BEYAZ RUSYA (Belarus) ÜLKE RAPORU Ağustos 2013 E.Ç.
I. GENEL BİLGİLER Resmi Adı : Beyaz Rusya Cumhuriyeti Yönetim Şekli : Demokratik Cumhuriyet Coğrafi Konumu : Doğusunda Rusya, güneyinde Ukrayna, batısında Litvanya ve Polonya ile kuzeyinde Letonya yer almaktadır. Yüzölçümü : 207,595 km 2 Nüfus : 9,4 milyon (2012) Nüfus Yoğunluğu : 46,2 kişi / km 2 Başkent Önemli Şehirleri Zaman Ayarı İklimi Resmi Dil Ticari Dil Din : Minsk : Minsk, Vitebsk, Mobilyov, Gomel, Brest, Grodno : Türkiye ile aynı saat dilimi içerisinde yer almaktadır. : Beyaz Rusya bir kuzey ülkesi olduğundan kışların uzun ve soğuk, yazların ise serin geçtiği bir kara iklimine sahiptir. Ekim başı itibariyle hava soğumaya başlar ve takip eden aylarda kış tüm etkisini gösterir. Aralık-Ocak- Şubat aylarında hava sıcaklığı her zaman sıfırın altındadır. Baharda ise 5-15 derece arasında değişen hava sıcaklığı, beraberinde sık yağmurlar oluşturur. Yazın Temmuz ve Ağustos aylarında ise bazı günlerde 25 hatta çok nadiren 30 dereceye varan sıcaklıklar görülür. : Belarus ve Rusça : Rusça, İngilizce : Ortodoks Hıristiyan 1 AB VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ Sayfa 1
Üyelikler : BSEC Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü (gözlemci), CBSS Baltık Denizi Devletleri Konseyi (gözlemci), CEI, CIS, CSTO, EAEC, EAPC, EBRD, FAO, GCTU, IAEA, IBRD, ICAO, ICRM, IDA, IFC, IFRCS, ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü), IMF (Uluslararası Para Fonu), IMSO, Interpol, IOC, IOM, IPU, ISO (Uluslararası Standardizasyon Örgütü), ITU, ITUC, MIGA, NAM, NSG, OPCW, OSCE, PCA, PFP, SCO (diyalog üyesi), UN, UNCTAD, UNESCO, UNIDO, UNWTO, UPU, WCO, WFTU, WHO, WIPO, WMO, WTO (gözlemci) (Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü), WCO (Dünya Gümrük Örgütü), WHO (Dünya Sağlık Örgütü), WIPO (Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü) II. DEMOGRAFİK GÖSTERGELER Nüfus 9,4 milyon 2012 verisi 15-64 Yaşın Nüfusa Oranı (%) 66 2010 verisi Internet Kullanıcıları (%) 40 2011 verisi Gelir Grubu Alt Orta 2011 verisi Beklenen Yaşam Süresi 70 2010 verisi CO2 Emisyonu (kişibaşı metrik ton) 6 2009 verisi İşgücü (kişi) 4.476.950 2010 verisi İşsizliğin toplam işgücüne oranı, % Kaynak: Dünya Bankası, Nisan 2013 III. EKONOMİK GÖSTERGELER Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (Milyar ABD $) Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Dünya Sıralaması * Kişi Başı GSYİH (ABD $) 1 2009 verisi 2009 2010 2011 2012 49,2 55,2 55,1 58,2 2 AB VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ Sayfa 2 62 5,176 5,818 5,820 -
GSYİH Büyüme Hızı (%) Enflasyon (tüketici fiyatlarıyla, %) Para Birimi= Belarus Ruble BYR Kaynak: Dünya Bankası, Nisan 2013 CIA Factbook Tahminleri* T.C. Ekonomi Bakanlığı ** 0 8 5 4,3 13 8 53 21,8** 1 ABD $ = 8.641,29 BYR / 1 BYR = 0,00011 $ IV. DIŞ TİCARETİ BEYAZ RUSYA NIN DIŞ TİCARETİ (Mal ve Hizmetler) (Milyar ABD Doları) Yıllar İhracatı İthalatı Ticaret Hacmi Ticaret Dengesi 2009 24,8 30,4 55,2-5,6 2010 29,9 37,4 67,3-7,5 2011 52,1 53,3 105,4-1,2 2012 53,4 49,5 102,9 3,9 Kaynak: Dünya Bankası, Ağustos 2013 Başlıca İhracat Yaptığı Ülkeler (2012) Başlıca İthalat Yaptığı Ülkeler (2012) - Rusya %33,5 - Hollanda %15,1 - Ukrayna %10,2 - Letonya %7,7 - Almanya %4,5 - Rusya % 54,4 - Almanya % 5,6 - Çin % 4,8 - Ukrayna % 4,4 3 AB VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ Sayfa 3
Başlıca İhraç Ürünleri (2012) Başlıca İthal Ürünleri (2012) - Makine ve Ekipmanlar - Mineral Ürünler - Kimyasal Ürünler - Metaller - Tekstil - Gıda Maddeleri - Makine ve Ekipmanlar - Mineral Ürünler - Kimyasal Ürünler - Metaller - Tekstil - Gıda Maddeleri Kaynak: CIA Factbook V. TÜRKİYE İLE TİCARİ İLİŞKİLERİ Yıllar TÜRKİYE BEYAZ RUSYA TİCARİ İLİŞKİLERİ (Milyon ABD Doları) Türkiye nin İhracatı Türkiye nin İthalatı Ticaret Hacmi Ticaret Dengesi 2000 11,7 18 29,7-6,3 2005 49,7 46,5 96,2 3,2 2006 64,8 45,5 110,3 19,3 2007 95,9 79,9 175,8 16 2008 145,3 120,7 266 24,6 2009 119,1 83,7 202,8 35,4 2010 186,5 154,6 341,1 31,9 2011 232,6 183,2 415,8 49,4 4 AB VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ Sayfa 4
2012 264,4 190,2 454,6 74,2 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Ticaret dengesi Türkiye açısından değerlendirilmektedir 300 BEYAZ RUSYA -TÜRKİYE DIŞ TİCARETİNİN SEYRİ (Milyon ABD $) 250 232,6 264,4 200 150 145,3 120,7 186,5 154,6 183,2 190,2 100 95,9 119,1 83,7 50 18 46,5 49,7 45,5 64,8 79,9 0 11,7 2000 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 İhracat İthalat Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu 2012 Yılında Türkiye nin Beyaz Rusya ya İhracatında Başlıca Ürünler - Sentetik filament iplikleri (dikiş ipliği hariç) (perakende olarak satılacak hale getirilmemiş) - Diğer örme mensucat - Karayolu taşıtları için aksam, parça ve aksesuarlar - Mücevherci eşyası ve aksamı (kıymetli metallerden veya kıymetli metallerle kaplama metallerden) - Karıştırılmış kauçuk (vülkanize edilmemiş) (ilk şekillerde, levha, tabaka veya şerit halinde) 5 AB VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ Sayfa 5
- Diğer örme mensucat (en>30cm, elastomerik/kauçuk iplik=>%5) - Dokunmuş kadife, pelüş ve tırtıl mensucat - Domates (taze/soğutulmuş) - Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar - Üzümler (taze/kurutulmuş) - Sabunlar, yüzey aktif organik ürünler ve müstahzarlar 2012 Yılında Türkiye nin Beyaz Rusya dan İthalatındaki Başlıca Ürünler - Demir veya alaşımsız çelikten yarı mamuller - Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar - Sentetik filament demetleri - Sentetik devamsız lifler (işlem görmemiş) - Demir veya alaşımsız çelikten teller - Azotlu mineral veya kimyasal gübreler - Nitril gruplu bileşikler - Keten dokumalar - Sentetik filament iplikleri (dikiş ipliği hariç) (perakende olarak satılacak hale getirilmemiş) - Potaslı mineral veya kimyasal gübreler - Kauçuktan yeni dış lastikler - Demir (dökme demir hariç) ve çelikten ince ve kalın borular ve içi boş profiller (dikişsiz) - Turb (turb döküntüleri dahil) Kaynak: TC Ekonomi Bakanlığı Bilgi Sistemi VI. BİR BAKIŞTA BEYAZ RUSYA Sektörlerin Gayri Safi Yurtiçi Hasılaya Katma Değer Oranı (%) Tarım : % 10 Sanayi : % 44 Hizmetler : % 46 Kaynak: Dünya Bankası (2011 verisi) Beyaz Rusya ekonomisinde devletin baskın rolü halen devam etmektedir. 1990 lı yılların ortalarından beri Devlet Bakanı Aleksandr Lukaşenko tarafından devletçi ekonomi politikalarına ağırlık verilmiş ve hedef Mihail Gorbaçov döneminin Sovyet politikalarına dönüş olarak belirtilmiştir. BDT ülkelerinin birçoğunun aksine Beyaz Rusya da planlı ekonomiden Pazar ekonomisine geçiş çerçevesinde bir yeniden yapılanma dönemi yaşanmamıştır. Özel Sektörün gelişimi devlet tarafından yeterince 6 AB VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ Sayfa 6
teşvik edilmemiş, bunun yerine büyük ve verimsiz Kamu İktisadi Teşebbüslerine destek verilmeye devam edilmiştir. Lukaşenko iktidarının devlet sektörünün korunmasına yönelik politikası küçük ve orta ölçekli işletmeleri zora sokmakta ve kayıt dışı faaliyetlere itmektedir. Kayıt dışı ekonominin Beyaz Rusya GSYH sına oranı yüzde 15 20 arasında olduğu tahmin edilmektedir. Beyaz Rusya günlük enerji kullanımını doğalgazdan sağlamaktadır. Rus Gazprom şirketi Beyaz Rusya doğalgazı üzerinde kontrolü bulunan Beltrangaz şirketine ortak olmak istemiş ve bu isteğini 2007 yılı başlarında gerçekleştirmiştir. Beyaz Rusya ekonomisi komşu ülkelerden oldukça farklı özelliklere sahiptir. Sovyetler Birliği döneminden miras alınan kamu iletmelerinin üretimde ağırlığı fazladır. Nitekim, ülkedeki toplam iletmelerin yaklaşık üçte ikisi kamu işletmeleridir. Özellikle ekonominin temelini oluşturan büyük ağır sanayi tesisleri kamu kontrolündedir. İhracatın önemli bir bölümünü petrol ürünleri ve potasyum gübrelerinin oluşturduğu Beyaz Rusya da hükümet ithal ikamesine dayalı kalkınma politikası uygulamaktadır. Öte yandan, Beyaz Rusya da iş yapmayı en çok zorlaştıran faktörler olarak mevzuattaki belirsizlik ve genel anlamda istikrarsızlık gösterilebilir. Gümrük mevzuatının sık değişmesi ve karmaşık bir yapıya sahip olması, ayrıca, gümrüklerde referans fiyat uygulaması bu zamana kadar ihracatçıları zor duruma düşürmektedir. Bürokrasi ile ilgili birçok alanda uygulamalarda belirsizlik oluşu Beyaz Rusya da iş yapmak isteyen işadamları için önemli bir sorundur. Beyaz Rusya da bankacılık konusunda ve uluslararası para transferlerinde ciddi sıkıntılar yaşanmaktadır. Kaynak: T.C. Ekonomi Bakanlığı VII. YATIRIM İLİŞKİLERİ 1994 yılına kadar oldukça düşük bir seviyede olan Türkiye Beyaz Rusya dış ticareti, 1995 yılında tekrar canlanmaya başlamıştır. 1998 e kdar devam eden bu canlanma Rusya da ortaya çıkan krizin Beyaz Rusya u da önemli ölçüde etkilemesi sonucu gerilemiştir. 7 AB VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ Sayfa 7
Bununla birlikte son yıllarda iki ülke arasındaki dış ticarette bir toparlanma eğilimi göze çarpmaktadır. 2008 yılına kadar artmaya devam eden Türkiye Beyaz Rusya ticareti, küresel ekonomik krizin etkisiyle 2009 yılında gerilemiş olup, 2010 ve 2011 yıllarında ise hızlı bir artış gösteren ikili ticaretimiz 2010 yılında yüzde 68 artmıştır. Beyaz Rusya ikili ticarette fazla verdiğimiz ülkeler arasında bulunmaktadır. Türkiye İş Bankası, Beyaz Rusya nın 7 bankası ile muhabirlik anlaşmaları imzalaması Beyaz Rusya ile ticaret yapan firmalarımızın çok sık karşılaştıkları akreditif açma sorununun çözümünde önemli bir aşama olarak değerlendirilebilir. 2011 yılının sonu itibarıyla Beyaz Rusya daki belli baslı Türk yatırımlarına ilişkin bilgiler aşağıda yer almaktadır: - LIFE Telekom GSM Operatörü (Turkcell'e ait) 700.000.000 ABD $ - Prenses Grup 5 yıldızlı Crown Plaza Oteli, kumarhaneler, ofisler, vb. (Minsk) 60.000.000 ABD $ - Juravinka Otel, kumarhane, ofisler, bowling vb.(minsk) 30.000.000 ABD $ - Karbelteks Tekstil (Mogilev SB) 7.000.000 ABD $ - Seçil PVC _zolasyon (Mogilev SB) 4.500.000 ABD $ - Dangi Profil Metal borular (Gomel) 1.000.000 ABD $ - Istbel Ütü masası, kurutmalık üretimi (Minsk) 500.000 ABD $ TOPLAM 803.000.000 ABD $ Türk müteahhitlik firmalarının Beyaz Rusya taki faaliyetleri 1991 yılında Enka inşaat tarafından gerçekleştirilen askeri konut projesiyle başlamıştır. 2008 2010 döneminde Türk müteahhitlik firmalarınca Beyaz Rusya da tamamlanmış veya yapımına devam edilen ve iş alındı belgesi kapsamında Ticaret Müşavirliği ne belgelendirilen iş toplamı 130 milyon ABD $ olarak kayıtlara geçmiştir. T.C. Ekonomi Bakanlığı verilerine göre, bugüne kadar Türk müteahhitlerince Beyaz Rusya da üstlenilen projelerin toplam tutarı 660 milyon dolara yakındır. Beyaz Rusya da halihazırda üç Türk firması (Mertim, Begübel, Karblteks) bazı küçük çaplı konut ve şehir içi yol projelerinin yapımını sürdürmektedir. Ayrıca, EMSAŞ firması mevcut bir üç yıldızlı otelin beş yıldızlı otele dönüştürüleceği rekonstrüksiyon işine başlamıştır. Kaynak: T.C. Ekonomi Bakanlığı ve Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) VIII. TÜRKİYE- BEYAZ RUSYA İLİŞKİLERİNDEKİ SON GELİŞMELER 8 AB VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ Sayfa 8
Ülkemizin başkent Minsk te Büyükelçiliği, Beyaz Rusya nın ise Ankara da bir Büyükelçiliği ve Ocak 2012 ayından itibaren İstanbul da bir muvazzaf Başkonsolosluğu bulunmaktadır. Ayrıca, Beyaz Rusya nın Adana, Alanya, Antalya, Bursa ve İzmir de Fahri Konsoloslukları faaliyet göstermektedir. Türkiye, Beyaz Rusya da demokratik sürecin tesisi, insan haklarının gelişmesi ve ekonomik kalkınmanın desteklenmesi istikametinde bir tutum izleyegelmiştir. Ülkemiz, Beyaz Rusya nın uluslararası toplumla ortak payda ve çıkarlarda buluşabilmesinin, özellikle de Avrupa-Atlantik kurumlarıyla diyalog ve işbirliğini geliştirmesinin, hem bölgesel barış ve istikrara hem de Beyaz Rusya nın ulusal çıkarlarına katkı sağlayacağı inancından hareketle, yapıcı diyalog odaklı bir politika benimsemiştir. Beyaz Rusya ile 2011 yılı sonu itibarıyla 416 milyon dolar seviyesinde olan ikili ticaret hacmimiz, 2012 yılı sonu itibarıyla 455 milyon dolar düzeyine çıkmıştır. Söz konusu büyüklüğün önümüzdeki yıllarda 1 milyar dolara çıkarılması hedeflenmektedir. Türkiye, Beyaz Rusya da yatırımlar bağlamında da en aktif ülkelerden biridir. Türk girişimci ve müteahhitler, bağımsızlığını kazandığı 1991 yılından bugüne kadar geçen sürede Beyaz Rusya ya toplam 1,2 milyar dolar düzeyinde yatırım yapmıştır. Ülkemiz, söz konusu toplam yatırım hacmiyle Beyaz Rusya a en fazla yatırım yapan üçüncü ülke konumundadır. Bu bağlamda gayrimenkul sektöründeki firmalarımızca yürütülen başarılı projeler özellikle öne çıkmaktadır Beyaz Rusya ya 29 Mart 2013 tarihinde bir çalışma ziyareti gerçekleştiren Dışişleri Bakanı Sayın Ahmet Davutoğlu, Beyaz Rusya Dışişleri Bakanı Vladimir Makei ile biraraya gelerek iki ülke arasında Vizelerin Karşılıklı Kaldırılmasına ilişkin Anlaşma ile Türkiye-Beyaz Rusya Geri Kabul Anlaşması imzaladı. Kaynak: T.C. Dışişleri Bakanlığı İki ülke arasındaki önemli anlaşmalar: l Ticari ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması; 8.9.1993 tarihinde imzalanmış 1.12.1993 tarihinde yürürlüğe girmiştir. l Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması; 24 26 Temmuz 1996 tarihleri arasında imzalanmış, 29.4.1998 tarihinde yürürlüğe girmiştir. l Yatırımın Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması; 8.8.1995 tarihinde imzalanmış ve 20.02.1997 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 9 AB VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ Sayfa 9
l 29 Mart 2013 iki Ülke arasında Vizelerin karşılıklı olarak kaldırılması VIII. TEMSİLCİLİK ADRESLERİ Beyaz Rusya Cumhuriyeti Büyükelçiliği Adres: Abidin Daver Sokağı, No.17, 06550, Çankaya / ANKARA Telefon: (312) 441 67 69 Faks: (312) 441 66 74 turkey@mfa.gov.by, turkey.consul@mfa.gov.by www.turkey.mfa.gov.by Beyaz Rusya İstanbul Başkonsolosluğu Adres: Birgül sok., Toros villa, No:1/B, Florya-Bakırköy / İSTANBUL Telefon: ( 212) 573 66 31 Faks: ( 212) 573 66 71, Konsolosluk bölümü: (212) 573 66 32 turkey.istanbul@mfa.gov.by www.turkey.mfa.gov.by T.C. Minsk Büyükelçiliği Adres: Ulitsa Voladarskova, 6 220050 Minsk, Beyaz Rusya ( Telefon: +375 17 327 13 83 - +375 17 327 14 08 Faks: +375 17 327 27 46 E-posta: trembassy@bn.by IX. FAYDALI BAĞLANTILAR Beyaz Rusya Ticaret ve Sanayi Odası Adres: 220029, Minsk, 11, Kommunisticheskaya St. Telefon: +375 17 290-72-49 Faks: +375 17 290-72-48 / +375 17 237-79-71 E-posta: mbox@cci.by 10 AB VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ Sayfa 10