilerinin sayısı 182 bin kişi, toplam istihdamdaki payı 0,8 puan azalmıştır (Tablo 5). Ocak-Ekim 2013 itibariyle bir önceki yılın aynı dönemine göre işveren olarak çalışan kişilerin sayısı %4,3 ve ücretsiz aile işçilerinin sayısı %0,9 azalırken, ücretli veya yevmiyelilerin sayısı %4,8; kendi hesabına çalışanların sayısı %2,1 artmıştır (Grafik 5).
6 Ekim 2013 döneminde kayıtdışı istihdamda kaydedilen oransal azalmayla birlikte, mutlak düzeyinin de son bir yılda 822 bin kişi azalmış olması memnuniyet vericidir. Söz konusu sayısal değişim ağırlıklı olarak erkek çalışanlardan kaynaklanmış, kayıtdışı kadın istihdamındaki azalış 264 bin kişi olmuştur. Kayıtdışı istihdam tarımda 378 bin kişi, tarım-dışı sektörlerde 444 bin kişi azalmıştır. Ekim 2012 de %39,7 olan kayıtdışı istihdam oranı Ekim 2013 te %36,3 e gerilemiştir. Ocak-Ekim 2013 döneminde ücretli ve yevmiyeliler açısından kayıtdışı istihdam oranı 2 puanlık azalışla %20,2 seviyesine gerilemiştir (Grafik 6). Söz konusu dönemde, bu kapsamdaki kayıtdışı istihdamda 166 bin kişilik azalma ortaya çıkmıştır. İstihdam edilenlere eğitim durumuna göre bakıldığında, yükseköğrenim mezunlarının en yüksek istihdam oranına sahip olduğu, onları meslek lisesi mezunlarının izlediği görülmektedir (Grafik 7). Öte yandan, net istihdam artışındaki yıllık değişimin eğitim durumuna göre dağılımı incelendiğinde, istihdam artışının %47,3 ünü yükseköğretim mezunlarının oluşturduğu, ikinci sırayı %35,4 ile meslek lisesi mezunlarının aldığı görülmektedir. Genel lise mezunlarının istihdam artışına katkısı ancak % 17,2 seviyesinde kalmıştır. Ekim 2013 te 110 bin kişilik azalış görülen lise altı eğitimlilerin istihdamı Ekim 2012 de 48 bin kişi artmıştı. Son bir yıllık dönemde işgücü piyasasının nitelik talebinde ortaya çıkan dalgalanma açıklanmaya muhtaçtır (Grafik 8).
7 d. İŞSİZLİK: Bir yıl önceye göre işsizlik oranı 0,6 puan; işsiz sayısı artışı 6,2 puan yükseldi. İşgücüne katılma oranındaki sert düşüş, işsizliğin daha da büyük bir oranda çıkmasını engelledi. İşsizlik artışı ağırlıklı olarak kırsal kesimden, kadınlardan ve lisealtı eğitimlilerden geldi. Genç işsizliği ve kadın işsizliği arttı. Klasik işsizlik oranı Euro Bölgesi nde Türkiye den yüksek seyrediyor. En geniş işsizlik tanımına göre Türkiye de işsizlik oranı %17,1 ve 5 milyon 179 bin işsiz var. İşsizlik oranı Eylül 2012 de başladığı yükseliş trendini sürdürmüş, Ekim 2013 te bir yıl önceye göre 202 bin kişi ve 0,6 puan artarak, %9,1 den %9,7 ye yükselmiştir (Tablo 1a, 1b ve Grafik 9). İşsiz sayısındaki yıllık artış oranı da Ekim 2012 de %3,5 iken Ekim 2013 te %7,9 düzeyine çıkmıştır (Tablo 2). İşgücüne katılma oranındaki sert düşüş, işsizliğin daha da büyük bir oranda çıkmasını engellemiştir. Mevsimsel düzeltilmiş işsizlik oranı ise bir önceki döneme (Eylül 2013) göre 0,3 puan azalmıştır. Öte yandan, işsizlik oranının Küresel Kriz öncesini ifade eden Ekim 2007 seviyesinin (%10,2) altına inmesi olumludur. Ancak, işsiz sayısı aynı döneme göre 378 bin kişilik artış göstermiştir. İşsizlik artışı ağırlıklı olarak kırsal kesimden gelmiştir. İşsizlik oranı kadınlarda %12,7 ile erkeklere (%8,3) göre daha yüksektir. İşsizlik oranı erkeklerde 0,4 puan, kadınlarda daha fazla, 1,1 puan artmıştır. Erkek işsizlerin sayısı 95 bin, kadın işsizlerin sayısı 107 bin kişi büyümüştür (Tablo 1a). Genel işsizlik oranlarına bakıldığında, genç nüfusun daha kırılgan olduğu görülmektedir. İşsizlik oranı genç nüfusta %19,3 e yükselmektedir. Ekim 2013 te genç işsizlik oranı bir önceki yıla göre 1,2 puan artmıştır. Kentlerde genç işsizliği oranı %21,4 ile çok yüksek bir seviyededir; bu oran, bir önceki yıla göre genç erkeklerde 0,5 puan artarken, genç kadınlarda 1,3 puan azalmıştır. Tarım-dışı sektörlerde gençlerin ve kadınların söz konusu kırılganlığı çok daha fazladır. Nitekim tarım sektörü dışarıda bırakıldığında işsizlik oranı, gençlerde %22,5 e, kadınlarda ise %18,7 ye yükselmektedir. Erkeklerde bu oran %9,5 dir.
8 Tarım-dışı işsizlik oranı bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,5 puan artarak %11,9 olmuştur (Grafik 9). Mevsim etkilerinden arındırılmış tarım-dışı işsizlik oranı ise bir önceki döneme (Eylül 2013) göre 0,4 puan azalmıştır. İşsizlikteki artışın sektörel kaynakları incelendiğinde mutlak sayılar açısından hizmetler sektörünün en önde olduğu, onu tarım sektörünün izlediği görülmektedir. Oransal açıdan ise tarım sektörü en fazla işsiz üretmiştir. Öte yandan, ilk kez iş arayanların sayısında da 25 bin kişilik artış olduğu izlenmektedir (Tablo 6). Tablo.6 Daha Önce Çalıştığı Sektörlere Göre İşsizler 2012 2013 2012 2013 (Ekim 2013 dönemi itibariyle) Bin Kişi Bin Kişi Değişim(*) Dağılım Dağılım Değişim(*) Tarım 134 182 48 5,3 6,6 1,3 Sanayi 486 467-19 19,1 17,0-2,1 İnşaat 341 350 9 13,4 12,8-0,6 Hizmetler 1.182 1.301 119 46,5 47,4 0,9 8 yıldan önce işten ayrılanlar 83 104 21 3,3 3,8 0,5 İlk kez iş arayan 315 340 25 12,4 12,4 0,0 Toplam 2.541 2.743 202 100,0 100,0 * Ekim 2013 dönemi itibariyle bir önceki yılın aynı dönemine göre değişimi ifade etmektedir. İş bulma ümidi olmayanlar ve iş bulduğu takdirde çalışmaya hazır olan diğer kişilerin sayısı, Ekim 2012 de 170 bin kişi artmışken, Ekim 2013 te 11 bin kişi azalmıştır. Bu değişimin kaynağı araştırılmalıdır. Söz konusu azalışta, iş bulma ümidi olmayan kişilerin sayısındaki azalış belirleyici olmuş, bu kişilerin sayısı 75 bin kişi azalırken, çalışmaya hazır olan diğer kişilerin sayısı ise 65 bin kişi artmıştır (Grafik 10). İşsizlere eğitim durumuna göre bakıldığında, genel lise mezunlarının en yüksek işsizlik oranlarına sahip olduğu anlaşılmaktadır (Grafik 11). İşsiz sayısında kaydedilen 202 bin kişilik artışın %73,2 si lise altı eğitimlilerin, %24,6 sı yükseköğretim mezunlarının işsiz kalmasından kaynaklanmıştır (Grafik 12). Meslek lisesi mezunlarının işsizlik bulguları ise çok olumludur (%3). İşsizlik süreleri itibariyle ise, Ekim 2013 döneminde 5 ay ve daha kısa süreden beri iş arayan işsizlerin toplam işsizler içindeki payı açısından %62,2 ile çoğunlukta olduğu görülmektedir
9 (Grafik 13).. Bu grubun işsizler içindeki payı 0,9 puan artarken, 1 yıl ve daha uzun süredir iş arayanların payı 0,9 puan azalmış, 6-11 ay süredir iş arayanların payı 0,1 puan artmıştır. Bu durum, son bir yıllık dönemde konjonktürel işsizliğin önemini koruduğuna işaret etmektedir. 2013 Ekim döneminde Türkiye nin klasik işsizlik oranı açısından durumu diğer ülkelerle karşılaştırıldığında, dünyadaki belli başlı 44 ülke içinde işsizliğin en yüksek olduğu 12 nci ülke pozisyonunda bulunduğu anlaşılmaktadır (Grafik 14). Türkiye işsizlik oranının yüksekliği açısından Ekim 2012 de 13. sıradaydı. Öte yandan, Euro Bölgesi nde işsizlik oranı Türkiye den yüksek seyretmektedir. Alternatif İşsizlik Oranları İşgücü piyasasındaki gelişmeleri daha sağlıklı takip ve analiz edebilmek açısından, klasik işsizlik tanımı yanında alternatif işsizlik tanımları da kullanılabilmektedir 1. Alternatif tanımlarla klasik tanım birlikte değerlendirildiğinde aşağıdaki tespitler ön plana çıkmaktadır. U-1 tanımlı yeni işsizler açısından, işsizlik oranında klasik tanıma göre daha zayıf bir artış görülmektedir. U-3 tanımında yer alan iş bulma ümidi olmayanlar dahil edildiğinde oran klasik tanımdan daha düşük bir işsizlik artışı göstermiştir. İşgücü piyasasının dışında kalan önemli miktarda bir potansiyel nüfus bulunmaktadır. Potansiyel nüfusun işsizlik tanımına dahil edilme derecesine bağlı olarak en geniş tanımlı işsizlik oranı (U-6) %17,1 olarak gerçekleşmiştir (Tablo 7). U-6 işsizlik tanımına göre işsiz sayısı 5 milyon 179 bin kişidir. Tablo 7: Alternatif İşsizlik Oranları Ekim Ekim Fark (Yüzde) 2012 2013 (Puan) U-1 Yeni İşsizler 5,6 6,0 0,4 U-2 Klasik Tanım 9,1 9,7 0,6 U-3 Ümitsizler 11,1 11,4 0,3 U-4 Çalışmaya Hazırlar 14,9 15,4 0,5 U-5 Mevsimlik ve Z.B.E.İ. 11,0 11,5 0,5 U-6 Hepsi Dahil 16,7 17,1 0,4 Alternatif tanımlar: U-1 Beş ay ve daha kısa süredir iş arayanları U-2 TÜİK tarafından açıklanan klasik tanımı U-3 Klasik tanım + iş bulma ümidi olmayanları U-4 Klasik tanım + ümitsizleri + iş aramayıp çalışmaya hazır olanları U-5 Klasik tanım + mevsimlik çalışanları + zamana bağlı eksik istihdamı (Z.B.E.İ) U-6 Klasik tanım + ümitsizleri + iş aramayıp çalışmaya hazır olanları + mevsimlik çalışanları + zamana bağlı eksik istihdamı içermektedir. 1 Alternatif işsizlik tanımlamaları hakkında detaylı bilgi için, Z. Yükseler ve E. Türkan, Türkiye de Hanehalkı: İşgücü, Gelir, Harcama ve Yoksulluk Açısından Analizi TÜSİAD, Koç Üniversitesi EAF ve TCMB Büyüme Dizisi No.2 (Mart 2008) adlı yayına bakılabilir.
10 (*) 3. çeyrek (**) Ağustos 2013 (***) Eylül 2013 Kaynak: The Economist, Türkiye için TÜİK, derleyen TİSK
11 II. İŞGÜCÜ PİYASASI İLE İLGİLİ KISA VADELİ BEKLENTİLER a. İŞSİZLİK ÖDENEĞİ İÇİN BAŞVURANLAR: İşsizlik, Ekim i izleyen aylarda artma eğiliminde; işsizlik ödeneğine başvuru sayısı Kasım ve Aralık 2013 te Ekim ayına göre yükseldi. İşsizlik ödeneği başvuruları 2013 yılında 763 bin kişi ile 2009 Kriz yılının çok üzerine çıktı. İşsizlik sigortası kapsamında işsizlik ödeneği talep edenlerin sayısı ile ilgili olarak İŞKUR tarafından derlenen bilgiler, işgücü piyasası hakkında TÜİK in Hanehalkı İşgücü Araştırmasına göre daha güncel eğilimler sunmaktadır. İŞKUR verilerine göre, işsizlik ödeneğine başvuranların sayısı 2007 yılında 246 bin iken, 2009 yılında Krizin etkisiyle 546 bine varmış, 2010 da 427 bine gerilemiştir. Başvuru sayısı 2011 de 441 bine, 2012 de 609 bine yükselmiş; 2013 de ise 763 bin kişi ile 2009 Kriz yılının çok üzerine çıkmıştır. Başvuru sayısı aylık olarak incelendiğinde ise, 2013 yılı Şubat-Haziran döneminde aylık 50 bin-60 bin kişi bandında seyreden başvuruların Temmuz da 91 bine çıktığı, sonrasında dalgalandığı, Ekim de 52 bin olan sayının Kasım da 70 bine, Aralık ta 74 bine yükseldiği görülmektedir. Kısaca, işsizlik Ekim 2013 ü izleyen aylarda yükselme eğilimindedir (Grafik 15 ve 16).
12 b. REEL KESİMİN İSTİHDAM, TÜKETİCİLERİN İŞSİZLİK BEKLENTİLERİ Reel kesim ve tüketici Kasım ve Aralıkta işsizlikte artış bekliyor. Merkez Bankası tarafından gerçekleştirilen İktisadi Yönelim Anketi nde imalat sanayinde faaliyet gösteren 2.300 bin civarında reel kesim katılımcısından gelecek üç aydaki istihdam beklentileri de sorulmaktadır. Söz konusu istihdam beklentilerinde Nisan 2013 itibariyle istihdam artacak diyenlerin oranı genel eğilim olarak küçülürken, istihdam azalacak diyenlerin oranı genel eğilim olarak büyümeye başlamış ve izleyen aylarda bu eğilim artarak devam etmiştir. Kasım ve Aralık ayları için belirtilen beklentilerde Ekim e kıyasla kötümserlikte belirgin bir artış dikkati çekmektedir (Grafik 17). Bununla birlikte değişmeyecek görüşü ağırlıktadır İmalat sanayii istihdamı ile paralel bir seyir izleyen reel kesim istihdam beklentilerinde kötümserliğin artması, önümüzdeki aylarda istihdamın sabit kalacağını ya da azalacağını düşündürmektedir. Diğer taraftan, TÜİK ve Merkez Bankası tarafından ortaklaşa yapılan Tüketici Güven Endeksi kapsamında, daha önceki dönemlerde iş bulma olanakları ile ilgili soru, AB ile uyum kapsamında gelecek 12 aylık dönemde işsiz sayısı beklentisine dönüştürülmüştür. Bu çerçevede tüketicilere geleceğe yönelik olarak işsiz sayısı beklentileri sorulmaktadır. Endeksin 100 den küçük olması tüketici güveninde kötümser durumu ifade etmektedir. Tüketicinin işsiz sayısı ile ilgili güveni, endeksin hesaplanmaya başladığı 2012 yılının başından bu yana kötümser alanda seyretmekte ve gitgide azalmaktadır. Aralık 2013 itibariyle 81,8 seviyesine inen endeks, bir önceki yılın aynı dönemine göre tüketicinin istihdama bakışında daha kötümser hale geldiğine işaret etmektedir (Grafik 18).
13 c. GENEL DEĞERLENDİRME Ekim 2013 itibariyle TÜİK Hanehalkı İşgücü Araştırması sonuçları, İŞKUR un derlediği işsizlik ödeneğine başvuranların sayısındaki gelişmeler ve kısa vadeli istihdam beklentilerine yönelik olarak yapılan anketlerin sonuçları birlikte değerlendirildiğinde, son bir yıllık dönemde işgücü piyasasında ön plana çıkan temel sonuçlar ve ana değişim eksenleri aşağıdaki şekilde özetlenebilir: İşgücü artışı sert biçimde geriledi. Kadınların işgücüne katılma oranı 2008 Krizi nden beri ilk kez geriledi. İşgücüne dahil olmayanlar kitlesi büyüdü. Toplam istihdam artışı çok cılız. Tarım dışı istihdam artışı da zayıfladı. Kadın ve genç istihdamı geriledi. İstihdam deposu hizmetler sektörü hız kesti. Sanayide istihdam artışı güçlenerek devam etti. Mevsim özelliğine rağmen tarım istihdamında önemli kayıp var. Kayıtdışı istihdamdaki azalış ve ücretli istihdamındaki artış, hatırı sayılır boyutlarda. Bir yıl önceye göre işsizlik oranı 0,6 puan; işsiz sayısı artışı 6,2 puan yükseldi.işgücüne katılma oranındaki sert düşüş, işsizliğin daha da büyük bir oranda çıkmasını engelledi. İşsizlik artışı ağırlıklı olarak kırsal kesimden, kadınlardan ve lisealtı eğitimlilerden geldi. Genç işsizliği ve kadın işsizliği arttı. Klasik işsizlik oranı Euro Bölgesi nde Türkiye den yüksek seyrediyor. En geniş işsizlik tanımına göre Türkiye de işsizlik oranı %17,1 ve 5 milyon 179 bin işsiz var. İşsizlik, Ekim i izleyen aylarda artma eğiliminde; işsizlik ödeneğine başvuru sayısı Kasım ve Aralık 2013 te Ekim ayına göre yükseldi. İşsizlik ödeneği başvuruları 2013 yılında 763 bin kişi ile 2009 Kriz yılının çok üzerine çıktı. Reel kesim ve tüketici Kasım ve Aralıkta işsizlikte artış bekliyor. Yayın hakları TİSK e aittir, kaynak gösterilmeden kullanılamaz.
14