T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) ALÜMİNYUM KAPILAR METAL TEKNOLOJİSİ ANKARA,2006

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır. Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşabilirler. Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır. Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR...iii GİRİŞ...1 ÖĞRENME FAALİYETİ 1...3 1.ALÜMİNYUM KAPI DOĞRAMACILIĞI...3 1.1. Alüminyum Doğrama Kapıların Tanım ve Kullanım Alanları...3 1.1.1. Alüminyum Kapıların Diğer Doğrama Kapılarla Karşılaştırılması...4 1.1.2. Alüminyum Doğrama Kapıların Üstünlükleri...4 1.1.3. Alüminyum Doğrama Kapı Çeşitleri...5 1.2. Alüminyum Doğrama Kapıları Oluşturan Elemanlar...5 1.3. Alüminyum Doğrama Kapılarda Kullanılan Profiller...6 1.3.1. Alüminyum Doğrama Kapı Kasa Profilleri...6 1.3.2. Alüminyum Doğrama Kapı Kanat Profilleri...6 1.3.3. Alüminyum Doğrama Kapı Orta Kayıt ve Etek Profilleri...7 1.3.4. Alüminyum Doğrama Kapı Cam Çıtası Profilleri...7 1.3.5. Alüminyum Doğrama Kapı Adaptör Profilleri...8 1.4. Alüminyum Doğrama Kapılara Kesim Planı Hazırlanması...8 1.4.1. Alüminyum Doğrama Kapı Kasası Kesim Ölçüsünün Bulunması...9 1.4.2. Alüminyum Doğrama Kapı Kanat Kesim Ölçüsünün Bulunması...10 1.4.3. Alüminyum Kapı Orta Kayıt ve Etek Profili Kesim Ölçüsünün Bulunması...10 1.4.4. Alüminyum Doğrama Kapı Cam Çıtası Kesim Ölçüsünün Bulunması...11 UYGULAMA FAALİYETİ...12 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...14 PERFORMANS DEĞERLENDİRME...15 ÖĞRENME FAALİYETİ - 2...16 2. ALÜMİNYUM KAPILARI OLUŞTURAN ELEMANLAR VE TAMAMLAYICI AKSESUARLARI...16 2.1. Alüminyum Kapılarda Kullanılan Kilitleme Mekanizmaları...16 2.1.1. Alüminyum Kapılarda Kullanılan Gömme Kilitler...16 2.1.2. Alüminyum Kapılarda Kullanılan Otomatik Kilitler...17 2.1.3. Alüminyum Kapılarda Kullanılan İspanyolet Kilitleme Mekanizmaları...17 2.2. Alüminyum Kapılarda Kullanılan Menteşeler...18 2.2.1. Yuvalı Kapı Menteşe Mekanizmaları...18 2.2.2. Eksantrik Kapı Menteşe Mekanizmaları...18 2.3. Alüminyum Kapılarda Kullanılan Fitiller...19 2.3.1. Alüminyum Kapılarda Kullanılan Kapı Altı Fırçaları...20 2.4. Alüminyum Kapılarda Kullanılan Camlar...20 2.5. Kesimi Bitmiş Kapı Profillerine Uygulanan İşlem Basamakları...21 UYGULAMA FAALİYETİ...22 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...26 PERFORMANS DEĞERLENDİRME...27 ÖĞRENME FAALİYETİ - 3...29 3. ALÜMİNYUM PROFİLLERİN BİRLEŞTİRİLEREK DOĞRAMA KAPILARIN OLUŞTURULMASI...29 3.1. Kasa Profillerinin Birleştirilmesi...29 3.2. Kanat Profillerinin Birleştirilmesi...30 i

3.3. Alüminyum Kapı Aksesuarlarının Bağlanması...30 3.3.1. Kasa ve Kanadın Menteşe ile Birbirine Bağlanması...31 3.3.2. Kapı Kilit Mekanizması ve Kolunun Takılması...31 3.3.3. Kilit Mekanizması Karşılıklarının Bağlanması...31 3.4. İmalatı Tamamlanmış Doğramalara Uygulanacak İşlemler...32 3.4.1. Alüminyum Kapıların Ambalaj, Nakliye ve Depolanmaları...32 3.4.2. Alüminyum Kapıların Yerlerine Montajının Yapılması...32 3.4.3. Alüminyum Kapılara Camların Takılması ve Takozlanması...33 3.4.4. Alüminyum Kapılara Cam Çıtalarının ve İç Cam Fitillerinin Takılması...34 3.5. Alüminyum Kapıların İmalat Projelerinin Çizilmesi...34 UYGULAMA FAALİYETİ...36 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...38 PERFORMANS DEĞERLENDİRME...39 MODÜL DEĞERLENDİRME...40 CEVAP ANAHTARLARI...43 KAYNAKÇA...44 ii

AÇIKLAMALAR KOD ALAN DAL/MESLEK AÇIKLAMALAR 521MMI262 Metal Teknolojisi Metal Doğramacılığı MODÜLÜN ADI MODÜLÜN TANIMI SÜRE 40/32 Alüminyum Kapılar Alüminyum profilleri kullanarak kapı imal etmeyi içeren öğrenme materyalidir ÖN KOŞUL YETERLİK MODÜLÜN AMACI EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Alüminyum Pencereler modülünü almış olmak Alüminyum profilleri kullanarak kapı imal etmek Genel Amaç Gerekli ortam ve ekipman sağlandığında, tekniğe uygun olarak alüminyum profillerden kapılar yapabileceksiniz. Amaçlar Tekniğe uygun olarak alüminyum kapı imalatını gerçekleştirmek üzere kesim planı yapabileceksiniz Tekniğe uygun olarak alüminyum kapı imalatına giren profillere gerekli parça çıkarma işlemi uygulayacaksınız ve profil fitillerini takabileceksiniz Tekniğe uygun olarak alüminyum kapı imalatına girecek profilleri birleştirecek, doğrama aksesuarlarını tamamlayarak alüminyum kapı imalatını yapabileceksiniz. Ortam Metal işleri atölyesi, sınıf, işletme, internet ortamı Donanım Bu modülün uygulanabilmesi için; tek kafa kesim makinesi, kopya freze, köşe birleştirme presi, profil kertme makinesi, el breyzi, tornavida, markalama ve ölçme takımları, koruyucu eldiven, gözlük ve kulaklık, alüminyum sistem profilleri ve birleştirme elemanları, sac vidası, epoksi, fitil Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra verilen uygulama faaliyetlerinde kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek kendinizi değerlendirebileceksiniz. Modül sonunda öğretmeniniz tarafından ölçme araçları uygulanarak, modül ile kazandığınız bilgi ve becerileriniz ölçülerek değerlendirilecektir iii

iv

GİRİŞ GİRİŞ Sevgili öğrenci, İnsanlar M.Ö 4000 yıllarına kadar barındıkları mekânlardaki yapıları her tarafı örtülü ve sadece girişi açık olarak inşa ediyorlardı. Bu tarihten itibaren de inşa ettikleri barınaklarına pencere boşlukları bırakmaya başladılar. M.Ö 1500 yıllarında Mısırda kullanılmaya başlanan cam tüm dünyaya yayılarak günümüze dek gelişimini sürdürmüştür. İlk pencere camı 1800 lü yıllarda doğramalarda kullanılmaya başlanmış, böylece insanlar yaşadıkları mekânlarda ışık alabilen ve dış etkilerden koruyan doğramaları yaygın olarak kullanmaya başlamışlardır. Yapıların iç ve dış mimarileri, malzeme ve teknolojilerin gelişimine paralel olarak en çok etkilenen unsurlardan biri olmuştur. Yaşadıkları mekânları geliştiren insanlık, beklentilerine cevap ararken günümüzde pek çok alternatifi de geliştirmiştir. Ahşap, demir, alüminyum, plastik malzeme ile üretilen doğramalar, kullanım yerinin özelliklerine göre tercih edilmektedir. En genç metal olarak bilinen alüminyum yeryüzünde oksijen ve silisyumdan sonra en çok bulunan elementtir. Yüzyıllardır bilinen alüminyum ancak 1886 yılında elektroliz yoluyla bileşenlerinden ayrıştırılarak endüstriyel ihtiyaçları karşılaması için üretilebilmiştir. Günümüzde alüminyum, çelikten sonra en çok kullanılan metal haline gelmiştir. Gelişmiş ülkelerdeki alüminyum üretiminin altında üretim yapan ülkemiz, bu malzemenin günümüzde hızla artan kullanımıyla birlikte üretim açığını da kapatmaktadır. Pek çok sektörde kullanılan alüminyum, doğramacılık sektöründe de yaygın olarak kullanılmaktadır. Estetik görüntüsü, dayanıklılığı, hafifliği ve daha pek çok nedenden dolayı binaların cephe kaplamalarında, merdivenlerinde, asma tavanlarında, kapı ve pencerelerinde alüminyum kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır. Bu modülde alüminyum kullanılarak doğrama kapı üretiminin temelleri anlatılacaktır. 1

2

AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 1 ÖĞRENME FAALİYETİ 1 Bu faaliyet sonunda alüminyum doğramacılığı tekniğine uygun olarak, alüminyum kapı imalatı gerçekleştirmek üzere profillerin kesim planını yapabileceksiniz. ARAŞTIRMA Alüminyum doğrama kullanılarak imalatı gerçekleştirilmiş bir kapıda bulunan elemanları tespit ediniz. Bu tespitlerinizi rapor haline getiriniz ve sınıf ortamında tartışınız. 1.ALÜMİNYUM KAPI DOĞRAMACILIĞI 1.1. Alüminyum Doğrama Kapıların Tanım ve Kullanım Alanları Bir yapının içine girmeye veya dışına çıkmaya olanak veren ve bir kapanma düzeneğiyle donatılmış yapı elemanlarına kapı adı verilmektedir. Yapıların vazgeçilmez ihtiyacı olan kapıların, giriş ve çıkış işlevinin dışında güvenlik ve ısı yalıtımı sağlanmasında da önemli rolleri vardır. Kapıların oluşturulmasında kullanılan malzemenin türüne göre doğramalar isimlendirilmektedir. Alüminyum profiller kullanılarak imalatı gerçekleştirilmiş kapılara, alüminyum doğrama kapılar adı verilmektedir. Günümüz mimarî yapılarında; okul, hastane, mağaza, iş merkezi, resmî daire, apartman vb. pek çok kullanım alanlarında, alüminyum doğramalardan oluşturulmuş kapılar sıklıkla kullanılmaktadır. Resim 1.1: Alüminyum doğrama sürme kapı uygulamaları 3

1.1.1. Alüminyum Kapıların Diğer Doğrama Kapılarla Karşılaştırılması Resim 1.2: Alüminyum tek kanat kapı uygulaması Mimarî yapılarda kullanılan kapıların üretimlerinde kullanılabilecek üç cins malzemeden söz edilebilir. Bunlar; demir, ahşap ve alüminyumdur. Demir kullanılarak oluşturulan doğrama kapılar, dayanım ve güvenlik özelliklerinin üstün ve ısı geçirgenliğinin yüksek olmasından dolayı endüstriyel yapılarda (fabrika, atölye vb.) kullanımı tercih edilmektedir. Ahşap kullanılarak oluşturulan doğrama kapıların, dış ortamda dayanım ve güvenlik özelliklerinin düşük olması nedeniyle de çok fazla tercih edilmezler. Alüminyum kullanılarak oluşturulmuş kapılar, her iklim koşulunda, özel yalıtım maddeleri takviyesiyle ısı yalıtımı ve gerekli mukavemetleri sağlayıcı nitelikte olmaktadır. Bir kapıdan beklenen işlevleri yerine getirmekle birlikte pek çok yapı elemanıyla da uyumlu olarak kullanılabilmektedir. 1.1.2. Alüminyum Doğrama Kapıların Üstünlükleri Darbelere karşı mukavemetlidir ve gerekli güvenlik kriterlerini karşılamaktadır. Dış etkenlere, gazlara, neme, yağ ve güneş ışığına karşı dayanıklıdır. Yangına karşı dayanıklıdır. Düşük ve yüksek sıcaklıklarda mekanik özellikleri iyidir. Bakımları kolaydır, boya veya her hangi bir işlem gerektirmez. Gerekli mukavemetleri sağlayacak kesitte profil üretilebilmektedir. Gerektiğinde tamir ve aksesuar değişimi yapılabilir. Mimarî olarak istenen estetik görüntüyü vermektedir. İstenilen ebatta imalatları mümkündür. Isı yalıtım bariyerli profiller ile enerji tasarrufu sağlanabilir. 4

1.1.3. Alüminyum Doğrama Kapı Çeşitleri Yapılarda kullanılan alüminyum kapılar, iklim koşullarına, imalat tekniklerine ve kullanım amacına göre farklılıklar göstermektedir. Günümüz yapılarında kullanılacak kapıların, boyut ve şekillerinin belirlenmesinde mimarî tasarımlar önem taşımaktadır. Kullanılacak yerin özelliklerine uygun kapı tasarımında en çok kullanılan alüminyum kapı çeşitleri; Tek kanatlı kapılar Çift kanatlı kapılar Çarpma kanatlı kapılar Sürme kanatlı kapılar Acil çıkış kapıları ve yangına dayanıklı kapılar Döner Kapılar Katlanır kanatlı kapılar 1.2. Alüminyum Doğrama Kapıları Oluşturan Elemanlar Alüminyum profiller kullanılarak oluşturulacak, tek kanatlı alüminyum doğrama bir kapıda bulunması gereken elemanlar şekil 2.1 de gösterilmiştir. Şekli dikkatli bir şekilde inceleyerek kullanılmış olan elemanları tanıyınız. A A Şekil 1.1: Alüminyum doğrama kapıyı oluşturan elemanlar 5

1.3. Alüminyum Doğrama Kapılarda Kullanılan Profiller Alüminyum doğrama kapıların gelebilecek statik mukavemetlere karşı koyabilecek, sürekli kullanımda dahi fonksiyonlarını yitirmeden görevini sürdürebilecek niteliklere sahip profil ve aksesuar kullanılarak üretimleri yapılmalıdır. Alüminyum doğrama kapı üretimine girecek olan profillerin, sistem dahilinde çeşitli fonksiyonları yerine getiren tırnak, yuva, kulak vb. girinti ve çıkıntılara sahip, ekstrüzyon yoluyla elde edilmiş olanlarıdır. Doğramayı oluşturacak profillerin seçiminde, profil üreticisi firmaların yayınladıkları, üretim kataloglarından yararlanılmalıdır. 1.3.1. Alüminyum Doğrama Kapı Kasa Profilleri Alüminyum doğrama kapıların taşıyıcı profili olarak isimlendirilen kasa profilleri, gerekli mukavemetleri ve gelecek statik yükleri karşılayacak ve fonksiyonlarını yerine getirecek kesit kalınlığına sahip olmalıdır. Kasa profilleri vidalama ve kilitleme gibi fonksiyonların gerçekleştirilebilmesi için en az 2 mm kesit kalınlığında olmaları gerekir. Kapı kasa profilleri, kullanılacak yerin özelliğine göre normal veya ısı yalıtımlı sistem serilerinden seçilebilir. Şekil 1.2 de kullanılan bazı kasa profil kesit örnekleri verilmiştir. Şekil 1.2: Çeşitli alüminyum kapı kasa profil kesit örnekleri 1.3.2. Alüminyum Doğrama Kapı Kanat Profilleri Alüminyum doğrama kapıların taşıyıcı ve hareketli kısmını oluşturan kanat profilleri, gerekli mukavemetleri karşılayacak ve fonksiyonlarını yerine getirecek kesit kalınlığında seçilmelidir. Bu profiller vidalanmaya ve köşe presinde preslenmeye maruz kalacaklarından dolayı en az 2 mm kesit kalınlığında seçilmelidir. Kapı kanat profilleri, kullanılacak yerin özelliğine göre, normal veya ısı yalıtımlı sistem serilerinden seçilebilir. Şekil 1.3 te kullanılan kanat profillerine örnekler verilmiştir, dikkatle inceleyiniz. 6

Şekil 1.3: Çeşitli alüminyum kapı kanat profil kesit örnekleri 1.3.3. Alüminyum Doğrama Kapı Orta Kayıt ve Etek Profilleri Alüminyum doğrama kapı orta kayıt profilleri, kasa veya kanat üzerinde herhangi bir bölüntü yapılmak istenildiğinde veya doğramanın dayanımı artırılmak istenildiğinde kullanılmaktadır. Bu profiller vidalanmaya ve köşe presinde preslenmeye maruz kalacaklarından dolayı en az 2 mm kesit kalınlığında seçilmelidir. Orta kayıt profilleri kullanılacak yerin özelliğine göre, normal veya ısı yalıtımlı sistem serilerinden seçilebilir. Alüminyum doğrama kapılarda, kapı eşiklerinde kullanılan profile etek profili adı verilmektedir. Etek profilleri, kapı kanadı altında ve kasa alt eşik profilinin kullanılmadığı durumlarda kullanılmaktadır. Isı, toz vb. unsurların içeri girmesini önlemek amacıyla etek profilin alt kısmına kapı altı fırçası takılmaktadır. Şekil 1.4 te kullanılan orta kayıt ve etek profillerine örnekler verilmiştir, dikkatle inceleyiniz. Şekil 1.4: Çeşitli alüminyum kapı orta kayıt ve etek profil kesit örnekleri 1.3.4. Alüminyum Doğrama Kapı Cam Çıtası Profilleri Alüminyum doğrama kapı cam çıtası profilleri, kasa, kanat ve orta kayıt profillerinde bulunan uygun tırnaklara takılması suretiyle, cam veya benzeri örtü malzemesinin sabitlenmesinde kullanılmaktadır. Cam çıtaları, profil sistem serisi içerisinden ve cam kalınlığına uygun olarak seçilmelidir. Şekil 1.5 te kullanılan cam çıtalarına örnekler verilmiştir, dikkatle inceleyiniz. Şekil 1.5: Çeşitli alüminyum kapı cam çıtası profil kesit örnekleri 7

1.3.5. Alüminyum Doğrama Kapı Adaptör Profilleri Alüminyum doğrama kapı ve pencerelerin oluşturulmasında, dışarıya açılan kanadın, kasa profiline uyum sağlaması için alüminyum adaptör profilinin kullanılması gerekmektedir. İÇE AÇILAN KAPI KANADI VE ADAPTÖR PROFİLİ DIŞA AÇILAN KAPI KANADI VE ADAPTÖR PROFİLİ Şekil 1.6: Alüminyum kapı adaptör profili kesit örnekleri 1.4. Alüminyum Doğrama Kapılara Kesim Planı Hazırlanması Alüminyum doğrama kapılarının imalatının gerçekleştirilebilmesi için, kullanılacak sistem profillerinin belirlenmesi işleminden sonra bu profillerin hangi ölçülerde kesileceğinin belirlenmesi gerekmektedir. Alüminyum profillerin hassas ölçü toleranslarında üretilmiş olmaları ve hassas ölçüler içerisinde çalışmaları nedeniyle, hatasız bir kesim planı ile istenilen ölçüye uygun doğrama imalatı yapılabilmektedir. Kesim planının hazırlanmasından önce, doğramanın takılacağı boşluk ölçüsünün doğru bir şekilde alınması gerekmektedir. Doğramanın takılacağı boşluğa uygun ölçülerde tasarımı yapılan kapının kesim planı çıkartılabilir. Günümüzde bilgisayar ortamında, boşluk ölçüsünün verilmesi ve profil serisinin belirlenmesinden sonra kesim planı çıkartılabilmektedir. Her atölye ortamında bu tip donanımlar bulunmayabilir, alüminyum profillerin kesit ölçüleri yardımıyla da kesim planı çıkartılabilir. Alüminyum profil üreticisi firmaların yayımladıkları ürün kataloglarından seçilen sistem profillerinin kesit ölçüleri ve sistemin zorunlu kıldığı durumlarda göz önüne alınarak kesim planı hazırlanmalıdır. 8

1.4.1. Alüminyum Doğrama Kapı Kasası Kesim Ölçüsünün Bulunması DOĞRAMA BOŞLUK ÖLÇÜSÜ (A) KASA KESİM ÖLÇÜSÜ (L) (B) B= KASA BOŞLUK PAYI (YAKLAŞIK 0,5 cm ALINMALIDIR) (B) L= A - 2B DOĞRAMA BOŞLUK ÖLÇÜSÜ (A) (B) B= KASA BOŞLUK PAYI (YAKLAŞIK 0,5 cm ALINMALIDIR) (B) L= (A-2B) + 2C (C) KASA KESİM ÖLÇÜSÜ (L) (C) (C) KASA KESİM ÖLÇÜSÜ (L) (C) (B) B= KASA BOŞLUK PAYI (YAKLAŞIK 0,5 cm ALINMALIDIR) L= (A-2B) + 2C (B) DOĞRAMA BOŞLUK ÖLÇÜSÜ (A) Şekil 1.7: Alüminyum kapı kasası kesim ölçüsünün bulunması 9

1.4.2. Alüminyum Doğrama Kapı Kanat Kesim Ölçüsünün Bulunması (E) KANAT KESİM ÖLÇÜSÜ (L2) (D) E= KANAT BİNME PAYI İÇE AÇILAN KAPI L2= (L-2D) + 2E (D) KASA KESİM ÖLÇÜSÜ (L) E= KANAT BİNME PAYI (D) DIŞA AÇILAN KAPI L2= (L-2D) + 2E (E) KANAT KESİM ÖLÇÜSÜ (L2) KASA KESİM ÖLÇÜSÜ (L) Şekil 1.8: Alüminyum kapı kanadı kesim ölçüsünün bulunması 1.4.3. Alüminyum Kapı Orta Kayıt ve Etek Profili Kesim Ölçüsünün Bulunması KASA KESİM ÖLÇÜSÜ (L) (F) ORTA KAYIT KESİM ÖLÇÜSÜ (L3) (F) L3= L - 2F KASA ORTA KAYIT PROFİL KESİM ÖLÇÜSÜ KANAT KESİM ÖLÇÜSÜ (L2) (G) ORTA KAYIT VE ETEK PROFİLİ KESİM ÖLÇÜSÜ (L3) (G) L3= L2-2G KANAT ORTA KAYIT VE ETEK PROFİLİ KESİM ÖLÇÜSÜ Şekil 1.9: Alüminyum kapı orta kayıt ve etek profili kesim ölçüsünün bulunması 10

1.4.4. Alüminyum Doğrama Kapı Cam Çıtası Kesim Ölçüsünün Bulunması (H) KANAT KESİM ÖLÇÜSÜ (L2) YATAY CAM ÇITASI KESİM ÖLÇÜSÜ (L4) L4= L2-2H (H) (J) ETEK PROFİLİ (K) KANAT KESİM ÖLÇÜSÜ (L2) (H) DİKEY CAM ÇITASI KESİM ÖLÇÜSÜ (L5) (K) L5= L2 - ((H+J)+2K) Şekil 1.10: Alüminyum kapı cam çıtası kesim ölçüsünün bulunması 11

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Alüminyum Kapılarda Kesim Planı Hazırlama Bu uygulama faaliyetinde; aşağıda boşluk ölçüsü verilen tek kanatlı kapının, seçilen profillerin kesit ölçülerini dikkate alarak kasa, kanat, etek ve cam çıtalarının kesim ölçülerini çıkarınız. Bulunan ölçüler doğrultusunda alüminyum profilleri kesiniz. İşlem basamaklarına ve uyarı direktiflerine dikkatle uyunuz, gerektiğinde öğretmeninizden yardım isteyiniz. Ortam Donanım :Metal işleri atölyesi veya gerçek çalışma ortamı :Alüminyum profil üretici firma ürün katalogu, tek kafa kesim makinesi, markalama ve ölçme takımları, koruyucu eldiven, gözlük, kulaklık ve alüminyum doğrama kasa, kanat, etek ve cam çıtası sistem profilleri b=2200 CAM ÇITASI KASA VE ORTA KAYIT PROFİLİ KAPI KANAT PROFİLİ a=1000 ETEK PROFİLİ İşlem Basamakları Alüminyum kapı kasa profili kesim ölçüsünün bulunması Bu uygulama dahilinde, imalatı düşünülen tek kanatlı kapının kasa imalatında alt eşik profili kullanılmayacaktır. Dikey kasa profilleri açı ve kesim ölçü formülü bu durumda farklılık gösterecektir, bu farklılıkta kullanılması gereken formül ise; Lb=(A-B)+C olmalıdır. La= (A-2B)+2C Lb= (A-B)+C La= (1000 (2x5))+(2x22) Lb= (2200 5)+22 La= (1000-10)+44 Lb= (2195)+22 La= 990+44 Lb= 2195+22 La= 1034 mm (1 Adet) Lb= 2217 mm (2 Adet) Alüminyum kapı kanat profili kesim ölçüsünün bulunması L2a= (La-2D)+2E L2b= ((Lb-2D)+2E) - Fırça boşluğu L2a= (1034-(2x43,8))+(2x6) L2b= [(2217-(2x43,8))+(2x6)]- 10 L2a= (1034-87,6)+12 L2b= [(2217-87,6)+12]-10 L2a= 947,6+12 L2b= (2129,4+12)-10 L2a= 959,6 mm (1 Adet) L2b= 2131,4 mm (2 Adet) 12

Alüminyum kapı kanadı orta kayıt ve etek profili kesim ölçüsünün bulunması L3Orta kayıt= L2a-2G L3Etek= L2a-2G L3Orta kayıt= 959,6-(2x60,8) L3Etek= 959,6(2x60,8) L3Orta kayıt= 959,6-121,6 L3Etek= 959,6-121,6 L3Orta kayıt= 838 mm (1 Adet) L3Etek= 838 mm (1 Adet) Alüminyum kapı cam çıtası profili kesim ölçüsünün bulunması L4a= L2a-2H L4a= 959,6-(2x60,8) L4a= 838 mm (4 Adet) L5üst= (L2b-800)-((H+J)+2K) L5üst=(2131,4-800)-((60,8+43,8)+2x21,7) L5üst= 1183,4 mm (2 Adet) L5alt=L2- (J+2K) L5alt=800-(128+2x21,7) L5alt=628,6 mm (2 Adet) Profillerin bulunan ölçülere göre kesilmesi Aşağıda verilen ölçülere göre; kasa, kanat, orta kayıt, etek ve cam çıtası sistem profillerinin, tek kafa kesim makinesinde veya çift kafa kesim makinesinde kesimi yapılmalıdır. Mesleğinizin gerektirdiği kurallara uyunuz. İş güvenliğinizi tehlikeye sokacak davranışlardan kaçınınız. Çalışma ortamında tehlike yaratabilecek unsurları uzaklaştırınız. PROFİL ADET KESİM ÖLÇÜSÜ (mm) KESİM AÇISI KASA PROFİLİ 1 1034 mm 45 x45 KASA PROFİLİ 2 2217 mm 45 x90 KANAT PROFİLİ 1 959,6 mm 45 x45 KANAT PROFİLİ 2 2131,4 mm 45 x90 ORTA KAYIT PROFİLİ 1 838 mm 90 x90 ETEK PROFİLİ 1 838 mm 90 x90 CAM ÇITASI PROFİLİ 4 838 mm 90 x90 CAM ÇITASI PROFİLİ 2 1183,4 mm 90 x90 CAM ÇITASI PROFİLİ 2 628,6 mm 90 x90 13

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Bu öğrenme faaliyetinde kazandığınız bilgi, beceri, tutum ve davranışları aşağıdaki uygulamaları yaparak belirleyiniz. Aşağıda verilen cümleleri doğru veya yanlış olarak değerlendiriniz ve ilgili kutucuğa cevabınızı işaretleyiniz 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 SORULAR Doğru Yanlış Bir yapının içine girmeye veya dışına çıkmaya olanak veren ve bir kapanma düzeneğiyle donatılmış yapı elemanına kapı adı verilir. Kapıların, giriş çıkış işlevlerinin dışında güvenliği sağlayıcı ve ısı yalıtımı gibi unsurları da sağlaması gerekir. Alüminyum doğrama kapılar, her iklim koşulunda kullanılabilen ve doğa şartlarına en dayanıklı doğrama türüdür. Alüminyum kapı profillerinin ısı bariyerli olarak üretilerek kullanılmasında önemli bir enerji tasarrufu sağlanmaktadır. Yapılarda kullanılan kapı şekillerini; iklim koşulları, imalat teknikleri, kullanım amacı gibi unsurlar belirler. Alüminyum doğramacılığı tekniğine uygun imalat gerçekleştirmenin en önemli kriteri en pahalı profilin seçimi ile olmaktadır. Teknik, ekonomik, estetik, fonksiyonellik gereklerine uygun olarak tasarlanmış ve üretilmiş profillere sistem profilleri adı verilmektedir. Alüminyum kapıların taşıyıcı profili olarak kullanılacak kasa profillerinin, en kalın kesite sahip olanının seçilmesi gerekir. Alüminyum kapı kanat profilleri, gerekli mukavemetleri karşılayacak ve fonksiyonlarını yerine getirecek kesitte olmalıdır. Cam çıtası profilleri, sistem serisinden ve kullanılacak cam boşluğunun ölçüsüne göre seçilmelidir. Alüminyum doğrama kapıların eşiklerinde kullanılan profile orta kayıt profili adı verilmektedir. Alüminyum profiller, hassas ölçüler içerisinde çalıştıklarından dolayı hatasız bir kesim planı çıkarmak gerekmektedir. Alüminyum kapıların kesim planının hazırlanmasında, bilgisayar ortamındaki programların kullanılması zorunludur. Doğramanın takılacağı boşluk ölçüsünün alınmasının, doğramanın kesim planını etkilemeyeceğinden önemi yoktur. Alüminyum profillerin kesim planı hazırlanırken, profil kesit ölçüsü ve sistemin gerektirdiği durumlar göz önüne alınmaz. Cevaplarınızı modül sonundaki cevap anahtarıyla karşılaştırınız, cevaplarınız doğru ise bir sonraki uygulamaya geçiniz. Yanlış cevaplarınız için öğrenme faaliyetinin ilgili bölümüne dönerek konuyu tekrar ediniz. 14

PERFORMANS PERFORMANS DEĞERLENDİRME DEĞERLENDİRME Uygulamasını yaptığınız, alüminyum profilleri istenilen açıda kesme performans testi için, aşağıda kazanılması istenilen tavır, tutum ve beceri kriterleri verilmiştir. Sorulara vereceğiniz cevaplar Evet veya Hayır olarak ilgili kutucuğa işaretlenecektir. KONTROL LİSTESİ DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ EVET HAYIR 1- İş önlüğünüzü giydiniz mi? 2- Çalışma ortamınızı tehlikeye düşürecek unsurları uzaklaştırdınız mı? 3- Kapı yapılacak yerin ölçüsünü aldınız mı? 4- Kapı imalatında kullanılacak sistem profillerini belirlediniz mi? 5- Kapı kasa profilleri kesim ölçüsünü buldunuz mu? 6- Kapı kanat profilleri kesim ölçüsünü buldunuz mu? 7- Kapı orta kayıt ve etek profili ölçüsünü buldunuz mu? 8- Kapı cam çıtası profilleri kesim ölçüsünü buldunuz mu? 9- Alüminyum profili raftan dikkatli bir şekilde aldınız mı? 10- Profil yüzeyleri koruyucu film tabakası ile kaplı mı? 11- Kasa profilini 1034 mm boyunda markaladınız mı? 12- Kasa profilini 2217 mm boyunda markaladınız mı? 13- Kanat profilini 959,6 mm boyunda markaladınız mı? 14- Kanat profilini 2131,4 mm boyunda markaladınız mı? 15- Orta kayıt profilini 838 mm boyunda markaladınız mı? 16- Etek profilini 838 mm boyunda markaladınız mı? 17- Cam çıtası profilini 838 mm boyunda markaladınız mı? 18- Cam çıtası profilini 1183,4 mm boyunda markaladınız mı? 19- Cam çıtası profilini 628,6 mm boyunda markaladınız mı? 20- Kesim makinesinin kafa ayar sıkalasını 45 ve 90 ye ayarladınız mı? 21- Bağlama aparatı ile profilleri kesim makinesine bağladınız mı? 22- Kulaklık, gözlük ve eldivenlerinizi giydiniz mi? 23- Profilleri normal hızda kestiniz mi? 24- Kesilen profillerin ölçü ve açı kontrolünü yaptınız mı? 25- Gerekli güvenlik kurallarına uydunuz mu? DEĞERLENDİRME Yaptığınız değerlendirme sonunda hayır olarak verdiğiniz cevaplarınız için, öğrenme faaliyetinin ilgili bölümüne dönerek tekrar ediniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız uygulama faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarınızın tamamı evet ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. 15

ÖĞRENME FAALİYETİ - 2 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ - 2 Bu faaliyet sonunda alüminyum doğramacılığı tekniğine uygun olarak, alüminyum kapı imalatına girecek alüminyum profillerin gerekli kanal, delik, kertme vb. parça çıkarma işlemlerini yaparak, profillerin fitillerini takabileceksiniz. ARAŞTIRMA Alüminyum doğrama kullanılarak imalatı gerçekleştirilmiş bir kapıda bulunabilecek aksesuar elemanlarını araştırınız. Araştırma sonuçlarını rapor haline getiriniz ve sınıf ortamında tartışınız. 2. ALÜMİNYUM KAPILARI OLUŞTURAN ELEMANLAR VE TAMAMLAYICI AKSESUARLARI Alüminyum kapılardan beklenen fonksiyonların yerine getirebilmesinde, doğramayı tamamlayıcı nitelikte ve aksesuar olarak kullanılan tüm elemanların eksiksiz olarak kullanılması gerekmektedir. Doğrama için seçilen sistem serisi alüminyum profillere, uygun olan tamamlayıcı eleman ve aksesuarların kullanılması ile kapının güvenli ve konforlu olarak çalışması sağlanabilmektedir. 2.1. Alüminyum Kapılarda Kullanılan Kilitleme Mekanizmaları Alüminyum kapıların çalışma şekillerine göre, açılıp kapanmalarını sağlamak ve kötü amaçlı girişimleri engelleyebilmek için güvenli olarak kilitlenmeleri gerekmektedir. Alüminyum doğrama kapıların bu işlevleri yerine getirebilmesinde en önemli unsur amaca uygun seçilecek kilitleme mekanizması ile olmaktadır. Seçimi yapılacak kilitleme mekanizması, yalıtım değerlerinin korunmasında ve gerekli güvenlik şartlarının yerine getirilmesinde önemli unsurlardan biri olacaktır. Günümüzde kapı kilitleme ve kapatma mekanizmaları ile ilgili pek çok alternatif geliştirilmiştir, bu alternatifler içerisinden ihtiyaca yönelik olanın seçilmesi ve doğrama sistemine uygun olmaları gerekir. 2.1.1. Alüminyum Kapılarda Kullanılan Gömme Kilitler Alüminyum doğrama kapılarda sıklıkla kullanılan gömme kilitler, kapının bir kol yardımıyla açılıp kapanmasını ve aynı zamanda kilitlenmesine olanak sağlayan mekanizmalardır. Gömme kilitler kapının kullanım amacına göre farklılıklar gösterebilirler, normal kapılar için dilli gömme kilit kullanılırken, çarpma kapılar için silindirik makaralı gömme kilitler kullanılmaktadır. Alüminyum doğrama kapı kanadı üzerine kopya freze makinesinde açılan kilit kanalına vida ile bağlanan kilit mekanizmasının, kasa profiline bağlanan karşılık ile kilitleme işlemi gerçekleştirilmektedir. Resim 2.1 de gömme kilit örnekleri verilmiştir. 16

Resim 2.1: Alüminyum kapılarda gömme kilit uygulama örnekleri 2.1.2. Alüminyum Kapılarda Kullanılan Otomatik Kilitler Günümüz mimarisinde yaygın olarak kullanılan alüminyum kapılardan, beklenen fonksiyonellik doğrultusunda otomatik kapı açma ve kapatma sistemleri de kullanılmaktadır. Bu beklentilere cevap verecek niteliklere sahip olan alüminyum doğrama kapılar, kullanılacak kilit mekanizmasının özelliklerine uygun olarak montajları yapılmaktadır. Resim 2.2 de kullanılabilecek otomatik kilitlere örnekler verilmiştir. Resim 2.2: Alüminyum kapılarda kullanılan otomatik kilit örnekleri 2.1.3. Alüminyum Kapılarda Kullanılan İspanyolet Kilitleme Mekanizmaları Alüminyum doğrama kapılarda kullanılan ispanyolet kilit mekanizmaları, genellikle güvenlik ihtiyacı çok fazla duyulmayan yerlerde ve iç mekânlarda kullanılan kapılarda kullanılmaktadır. Alüminyum pencerelerde kullanılan ispanyolet kilit mekanizması ile aynı özelliklere sahip ve doğrama üzerine montaj yöntemi de aynı şekilde yapılmaktadır. Alüminyum doğrama kapılarda kullanılacak ispanyolet kilit mekanizmalarının, kilitleme ve sıkıştırma işlevini yerine getirebilmesinde sürgü profili üzerinde bulunan silindirik makaraların, kapılarda en az dört noktadan bağlanması gerekmektedir. Kapı boyunun büyümesi durumunda, kullanılacak silindirik makara sayısı da artırılmalıdır. Kilit mekanizmasını çalıştıracak olan ispanyolet kol, doğrama ile bütünlük sağlayacak ve kaliteli olarak üretilmiş olan kollardan seçilmelidir. 17

2.2. Alüminyum Kapılarda Kullanılan Menteşeler Alüminyum kapılarda kullanılan menteşeler, kanadın kasaya bağlantısını gerçekleştiren, kanadı taşıyan ve kapı kanadının açılıp kapanmasını sağlayan mekanizmadır. Doğrama kanadını, doğrama boşluk örtüsünü ve doğramaya gelen statik yükleri taşıyan menteşeleri, sistem profil serisine uygun olarak seçilmelidir. Ağır kanatlı kapılar için çelik yuvalı menteşeler tercih edilmelidir. 2.2.1. Yuvalı Kapı Menteşe Mekanizmaları Şekil 2.1: Normal açılır kapıda kullanılan yuvalı menteşe detayı 2.2.2. Eksantrik Kapı Menteşe Mekanizmaları Şekil 2.2: Normal açılır kapıda kullanılan eksantrik menteşe detayı 18

2.3. Alüminyum Kapılarda Kullanılan Fitiller Alüminyum kapılarda kullanılan EPDM fitiller; ısı, ses, su, rüzgar, toz vb. unsurların dış ortamdan içeri girmesini ve iç ortamdan dışarıya ısı kaçaklarını önlemek amacıyla kullanılmaktadır. Profil üreticisi firmalar, doğrama profillerinin tasarımlarını yaparken, sisteme uygun fitillerin de tasarımlarını yaparlar. Böylece alüminyum doğramaların yalıtım konusunda sorunsuz olarak çalışmaları sağlanmış olur. Profillerin sistem tasarımlarına göre EPDM fitiller şekil ve ölçü bakımından farklılıklar göstereceğinden, sisteme ait EPDM fitillerin doğramalarda kullanılması gerekmektedir. Alüminyum kapılarda kapı eşiği kullanılmadığı durumlarda, kapı kanadı altına kapı altı fırçası konularak gerekli yalıtım sağlanmaktadır. Şekil 2.3 te alüminyum bir kapıya uygulanmış EPDM fitiller gösterilmiştir, dikkatle inceleyiniz. PESTİL FİTİL KANAT KULAK FİTİLİ İÇ CAM FİTİLİ KÖRKASA ISICAM KANAT KULAK FİTİLİ DIŞ CAM FİTİLİ KASA TAKOZ FİTİLİ Şekil 2.3: Alüminyum kapılarda kullanılan EPDM fitiller Alüminyum doğrama kapıların kullanılacağı bölgenin iklim koşulları, seçilecek EPDM fitilin imal edildiği malzeme özelliklerine etki etmektedir. Normal hava koşullarına uygun üretilmiş fitiller, hava sıcaklığının çok düştüğü bölgelerde sertleşerek görevlerini yerine getirememektedirler. Bu gibi farklı hava koşullarının yaşandığı bölgelerde, soğuk iklim koşullarına dayanıklı olarak üretilmiş EPDM fitiller kullanılmalıdır. Fitiller profil üreticisi firmalardan temin edilebileceği gibi alüminyum doğrama aksesuarı satan firmalardan da temin edilebilmektedir. Isı yalıtımının günümüzde ekonomik bir değer olarak önem kazanması, EPDM fitillerin doğramacılık tekniğine uygun olarak kullanılmalarını zorunlu hale getirmiştir. Doğrama profillerinin kesilip gerekli olan delik, kanal vb. işlemlerin tamamlanmasından sonra fitiller, profillerdeki ilgili tırnaklarına takılmalıdır. EPDM fitiller, ısı farklılıklarından dolayı uzayıp kısalırlar, bu özellikleri nedeniylede köşe birleşimlerinde açıklık kalmasına ve bu noktalardan dış ortamda istenmeyen unsurların içeri girmesine neden olmaktadır. Doğrama üzerine takılacak EPDM fitiller eksiz olarak ve köşe noktalarında 45 kesilerek uygun yapıştırıcı ile uç noktalarının profile yapıştırılması gerekir. 19

2.3.1. Alüminyum Kapılarda Kullanılan Kapı Altı Fırçaları Kapı eşik profili kullanılmayan alüminyum doğrama kapıların alt kısımlarından ısı, rüzgâr, toz vb. unsurlar girmektedir. Bu unsurların içeri girmesini önlemek ve kapının açılıp kapanmasını engellemeyecek olan kıl fırçalı kapı altı fırçaları kullanılmaktadır. Profil sistem serisine uygun seçilecek kapı altı fırçaları, etek profilinin alt kısım tırnaklarına takılmak veya vidalanmak suretiyle bağlanmaktadır. Şekil 2.4: Alüminyum kapılarda kullanılan kapı altı fırçaları 2.4. Alüminyum Kapılarda Kullanılan Camlar Alüminyum doğrama kapılarda, doğrama oluşturulduktan sonra oluşan doğrama boşluğunun kapatılmasında kullanılan malzemelere örtü malzemeleri adı verilmektedir. Alüminyum kapılarda doğrama boşluğunun kapatılmasında mimari tasarımlarda sağladığı avantajlar nedeniyle yaygın olarak cam kullanılmaktadır. Bir kapıdan beklenen fonksiyonlar, kullanım yerinin özellikleri dikkate alınarak belirlenebilir. Bu nedenle de, ısı, ses, toz, mukavemet, güvenlik, yangına karşı direnç vb. kriterler dikkate alınarak cam tercihi yapılmalıdır. Cam endüstrisi bu gibi ihtiyaçları karşılayabilecek geniş ürün yelpazesine sahiptir. Alüminyum kapılarda kullanılabilecek bu ürünlerden bazıları aşağıda örneklenmiştir. Flotal (düz) camlar: Cam uygulamalarında temel olarak kullanılan camdır, kapı camı olarak kullanıldığında belli kalınlıklara kadar tek olarak kullanılabilir ancak ısı, ses, güvenlik vb. kriterlere karşı tek cam yetersiz kalabilir. Isı faktörü önemli olduğu durumlarda ısı yalıtımlı cam olarak da imal edilebilir. Cam harmanına renklendirici katkı elemanları eklenerek renkli cam da elde edilebilmektedir. Temperli cam: Cam üretim tesislerinde, camların yumuşama noktasına yakın bir dereceye kadar ısıtılıp hızla soğutulması ile cam yüzeylerine mukavemet kazandırılması işlemidir. Isıl işlemsiz camlara göre yaklaşık beş kat daha dayanıklı olan temperli camlar kırıldığı zaman küçük, keskin köşeleri olmayan parçalara ayrılarak yaralanma riskini azalttığı için ve darbelere karşı daha 20

dirençli olduğundan güvenlik camı olarak kullanımı uygundur. Temperleme, camın gücünü ve ısıl gerilimlere karşı direnci de artırır. Lamine cam: Özel bağlayıcı polivinil butiral (PVB) film tabakalar yardımıyla iki veya daha fazla cam plakanın ısı ve basınç altında birleştirilmesi ile üretilir. Kırılma halinde parçaları yerinde tutarak yaralanma risklerini azaltır, bir taraftan diğer tarafa istenmeyen geçişleri önler veya geciktirir. Aynı zamanda düşük UV ışın geçirgenliği ile eşyaların doğal renklerinin daha uzun süre korunması ve gürültü kontrolü açısından yararlıdır. Buzlu camlar: Mimarî amaçlara uygun, çeşitli renk ve desenlerdeki buzlu camlar ışık ve gizliliğin bir arada önem kazandığı yapı bölümlerinde kullanılır. Renksiz ve renkli cam eriyiğin biri desenli, iki merdane arasından geçirilmesi suretiyle üretilen buzlu camların bir yüzü düz, diğeri desenlidir. Desenlerin derinliği ve dokusu buzlu camın ışık ve görüntü geçirgenliğini belirler. Buzlu camlar duş kabinlerinde ve iç bölmelerde olduğu gibi güvenlik gerektiren yerlerde temperli olarak kullanılmaktadır. Telli cam: Eriyik halindeki cam hamuruna, çelik tel örgünün yerleştirilmesi ile üretilmektedir. Buzlu telli cam testler ile belgelenmiş süreler içinde yangın, alev ve dumanın geçişini önler. Kırıldığında cam parçacıkları kolaylıkla dağılmadığı için yaralanma risklerinin azaltılması açısından da yararlıdır. 2.5. Kesimi Bitmiş Kapı Profillerine Uygulanan İşlem Basamakları Alüminyum doğramacılık tekniğine uygun olarak kapı imalatında, öncelikle doğramayı oluşturacak profillere kesim planı hazırlanarak, kesim işlemi yapılmaktadır. Kesimi tamamlanmış profillerin birleştirilme işlemine geçilmeden önce, doğrama profillerinin bir dizi işlemden daha geçmeleri gerekmektedir. Doğrama oluşturulduktan sonra bu işlemlerin uygulanmasındaki zorluklar yüzünden ve bazı durumlarda bu işlemlerin uygulanmasının mümkün olamayacağından, doğrama birleştirilmeden önce bu işlemlerin uygulanması gerekmektedir. Kesimi yapılmış olan kapı profillerinin tekniğe uygun olarak imalatının gerçekleştirilebilmesi için, uygulanacak işlem basamakları şunlardır; T birleşimler için orta kayıt profillerinin kertilmesi T birleşimler için etek profillerinin kertilmesi T birleşim zıvanalarının bağlanması Kanat profiline kilit kanalı açılması Kanat profiline kapı kolu ve barel deliği açılması Kasa profiline kilit dili karşılığının açılması Menteşe kanalı veya deliği açılması Kasa takoz fitilinin takılması Kanat kulak fitillerinin takılması Dış cam fitilinin takılması 21

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Kesimi Tamamlanan Profillerin Birleştirilmeye Hazırlanması Bu uygulama faaliyetinde; önceki öğrenme faaliyetinde kesimi tamamlanmış profillere, T birleşimler için zıvana bağlayarak profillerini kerteceksiniz, barelli kilit yuvası ve kapı kolu için gerekli delik ve kanalları açarak profillerin fitillerin takacaksınız. İşlem basamaklarına ve uyarı direktiflerine dikkatle uyunuz, gerektiğinde öğretmeninizden yardım isteyiniz. Ortam Donanım :Metal işleri atölyesi veya gerçek çalışma ortamı :Kopya freze makinesi, profil kertme makinesi, el breyzi, markalama ve ölçme takımları, koruyucu eldiven, gözlük, kulaklık, önceki öğrenme faaliyetinde kesimi yapılmış profiller, uygun zıvana ve fitiller, epoksi ve vida Mesleğinizin gerektirdiği kurallara uyunuz. İş güvenliğinizi tehlikeye sokacak davranışlardan kaçınınız. Çalışma ortamında tehlike yaratabilecek unsurları uzaklaştırınız. İşlem Basamakları Kapı Kolu ve Kilit Mekanizmasının Hazırlanması Kullandığınız sistem profil serisine uygun gömme kilit ve kapı kolu ölçülerini, 5 ve 2 numaralı profillere markalayınız. 5 numaralı kanat profili üzerine, kilit mekanizması için gerekli kanal ve delikleri 2 numaralı profile dil karşılığı kanalını, kopya freze makinesini kullanılarak açınız. 22

Bu uygulama, Alüminyum Profilleri Kesme ve Birleştirme isimli modülde uygulanmıştır. Bu konuda yetersiz olduğunuzu düşünüyorsanız ilgili modüle dönerek eksikliklerinizi tamamlayabilirsiniz. KİLİT KARŞILIĞI GÖMME KİLİT Orta Kayıt ve Etek Profillerinin T Birleşim İçin Hazırlanması Bu işlem basamağında, T birleşim yöntemiyle birleştirilecek 7 ve 8 numaralı profillerin birleştirme öncesi zıvanalarının bağlanması, orta kayıt ve etek profilinin kertilmesi işlemlerini gerçekleştiriniz. 23

ORTA KAYIT PROFİLİ VE ZIVANASI ETEK PROFİLİ VE ZIVANASI Ø 3 DELİK Ø 3 DELİK Menteşe Deliklerinin Açılması Bu işlem basamağında; kullanılacak sistem profil serisine uygun olarak seçilecek menteşelerin türüne ve ölçülerine göre 1 ve 4 numaralı profilleri aşağıda resmi verilen ölçülere göre markalayarak deliniz. Menteşe deliklerinin doğru olarak delinmesi çok önemli bir işlem basamağıdır, kanadın kasaya binme payı bu işlem basamağında gerçekleştirildiğinden, yapılacak hata kapının sorunlu olarak çalışmasına neden olmaktadır. 24

EPDM Fitillerin ve Kapı Altı Fırçaların Takılması Bu işlem basamağında; kasa takoz fitili, kanat kulak fitili ve dış cam fitilleri kesimi tamamlanmış profil tırnaklarına takılacaktır. Fitillerin uç kısımları 45 açıda maket bıçağı ile keserek uç kısımlarını profillere yapıştırınız. 1,2 ve 3 numaralı kasa profillerinin kasa takoz fitili takılacak tırnaklarına, profil sistem serisine uygun olarak seçilmiş EPDM kasa takoz fitillerini takınız. 1, 2, 3, 4, 5 ve 6 numaralı kanat profillerinin kanat kulak fitili takılacak tırnaklarına, profil sistem serisine uygun olarak seçilmiş EPDM kanat kulak fitillerini takınız. 4, 5, 6, 7 ve 8 numaralı kanat profillerinin dış cam fitili takılacak tırnaklarına, profil sistem serisine uygun olarak seçilmiş EPDM dış cam fitillerini takınız. 7 numaralı etek profili alt tırnaklarına, kullanılan profil sistem serisine uygun olarak seçilmiş kapı altı fırçasını takınız. 25

ÖLÇME VE VE DEĞERLENDİRME Bu öğrenme faaliyetinde kazandığınız bilgi, beceri, tutum ve davranışları aşağıdaki uygulamaları yaparak belirleyiniz. Aşağıda verilen cümleleri doğru veya yanlış olarak değerlendiriniz ve ilgili kutucuğa cevabınızı işaretleyiniz. SORULAR Doğru Yanlış 1 Alüminyum kapıların fonksiyonlarını yerine getirebilmeleri için, doğramayı tamamlayıcı tüm elemanların kullanılması zorunludur. 2 Kapıların güvenli ve konforlu olarak çalışmasında, seçilecek tamamlayıcı elemanların sistem profil serisine uyumu önemsizdir. 3 Alüminyum kapıların açılıp kapanmalarını ve güvenliği sağlamaları için kilit mekanizması kullanılmaktadır. 4 Kapılarda kullanılan kilitleme mekanizmaları; ısı, ses, su, rüzgâr ve tozun dış ortamdan içeri girmesinde rol oynamaz. 5 Gömme kilitler, kapının bir kol yardımıyla açılıp kapanmasını ve aynı zamanda kilitlenmesini sağlayan mekanizmadır. 6 Kapı kanat profili üzerine açılacak kilit kanalı tek kafa kesim makinelerinde açılmaktadır. 7 Otomatik kilitleme mekanizmaları, kilit özellikleri dikkate alınarak alüminyum kapılara montajları yapılmaktadır. 8 Alüminyum kapılarda, güvenlik ihtiyacının fazla olduğu durumlarda ispanyolet kilit mekanizmaları kullanılmalıdır. 9 Alüminyum kapılarda menteşe, kasaya kanadı bağlayan ve kanadın açılmasını sağlayan mekanizmaya verilen isimdir. 10 Ağır kanatlı kapılar için, sistem serisine uygun alüminyum yuvalı menteşelerin tercih edilmesi gerekir. 11 Menteşeler, kanadın ağırlığına ve doğramaya gelen statik yüklerin durumuna göre sistem serisine uygun seçilmelidir. 12 Alüminyum kapılarda, ısı, ses, rüzgar vb. içeri girmemesi için PVC lastik fitiller kullanılmaktadır. 13 Kapı eşik profili kullanılmayan kapılarda yalıtımı sağlamak amacıyla kapı kanadı altına kapı altı fırçası konulmaktadır. Bağlayıcı film tabakalar yardımıyla iki veya daha fazla cam 14 plakanın ısı ve basınç altında birleştirilmiş camlara temperli cam adı verilir. 15 Alüminyum kapılarda, mukavemet, güvenlik, yangına karşı direnç, yalıtım vb. unsurlar dikkate alınarak cam tercihi yapılmalıdır. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı modül sonundaki cevap anahtarıyla karşılaştırınız, cevaplarınız doğru ise bir sonraki uygulamaya geçiniz. Yanlış cevaplarınız için öğrenme faaliyetinin ilgili bölümüne dönerek konuyu tekrar ediniz. 26

PERFORMANS PERFORMANS DEĞERLENDİRME DEĞERLENDİRME Uygulamasını yaptığınız, alüminyum profilleri istenilen açıda kesme performans testi için, aşağıda kazanılması istenilen tavır, tutum ve beceri kriterleri verilmiştir. Sorulara vereceğiniz cevaplar Evet veya Hayır olarak ilgili kutucuğa işaretlenecektir. KONTROL LİSTESİ DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ Evet Hayır 1- İş önlüğünüzü giydiniz mi? 2- Çalışma ortamınızı tehlikeye düşürecek unsurları uzaklaştırdınız mı? A. Kapı Kolu ve Kilit Mekanizmasının Hazırlanması 3- Kilit mekanizması aksesuarlarını doğru olarak seçtiniz mi? 4-5 numaralı profile kilit ve kol ölçülerini markaladınız mı? 5-2 numaralı profile kilit dili karşılığını markaladınız mı? 6- Kilit yuva kanalını 5 numaraya kopya freze makinesinde açtınız mı? 7- Kilit barel deliğini 5 numaralı profile ölçüsünde deldiniz mi? 8- Kapı kolu deliğini 5 numaralı profile ölçüsünde deldiniz mi? 9- Kilit dil karşılığı kanalını 2 numaralı profile ölçüsünde açtınız mı? 10- Koruyucu gözlük ve eldivenlerinizi taktınız mı? B. Orta Kayıt ve Etek Profillerinin T Birleşim İçin Hazırlanması 11- Orta kayıt profil zıvanalarını ölçüsünde 2 adet hazırladınız mı? 12- Etek profil zıvanalarını ölçüsünde 2 adet hazırladınız mı? 13-4 ve 5 numaralı profillere ölçüye uygun zıvanaları bağladınız mı? 14-7 numaralı profile T birleşim için kertme işlemini yaptınız mı? 15-8 numaralı profile T birleşim için kertme işlemini yaptınız mı? C. Menteşe Deliklerinin Açılması 16-1 numaralı profili seçilen menteşe ölçüsünde markaladınız mı? 17-4 numaralı profili seçilen menteşe ölçüsünde markaladınız mı? 18-1 numaralı profili ölçüsünde deldiniz mi? 19-4 numaralı profili ölçüsünde deldiniz mi? D. EPDM Fitillerin ve Kapı Altı Fırçaların Takılması 20-1,2 ve 3 nu.lı kasa profillerine kasa takoz fitillerini taktınız mı? 21- Fitillerin uçlarını 45 keserek profillerin uçlarına yapıştırdınız mı? 22-1,2,3,4,5 ve 6 nu.lı profillere kanat kulak fitillerini taktınız mı? 23- Fitillerin uçlarını 45 keserek profillerin uçlarına yapıştırdınız mı? 24-4,5,6,7 ve 8 nu.lı profillere dış cam fitillerini taktınız mı? 25-7 numaralı etek profiline uygun kapı altı fırçasını taktınız mı? 27

26- Fitillerin uçlarını 45 keserek profillerin uçlarına yapıştırdınız mı? 27- Gerekli güvenlik kurallarının tümüne uydunuz mu? DEĞERLENDİRME Yaptığınız değerlendirme sonunda hayır olarak verdiğiniz cevaplarınız için, öğrenme faaliyetinin ilgili bölümüne dönerek tekrar ediniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız uygulama faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarınızın tamamı evet ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. 28

AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ - 3 ÖĞRENME FAALİYETİ - 3 Bu faaliyet sonunda alüminyum doğramacılığı tekniğine uygun olarak, alüminyum kapı imalatına girecek alüminyum profilleri birleştirecek, doğrama aksesuarlarını tamamlayarak, alüminyum kapı imalatını tamamlayacaksınız. ARAŞTIRMA Alüminyum kullanılarak imalatı gerçekleştirilmiş bir kapının montajının nasıl yapılacağını araştırınız. Araştırmanızı rapor haline getiriniz ve sınıf ortamında tartışınız. 3. ALÜMİNYUM PROFİLLERİN BİRLEŞTİRİLEREK DOĞRAMA KAPILARIN OLUŞTURULMASI Kesim planı hazırlanarak doğrama kapıyı oluşturacak ölçülerde kesimi tamamlanmış, gerekli delik, kanal, kertme, zıvana bağlantısı ve fitilleri takılmış olan doğrama kapı profillerinin doğramacılık tekniğine uygun olarak birleştirilmesi gerekir. Doğramaların oluşturulması sırasında, profillerin birbirine bağlanmalarında kullanılacak yöntem ve teknikler Alüminyum Profilleri Kesme ve Birleştirme adlı modülde anlatılmıştır. Uygulamalar hakkındaki yetersiz bilgileriniz için bu modüle dönerek eksikliklerinizi tamamlayabilirsiniz. 3.1. Kasa Profillerinin Birleştirilmesi Kesim planı dâhilinde kesimi gerçekleştirilmiş, kullanılacak kilit, menteşe vb. için gerekli olabilecek delik, kanal vb. işlemleri tamamlanmış, fitilleri takılmış sistem serisi profillerin birleştirilmesinde, köşe (L) ve kapı tasarımına bağlı olarak T birleştirme tekniği kullanılmaktadır. Bu birleşim tekniklerinin uygulanmasında, gerekli mukavemetlerin sağlanabilmesi ve kapının sorunsuz olarak çalışabilmesi için, seçilen sistem profil serisinin önerdiği birleşim elemanları ve birleşim yöntemleri kullanılmalıdır. 29

Şekil 3.1: Sistem serisi kasa profili ve köşe birleşim takozu Şekil 3.1 de kasa profiline önerilen köşe birleşim takozu ve ölçü toleransları verilmiştir. Alüminyum doğramacılığı tekniğine uygun köşe birleşimlerinde köşe takozu ve köşe gönyelerinin kullanılması ve köşe presinde birleştirilmeleri gerekmektedir. Alüminyum kapı tasarımında, kasayı oluşturacak profillerin preslenme işlem sırası dikkat edilmesi gereken bir konudur. Tasarımda orta kayıt profillerinin bulunuyor olması, bu profillerin de kasa birleşimine dâhil edilmesini gerektirmektedir. Kasa birleşim işlemi tamamlandıktan sonra orta kayıt profillerinin zıvanalarına takılması mümkün olmamaktadır. Bu nedenle doğramanın oluşturulmasında presleme işlem sırasına dikkat edilmesi gerekir. 3.2. Kanat Profillerinin Birleştirilmesi Kesim planı dahilinde kesimi tamamlanmış, kullanılacak kilit, kapı kolu, menteşe vb. için gerekli olabilecek delik, kanal vb. işlemleri tamamlanmış, fitilleri takılmış sistem serisi profillerin birleştirilerek kanat oluşturulmasında, köşe (L) ve kapı tasarıma bağlı olarak T birleştirme tekniği kullanılmaktadır. Bu birleşim tekniklerinin uygulanmasında, gerekli mukavemetlerin sağlanabilmesi ve kapının sorunsuz olarak çalışabilmesi için, seçilen sistem profil serisinin önerdiği birleşim elemanları ve birleşim yöntemleri kullanılmalıdır. Şekil 3.2: Sistem serisi kanat profili ve köşe birleşim takozu 3.3. Alüminyum Kapı Aksesuarlarının Bağlanması Alüminyum kapıdan beklenen fonksiyonların yerine getirilmesinde kullanılan ve doğramayı tamamlayıcı nitelikteki aksesuarlar, birleşim işlemi tamamlanmış doğramaya uygun şekilde bağlanmaları gerekmektedir. İmalatı gerçekleştirilecek kapının tasarım şekline ve fonksiyonelliğine bağlı olarak kullanılacak aksesuarlarda farklılıklar olmaktadır. 30

3.3.1. Kasa ve Kanadın Menteşe ile Birbirine Bağlanması Alüminyum doğrama kapılarda; birleşim işlemleri tamamlanmış kanadın, kasaya bağlantısını gerçekleştirerek ve kapının açılımını sağlayan menteşelerin, profil sistem serisine uygun veya üretici firmanın önerdiği menteşelerden seçilmesi gerekir. Kapıya gelen hareketli ve statik yüklerin taşınmasındaki eleman olarak kullanılacak menteşelerin, mukavemet değerlerinin taşıyıcı nitelikte ve dizaynda olması gerekmektedir. Alüminyum doğrama kapılarda genellikle bu yüklerin taşınması ve kapıda olabilecek sarkmaların önlenmesi için en az üç adet sisteme, serisine uygun menteşe kullanılması gerekmektedir. 3.3.2. Kapı Kilit Mekanizması ve Kolunun Takılması Alüminyum doğrama kapılarda kullanılacak kilit mekanizması ve açma kapama kolu, profiller üzerinde açılmış bulunan kanallarına takılarak, vidalama yöntemi ile sabitlenmektedirler. Vidalama öncesinde tüm kilit bileşenleri takıştırılarak, açılmış olan kanal ve deliklerin kontrolü yapılmalıdır. Şekil 3.3: Gömme kilit ve kapı kolu bağlantı detayı 3.3.3. Kilit Mekanizması Karşılıklarının Bağlanması Birleştirme işlemi tamamlanmış, kilit mekanizması bağlanmış kapıların kilit karşılıklarının bağlanması gerekmektedir. Kasa ile kanadı birbirine kilitleme, sıkıştırma fonksiyonlarını yerine getirmesinden ve güvenli kilitlemeyi sağlamasından dolayı, kilit karşılıklarının tekniğe uygun şekilde bağlanması önemlidir. 31

Şekil 3.4: Gömme kilit karşılığı bağlantı detayı 3.4. İmalatı Tamamlanmış Doğramalara Uygulanacak İşlemler Atölye imalatı tamamlanmış, aksesuarları bağlanmış alüminyum kapıların ambalajlanması, nakliye edilmesi, depolanması ve yerlerine montaj edilmesinde uyulması gereken kurallar bulunmaktadır. Bu kuralların alüminyum doğramacılığı tekniğine uygun olarak yapılması, doğramaların güvenli, konforlu ve uzun yıllar bakım gerektirmeden çalışmalarını sağlamaktadır. 3.4.1. Alüminyum Kapıların Ambalaj, Nakliye ve Depolanmaları İmalatı tamamlanmış, aksesuarları bağlanmış alüminyum kapıların, depolanma ve nakliyeleri sırasında zarar görmemeleri için ambalajlanmaları gerekmektedir. Keskin köşelerin, çıkıntı yapan aksesuarların (kapı kolu, menteşe vb.) zarar görmemesi ve zarar vermemesi için bu gibi yerlerin önlemi, köpük veya oluklu mukavva ile alınmalıdır. Alüminyum kapıların, PVC bantlarla sarılarak ambalajlanması ve bu şekilde depolanması veya nakliyesinin sağlanması gerekmektedir. Ambalajı yapılmamış doğramaların, nakliyesi ve depolanması kesinlikle yapılmamalıdır. Alüminyum doğramalar kapalı alanlarda, yerle temas etmeyecek şekilde altlarına ahşap latalar konularak, dikey pozisyonda yan yana dizilerek depolanmalı veya nakliyesi yapılmalıdır. 3.4.2. Alüminyum Kapıların Yerlerine Montajının Yapılması İmalatı tamamlanmış alüminyum doğrama kapıların montaj yapılacak alana nakliyesi sağlandıktan sonra, doğramaların binaya montaj işlemine başlanabilir. Alüminyum doğramacılık tekniğine uygun olarak imalatı gerçekleştirilen kapıların, yerine doğru şekilde montaj edilmemesi, doğramadan beklenen fonksiyonların yerine getirilmemesine neden olmaktadır. Bu nedenle montaj sırasında uyulması gereken kurallar aşağıda verilmiştir; Alüminyum kapıların montajını yapacak kişilerin, gerekli bilgi ve beceriye sahip olması gerekir. Montaj için gerekli olacak takım ve makinelere sahip olunması ve çalışma ortamında her türlü güvenlik önlemlerinin alınmış olması da gerekmektedir. 32