Sevgi ve saygı bir toplumu ayakta tutan en önemli öğelerdendir. İnsanlar başkalarına gösterdiği sevgi ve saygı doğrultusunda karşısındaki insanlardan böyle bir beklenti içine girerler. İnsanlar birbirlerinden kendilerinin değerli olduğunu hissettirilmesi adına sevgi ve saygı beklerler. Çünkü insanlar, her zaman sevmek ve sevilmek ister. İnsanlar sevgi ve saygının olmadığı zaman kendisinin bir hiç olduğunu düşünürler. Bir gün köyde komşunun evinde otururken söz döndü dolaştı çocuklara ve gençlere geldi. 40-45 yaşlarında olan komşumuz şöyle diyordu: Şimdiki gençlerde de canım hiç saygı kalmadı. Gençlerde ne terbiye kaldı ne de ahlak. Büyüklerini hiç saymıyorlar, onların sözlerini dinlemedikleri gibi karşılık da veriyorlar. Büyüklerine akıl danışmak bir yana babası yaşındakilere akıl vermeye ve onların görüşlerini eleştirmeye çalışıyorlar. Oysa biz öyle miydik? Bizim zamanımızda bizler, büyüklerin yanında ayakları uzatmak bir yana konuşamazdık. Büyüklerimize saygıda kusur etmediğimiz gibi sözlerini de ikiletmezdik. Biz yapardık, ederdik gibi cümlelerle sözleri devam etmektedir. 1 / 7
Komşumuzun söyledikleri doğru mu? Doğruluk payı yok değil; fakat anlatıldığı gibi de olmadığı bir gerçektir. Çünkü değişen sadece devir ve gençler değildir. Değişen devirle birlikte bizler ve beklentilerimizdir de. Ben bu tür sözleri, dedelerimizin babalarımız için, babalarımızın kendinden sonraki dönem için, bizim büyüklerimiz bizim için söylerken, bizim yaşıtlarımızın da kendinden sonraki dönem için söylediğine şahit oldum. Kısacası herkes kendi döneminin mükemmelliğinden bahsederken kendinden sonraki dönemi eleştirir. Efendim devir değişti; gençlerde saygı da kalmadı... diye cümleler kurarlar. Yukarıda da dediğim gibi zaman, devir, gençler ve bizler değişebiliriz; ama beklentiler hiç değişmemektedir. Hep bekleriz; fakat bizden ne beklenir diye hiç düşünmeyiz. Biz sadece bekleneni biliriz. Saygı bekleriz; çünkü adam yerine konmak isteriz. Danışılmasını isteriz; tecrübeli olduğumuzu hissettirmek için. Sözümüzün tutulmasını isteriz; çünkü büyük olduğumuzu kabul ettirmek için. 2 / 7
Sevilmek isteriz; onların büyüğü olduğumuz için. Ve en önemlisi değerli biri olduğumuzu ve insanların farkındalıklarını artırmak için. Bu veya buna benzer yakınma ve beklentilerin olduğunu bundan sonra da olacağını tahmin edebilirsiniz. Fakat bunun milattan öncesine kadar dayanacağını hiç kimse herhalde düşünmemiştir. Prof. Dr. Özcan Köknel ( İnsanı Anlamak, Altın Kitaplar, İst. 1997), milattan önceki kuşak çatışması hakkında şu bilgileri verir: MÖ 2000-1500 yıllarında Firavun un gençlere ilişkin düşünceleri: "Bizim topraklarımız yozlaştı; artık gençlerimiz de yozlaştı. MÖ 800 yıllarında Hosiod un düşünceleri: 3 / 7
Eğer halkımızın geleceği bugünün sorumsuz gençlerine dayanacaksa sonucu pek umutlu görmüyorum. Bütün gençler anlatılmayacak kadar dengesiz. Çocukluğumuzda bize büyüklerimize karşı daha ölçülü ve saygılı olmamızı öğretmişlerdi. Fakat bugünün gençleri sınırlandırılmaya karşı çıkıyorlar. Son derece kurnazca ve sabırsızca davranıyorlar. MÖ 450 yılında Sokrates in Yunanlı gençlerin davranış ve tutumları için görüşleri: Bugünün gençleri lüksten hoşlanıyor. Kötü davranışlar benimsiyor, olumsuz tutumlar kazanıyor. Beden eğitimi ve sporla ilgileneceklerine boş sözlerle zaman geçiriyorlar. Öğretmenleri önünde bacak bacak üstüne atıp bildiklerini okuyorlar. Misafirin önünde gelişigüzel konuşuyorlar. Yaşlılara saygı göstermiyorlar. Onlar odaya gelince yerlerinden kalkmıyorlar. Sofrada güzel yemekleri kapışıyorlar, çok yiyip içiyorlar. Yukarıdaki alıntıdan anlaşılacağı gibi değil milattan önce, milattan sonra da aşağı yukarı buna benzer çatışmalar olmuştur ve olmaya da devam edecektir. Çatışmaların temel nedeni de bence toplumsal ahlakın zayıflamasıdır. Bunun en iyi örneklerini de Asrı Saadet Dönemiyle Osmanlı Dönem lerine bakarsak görebiliriz. 4 / 7
Ahlaki çöküntüden kurtula bilmek ve saygı toplumu olabilmek için de İslam ahlakını tekrar kazanmak gerekir. İslam da herkesin herkese karşı sorumluluğu vardır. Bu sorumlulukları güzel bir şekilde yerine getirmeleri için de gençlerin çocukluktan itibaren iyi eğitilmesi gerektiğini ayet ve hadislerden öğrenmekteyiz. Devrin Değişmesi ve Gençlerin Saygısızlaşmaması için Neler Yapılmalı? Peygamber Efendimiz (s.a.v): Hiçbir baba evladına güzel terbiyeden daha iyi bir hediye veremez." (Müstedrek, 4/263) buyurmaktadır. Hz Ali (r.a) Efendimiz: "Evlâdınızı bulunduğunuz zamandan başka bir zaman için talim ve terbiye ediniz. Çünkü onlar sizin zamanınızdan başka bir zaman için halk olunmuşlardır. Çocuğun terbiyesinde sakın kusur gösterme; zira o, senin zamanından başka bir zaman için yaratılmıştır." demiştir. Cenabı Hak Kur an-ı Kerimde Lokman (a.s) şu nasihatleri aktarmaktadır: 5 / 7
Ey oğlum, (yaptığın iş) gerçekten bir hardal tanesi ağırlığında olsa da, (bu,) ister bir kaya parçasından ya da göklerde veya yer(in derinliklerinde) de bulunsa bile, Allah onu getirir (açığa çıkarır). Şüphesiz Allah, latif olandır, (her şeyden) haberdardır. Ey oğlum, namazı dosdoğru kıl, iyiliği emret, kötülüklerden sakındır ve sana isabet eden (musibetler)e karşı sabret. Çünkü bunlar, azmedilmesi gereken işlerdendir. İnsanlara yanağını çevirip (büyüklenme) ve böbürlenmiş olarak yeryüzünde yürüme. Çünkü Allah, büyüklük taslayıp böbürleneni sevmez. Yürüyüşünde orta bir yol tut, sesinden de (yüksek perdeleri) eksilt. Çünkü seslerin en çirkin olanı gerçekten eşeklerin sesidir. (Lokman,16-19). Lokman söyle derdi: "Yavrum, ilmi âlimlere karşı böbürlenmek, sefihlerle münazarada bulunmak ve meclislerde gösteriş yapmak için öğrenme!" (Ahmed b. Hanbel, I,190) 6 / 7
Yine Peygamberimiz (s.a.v): "Hakîm Lokman oğluna şu tavsiyede bulunmuştur. Yavrum âlimlerin yanında otur ve dizlerinle onlara çok yaklaş. Çünkü Allah, gökten indirdiği yağmurla ölü toprağı dirilttiği gibi, kalpleri hikmet nuruyla diriltir." (Muvatta, İlim,1) buyurdu. Sonuç olarak kuşaklar arasındaki çatışmanın özünde Ne ekersen onu biçersin. gerçeği vardır. Peygamber Efendimiz (s.a.v): Bir genç bir yaşlıya yaşlılığından dolayı saygı gösterirse Allah da yaşlandığında kendisine saygı gösterenleri yaratır. (Tirmizi) buyurdu. Yine Hz. Ali Efendimiz: Büyüklere karşı saygılı olun ki çocuklar da size karşı saygılı olsunlar. (Gurer ul-hikem, S;780) buyurdu. 7 / 7