HİZMET ALIMI SURETİYLE TAŞIT EDİNİLMESİ VE ÖZELLİKLİ DURUMLAR 1. GİRİŞ Bilindiği üzere 5/1/1961 tarihli ve 237 sayılı Taşıt Kanununa tabi olan kurumlarda kamu hizmetlerinin gerektirdiği taşıt ihtiyacının hizmet alımı suretiyle karşılanmasına ilişkin esas ve usullerde, 17.03.2006 tarihli ve 2006/10193 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller ismiyle yürürlüğe girmiştir. Daha sonrasında 02.10.2014 tarihli ve 29137 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usullerde Değişiklik Yapılması Hakkında Karar ile bazı değişiklikler yapılmıştır. Makalemizde kamu kurum ve kuruluşlarının araç kiralama ihalelerinde yaşamış oldukları sorunlara ilişkin mevzuat, görüşler ve Kamu İhale Kurulu kararları çerçevesinde çözüm yolu bulunmaya çalışılacaktır. 2. HİZMET ALIMI SURETİYLE TAŞIT EDİNİLMESİ Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller ile kamu hizmetlerinin gerektirdiği taşıt ihtiyacının hizmet alımı yoluyla karşılanmasının temel amacı, kamudaki taşıt giderlerinin asgari seviyeye indirilmesi ve kaynakların savurganlığa yol açılmadan, bütçe olanaklarıyla uyumlu bir biçimde kullanımının sağlanması amaçlanmaktadır. Temel amaç çerçevesinde hizmet alımı suretiyle taşıt edinilebilmesinin genel esasları şunlardır: a) Hizmet alımının yapıldığı yılın başında, binek ve station-wagon cinsi taşıtlar 10 yaşını, diğer taşıtlar ise 15 yaşını doldurmamış olacaktır. b) Hizmet alımı suretiyle yabancı menşeli binek ve station-wagon cinsi taşıt edinilmesini 237 sayılı Kanunun 10 uncu maddesinin beşinci fıkrasında öngörülen makam ve hizmetler ile sınırlı olacaktır. c) 237 sayılı Kanuna ekli (1) ve (2) sayılı cetvellerde yer alanlar ile güvenlik önlemli (zırhlı) araçlar ve koruma altına alınanlarla ilgili yönetmelik hükümlerine göre tahsis olunan araçlar dışında kullanılacak binek ve station-wagon cinsi taşıtların motor hacmi 1600 cc'yi geçmeyecektir. ç) Taşıtlar yakıt hariç, şoförlü veya şoförsüz olarak edinilebilecektir. (Maddenin eski hali: Taşıtlar şoförlü veya şoförsüz, yakıt dâhil veya hariç, kısmen şoförlü veya şoförsüz veyahut kısmen yakıt dahil veya hariç olarak edinilebilecektir.)
Buna göre idareler hizmet alımı suretiyle taşıt edinimlerini şoförlü veya şoförsüz yapabileceklerdir. Ancak yakıt dahil hizmet alımı suretiyle taşıt edinimi imkanı kalmamıştır. d) Taşıtların, her türlü vergi, sigorta ve bakım-onarım gibi giderleri yükleniciye ait olacaktır. e) Yüklenicilerce çalıştırılan şoförlerin, sözleşmeye aykırı her türlü davranışlarından, bunların taşıtlara, kurum mensuplarına ve üçüncü şahıslara verecekleri zararlardan dolayı yükleniciler sorumlu olacaktır. f) Hizmet alımı suretiyle edinilen taşıtların (237 sayılı Kanuna bağlı (1) sayılı cetvelde belirtilenlere tahsis olunacak taşıtlar hariç) ön camına, 35 puntodan az olmamak kaydıyla "Resmî hizmete mahsustur" ibaresi yazılı bir levha görünür bir şekilde konulacaktır. g) Hizmet alımı suretiyle taşıt edinilmesinin gerektirdiği giderler kurum bütçesinde öngörülen ödenekler çerçevesinde karşılanacaktır. ğ) Kurumlar ve yükleniciler karayolları trafik mevzuatı hükümlerine uyacaklardır. h) Hizmet alımı suretiyle taşıt edinimi kurumların tabi oldukları ihale mevzuatına göre gerçekleştirilecektir. ı) Kurumlar, sosyal tesis kaynaklarından karşılanmak şartıyla sosyal tesis hizmetlerinde kullanılmak üzere hizmet alımı suretiyle taşıt edinebileceklerdir. 3. HİZMET ALIMI SURETİYLE TAŞIT EDİNİLMESİNDE ÜST SINIR Genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri ile bu idarelere bağlı döner sermayelerin (Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği ile TBMM Genel Sekreterliği hariç) hizmetleri için ihtiyaç duyulan binek, station-wagon, arazi binek, kaptı kaçtı, panel ve pick-up tipi taşıtların (fiilen arazi üzerinde çalışan arazi binek ve pick-up lar hariç)hizmet alımı yöntemiyle ediniminde; a) Şoför giderleri hariç yapılan taşıt kiralamalarında aylık kiralama bedeli (katma değer vergisi hariç, her türlü bakım-onarım, sigorta ve benzeri giderler dahil), taşıtın Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği tarafından yayımlanan ve harcama talimatının verildiği yılın ocak ayı itibarıyla uygulanacak Motorlu Kara Taşıtları Kasko Değer Listesinde yer alan kasko sigortası değerinin %2 sini aşmayacaktır.
b) Şoför giderleri dâhil yapılan taşıt kiralamalarında aylık kiralama bedeli, (a) bendine göre tespit edilecek tutara yürürlükteki brüt asgari ücretin yüzde elli artırımlı tutarının ilave edilmesi suretiyle hesaplanacak tutarı aşmayacaktır. Şoför gideri dahil taşıt kiralamalarında aylık kiralama bedeli hesabında yemek, yol, resmi tatil ücreti vb giderleri de dahil yürürlükte bulunan brüt asgari ücretin yüzde elli artırımlı tutarı esas alınacak, işveren maliyeti kapsamında yer alan sosyal sigorta ve genel sağlık sigortası işveren payı (%20,5) ve işsizlik sigortası işveren payı (%2) ile işçilik maliyeti üzerinden hesaplanan sözleşme giderleri ve genel giderler (%4) ise idarelerce ayrıca ödenecektir. 4. HİZMET ALIMI SURETİYLE TAŞIT EDİNİLMESİNDE ÖZELLİKLİ DURUMLAR Yapmış olduğumuz mevzuatın ve açıklamaların uygulanması sırasında bazı özellikli durumların ortaya çıktığı görüşler ve KİK kararlarından anlaşılmaktadır. Makalemizin bu kısmında uygulama sırasında karşılaşılan sorunlar açıklanmaya çalışılacaktır. 4.1. Birden Fazla Aracın Kiralanacağı Durumlarda %2 lik Sınır Araç Başına mı Toplam Araç Sayısı Üzerinden mi Değerlendirilecek? Mevzuat hükümleri ile Bakanlar Kurulu Kararı doğrultusunda ihale işlem dosyası üzerinde yapılan incelemede, şoför giderleri hariç yapılan taşıt kiralamalarında aylık kiralama bedelinin kasko sigorta değerinin %2 sini aşmaması gerektiği hususunun, teklif edilen her bir aracın teklif bedeli için değil, teklif edilen ve söz konusu sınırlamaya tabi olan araçların tamamının aylık kiralama bedelleri toplamının, bu araçların kasko değerleri toplamının %2 sini aşmaması gerektiği şeklinde değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu durumda başvuru sahibi isteklinin teklif ettiği bahse konu sınırlamaya tabi olan araçlar için toplam teklif tutarının 99.520,00 TL, söz konusu araçların kasko değerleri toplamının %2 sinin de 103.689,00 TL olduğu göz önünde bulundurulduğunda söz konusu şartın sağlandığı ve idarece başvuru sahibi isteklinin teklifinin değerlendirme dışı bırakılmasının mevzuata uygun olmadığı sonucuna varılmıştır 1. 1 Kamu İhale Kurulunun 20.03.2018 tarih ve 2018/UH.II-633 sayılı kararı:
4.2.Çöp Toplama, Park ve Bahçe Bakımı, Zabıta Destek Hizmeti, Sayaç Okuma, Yemek vb. Kapsamında İhtiyaç Duyulan Araçların Temini Hangi Kapsamda Değerlendirilmelidir? Bilindiği üzere, 17.03.2006 tarihli ve 2006 10193 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller e, 02.10.2014 tarihli ve 29137 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 2014/6814 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile şoför giderleri hariç yapılan taşıt kiralamalarında aylık kiralama bedeli (katma değer vergisi hariç, her türlü bakım-onarım, sigorta ve benzeri giderler dâhil), taşıtın Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği tarafından yayımlanan ve harcama talimatının verildiği Ocak ayı itibariyle uygulanacak Motorlu Kara Taşıtları Kasko Değer Listesi nde yer alan kasko sigortası değerinin %2 sini aşmayacağı ve şoför giderleri dâhil yapılan taşıt kiralamalarında ise aylık kiralama bedeli, yukarıda belirtilen şekilde tespit edilecek tutara yürürlükteki brüt asgari ücretin yüzde elli artırımlı tutarının ilave edilmesi suretiyle hesaplanacak tutarı aşmayacağı hükümleri eklenmiş ve 6 ncı maddesinin (ç) bendinde yapılan değişiklikle de taşıtlar, yakıt hariç, şoförlü veya şoförsüz olarak edinilebileceği hüküm altına alınmıştır. Bu itibarla, kapsam dâhilindeki kamu idarelerinin hizmet alımı suretiyle taşıt ediniminde söz konusu düzenlemeye uymaları gerekmekle birlikte, doğrudan taşıt kiralama ihalesi kapsamında yer almayan ve diğer hizmet alımları bünyesinde işin yürütülmesi için gerekli olan ve taşıt kiralamasına ilişkin bedelin toplam ihale bedeli içerisinde önemli paya sahip olmadığı ihaleler kapsamında edinilecek olan taşıtların ise söz konusu düzenleme kapsamında yer almadığı mütalaa edilmektedir 2. Söz konusu görüş doğrultusunda, incelenen ihalenin doğrudan taşıt kiralama ihalesi olmadığı, itirazen şikâyete konu edilen akaryakıt giderinin yükleniciye ait olacağının belirtildiği araçların ihale konusu genel temizlik ve bahçıvanlık hizmetleri işinin yürütülmesi için gerekli olan araçlar olduğu tespit edildiğinden, anılan araçlara ilişkin yakıt dâhil olarak teklif alınmasında yukarıda aktarılan Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usullerde Değişiklik Yapılması Hakkında Karar ın 6 ncı maddesinin birinci fıkrasının (ç) bendine aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır 3. 4.3.%2 lik Kısmın Tespitinde Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği nin İnternet Sitesinden Teyit Yapılabilir mi? 2 Maliye Bakanlığının 19.01.2015 tarihli ve 556 sayılı yazısı. 3 Kamu İhale Kurulunun 15.03.2017 tarih ve 2017/UH.II-815 sayılı kararı.
İhale dokümanında yapılan düzenlemeler ve iddia konusu husus birlikte değerlendirildiğinde, idarece İdari Şartnamenin 7.1 inci maddesinin (h) bendinde yapılan düzenlemede, kasko değerlerini gösteren Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği nce yayımlanan harcama talimatının verildiği Ocak ayı itibarıyla uygulanacak motorlu kara taşıtları kasko değer listesindeki araca ait bilgilerin yer aldığı belgenin imzalı şekilde idareye sunulmasının istenildiği, ihale üzerinde bırakılan isteklinin bu kapsamda sunduğu belgenin istenilen şekle uygun olduğu, belgede yer alan kasko değerinin teyidinin Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği nin internet sitesinden yapılabildiği hususları dikkate alındığında, başvuru sahibinin iddiası yerinde bulunmamıştır 4. 4.4. Doğrudan Taşıt Kiralama İhalesi Olmadığı Halde Doğrudan Taşıt Kiralaması Gibi İhale Edilen İşlerin İptali Gerekir mi? İncelenen ihalenin doğrudan taşıt kiralama ihalesi olmadığı, iddia konusu edilen Pikap ların idare bünyesindeki araç ve iş makinalarını kullanmak üzere operatör ve şoför hizmet alımı ihalesi bünyesinde temin edileceği ve bu araçların maliyetinin toplam ihale bedeli içerisindeki payı dikkate alındığında, yakıt dâhil olarak teklif alınmasında yukarıda anılan Esas ve Usuller e aykırılık bulunmadığı kabul edilebilir ise de, idarece başvuru sahibine gönderilen şikâyete cevapta söz konusu araçların yakıt bedelinin teklif fiyata dahil olmadığının belirtilmesi durumu ile birlikte değerlendirildiğinde yakıt bedelinin kim tarafından karşılanacağı hususunda da tereddüt hasıl olmaktadır. Bu durumda başvuruya konu 11 adet pikaba ilişkin olarak, İdari Şartname nin Teklif fiyata dahil olan giderler başlıklı 25 inci maddesinde herhangi bir düzenlemeye yer verilmemesine karşın birim fiyat teklif cetvelinde ayrı satır açıldığı görüldüğünden anılan araçların teklif fiyatına dahil giderler arasında kabul edilmesi mümkün ise de, isteklilerin söz konusu araçlara yönelik olarak hangi gider kalemlerine ilişkin bedel öngörerek teklif bedellerini oluşturacakları hususunda açıklık bulunmamaktadır. Zira, bahse konu araçların teknik özellikleri Teknik Şartname de belirtilmiş olmakla birlikte, istekliler açısından tekliflerin hazırlanmasında en önemli unsurun kendilerince karşılanacak olan maliyet kalemlerinin neler olduğunun bilinmesi gerekliliği de göz önüne alındığında, başvuru sahibi tarafından belirtildiği üzere anılan araçların yakıt, bakım-onarım, lastik gibi hangi giderlerinin isteklilerce 4 Kamu İhale Kurulunun 28.12.2016 tarih ve 2016/UH.III-3266 sayılı kararı.
karşılanacağının belirtilmediği, ayrıca araçların günlük/aylık/yıllık olarak kat edeceği yol bilgisine yer verilmemiş olması durumunun, istekliler tarafından araçların bakım-onarım ve lastik giderinin tekliflere sağlıklı bir şekilde dahil edilmesi ve sunulan tekliflerin sağlıklı bir şekilde değerlendirilmesi imkanını ortadan kaldırdığı sonucuna ulaşılmıştır. Daha açık bir ifade ile, söz konusu araçlara ilişkin giderlerin isteklilerce belirlenecek olması sonucunda, isteklilerce birbirinden farklı gider kalemleri tekliflere dahil edilebilecek, bu durum da teklif fiyatlarını etkileyecek, bunun yanı sıra birbirinden farklı araç giderlerini teklif fiyatlarına dahil etmiş isteklilerden, hangisinin teklifini mevzuata uygun oluşturup hangisinin oluşturmadığı hususunun değerlendirme imkanı ortadan kalkacaktır 5. 4.5.Çift Kabin Kamyonetler Hangi Sınıf İçerisinde Değerlendirilmelidir? Başkanlığımıza intikal eden olaylardan; - Çift kabin yük taşıma kısmı açık hem yolcu hem de yük taşımaya uygun olan (4x2), - Çift kabin yük taşıma kısmı kapatılmış olan (4x2), taşıtlar ile aynı özelliklere sahip bütün tekerlekleri motordan güç alan (4x4) taşıtların 197 sayılı Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanununun 5 inci ve 6 ncı maddelerinde yer alan tarifelerden hangisi kapsamında vergilendirileceği hususunda tereddüt hâsıl olduğu anlaşılmıştır. 197 sayılı Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanununun "Tanımlar" başlıklı 2 nci maddesinde; "Arazi Taşıtı: Karayollarında yolcu ve yük taşıyabilecek şekilde imal edilmiş olmakla beraber bütün tekerlekleri motordan güç alan veya alabilen motorlu araçtır. Panel van: Azami toplam ağırlığı 3500 kilogramı geçmeyen, kapalı kasalı (yandan camlı olanlar dahil), sürücü kısmından başka tek veya daha fazla sıra oturma yeri bulunan, insan ve yük taşımak için imal edilmiş olan taşıtlardır. Kamyonet: İzin verilebilen azami yüklü ağırlığı 3,5 tonu geçmeyen ve yük taşımak için imal edilmiş motorlu araçtır." hükmü yer almaktadır. 2 Sıra No.lu Motorlu Taşıtlar Vergisi Sirküleri'nde; "a) Arka kısımda oturma yeri bulunmayan ve "Motorlu Araç Tescil Belgesi" ile "Motorlu Araç Trafik Belgesi"nin istiap haddi bölümünde 2, 2+1 şeklinde kişi sayısı belirtilen kapalı kasalı kamyonetler (yandan camlı olanlar dahil) kamyonet, 5 Kamu İhale Kurulunun 10.06.2015 tarih ve 2015/UH.II-1622 sayılı kararı.
b) Arka kısımda oturma yeri bulunan ve "Motorlu Araç Tescil Belgesi" ile "Motorlu Araç Trafik Belgesi" nin istiap haddi bölümünde 3+1, 4+1 veya 5 şeklinde kişi sayısı belirtilen "çift sıra koltuklu", "üç sıra koltuklu" kapalı kasalı kamyonetler (yandan camlı olanlar dahil) panel van olarak vergiye tabi tutulacaktır. açıklamasına yer verilmiştir. Anılan Sirkülerde yer alan açıklama ile söz konusu taşıtların, fiziki durumları göz önünde bulundurularak, sadece yük taşıma amaçlı kullanılanlar ile hem yük hem de yolcu taşıma amaçlı kullanılanlar olmak üzere vergilendirilmesinde ayırıma gidilmiştir. Diğer taraftan, Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanununun 5 inci ve 6 ncı maddelerinde yer alan (I), (II), (III) ve (IV) sayılı tarifeler 5035 sayılı Kanunun 23 ve 24 üncü maddeleri ile değiştirilmiştir. Yapılan değişiklikle arazi taşıtları ve panelvan tipi taşıtların, 01/01/2004 tarihinden geçerli olmak üzere yaşlarına ve motor silindir hacimlerine göre; kamyonet, kamyon, çekici ve benzeri taşıtların ise 01/01/2005 tarihinden itibaren yaşlarına ve azami toplam ağırlıklarına göre motorlu taşıtlar vergisine tabi tutulacakları hüküm altına alınmıştır. Bu hükümlere göre, Motorlu Araç Tescil Belgesi'nde ve/veya Motorlu Araç Trafik Belgesi'nde; 1. - Arazi taşıtı (4x4), - Çift kabin kamyonet (4x4), - Çift kabin kamyonet arazi taşıtı, - Kamyonet (4x4), - Kamyonet arazi taşıtı şeklinde tanımlanan taşıtların arazi taşıtı, 2. Çift kabin (4x2) kamyonet şeklinde tanımlanan 3+1, 4+1 veya 5 yolcu taşıma kapasiteli taşıtların ise yük taşıma kısımlarının açık veya kapalı olmasına bakılmaksızın panel van olarak motorlu taşıtlar vergisine tabi tutulması gerekmektedir. Bilgi edinilmesini ve gereğini rica ederim 6. 5. SONUÇ Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri ile bu idarelere bağlı döner sermayelerin (Cumhurbaşkanlığı 6 Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığının B.07.0.02.GİB.0.61/6153-1 sayılı ve Çift kabin kamyonet konulu iç genelgesi
Genel Sekreterliği ile TBMM Genel Sekreterliği hariç) hizmetleri için ihtiyaç duyulan binek, station-wagon, arazi binek, kaptı kaçtı, panel ve pick-up tipi taşıtları kapsamaktadır. Mevzuatta yapılan değişiklikler ile hizmet alımı suretiyle taşıt edinilmesi işlerine verimsizliğin ve israfın önüne geçilmesi amacıyla bazı sınırlamalar getirilmiştir. Bu kapsamda taşıtlar yakıt hariç, şoförlü veya şoförsüz olarak edinilebilecektir. Yine bu kapsamda taşıtın Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği tarafından yayımlanan ve harcama talimatının verildiği yılın ocak ayı itibarıyla uygulanacak Motorlu Kara Taşıtları Kasko Değer Listesinde yer alan kasko sigortası değerinin %2 sini aşmayacaktır. Şoför gideri dahil taşıt kiralamalarında aylık kiralama bedeli hesabında yemek, yol, resmi tatil ücreti vb giderleri de dahil yürürlükte bulunan brüt asgari ücretin yüzde elli artırımlı tutarı esas alınacak, işveren maliyeti kapsamında yer alan sosyal sigorta ve genel sağlık sigortası işveren payı (%20,5) ve işsizlik sigortası işveren payı (%2) ile işçilik maliyeti üzerinden hesaplanan sözleşme giderleri ve genel giderler (%4) ise idarelerce ayrıca ödenecektir.