AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ KAMPÜS BİLGİ SİSTEMİ CAMPUS INFORMATION SYSTEM OF AFYON KOCATEPE UNIVERSITY İbrahim Tiryakioğlu, Saffet Erdoğan Afyon Kocatepe Üniversitesi, Jeodezi ve Fotogrametri Bölümü Afyon. itiryaki@aku.edu.tr, saffet_erdogan@hotmail.com ÖZET Her kurumda olduğu gibi üniversitelerde de istenildiğinde gerekli bilgilere ulaşmak oldukça zordur. Özellikle gelişmekte olan üniversitelerde var olan bilgilerin düzenli bir şekilde arşivlenmesinde ve bu bilgilere ulaşılmasında bazı sorunlar yaşanmaktadır. Ayrıca üniversitelerdeki gelişmelere paralel olarak yapılan yeni binalara ait bilgiler, açılan yeni birimlere ait bilgiler ile akademik ve idari personellere ait bilgiler sürekli değişim içindedir. Tasarlanan ve uygulamaya konan Afyon Kocatepe Üniversitesi Kampüs Bilgi Sistemi (AKÜBİS) ile Afyon Kocatepe Üniversitesinin personel yönetimi, tesis yönetimi ve ileriye dönük planlamaları için sağlıklı bir altlık oluşturulması düşünülmüştür. AKÜBİS, üniversitenin yer aldığı bölgenin topografyası (doğal ve yapay tesisleri), arazi kullanımı, arazi düzenleme, çevre düzenleme ve personel bilgilerini içermektedir. Çalışmanın başında yersel ölçüler yapılarak Afyon Kocatepe Üniversitesinin merkez kampüsü olan Ahmet Necdet Sezer kampüs ünün güncel durumunu gösteren halihazır haritası hazırlanmış ve diğer grafik ve grafik olmayan tablosal doküman verilerde toplanmıştır. Toplanan veriler yardımı ile AKÜBİS veritabanı oluşturulmuştur. ArcGIS ortamında veriler; edit edilerek, topolojik katmanları oluşturulmuş ve ArcGIS ortamına aktarılmıştır. Mekansal sorgulama ve analiz işlemleri ile AKÜBİS test edilerek, sonuçlar irdelenmiştir. Arc/IMS yazılımı kullanılarak internet ortamında kullanıcıların hizmetine sunulmuştur. Anahtar Kelimeler: AKÜBİS, Kampüs Bilgi Sistemi, Arc IMS, CBS, Arc GIS ABSTRACT When it is desired to getting the necessary data are pretty difficult in the universities like in each institutions. Especially, there are some problems that putting and getting existed data orderly in developing universities. The data related with the built buildings, academic personnel and managerial personnel also continual become different as developments in the universities. Constituting a reliable base has been considered about personnel management and foundation management of AKU and planning about future with AKUBIS which was projected and applicated. AKUBIS includes the topography of area that the university is located in (natural and artificial foundations), using the land, land arrangement, surrounding arrangement and personnel data. At the beginning of the studying, the present time map that shows the current situation of ANS campus which is central campus of AKU, has been prepared by terrestial measurings and picked in the graphic and the non graphic data. The data have been transferred to the Arc GIS miliev and topologic layers have been constituted by editing data. The results were investigated by testing the 1
AKUBIS with querying by place and analysis procedures. It is in the service of the the users in internet mihev by using Arc/IMS software. Information which was picked by using GIS in a order, can be queried by making analysis when they are wanted after testing the system and also the news which are produced from these information will help to managers and deciders at the decision-support phase in effective. Especially, at the end of the querying and researching the characteristics of physical constructions, personnel information, necessities and largeness of the campus, statistical information, highness information of substructures and superstructures like management information have been thought that supporting to the managers. Key Words: AKÜBİS, Campus Information System, Arc IMS, CBS, Arc GIS 1) GİRİŞ Kullanıcılarının çok farklı disiplinlerden olması nedeniyle, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS), değişik şekillerde tanımlanmaktadır. CBS nin dünyada konumsal bilgi ile ilgilenen kişi, kurum ve kuruluşlar arasında geniş merak uyandırması, gelişmelerdeki hızlı değişiklikler, ticari beklentiler ve farklı uygulamalar nedeniyle CBS nin standart bir tanımı yapılamamıştır. CBS, bazı araştırmacılara göre konumsal bilgi sistemlerin tümünü içeren ve coğrafik bilgiyi irdeleyen bir bilimsel kavram, bazılarına göre; konumsal bilgileri dijital yapıya kavuşturan bilgisayar tabanlı bir araç, bazılarına göre de; organizasyona yardımcı olan bir veri tabanı yönetim sistemi olarak nitelendirilmektedir. Günümüzde bilgisayar teknolojisi yardımıyla arazi ile bağlantılı her tür bilginin saklanabildiği coğrafi bilgi sistemlerini oluşturmak mümkündür. Bu sistemler ile araziye ilişkin çalışmalarda ve kararlarda, sistemin sağladığı sorgulama olanakları ile istenilen bilgilere kolayca ulaşılabilmekte, arazi ile ilgili tasarımlar bilgisayar ekranında gerçekleştirilebilmektedir. Çağdaş yönetim anlayışı doğrultusunda üniversitelerin daha sağlıklı bir hizmet verebilmeleri için, bilgi teknolojisine dayalı bir kampüs bilgi sistemi oluşturmaları gerekmektedir. Bu çalışmada böyle bir sistemin temel altyapısının nasıl olması gerektiği üzerinde durularak, örnek bir kampüs üzerinde, coğrafi bilgi sistemi ile bir bilgi sisteminin tasarımı ve uygulaması gerçekleştirilmiştir. AKÜBİS adı verilen bu çalışma ile, merkez kampüs olan Ahmet Necdet Sezer (ANS) kampüsüne ait halihazır harita ile haritada yer alan grafik verilere ait sözel veriler toplanarak veri tabanına girilmiştir. Sisteme girilen bu veriler Arc/GIS yazılımı kullanılarak birbirleriyle ilişkilendirilmiş ve sorgulamaya hazır hale getirilmiştir. 2) ÇALIŞMANIN AMACI Kurumlarda günümüzün temel sorunlarından biri de bilgiye gerektiğinde ulaşabilmektir. Var olan bilgilerin düzenli bir yapıya sahip olmaksızın arşivlenmeside bir takım sorunların doğmasına neden olmaktadır. Ayrıca var olan bilgilerden yeni bilgiler üretmek veya ihtiyaç duyulduğunda sağlıklı ve hızlı bir şekilde bilgiye sahip olmak günümüz kurumlarının en fazla istekli oldukları yönetsel taleplerdir. Bu talepler birçok kurumda olduğu gibi üniversiteler için de geçerlidir. Özelliklr eğitim-öğretim ve araştırma konularında hızlı ve çağdaş hizmet anlayışında olan bu kurumlarda, bilgi, diğer kurumlardan çok daha fazla önem taşımaktadır. Üniversitelerin planlanmasından yönetilmesine kadar olan süreçlerin her aşamasında sağlıklı bilgiye her zaman ihtiyaç duyulmaktadır. Fiziki yapıların özellikleri, personel bilgileri, kampüs büyüklüğü ve ihtiyaçları, istatistiksel bilgiler, alt ve üst tesislerin büyüklük bilgileri gibi bilgilerin sorgulanması bu ihtiyaçlardan bazıları olarak sayılabilir. 2
Yapılan uygulama Afyon Kocatepe Üniversitesi Kampüs Bilgi Sistemi (AKÜBİS) oluşumunun tasarlanması ve bir proje şeklinde gerçekleştirilmesidir. Uygulanması düşünülen AKÜBİS in faaliyete geçmesiyle üniversite yönetiminin eğitim, personel yönetimi, tesis yönetimi ve geleceğe yönelik planlama ile ilgili her türlü ihtiyaç ve hizmetlerine yönelik kararların hızlı ve sağlıklı bir biçimde verilmesini sağlayacaktır. 3) YAPILAN ÇALIŞMALAR AKÜBİS, üniversitenin yer aldığı bölgenin topoğrafyasını (doğal arazi tesislerini ve yapay tesisleri), arazi kullanımı, arazi düzenleme, çevre düzenleme vb. bilgileri içermektedir. Üniversitenin geleceği ile ilgili her türlü planlama hizmetlerine yönelik kararların hızlı ve sağlıklı alınması amacını taşımaktadır. AKÜBİS in gerçekleştirilmesi için aşağıdaki yol izlenmiştir. Veri toplama: halihazır haritalar ve diğer grafik ve grafik olmayan tablosal doküman verileri toplanmıştır (Şekil 1). Gerekli literatür taraması ve kampüs bilgi sisteminin gerçekleştirilmesi için Coğrafi Bilgi Sistemi ile ilgili kavramlar irdelenmiştir. Sistem tasarımı gerçekleştirilmiştir. Veri tabanları oluşturulmuştur. Sistem için gerekli harita altlıkları üretilerek Arc GIS ortamına aktarılmıştır. Arc GIS ortamında veriler editlenmiş ve topolojik yapılar ve katmanlar oluşturulmuştur. Konumsal sorgulama ve analiz işlemleri ile sistem test edilerek, sonuçlar irdelenmiştir. Sorgulamalar ve analizler yapılabilir hale getirildikten sonra proje Arc/IMS yazılımı kullanılarak dış kullanıcılara açılmıştır. 5) AKÜBİS İN İRDELENMESİ Yapılan çalışmalar ve toplanan verilerle AKÜBİS aşağıdaki fonksiyonları gerçekleştirebilecek hale getirilmiştir. Veri tabanları ile veriler etkileşimli bir şekilde birbiri ile ilişkilendirilerek, grafik ve grafik olmayan bilgiler bilgisayar ekranı üzerinden seçilerek sorgulanır hale getirilmiştir. İstenilen formatlarda (istatistiki bilgiler, raporlar, tablolar, her türlü ölçekte harita) çıktı ürünlerinin üretilebilmesi sağlanmıştır. Planlama Fonksiyonları; Üniversitenin iç yapısının analizi için mekanlara ait bilgi göstergeleri, Kampüs alanı genelleştirme Merkez kütüphaneye, kampüs içindeki binalara ve eğitim birimlerine ulaşım analizi sağlanmıştır. Hazırlanan bu kampüs bilgi sisteminde aşağıdaki detaylar sorgulanabilmektedir: Üniversite hakkında; idari yapılanma (Şekil 2). 3
Şekil 1: Akademik İhtiyaçların Karşılanması Açısından Toplanan Veriler Figure1: Data collected for Academic necessities 4
Şekil 2: İdari Yapılanmanın Sorgulanması Figure 2: Queries about administrative settlement Akademik Personel hakkında; adı soyadı, unvanı, bölümü, fakültesi, anabilim dalı, oda numarası, dahili telefon numarası, özlük bilgileri vb. bilgiler yer almıştır (Şekil 3), İdari Personel hakkında; adı, soyadı, çalıştığı birim, görevi, oda numarası, dahili telefon numarası,...vb. bilgiler yer almıştır, Fakülteler, Enstitüler ve Meslek Yüksek Okulları hakkında; Fakülte ve enstitülere ait idari yapı ve Fakülte-Bölüm, Enstitü Bölüm ilişkileri yer almıştır, Yapılar hakkında; kampüs içindeki yapıların adı, kullanım amacı, kat sayısı ve kampüs içinde bulunan yapılar kullanım amaçlarına göre; eğitim, lojman, barınma, idari bina, beslenme, spor, kültür gibi farklı bölümlere ayrılmıştır. Eğitim yapıları için; bina adı, derslik sayısı, laboratuar sayısı, oda sayısı, personel durumu gibi bilgiler, 5
İdari yapılar için; birim adı, bağlı olduğu birim, bulunduğu bina, personel durumu, Spor Alanları için; adı, türü gibi bilgiler, Beslenme amaçlı yapılar için; adı, türü, gibi bilgiler yer almıştır. Şekil 3: Akademik Personel Hakkında Sorgulama Figure 3: Query about academic staff Bunlardan başka yollar, otoparklar, yeşil alan ve parklar, elektrik hattı ve aydınlatma, kanalizasyon hattı, su şebekesi, jeodezik bilgiler, topoğrafya ve üniversitenin girişleri ile ilgili bilgiler sorgulanır hale getirilmiştir. 5) SİSTEMİN İNTERNETTE YAYINLANMASI İnternet üzerinden Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) sunumu için tasarlanan Arc/GIS yazılımının bir uzantısı olan Arc/IMS yazılımı kullanılmıştır. Arc/IMS yazılımı, harita servisleri hazırlanması, bu servislerle haberleşen web sayfalarının geliştirilmesi ve sitelerin yönetimi işlerini kolaylaştırır. Arc/IMS hem istemci hem de sunucu tarafından çalışan bileşenlerden oluşan dağıtık bir ortamda çalışır. Genelde istemci bir Internet yada İntranet sunucusundan istemde bulunur, sunucu bu istemi işler ve sonucu istemciye geri gönderir. 6
Arc/IMS de sihirbazlar ve şablonlar kullanarak harita hazırlama ve sunma işlemi kolayca gerçekleştirilebilmektedir. Bir harita servisi oluşturularak, web sayfası tasarlanır ve kullanıma hazır HTML/DHTML veya Java istemcilerinden biri seçilerek ya da Arc/IMS servisleri kullanılarak oluşturulan Visual Basic ve VisualC++ uygulamaları yardımıyla internette sunulur. 6) SONUÇ AKÜBİS, potansiyel kullanıcıların soracağı tüm soruları yanıtlayabilecek, ihtiyaç duyulacak mekansal ve istatistiksel analizleri yapabilecek, çoklu kullanıcıya açık, güncel ve detaylı bilgileri sunabilecek, hızlı olacak, çıktı verebilecek, üst düzey bilgisayar kullanıcısı olmayan kimselerin de sistemi kullanmasına izin verecek şekilde, güncelleştirmeye açık bir bilgi sistemidir. Bu özellikler aynı zamanda bir CBS nin genel özellikleridir. Kampüs bilgi sisteminin üniversite dışında geniş bir kullanıcı kitlesine hitap etmesine yönelik olan olanakların arasında, internet önemli bir araç olarak düşünülmüştür. Web tabanlı kampüs bilgi sistemi, konumsal bilginin kurum içinde veya daha geniş kitlelerce kullanılabilmesi için en ideal çözüm olarak görünmektedir. Konumsal bilginin oluşturulması ve işlenmesi konusunda her zaman daha özelleşmiş araçlara gerek duyulmaktadır. CBS, web tabanlı yayımlandıktan sonra herkesin kolayca kullanabildiği araçlarla daha büyük veri kaynaklarına ulaşma olanağı sağlanmaktadır. KAYNAKLAR Tekeli, H., Bilgi Çağı, Simavi Yayınları Deneme İnceleme Dizisi:15, 1994, İstanbul. Taştan, H., Coğrafi Bilgi Sistemleri, Bir coğrafi Bilgi Sisteminin (AKBİS) Tasarımı ve Gerçekleştirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, İTÜ, 1991, İstanbul Çöltekin, A., Y.T.Ü. Merkez Kampüs Örneğinde Üniversite Bilgi Sistemi, Yüksek Lisans Tezi, Y.T.Ü., 1997, İstanbul Dabanlı, A. ODTÜ Sayısal haritasının Oluşturulması, 1999, Ankara Erdoğan S.,Tapu ve Kadastro Faaliyetlerinin Coğrafi Bilgi Sistemi Uygulamaları Kapsamında Ele Alınmasının Önemi ve Karşılaşılacak Sorunlar, Yüksek Lisans Tezi, GYTE., 2000 AGI, GIS Dictionary, Ver.1.1, Association for Geographical Information Standards Committee Publication, 1991, UK. ESRI, Arc/Info Programmers Manual, Vol.I, Environmental Systems Research Institute, Redlands, 1988, California. http://www.esri.com. Burrough, P., Principles of Geographical Information Systems for Land Resources Assessment, 1986, Oxford. Banger, G., Yomralıoğlu, T., Cömert, Ç., Çelik, K., Demir, O., 1994, Bilgi Sistemlerine genel bir bakış ve Karadeniz Teknik Üniversitesi Bilgi Sistemi, 1.Ulusal CBS Sempozyumu, 1994, Trabzon. Yomralıoğlu, T. Çelik, K., GIS?, 1. Ulusal CBS Sempozyumu, 1994, Trabzon. Aydınoğlu, A.Ç., Autocad Map R3 Ortamında Karadeniz Teknik Üniversitesi Bilgi Sistemi Tasarımı, Bitirme Çalışması, KTÜ Jeodezi ve Fotogr. Müh. Bölümü, 1999, Trabzon. 7