TÜRKİYE İÇ DENETİM ENSTİTÜSÜ FARKINDALIK AYI SEMİNERLERİ POINT HOTEL - 25 MAYIS 2017

Transkript

1 TÜRKİYE İÇ DENETİM ENSTİTÜSÜ FARKINDALIK AYI SEMİNERLERİ POINT HOTEL - 25 MAYIS 2017

2 İÇ DENETİM ULUSLARARASI MESLEKİ UYGULAMALAR ÇERÇEVESİ Uluhan Kumru, CIA, SMMM TİDE Yönetim Kurulu Üyesi, Anadolu Grubu Denetim Müdürü 25 Mayıs 2017

3 İç Denetim Uluslararası Mesleki Uygulamalar Çerçevesi Giriş: Firma ve Vekalet (Agency) Teorileri, İç Denetimin Değer Önermesi (Value Proposal) İç Denetim Mesleki Uygulamalar Çerçevesi (UMUÇ-PPF) Rol ve Sorumluluklar: YK, Yönetim, DK İç Denetim Görev Türleri: Güvence, Danışmanlık Denetim Türleri: Faaliyet, Finansal, Uygunluk Etik İlkeler EK: Standartlar

4 Firma Teorisi SÖZLEŞMELER BÜTÜNÜ (SET OF CONTRACTS) Çalışanlar Müşteriler Hissedarlar Tedarikçiler Denetçiler

5 Firma ve Vekalet Teorileri Sözleşme Hissedarlar (Asil, principal) RİSK Yöneticiler (Vekil, Agent) ÇIKAR ÇATIŞMASI - Jensen & Meckling (1976) - Eugene Fama (1980) *Temsili İş *Asimetrik Bilgi * Temsil Maliyeti (Agency Cost)

6 İç Denetimin Değer Önermesi (Value Proposal) Hissedar Diğer Paydaşlar Değer??

7 İç Denetim Uluslararası Mesleki Uygulamalar Çerçevesi

8 Ana İlkeler (Core Principles) ETKİLİ BİR İÇ DENETİM İÇİN Dürüst ve faziletli Yetkinlik ve profesyonel özen Objektif, bağımsız (etki altında kalmama) Kurumun stratejileri, hedefleri ve riskleri ile uyum Uygun olarak konumlandırılmış ve yeterli kaynağa sahip Kalite ve sürekli gelişim Etkili iletişim Risk-bazlı güvence İçgörülü, proaktif ve gelecek odaklı; kurumsal gelişimi teşvik

9 İç Denetimin Tanımı İç denetim, bir kurumun faaliyetlerini geliştirmek ve onlara değer katmak amacını güden bağımsız ve objektif bir GÜVENCE ve DANIŞMANLIK faaliyetidir. İç denetim, kurumun risk yönetim, KONTROL ve yönetişim süreçlerinin etkinliğini değerlendirmek ve geliştirmek amacına yönelik sistemli ve disiplinli bir yaklaşım getirerek kurumun amaçlarına ulaşmasına yardımcı olur.

10 Standartlar NİTELİK STANDARTLARI Özelliklere Yöneliktir PERFORMANS STANDARTLARI Nasıl yapılacağına yöneliktir

11 Standartlar 1XXX 2XXX 2010.A C1

12 Standartlar

13 Yönetim Kurulu nun Rol ve Sorumlulukları TONE AT THE TOP ETİK KURALLARI BELİRLEME BAĞLI? DENGELİ? KAYITSIZ?

14 Yönetim Kurulu nun Rol ve Sorumlulukları İç Denetim faaliyetinin BAĞIMSIZLIĞINI tesis etmek İç denetim YÖNETMELİĞİNİN nihaî ONAY mercii Yönetim Kuruludur İç denetim yöneticisinin üst seviye yönetime ve yönetim kuruluna doğrudan ve sınırsız erişimini sağlamak İŞLEVSEL RAPORLAMAnın yönetim kuruluna yapılması

15 İşlevsel Raporlama Örnekleri Yönetim Kurulu nun; İç denetim yönetmeliğini onaylaması, Risk esaslı iç denetim planını onaylaması, İç denetim bütçe ve kaynak planlarını onaylaması, İç denetim yöneticisinden iç denetim faaliyetinin plana ve diğer konulara göre başarımı (performansı) hakkında bilgi alması, İç denetim yöneticisini atama ve azletme kararlarını onaylaması, İç denetim yöneticisinin ücretini onaylaması, Yönetimle ve iç denetim yöneticisiyle, kapsam uygunsuzlukları ya da kaynak kısıtları olup olmadığı hakkında görüşmeler yapmasıdır.

16 Yönetimin (Departman Yöneticisinin) Rol ve Sorumlulukları Risk İştahı Risk yönetimi Kurumsal amaçların, kurumun misyonunu desteklemesi ve onunla aynı paralelde olması, Önemli riskler belirlenmiş olması ve değerlendirilmesi, Riskleri kurumun risk iştahı ile aynı paralele getiren uygun risk cevaplarının seçilmesi, Kontrollerin tesis edilmesi Kontrollerin değerlendirilmesi için kıstasların geliştirilmesi Düzeltici tedbirlerin alınması

17 Denetim Döngüsü Risk Değerlendirmesi Aksiyon Takibi Yıllık Planlama Raporlama Saha Çalışmaları

18 Denetim Komitesinin Rol ve Sorumlulukları - Finansal raporlama ve açıklama sürecinin gözetilmesi (oversight) - Muhasebe politika ve ilkelerinin seçiminin izlenmesi - Dış denetçilerin atanması ve bağımsızlıklarının sağlanması - Uyum, etik ve ihbar hatlarının gözetilmesi

19 İç Denetim Görevinin Türleri GÜVENCE DANIŞMANLIK

20 Güvence Hizmetleri (Assurance Services) Kurumun risk yönetimi, kontrol ve yönetişim süreçlerine dair bağımsız bir değerlendirme sağlamak amacıyla delillerin objektif bir şekilde incelenmesidir. Mali yapıya, performansa, mevzuat ve düzenlemelere uyuma, bilgi sistemleri güvenliğine ve ihtimam denetimine (due diligence; ayrıntılı durum tespit çalışması) yönelik görevler bu kapsamdaki örneklerdir.

21 Danışmanlık Hizmetleri Danışmanlık hizmetleri, tabiatı gereği TAVSİYE niteliğinde olup genellikle GÖREVLENDİRMEYİ TALEP EDEN MÜŞTERİNİN özel talebi üzerine gerçekleştirilir. Danışmanlık hizmetlerinin nitelik ve kapsamı, değerlendirmeyi talep eden müşteriyle iç denetçi arasındaki SÖZLEŞMEYE tabidir. Danışmanlık hizmetlerinin genellikle iki tarafı vardır: (1)Tavsiye veren kişi veya grup (iç denetçi), (2)Tavsiye talep eden ve alan kişi veya grup (görevin müşterisi). (3)İç denetçi danışmanlık hizmeti verirken, objektifliğini muhafaza etmeli ve İDARÎ SORUMLULUK ALMAMALIDIR.

22 Denetim Türleri A/C FAALİYET DENETİMİ A FİNANSAL DENETİM A UYGUNLUK DENETİMİ

23 Denetimde «Kriter» Kavramı 5C Condition Criteria Cause Consequence Corrective action KRİTER

24 Denetim Türleri ve Ana Kriterleri Faaliyet Denetimi (Kriter: Kontrollerin ve risk yönetiminin etkinliği, operasyonel verimlilik ve etkinlik) Finansal Denetim (Kriter: IFRS, GAAP vb.) Uygunluk Denetimi (Kriter: Yasalar ve diğer düzenlemelerin gereklilikleri

25 İç Denetim Etik Kuralları IIA nin Etik Kurallarının amacı, iç denetim mesleğinin etik kültürünü geliştirmektir. ilkeler davranış kuralları

26 Etik Kuralları - İLKELER DÜRÜSTLÜK OBJEKTİFLİK GİZLİLİK YETKİNLİK GÜVEN OLUŞTUR TİTİZ VE DENGELİ OL, ETKİLENME BİLGİNİN SAHİPLİĞİ VE KAYNAĞI BİLGİ, BECERİ, DENEYİM

27 Etik Kuralları DAVRANIŞ KURALLARI Dürüstlük Çalışmalarını doğruluk, dikkat ve sorumluluk duygusuyla yaparlar, Hukuku gözetir ve hukukun ve mesleğin gerektirdiği özel durum açıklamalarını yaparlar, Kanun dışı bir faaliyete bilerek ve isteyerek taraf olmaz veya iç denetim mesleği ve kurum açısından yüz kızartıcı eylemlere girişmezler, Kurumun meşru ve etik amaçlarına saygı duyar, katkıda bulunurlar.

28 Etik Kuralları DAVRANIŞ KURALLARI Objektiflik Değerlendirmelerinin tarafsızlığına zarar verebilecek veya zarar vereceği varsayılabilecek herhangi bir ilişkiye ve faaliyete katılmazlar; bu katılım, kurumun çıkarlarıyla çatışan ilişki ve faaliyetleri de içerir, Meslekî muhakemelerini zayıflatabilecek veya zayıflatacağı varsayılabilecek herhangi bir şeyi kabul etmezler, Tespit ettikleri ve açıklanmadığı takdirde gözden geçirdikleri faaliyetlere ilişkin raporları bozacak tüm önemli bulguları açıklarlar.

29 Etik Kuralları DAVRANIŞ KURALLARI Gizlilik Görevleri sırasında elde ettikleri bilgilerin korunması ve kullanımı konusunda ihtiyatlı olurlar, Sahip oldukları bilgileri kişisel menfaatleri için veya hukuka aykırı olarak veya kurumun meşru ve etik amaçlarına zarar verebilecek tarzda kullanmazlar.

30 Etik Kuralları DAVRANIŞ KURALLARI Yetkinlik (Ehil Olma) Sadece görevin gerektirdiği bilgi, beceri ve tecrübeye sahip oldukları işleri üstlenmelidirler, İç denetim hizmetlerini, Uluslararası İç Denetim Standartlarına uygun bir şekilde yerine getirirler, Kendi yeterliliklerini ve hizmetlerinin etkinlik ve kalitesini devamlı geliştirirler.

31 İletişim Uluhan Kumru TİDE Yönetim Kurulu Üyesi Anadolu Grubu nda Grup İç Denetim Müdürü olarak görev yapan Uluhan Kumru, Hacettepe Üniversitesi İngilizce İşletme Bölümü ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi MBA programı mezunudur. Halen Yeditepe Üniversitesi nde Kurumsal Finansman alanında doktora çalışmalarını sürdürmektedir. TİDE de 2014 yılından bu yana Standartlar ve Sertifikasyondan sorumlu yönetim kurulu üyesi olarak görev yapmaktadır. Finans, Perakende, Havalimanı ve Hızlı Tüketim sektörlerindeki iş modelleri ve iç denetim uygulamaları konusunda deneyim sahibi olan Kumru, CIA sertifikasına sahiptir. Çeşitli kurumlarda, Uluslararası Mesleki Uygulama Çerçevesi, Operational Risk Issues & Audit Methodology for Retail Stores, COSO IC/ ERM, Uluslararası İç Denetim Standarları ve Çalışma Kağıtları eğitimlerinde eğitmen olarak görev yapmıştır. linkedin.com/in/uluhankumru/

32 EK : STANDARTLAR

33 Nitelik Standartları 1000 Amaç, Yetki ve Sorumluluklar 1220 Azamî Meslekî Özen ve Dikkat 1010 Zorunlu Rehberin İç Denetim Yönetmeliğinde Tanınması 1100 Bağımsızlık ve Objektiflik 1110 Kurum İçi Bağımsızlık 1111 Yönetim Kurulu ile Doğrudan Etkileşim İç Denetim Yöneticisinin İç Denetim Haricindeki Görevleri 1120 Bireysel Objektiflik 1130 Bağımsızlık veya Objektifliğin Bozulması 1200 Yeterlilik ve Azamî Meslekî Özen ve Dikkat 1210 Yeterlilik 1230 Sürekli Meslekî Gelişim 1300 Kalite Güvence ve Geliştirme Programı 1310 Kalite Güvence ve Geliştirme Programının Gereklilikleri 1311 İç Değerlendirmeler 1312 Dış Değerlendirmeler 1320 Kalite Güvence ve Geliştirme Programı Hakkında Raporlama 1321 Uluslararası İç Denetim Meslekî Uygulama Standartlarına Uygundur İbaresinin Kullanılması 1322 Aykırılıkların Açıklanması

34 Nitelik Standartları 1000 Amaç,YetkiveSorumluluklar İç denetim faaliyetinin amaç, yetki ve sorumlulukları, İç Denetimin Misyonu ve Uluslararası Mesleki Uygulama Çerçevesi nin zorunlu unsurları(içdenetiminmeslekiuygulaması içintemel Prensipler,EtikKuralları,StandartlarveİçDenetiminTanımı)ileuyumluolanbiriç denetim yönetmeliğindeaçıkçatanımlanmakzorundadır. İçDenetimYöneticisi içdenetimyönetmeliğinidönemselolarakgözdengeçirmek ve üstyönetime veyönetimkurulunaonayiçinsunmakzorundadır. Yorum: İçdenetimyönetmeliği,içdenetimfaaliyetininamacını,yetkisinivesorumluluğunu tanımlayanresmîbirbelgedir. İçdenetimyönetmeliği,bir kurum içerisindeiçdenetimfaaliyetininkonumunu,içdenetimyöneticisininyönetimkurulunaişlevsel bağlılığını daiçerecek şekildebelirler, görevlerin gerçekleştirilmesiileilgiliolan kayıtlara,personelevefizikivarlıklaraerişimi yetkilendirirveiçdenetimfaaliyetlerininkapsamını tanımlar. İç denetimyönetmeliğininnihaîonaymerciiyönetimkuruludur A1 Kurumasağlanangüvencehizmetlerininniteliğiiçdenetimyönetmeliğindetanımlanmakzorundadır. Eğerkurumdışındantaraflara güvencehizmetiteminedilecekse,bunların niteliğideyönetmeliktetanımlanmakzorundadır C1 Danışmanlıkhizmetlerininniteliği,içdenetimyönetmeliğindetanımlanmakzorundadır.

35 Nitelik Standartları 1010 ZorunluRehberinİçDenetimYönetmeliğindeTanınması İçDenetiminMeslekiUygulaması içintemelprensipler,etikkuralları,standartlarveiçdenetimintanımı nauymazorunluluğu,içdenetim yönetmeliğindetanınmakzorundadır. İçDenetimYöneticisinin,İçDenetiminMisyonuveUluslararası MeslekiUygulamaÇerçevesi ninzorunlu Unsurları nı üst yönetimveyönetimkurulu iletartışıp değerlendirmesigerekir BağımsızlıkveObjektiflik İçdenetimfaaliyetibağımsızolmakzorundadırveiçdenetçilergörevleriniyaparkenobjektifdavranmakzorundadır. Yorum: Bağımsızlık,içdenetimfaaliyetininsorumluluklarını tarafsız olarakyerinegetirmekabiliyetinitehditeden şartlardanuzakolmakdemektir. İç denetimfaaliyetininsorumluluğunuetkilibirşekildeyerinegetirmekiçingerekliolanbağımsızlıkmertebesineerişmekamacıylaiçdenetim yöneticisi üst seviyeyönetimeveyönetimkurulunadoğrudanvesınırsızbirşekildeulaşmaimkânınasahiptir. Budurum,çifteraporlama ilişkisivasıtasıylaelde edilebilir. Bağımsızlığayöneliktehditler,denetçi,görev,fonksiyon vekurumseviyelerindeelealınmakzorundadır. Objektiflik (nesnellik), iç denetçilerin görevlerini, iş sonucunda çıkan ürüne gerçekten ve dürüst bir şekilde inanacakları ve bu ürünün kalitesindenönemlibirtavizvermeyeceklerişekildeyapmalarını sağlayantarafsızbirzihinseltutumdur. Objektiflik,içdenetçilerin,denetim konularınailişkinkararveyargılarını başkalarınınkilerebağlamamalarını gerektirir. Objektifliğeyöneliktehditler,denetçi,görev,fonksiyonve kurumseviyelerindeelealınmakzorundadır.

36 Nitelik Standartları 1110 KurumİçiBağımsızlık İç Denetim Yöneticisi, kurum içinde, iç denetim faaliyetinin sorumluluklarını yerine getirmesine imkân sağlayan bir yönetim kademesine bağlı olmak zorundadır. İç Denetim Yöneticisi, en az yılda bir, yönetim kuruluna iç denetim faaliyetinin kurum içi bağımsızlığını teyit etmek zorundadır. Yorum: Kurum içi bağımsızlık iç denetim yöneticisinin işlevsel olarak yönetim kuruluna raporlama yapmasıyla etkili şekilde sağlanır. İşlevsel raporlama örnekleri, yönetim kurulunun; * İç denetim yönetmeliğini onaylaması, * Risk amaçlı iç denetim planını onaylaması, * İç denetim bütçe ve kaynak planlarını onaylaması, * İç denetim yöneticisinden iç denetim faaliyetinin plana ve diğer konulara göre başarımı (performansı) hakkında bilgi alması, * İç denetim yöneticisini atama ve azletme kararlarını onaylaması, * İç denetim yöneticisinin ücretini onaylaması, * Yönetimle ve iç denetim yöneticisiyle, kapsam uygunsuzlukları ya da kaynak kısıtları olup olmadığı hakkında görüşmeler yapmasıdır A1 İç denetim faaliyeti (birimi), iç denetimin kapsamının belirlenmesi, iç denetim işlerinin yapılması ve sonuçların raporlanması konularında her türlü müdahaleden uzak ve serbest olmak zorundadır. İç Denetim Yöneticisi böyle bir müdahaleyi Yönetim Kuruluna ifşa etmeli ve etkilerini tartışmalıdır.

37 Nitelik Standartları 1111 YönetimKuruluileDoğrudanEtkileşim İçDenetimYöneticisiYönetimKuruluiledoğrudaniletişimveetkileşimdeolmakzorundadır İçDenetimYöneticisininİçDenetimHaricindekiGörevleri İçdenetimyöneticisininiçdenetimdışındakalangörevve/veyasorumlulukları olduğuveyaolmasınınbeklendiği durumlarda, bağımsızlıkyadatarafsızlığınınyıpranmasını sınırlayacaktedbirlerinbulunması zorunludur. Yorum: İçdenetimyöneticisindenmevzuatuyumveyariskyönetimfaaliyetlerigibikonulardasorumlulukalması gibiiçdenetimdışında ekgörev vevesorumluluklaristenebilir. Burollervesorumluluklariçdenetimfaaliyetininkurumiçindekibağımsızlığını yadaiç denetçininbireysel tarafsızlığını zedeleyebilirveyazedeliyorgibigörünebilir. Butedbirlergenellikleyönetimkurulutarafından üstlenilengözetim faaliyetleridir. Butedbirlerpotansiyelzedelenmeleredikkatçekerler,hiyerarşilerinvesorumluluklarınperiyodik değerlendirmesiileek sorumlulukalanları içingüvencesağlanmasınayönelikalternatifsüreçleringeliştirilmesigibifaaliyetleri içerirler.

38 Nitelik Standartları 1120 BireyselObjektiflik İçdenetçiler,tarafsız veönyargısızbirşekildedavranmakvehertürlüçıkarçatışmasındankaçınmak zorundadır. Yorum: Menfaat çatışması, itimat gerektiren bir pozisyonda bulunan bir iç denetçinin rekabet halinde meslekî veya kişisel çıkarlarının olması durumdur. Butarzbirbirinerakipçıkarlar,içdenetçiningörevlerinitarafsız olarakyerinegetirmesinizorlaştırabilir. Menfaatçatışması, etiğe aykırı yadauygunsuzhiçbirdavranış vukubulmasabilesözkonusuolabilir. Menfaatçatışması,içdenetçiye,içdenetimfaaliyetineveiç denetim mesleğineolangüven duygusunazararverebilecek biruygunsuzlukgörüntüsüneyolaçabilir. Menfaatçatışması,kişiningörevve sorumluluklarını tarafsız bir şekildeyerinegetirmesine zararverebilir BağımsızlıkveyaObjektifliğinBozulması Denetçilerin bağımsızlığı veyaobjektifliğifiilenbozulduğuveyabozulduğuizlenimidoğduğutakdirde,bozulmanınayrıntıları ilgilitaraflara açıklanmakzorundadır. Buaçıklamanınkapsamı,bozucuetkeninniteliğine bağlıdır. Yorum: Kurumiçibağımsızlığınvebireyseltarafsızlığınbozulması,-aşağıdakilerdâhilolarakancakbunlarlasınırlı olmamaküzere-kişiselçıkar çatışması, kapsamsınırlamaları,kayıtlara,personelevevarlıklaraerişimkısıtlamaları vefonlama gibikaynaksınırlamalarını içerebilir. Bağımsızlık ya da tarafsızlığın ne derece bozulduğunun ayrıntılarının açıklanmak zorunda olduğu tarafların belirlenmesi, iç denetim faaliyetininbeklentilerineveiçdenetimyönetmeliğindeaçıklandığı gibiiçdenetimyöneticisininüstseviyeyönetimveyönetimkurulunakarşı sorumluluklarınaveaynı zamandadabozulmanıniçeriğinebağlıdır.

39 Nitelik Standartları 1200 Yeterlilik veazamîmeslekîözenvedikkat Görevler,yeterlilikveazamîmeslekîözenvedikkatileyerinegetirilmekzorundadır Yeterlilik İçdenetçiler,kişiselolarak,sorumluluklarını yerinegetirmekiçingerekenbilgi,becerivediğervasıflara sahip olmakzorundadır. İçdenetimfaaliyetide,topluolarak,kendisorumluluklarını yerinegetirmekiçin gereken bilgi,becerivediğervasıflara sahipolmakveyabunları edinmekzorundadır. Yorum: Yetkinlik,içdenetçilerinmeslekisorumluluklarını etkilibirşekildeyerinegetirmeleriiçingerekliolanbilgi, becerivediğervasıfları ifadeedenkolektifbirterimdir. İlgilitavsiye veönerilereolanaksağlamakiçin; mevcut faaliyetler,eğilimlerveyenikonularındikkatealınmasını kapsar. İçdenetçiler,Uluslararası İç Denetçiler Enstitüsü(IIA)vediğerilgilimeslekîkuruluşlartarafındanverilenUluslararası İçDenetçi(CIA) unvanı ve diğer unvanlar gibi uygun meslekî unvan sertifikası ve vasıfları edinerek yeterliliklerini ispatlamakiçinteşvik edilirler.

40 Nitelik Standartları 1220 AzamîMeslekîÖzenveDikkat İçdenetçiler,makulsınırlariçindetedbirliveehilbiriçdenetçidenbeklenenbeceriyesahipolmakveazamîözenvedikkatigöstermek zorundadır. Azamîmeslekîözenvedikkat,hiçhatayapılmayacağı anlamınagelmez A1 İç denetçiler, şunları göz önüne alarak azamî meslekî özen ve dikkat göstermek zorundadır: * Görevin amaçlarına ulaşmak için gereken çalışmanın kapsamı, * Güvence prosedürlerinin tatbik edildiği konuların nisbî karmaşıklığı, lüzumu veya önemi * Yönetişim, risk yönetim ve kontrol süreçlerinin etkinliği ve yeterliliği, * Önemli hata, suiistimal veya aykırılıkların olma ihtimali ve * Güvence görevinin potansiyel faydalarına karşı maliyeti A2 Azamî meslekî özen ve dikkati gösterirken, iç denetçiler, teknoloji destekli denetim ve diğer veri analiz tekniklerini kullanmayı düşünmek zorundadır A3 İç denetçiler, amaçları, faaliyetleri veya kaynakları etkileyebilecek önemli risklere karşı uyanık olmak zorundadır. Ancak, güvence prosedürleri, azamî meslekî özen ve dikkatle uygulansa bile, bütün önemli risklerin teşhis edilebilmesini garantilemez C1 İç denetçiler bir danışmanlık görevi sırasında, aşağıdakileri göz önüne alarak azamî meslekî özen ve dikkati göstermek zorundadır: * Görev sonuçlarının niteliği, zamanlaması ve raporlanması da dâhil denetlenenlerin/ müşterilerin ihtiyaç ve beklentileri, * Görev amaçlarına ulaşabilmek için gerekli çalışmanın boyutu ve nisbî karmaşıklığı ve * Danışmanlık görevinin potansiyel faydalarına karşı maliyeti.

41 Nitelik Standartları 1230 SürekliMeslekîGelişim İçdenetçiler,mevcutbilgi,becerivediğervasıflarını sürekli meslekîgelişimleartırmakvegüçlendirmekzorundadır KaliteGüvenceveGeliştirmeProgramı İçdenetimyöneticisi,içdenetimfaaliyetinintümyönlerinikapsayanbirkalitegüvencevegeliştirmeprogramı hazırlamakvebunusürdürmek zorundadır KaliteGüvenceveGeliştirmeProgramınınGereklilikleri Kalitegüvencevegeliştirmeprogramı,hemiçhemdedış değerlendirmeleriihtivaetmekzorundadır İçDeğerlendirmeler İçdeğerlendirmeler: * içdenetimfaaliyetininperformansınındevamlı izlenmesini, * özdeğerlendirmeleriveyakurumiçinde,içdenetimuygulamaları hakkındayeterlibilgiyesahipkişilerceyapılandönemseldeğerlendirmeleri kapsamakzorundadır.

42 Nitelik Standartları 1312 Dış Değerlendirmeler Dış değerlendirmeler,kurumdışındanvasıflı vebağımsızbirdeğerlendirmeuzmanı veyaekibitarafındanenazındanbeş yıldabiryapılmak zorundadır. İçdenetimyöneticisiaşağıdakihususları YönetimKurulu iletartışmak vedeğerlendirmekzorundadır: *Dış değerlendirmeninşeklivesıklığı, *Menfaatçatışması ihtimalidedikkatealınarakdış değerlendirmeuzmanı veyaekibininsahipolması gerekenvasıflarvebunların bağımsızlığı meseleleri KaliteGüvenceveGeliştirmeProgramı HakkındaRaporlama İç Denetim Yöneticisi, uygulanan kalite güvence ve geliştirme programının sonuçlarını üst yönetime ve yönetim kuruluna iletmek zorundadır. Sözkonusu bildirim şunları içermelidir: Hem iç hem de dış değerlendirmelerin kapsamı ve sıklığı. Potansiyel çıkar çatışmaları da dâhil olmak üzere, değerlendiren(ler)in ya da değerlendirme ekibinin nitelikleri ve bağımsızlığı Değerlendirenlerin vardığı sonuçlar Düzeltici eylem planları Yorum: Kalite güvence ve geliştirme programının sonuçlarını ulaştırma şekli, içeriği ve sıklığı, üst yönetim ve yönetim kurulu ile yapılacak görüşmeler vasıtasıyla oluşturulur ve iç denetim yönetmeliğinde yer aldığı gibi iç denetim faaliyetinin ve İç Denetim Yöneticisinin sorumluluklarını göz önünde bulundurur. Etik Kurallarına ve Standartlara uyumu göstermek için dış ve dönemsel iç değerlendirmelerin sonuçları, değerlendirmeler tamamlandıktan sonra raporlanır; ayrıca devamlı izleme çalışmalarının sonuçları da, en azından yıllık olarak iletilir. Sonuçlar, uyum derecesi ile ilgili olarak değerlendirme uzmanının ve ekibinin değerlendirmesini içerir.

43 Nitelik Standartları 1321 Uluslararası İçDenetimMeslekîUygulamaStandartlarınaUygundur İbaresininKullanılması İçdenetimfaaliyetinin(biriminin)Uluslararası İçDenetimMeslekîUygulamaStandartlarınauygunolduğunubelirtmek yalnızcakalitegüvencevegeliştirmeprogramınınsonuçları desteklerseuygundur AykırılıklarınAçıklanması EtikKurallarınayada Standartlaraaykırılık,içdenetimfaaliyetiningenelkapsamını vefaaliyetinietkilediğizaman,içdenetim Yöneticisi,aykırılığı veetkileriniüstyönetimeveyönetimkurulunaaçıklamakzorundadır.

44 Performans Standartları (1/2) 2000 İçDenetimFaaliyetininYönetimi 2010 Planlama 2020-BildirimveOnay 2030 KaynakYönetimi 2040 PolitikaveProsedürler 2050 Eşgüdüm(Koordinasyon)veİtimat 2060 ÜstYönetimveYönetimKurulunaRaporlamalar 2070 Dış HizmetSağlayıcı vekurumsalsorumluluk 2100 İşinNiteliği 2110 Yönetişim/KurumsalYönetim 2120 RiskYönetimi 2130 Kontrol 2200 GörevPlanlaması 2201 PlanlamadaDikkateAlınması Gerekenler 2210 GörevAmaçları 2220 GörevKapsamı 2230 GörevKaynaklarınınTahsisi 2240 Görevİş Programı 2300 GörevinYapılması 2310 BilgilerinTespitiveTanımlanması 2320 AnalizveDeğerlendirme 2330 BilgilerinKayıtlı HâleGetirilmesi 2340 GörevinGözetimveKontrolü

45 Performans Standartları (2/2) 2400 SonuçlarınRaporlanması 2410 RaporlamaKıstasları 2420 RaporlamalarınKalitesi 2421 HataveEksiklikler 2430 Uluslararası İçDenetimMeslekiUygulamaStandartları nauygun Olarak Yapılmıştır İbaresinin Kullanılması 2431 GörevlendirmelerdeAykırılıklarınAçıklanması 2440 SonuçlarınDağıtımı 2450 GenelGörüşler 2500 İlerlemeninGözlenmesi 2600 RisklerinKabulEdildiğininİletilmesi

46 Performans Standartları 2000 İçDenetimFaaliyetininYönetimi İçDenetimYöneticisi,içdenetimfaaliyetini,faaliyetinkurumadeğerkatmasını sağlayacaketkilibirtarzdayönetmek zorundadır Yorum: Aşağıdakidurumlardaiçdenetimfaaliyetininetkilibirtarzdayönetildiğisöylenebilir: * İçdenetimyönetmeliğindeyerverilenamaçvesorumluluklaraulaştığında, * Standartlar auygunolduğunda, *Bireysel üyelerinin,etikkuralları vestandartlarileuyumiçindeolduklarını gösterdiklerinde. * Kurumuetkileyebilecekeğilimleriveyenikonuları göz önündebulundurduğunda. İçdenetimfaaliyeti,stratejiler,hedeflerveriskleridikkatealdığındakuruma(vepaydaşlara)değerkatar;yönetişim,riskyönetimivekontrol süreçlerini geliştirmeyolları önermekiçinçabasarfederveobjektifolarakbunlarlailgiligüvencesağlar.

47 Performans Standartları 2010 Planlama İç Denetim Yöneticisi, kurumun hedeflerine uygun olarak, iç denetim faaliyetinin önceliklerini belirleyen bir risk esaslı plan yapmak zorundadır Bildirim ve Onay İç Denetim Yöneticisi, önemli ara değişiklikler de dâhil, iç denetim faaliyetinin planlarını ve kaynak ihtiyaçlarını, gözden geçirme ve onay için üst yönetime, denetim komitesine ve yönetim kuruluna bildirmek zorundadır. İç Denetim Yöneticisi, kaynak sınırlamalarının etkilerini de bildirmek zorundadır Kaynak Yönetimi İç Denetim Yöneticisi, onaylı planın uygulanabilmesi için, iç denetim kaynaklarının uygun ve yeterli olmasını ve etkin bir şekilde kullanılmasını sağlamak zorundadır.

48 Performans Standartları 2040 PolitikaveProsedürler İçDenetimYöneticisi,içdenetimfaaliyetiniyönlendirmekamacınayönelikpolitikaveprosedürleribelirlemekzorundadır. Yorum: Politikaveprosedürlerinşekliveiçeriği,içdenetimfaaliyetininbüyüklüğüneveyapısınaveişinkarmaşıklığınabağlıdır Eşgüdüm(Koordinasyon)veİtimat İçDenetimYöneticisi;aynı çalışmalarıngereksizyeretekrarlanmasını asgarîyeindirmekveişinkapsamını enuygun şekildebelirlemekamacıyla,diğeriçvedış güvencevedanışmanlıkhizmetisağlayıcılarla,mevcutbilgileripaylaşmalı, faaliyetlerikoordineetmeliveonlarınişlerineitimatetmeyideğerlendirmelidir.

49 Performans Standartları 2060 ÜstYönetimveYönetimKurulunaRaporlamalar İçDenetimYöneticisi,içdenetimfaaliyetininamacı,yetkileri,görevvesorumlulukları veplanakıyaslaperformansı konularındaveetikkuralları vestandartlarileuyumukonusunda,üstyönetimeveyönetimkurulunadönemselraporlar sunmakzorundadır. Buraporlar,suiistimalrisklerini,yönetişimsorunlarını veüstyönetiminve/veyayönetimkurulunun dikkatiniçekebilecekbaşkakonularındadâhilolduğuönemlirisklerivekontrolsorunlarını içermekzorundadır. Yorum: Raporlamanınsıklığı veiçeriği,içdenetimyöneticisi,üstyönetimvekurulileişbirliğidâhilindebelirlenir. Raporlamanınsıklığı veiçeriği, iletilecekbilgininönemiileüst yönetimve/veyakurultarafındanalınacaktedbirlerinaciliyetinebağlıdır. İçdenetimyöneticisininüstyönetimvekurulayapacağı raporlamaveiletişimaşağıdakibilgileriiçermelidir: DenetimYönetmeliği. İçdenetimfaaliyetininbağımsızlığı. Denetimplanı veplanlakarşılaştırmalı ilerleme. Kaynakgereksinimleri. Denetim faaliyetlerininsonuçları. EtikKurallarınaveStandartlarauyumveuyumlailgiliönemlikonularadikkatçekenaksiyonplanları. İçdenetimyöneticisitarafındanKurumiçinkabuledilemezolarakdeğerlendirilebilecekbirriskeüst yönetiminyanıtı

50 Performans Standartları 2070 Dış HizmetSağlayıcı vekurumsalsorumluluk İçdenetimfaaliyetibirdış hizmetsağlayıcısı tarafındansunulduğundasözkonusuhizmetsağlayıcısı okurumunetkilibiriçdenetimfaaliyeti sürdürülmesi sorumluluğununfarkındaolmasını sağlamakzorundadır İşinNiteliği İçdenetimfaaliyeti;sistematik, disiplinliveriskesaslı biryaklaşımla, Kurumunyönetişim,riskyönetimivekontrolsüreçlerini değerlendirmek vebu süreçleriniyileştirilmesinekatkıdabulunmakzorundadır. Denetçilerproaktifolduklarında,yaptıkları değerlendirmeleryenianlayışlar sunduğundaveolası gelecek etkilerigözönündebulundurduklarındaiçdenetimingüvenilirliğivedeğeriartmaktadır Yönetişim/KurumsalYönetim İçdenetimfaaliyeti,aşağıdakileriçinKurumunyönetişimsüreçlerinideğerlendirmekveiyileştirilmesiiçingereklitavsiyelerdebulunmak zorundadır: Stratejikveoperasyonelkararlaralınması, Riskyönetimininvekontrolüngözetimi, Kurumiçindegereklietikvediğerdeğerleringeliştirilmesi, Etkilibirkurumsalperformansyönetimininvehesapverebilirliğintemini, Riskvekontrolbilgilerinin kurumungereklialanlarınailetilmesi, Kurulun,içvedış denetçilerin,diğergüvencesağlayıcılarınveüst yönetiminfaaliyetleriarasında eşgüdümsağlamakvebunlar arasında gerekli bilgileriniletiminisağlamak.

51 Performans Standartları 2120 RiskYönetimi İçdenetimfaaliyeti;riskyönetimisüreçlerininetkinliğinideğerlendirmekveiyileştirilmesinekatkıda bulunmakzorundadır. Yorum: Riskyönetimisüreçlerininetkinolduğunakararvermek,içdenetçininaşağıdakikonulardaki değerlendirmelerinindoğurduğubiryargıdır: * Kurumsalamaçlar,kurumunmisyonunu destekliyorveonunlaaynı paraleldeyse, * Önemlirisklerbelirlenmiş vedeğerlendirilmişse, * Risklerikurumunriskiştahı ileaynı paralele getirenuygunriskcevapları seçildiyse, * Personelin, yönetimin,denetimkomitesiveyönetimkurulununsorumluluklarını yerinegetirmesine yardımcı olanilgiliriskbilgisieldeedilipzamanındakurumgenelinde yayımlandıysa.

52 Performans Standartları 2130 Kontrol İçdenetimfaaliyeti,kontrollerinetkinlikveverimliliğinideğerlendirmekvesürekligelişimi teşviketmek suretiyle, kurumunetkinkontrollere sahipolmasınayardımcı olmakzorundadır GörevPlanlaması İçdenetçiler,hergöreviçin,amaçları,kapsamı,zamanlamavekaynakdağılımı hususlarını dadikkatealanayrı birplanhazırlamakveyazılı hâle getirmekzorundadır. PlanKurumunstratejilerini,hedeflerinivegöreveilişkin riskleridikkatealmalıdır PlanlamadaDikkateAlınması Gerekenler Birgöreviplanlarken,içdenetçilerşunoktaları dikkatealmakzorundadır: *Denetlenecekolan faaliyetinstratejileri vehedeflerivefaaliyetinkendiperformansını kontroletmesininaraçları, *Faaliyet inhedeflerine,kaynaklarınaveoperasyonlarınayönelikönemlirisklervebupotansiyelrisklerinetkiveyaihtimallerinikabul edilebilirbirseviyedetutmanınyolvearaçları, * İlgilibirçerçeveveyamodelekıyasla,ilgili faaliyetinyönetişim,riskyönetimivekontrolsüreçlerinin yeterlilikveetkinliği, * Faaliyetinyönetişim,riskyönetimivekontrolsüreçlerinde önemligelişmesağlamaimkânları.

53 Performans Standartları 2210 GörevAmaçları Amaçlar,herbirgöreviçinbelirlenmekzorundadır GörevKapsamı Görevinkapsamı,görevinamaçlarını karşılayacakseviyedeolmakzorundadır GörevKaynaklarınınTahsisi İçdenetçiler,görevinniteliği,karmaşıklığı,zamankısıtlamaları vemevcut kaynakları dikkate alarakgörevinamaçlarınaulaşmakiçin uygun veyeterlikaynakları tespitetmekzorundadır Görevİş Programı İçdenetçiler,görevamaçlarınaulaşacakiş programları hazırlamakvekayıtlı hâlegetirmekzorundadırlar.

54 Performans Standartları 2300 GörevinYapılması İçdenetçiler,üstlendiklerigörevinhedeflerineulaşmakiçinyeterlibilgileribelirlemek,analizetmek,değerlendirmekve kayıtlı halegetirmekzorundadır BilgilerinTespitiveTanımlanması İçdenetçiler,görevamaçlarınaulaşmakiçinyeterli,güvenilir,ilgilivefaydalı olanbilgileritespitetmekvetanımlamak zorundadır. Yorum: Yeterli bilgi,gerçekleredayanan,uygunveiknaediciolmakzorundadırkisağduyulu, bilgilibirkişiiçdenetçiileaynı sonuçlaravarabilsin. Güvenilir bilgi,uygungörevtekniklerikullanmaksuretiyleeniyişekildeeldeedilenbilgidir. İlgilibilgi,tespitlerivetavsiyeleridesteklervegörev amaçları ile tutarlıdır. Faydalı bilgi, kurumunhedeflerineulaşmasınayardımeder AnalizveDeğerlendirme İçdenetçiler,vardıkları kanaatlerivegörevsonuçlarını uygunanalizvedeğerlendirmeleredayandırmakzorundadır.

55 Performans Standartları 2330 BilgilerinKayıtlı HâleGetirilmesi İçdenetçiler,görevsonuçlarınadayanakteşkiledenyeterli,ilgili,güvenilirvefaydalı bilgilerikayıtlı halegetirmekzorundadır GörevinGözetimveKontrolü Görevler;görevamaçlarınaulaşılmasını,kaliteningüvencealtınaalınmasını vepersonelingeliştirilmesinisağlayacakbirtarzda gözetlenmekvekontroledilmekzorundadır SonuçlarınRaporlanması İçdenetçiler,görevsonuçlarını raporlamakzorundadır RaporlamaKıstasları Raporlamalar,görevinhedeflerini,kapsamını vesonuçlarını içermekzorundadır.

56 Performans Standartları 2420 RaporlamalarınKalitesi Raporlamalar,doğru,objektif,açık,özlü,yapıcı,tamolmakvezamanındasunulmakzorundadır Hata ve Eksiklikler Eğer nihaî raporlama önemli bir hata veya eksiklik içeriyorsa, İç Denetim Yöneticisi, hatalı ve eksik raporu alan bütün taraflara düzeltilmiş bilgileri iletmek zorundadır Uluslararası İç Denetim Mesleki Uygulama Standartları na Uygun Olarak Yapılmıştır İbaresinin Kullanılması Görevin Uluslararası İç Denetim Meslekî Uygulama Standartlarına uygun olarak gerçekleştirildiğini belirtebilmek yalnızca Kalite Güvence ve Geliştirme Programının sonuçları desteklerse uygundur.

57 Performans Standartları 2431 GörevlendirmelerdeAykırılıklarınAçıklanması EtikKurallaraveyaStandartlaraaykırılıkbellibirgörevietkilediğinde,görevsonuçları raporlanırkenşuhususlarözel durumolarakaçıklanmakzorundadır: Tamolarakuygunluğunsağlanamadığı EtikKuralları veyastandart(lar) ailişkinilkelervedavranış kuralları. Aykırılığınsebepleri. Aykırılığıngörevevegörevsonuçlarınınraporlanmasınaetkisi 2440 SonuçlarınDağıtımı İçDenetimYöneticisi,görevsonuçlarını uyguntaraflaradağıtmakzorundadır. Yorum: İçDenetimYöneticisi,nihaigörevraporununyayımlanmadanöncegözdengeçirilmesindenveonaylanmasındanvekime ve nasıldağıtılacağınakararverilmesindensorumludur. İçDenetimYöneticisibugörevidelegeettiğidurumdabile,bu konudaki sorumluluğuüstlenmeyedevametmektedir.

58 Performans Standartları 2450 GenelGörüşler Birgenelgörüş yayınlanırken,kurumunstratejileri,hedefleriveriskleriveüstyönetim,yönetimkuruluvediğerpaydaşların beklentilerinindikkate alınması zorunludur. Genelgörüşünyeterli,güvenilir,ilgiliveyararlı bilgiiledesteklenmesizorunludur. Yorum: İletişim şunları içerir: * Görüşünaitolduğuzamandöneminiiçerecek şekildegörevinkapsamı, * Kapsamsınırlamaları, * Diğergüvencesağlayıcılardadâhilolmaküzerebütünilgili projelerindikkatealınması, * Görüşüdestekleyenbilgininözeti, * Genelgörüşünoluşturulmasındatemelolarakkullanılan riskveyakontrolçerçevesiyadabaşkaölçütler, * Varılangenelgörüş,yargı veyasonuç. Olumsuzbirgenel görüşünnedenlerininaçıklanması zorunludur. Varılangenelgörüş,yargı veyasonuç

59 Performans Standartları 2500 İlerlemeninGözlenmesi İçDenetimYöneticisi,yönetimeraporedilensonuçlarınakıbetiningözlenmesiiçinbirsistemkurmakveuygulamakzorundadır RisklerinKabulEdildiğininİletilmesi İç Denetim Yöneticisi, üst yönetimin kurum için kabul edilemeyebilecek bir risk düzeyini üstlenmeyi kabul ettiği sonucuna vardığında,konuyuüstyönetimletartışmakzorundadır. İçDenetimYöneticisikonununçözümlenmediğinehükmederse,konuyu denetimkomitesiveyönetimkurulunailetmekzorundadır.