İç Denetim ve Etik 26/05/2018 Gürdoğan Yurtsever
İç Denetim Etik Kuralları 2
İç Denetim Etik Kuralları Uluslararası İç Denetçiler Enstitüsü (IIA) tarafından iç denetim mesleğinin etik kuralları hazırlamıştır. IIA nin Etik Kurallarının amacı, iç denetim mesleğinin etik kültürünü geliştirmektir. Etik kurallar; iç denetimin tanımı, ana prensipler ve standartlar ile birlikte Uluslararası Mesleki Uygulamalar Çerçevesi'nin zorunlu unsurudur. Yönetişim (kurumsal yönetim), risk yönetimi ve kontrolle ilgili objektif güvencenin üzerine kurulu olduğu güveni esas alan iç denetim mesleği için etik kurallar gereklidir ve kritik bir önem taşır. 3
İç Denetim Etik Kuralları IIA nin Etik Kuralları iki önemli unsurdan oluşur. 1) İç denetim mesleği ve uygulamasıyla ilgili İlkeler, 2) İç denetçilerden beklenen davranış tarzını tanımlayan Davranış Kuralları. Bu kuralların amacı, İlkelerin uygulamaya dökülmesi amacıyla yorumlanmasına yardımcı olmak ve iç denetçilerin etik davranışları konusunda rehberlik etmektir. Etik kurallar için 4 temel ilke ve bunlarla ilgili 11 davranış kuralı bulunmaktadır. 4
İç Denetim Etik Kuralları Etik Kuralları, iç denetim hizmeti veren kurum ve kişileri bağlar. IIA üyeleri ve IIA ın sertifikalarına sahip olanlar (ve adaylar) için bu kuralların ihlali, IIA ın yönetmelikleri ve idari yönergelerine göre değerlendirilir ve ele alınır. Belirli bir davranışa Davranış Kurallarında atıfta bulunulmaması, o davranışın kabul edilemez veya yanlış olarak değerlendirilmesini engellemez ve bu sebeple de söz konusu kişiler disiplin cezası açısından sorumludur. 5
İç Denetim Etik Kuralları 1) İLKELER İç denetçilerin aşağıdaki ilkeleri uygulamaları ve desteklemeleri beklenir: Dürüstlük: İç denetçilerin dürüstlüğü, güven oluşturur ve böylece verdikleri hükümlere itimat edilmesine yönelik bir zemin sağlar. Objektiflik: İç denetçiler, inceledikleri süreç veya faaliyet ile ilgili bilgiyi toplarken, değerlendirirken ve raporlarken en üst seviyede mesleki objektiflik sergiler. İç denetçiler ilgili tüm şartların değerlendirmesini dengeli bir şekilde yapar ve bir yargıya varırken kendilerinin veya başkalarının menfaatlerinden çok etkilenmez. 6
İç Denetim Etik Kuralları Gizlilik: İç denetçiler, elde ettikleri bilginin sahipliğine ve değerine saygı gösterir; hukuki ve mesleki bir mecburiyet olmadığı sürece de gerekli yetkiyi almaksızın bilgiyi açıklamaz. Yetkinlik (Ehil Olma): İç denetçiler, iç denetim hizmetlerinin gerçekleştirilmesinde gereken bilgi, beceri ve tecrübeyi ortaya koyar. 7
İç Denetim Etik Kuralları 2) DAVRANIŞ KURALLARI Dürüstlük İç denetçiler, 1.1. Çalışmalarını doğruluk, dikkat ve sorumluluk duygusuyla yaparlar, 1.2. Hukuku gözetir ve hukukun ve mesleğin gerektirdiği özel durum açıklamalarını yaparlar, 1.3. Kanun dışı bir faaliyete bilerek ve isteyerek taraf olmaz veya iç denetim mesleği ve kurum açısından yüz kızartıcı eylemlere girişmezler, 1.4. Kurumun meşru ve etik amaçlarına saygı duyar, katkıda bulunurlar. 8
Objektiflik İç denetçiler, İç Denetim Etik Kuralları 2.1. Değerlendirmelerinin tarafsızlığına zarar verebilecek veya zarar vereceği varsayılabilecek herhangi bir ilişkiye ve faaliyete katılmazlar; bu katılım, kurumun çıkarlarıyla çatışan ilişki ve faaliyetleri de içerir, 2.2. Mesleki muhakemelerini zayıflatabilecek veya zayıflatacağı varsayılabilecek herhangi bir şeyi kabul etmezler, 2.3. Tespit ettikleri ve açıklanmadığı takdirde gözden geçirdikleri faaliyetlere ilişkin raporları bozacak tüm önemli bulguları açıklarlar. 9
İç Denetim Etik Kuralları Gizlilik İç denetçiler, 3.1. Görevleri sırasında elde ettikleri bilgilerin korunması ve kullanımı konusunda ihtiyatlı olurlar, 3.2. Sahip oldukları bilgileri kişisel menfaatleri için veya hukuka aykırı olarak veya kurumun meşru ve etik amaçlarına zarar verebilecek tarzda kullanmazlar. 10
İç Denetim Etik Kuralları Yetkinlik (Ehil Olma) İç denetçiler, 4.1. Sadece görevin gerektirdiği bilgi, beceri ve tecrübeye sahip oldukları işleri üstlenmelidirler, 4.2. İç denetim hizmetlerini, Uluslararası İç Denetim Standartlarına uygun bir şekilde yerine getirirler, 4.3. Kendi yeterliliklerini ve hizmetlerinin etkililik ve kalitesini devamlı geliştirirler. 11
TİDE gücünü iç denetim mesleğinin doğasında bulunan etik ilkelerden ve üyelerinin gönüllü çalışmalarından almaktadır. TİDE ; TİDE paydaşlarının (TİDE ofis çalışanları, TİDE yasal organları, seminer liderleri, çalışma komitesi üyeleri, stratejik iş ortakları, sözleşmeli tedarikçiler, danışmanlar ve üyeler) uyması gereken davranış kurallarını düzenlemek için hazırlanmıştır. TİDE nin kurumsal itibarını ve değerlerini korumayı amaçlamaktadır. TİDE Genel Kurulu tarafından 2015 yılında onaylanmıştır. TİDE web sitesi üzerinden ulaşılabilir. 12
TİDE Ofis çalışanları, TİDE Yasal organlarında görev alan üyeler, TİDE Seminer Liderleri, üyelik için başvuruda bulunanların uyum beyanı ve taahhütnamesi imzalamaları zorunludur. Tüm davranış kurallarının TİDE Kurumsal Etik Kurallar içerisinde tanımlanması mümkün değildir. Paydaşların etik ikileme düşmeleri durumunda önce durumu en az 2 kez gözden geçirmeleri ve kendilerine aşağıda yer alan soruları sorarak etik karar alma sürecini değerlendirmeleri gerekmektedir: 13
Vicdanım, kararım ve davranışlarım ile ilgili bana ne diyor? Bu davranış, yürürlükteki mevzuat ve yasalara, TİDE nin yönetmeliklerine uygun mu? Bu durum duyulduğunda TİDE nin veya benim itibarımı zedeler mi? Bu durumda olan başkaları hakkında bilgi aldığımda ben onlar için ne düşünürüm? Bu sorulardan herhangi birine, kişinin cevabının olumsuz bir nitelik taşıması durumunda, kişi ilgili davranışı, eylemi veya hareketi yapmamalıdır. 14
15
Paydaşlar, kendileri veya TİDE ile ilgili ikilemde kaldıkları konuda bir karar alamıyorlarsa, TİDE Etik Kurul dan veya TİDE Etik Kural Danışmanı ndan (EKD) görüş almalıdır. EKD, TİDE Yönetim Kurulu kararı ile görevlendirilir. TİDE paydaşlarından herhangi birinin TİDE Kurumsal Etik Kurallara uymayan bir eylem veya davranışını gözlemlemesi ya da bu tür bir davranışa maruz kalması durumunda, bu durumu TİDE Etik Kuruluna, EKD ye, TİDE Etik İhbar Hattı na veya Yönetim Kurulu na bildirmelidir. 16
Değerlerimiz Çok yönlü değer yaratmak, Farklı olmak, güncel kalmak, Şeffaf, dürüst ve güvenilir bir iş hayatının güvencesi olmak, Hukukun ve mesleğin gereklerinin yerine getirilmesine azami dikkat ve özen göstermek. Örnek gösterilen, izlenen bir lider kurum olmak. 17
mız Dürüstlük Objektiflik Gizlilik Çıkar Çatışması Yetkinlik 18
Dürüstlük TİDE nin temel ilkesi doğruluk, dürüstlük, dikkat ve sorumluluktur. Paydaşları, TİDE adına yapılan faaliyetlerde yükümlülüklerini zamanında ve eksiksiz yerine getirir. Yasalara, yönetmeliklere ve etik ilkelere bağlı kalır. Kanun dışı bir faaliyete bilerek ve isteyerek taraf olmaz. 19
Objektiflik Bütün paydaşlar, TİDE faaliyetlerini gerçekleştirirken ve bu faaliyetlerdeki çalışmaları sırasında kurduğu ilişkilerde tarafsız davranır ve onlara eşit mesafede yaklaşır. Süreçlerle ve faaliyetlerle ilgili bilgi toplarken, değerlendirirken ve raporlarken en üst seviyede objektiflik sergiler. 20
Gizlilik TİDE ye ait ve kontrolü altında bulunan gizli ve kritik bilgiler içeren her türlü bilgi, evrak ve doküman gizli ve özel bilgi olarak değerlendirilir. Paydaşlara ait her türlü yazılı ve sözlü bilgi bu kapsamda değerlendirilir. Bu bilgiler, ancak TİDE nin amaçları doğrultusunda kullanılır. Bilgiler, üçüncü kişilerle paylaşılmaz. Herhangi bir paydaşın bu bilgileri kullanarak menfaat sağlaması kabul edilemez. 21
Çıkar Çatışması TİDE paydaşları, çıkar çatışmasıyla sonuçlanacak faaliyetlerden kaçınırlar. Her türlü faaliyette TİDE yararını korumaya özen gösterirler. Paydaşlar, TİDE deki görevleri ile ilgili olarak görevlerini ve TİDE adını kullanarak kendileri veya aileleri adına çıkar sağlayacak ve/veya bu şekilde algılanacak herhangi bir faaliyette bulunmazlar. Yetkinlik TİDE paydaşlarının, paydaş rol ve sorumlulukları ile ilgili yeterliliğe, gereken bilgi, beceri ve tecrübeye sahip olmaları beklenir. 22
Sorumluluklar Yasal Sorumluluklarımız Çalışanlarımıza Karşı Sorumluluklarımız Topluma ve Çevreye Karşı Sorumluluklarımız TİDE İsmine Karşı Sorumluluklarımız Üyelerimize Karşı Sorumluluklarımız Tedarikçilerimize Karşı Sorumluluklarımız IIA/ECIIA e Karşı Sorumluluklarımız Mesleğimize Karşı Sorumluluklarımız Kurumsal Yönetim İlkelerine Uyum Sorumluluğumuz 23
Davranış Kuralları Hediye Kabul Etme ve Verme: TİDE çalışanlarının tarafsızlıklarını, kararlarını ve davranışlarını etkileyebilecek hediye ya da menfaat kabul etmemesi, 3. kişi ve kuruluşlara bu tarz etkiler yaratabilecek hediye ve menfaat sağlama yönünde girişimde bulunmaması esastır. TİDE çalışanlarına bir hediye teklif edildiğinde, amacı ne olursa olsun hiçbir çalışan maddi değeri 250TL/Adet ve yıl içinde toplam değeri 750TL yi geçen hediyeleri kabul edemez. İstisnai hallerde bu limitler dışındaki hediyeler mümkünse kabul edilmeden önce EKD na ve TİDE Etik Kurulu na danışılmalıdır. TİDE Kurullarında görevli üyelerin, TİDE yi temsilen katıldıkları etkinlik ve toplantılar sonrasında, TİDE adına verilen ve değeri 24 250TL/Adeti geçen hediyeleri TİDE ye teslim etmelidirler.
TİDE Varlıklarının Kullanımı : TİDE nin parasal ve parasal olmayan bütün kaynaklarının kullanımında azami özen gösterilir. TİDE ye ait her türlü varlık sadece TİDE nin amaçları ve işleri için kullanılır. Varlıklar, paydaşların çıkarları doğrultusunda veya bu şekilde algılanmaya yol açacak şekilde kullanılmaz. 25
Başka Yerde Çalışma ve Ticaret Yapma Yasağı: TİDE ile bir iş akdi çerçevesinde bağlantısı bulunan çalışanların, görevlerini yerine getirmek üzere bütün mesai zamanını TİDE ye vermeleri beklenir. Çalışanlar, TİDE dışında başka bir işte çalışamazlar. Herhangi bir TİDE çalışanının ikinci bir işte - mesai saatleri dışında olsa dahi-çalışması, ticaret yapması, bir şirkette ortak olması veya danışmanlık yapması kabul edilmez. Çalışanlar, TİDE yöneticilerinin ve yasal organlar üyelerinin şahsi işleri için görevlendirilemezler. 26
Çıkar Çatışması Yaratabilecek Faaliyetlerde Bulunma Yasağı: TİDE ofisin sınırları içerisinde siyasi bir gösteri, propaganda ve benzeri maksatlı faaliyetler yapılamaz. TİDE etkinlikleri, yayınları, kaynaklar siyasi amaçla kullanılamaz; varlıklar siyasi amaçlara tahsis edilemez. Enstitü Yönetim Kurulu, Denetleme Kurulu ve Etik Kurul asil veya yedek üyeleri benzer amaçlı kurumların yönetim kurullarında görev alamazlar. Bu tür kurum ve örgütlere üye olmaları durumunda, ilgili kurum veya örgüt hakkında tam ve doğru bilgi vermekle mükelleftir. 27
TİDE nin yönetim organlarında veya çalışma komitelerinde görevli bir üyenin IIA ve ECIIA yönetim organlarında veya benzer çalışma komitelerine aday olması ve/veya görev alması için Yönetim Kurulu ndan onay alması gerekmektedir. TİDE Mesleki Gelişim Akademisi nde seminer lideri olarak görev yapan bir eğitmen, içerik ve telif hakları TİDE ye ait konularda kendi adına ya da başka bir kurum adına kişi ve kurumlara eğitim veremez. 28
Medya ile İlişkiler: TİDE adına herhangi bir medya kuruluşuna demeç vermek, mülakat yapmak, sosyal medya aracılığıyla paylaşımda bulunmak, bir seminer, bir konferans vb. yerlere konuşmacı olarak katılmak Yönetim Kurulu nun kararı ile gerçekleştirilir. Hiçbir şekilde bu faaliyetlerden kişisel kazanç elde edilemez. Yetki sahibi olmayan veya Yönetim Kurulu ndan izin almayan hiç kimse TİDE adına sosyal medyada açıklamada bulunamaz. 29
Gizlilik/Belgelerin Korunması : TİDE ye ait ve kontrolü altında bulunan gizli ve kritik bilgiler içeren her türlü bilgi, evrak ve doküman gizli ve özel bilgi olarak değerlendirilir. Bu bilgiler, TİDE nin amaçları doğrultusunda kullanılır. Bilgiler, üçüncü kişilerle paylaşılmaz. Herhangi bir paydaşın bu bilgileri kullanarak kişisel menfaat sağlaması kabul edilemez. TİDE nin eğitimlerinden faydalanan kurum ve kuruluşlar kendilerine verilen eğitim programları içeriğinde bulunan bilgilerin gizlilik ve korunmasına özen gösterirler. 30
Kurumsal Etik Kurallara Uyumsuzluk Paydaşlar, TİDE Kurumsal Etik Kurallar El Kitabı ndaki kurallara uymak ve herhangi bir uyumsuzluktan haberdar olduklarında bu durumu TİDE Etik ihbar hatlarına bildirmek zorundadırlar. Paydaşlar, kuralları öğrenmek ve anlamak sorumluluğuna sahiptirler. Kurallara uyulmaması durumunda ETİK Kurul Yönetmeliği kapsamında disiplin yaptırımları söz konusudur. 31
Etik Kurul, etik kurallara uyulmaması durumunda yapılan veya tespit edilen şikâyet ve bildirimleri soruşturmak ve çözümlemek ile sorumludur. Şikâyet ve Bildirim Kanalları: e-posta: etik@tide.org.tr Posta: Yıldızposta cad. Akın Sitesi 1. Blok No.6 Kat.5 D.10 34349 Gayrettepe-İstanbul Telefon İhbar Hattı : 0212 212 55 25 32
İç Denetçilerin Etik Sorumluluğu 33
İç denetçilerin etik sorumluluğu Kendi etik ilkelerine uyum Çalıştığı kurumun etik ilkelerine uyum Çalıştığı departmanın/iç denetim biriminin etik ilkelerine uyum IIA İç denetim mesleki etik kurallarına uyum TİDE kurumsal etik kurallarına uyum Etik denetimi (güvence/danışmanlık) Çalıştığı kurumun etik yönetimini geliştirmek (Etik olmayan bir işyerinde iç denetçi ne kadar etik kalabilir?) 34
İç denetçilerin etik sorumluluğu İnsan hayatına ve kurumsal hayata dokunan, güveni esas olan bir meslek: İç denetim Bu nedenle etik, iç denetim mesleği için zorunlu bir alan İç denetim, etik ilkelere sıkı sıkıya bağlı kalınarak yürütülmesi gereken bir meslek İç denetçilerin güvenilirliği etik ilkelere bağlılıklarıyla doğrudan ilişkilidir. 35
Teşekkürler Sorularınız gyurtsever@gmail.com 36