Komutanı olduğum 15. Kolordunun terhisini kabul etmiyorum ve Ermenilere karşı mücadele başlatıyorum.

3.ÜNİTE BİLFEN YAYINCILIK ÖRNEK Komutanı olduğum 15. Kolordunun terhisini kabul etmiyorum ve Ermenilere karşı mücadele başlatıyorum. Kazım Karabekir in bu tutumu, onun aşağıdakilerden hangisinde alınan kararı tanımadığını gösterir? A) Wilson İlkeleri B) Mondros Ateşkes Antlaşması C) Milletler Cemiyeti D) Misakımillî Mondros Ateşkes Antlaşması nda, iç güvenliği sağlayabilecek güçlerin dışındaki Osmanlı birliklerinin terhis edileceği ile ilgili madde vardır. 15. Kolordunun terhis edilmemesi, Mondros un kararının tanınmadığını gösterir. Yanıt: B BİRLİKTE ÇÖZELİM Aşağıda verilen cephelerde kimlerle savaşıldığı, komutanı ve sonunda yapılan antlaşmayı yazınız. Kimlerle savaşıldı Komutan Antlaşma Doğu Cephesi Ermenilerle Kazım Karabekir Paşa Gümrü Antlaşması Güney Cephesi Fransız ve Ermenilerle Kuvayımilliye birlikleri Ankara Antlaşması 6

8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK 3.ÜNİTE KARMA SORULAR 1. Kazım (Karabekir) Paşa, TBMM tarafından Doğu Cephesi komutanlığına atanmış ve emrindeki 15. Kolordu ile saldırıya geçen Ermenilere karşı mücadele etmiştir. Bu duruma bakılarak; I. Doğu Cephesi nde TBMM ye bağlı askeri birliklerin bulunduğu 1. 3 Aralık 1920 de imzalanan Gümrü Antlaşması nın önemini yazınız. Bu antlaşma TBMM nin imzaladığı ilk uluslararası antlaşma olup Doğu Cephesi kapanmıştır. Doğu Anadolu nun Ermenilere verilmeyeceği kesinlik kazanmıştır. II. Ermenilerin, Doğu Anadolu topraklarını ele geçirmek istediği III. Kazım Karabekir in yeni kurulmuş düzenli ordunun komutanlığına atandığı yorumlarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız III B) I - II C) II - III D) I - II - III 2. Güney Cephesi savaşlarında Fransızlar, Ermenilerle işbirliği yapmış ve bölge halkının yaptığı başarılı savunma savaşlarını Ermeni katliamı olarak dünya kamuoyuna yayma çabası içine girmişlerdir. Fransa nın bu davranışının öncelikle aşağıdakilerden hangisine yönelik olduğu söylenebilir? A) Millî Mücadele nin haklılığını geçersiz kılmaya B) Sevr Antlaşması nın uygulamaya konulmasını sağlamaya 2. Güney Cephesinde, Kuvayımilliye nin gerçekleştirdiği bağımsızlık mücadelesi hakkında kısaca bilgi veriniz. Bölgede düzenli bir ordu bulunmadığı için Kuvayımilliye güçleriyle mücadele edilmiştir. Antep te; Şahin Bey Urfa da; Sütçü İmam Maraş ta; Ali Saip ile mücadele edilmiştir. C) İngilizlerin desteğini sağlamaya D) TBMM Hükûmeti ile antlaşma yapmaya 3. Kurtuluş Savaşı sırasında Doğu Cephesi nde, mücadele edilen devlet-mücadele eden güç eşleştirmesi aşağıdakilerden hangisidir? A) Ermeni Devleti - Düzenli ordu B) Yunanlılar - Kuvayımilliye 3. Kurtuluş Savaşı nda açılan ilk cephe hangisidir? Nedeniyle birlikte yazınız. Doğu Cephesi dir. Çünkü bu cephede Osmanlıdan kalma terhis edilmemiş bir 15. Kolordu yer almaktadır. C) Ermeni Devleti - 15. Kolordu D) Fransa - 15. Kolordu 7

3.ÜNİTE BİLFEN YAYINCILIK SIRA SENDE Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere pankartlarda yer alan bilgilerden uygun olanı seçerek yazınız. Gümrü Antlaşması Fransa Ankara Antlaşması Kuvayımilliye Birlikleri Ermeniler Sakarya Gümrü 1. Doğu Cephesinin kapanmasını sağlayan antlaşma Gümrü Antlaşması dır. 2. Güney Cephesinde düşmanla mücadele eden güç Kuvayımilliye Birlikleri dir. 3. Gümrü Antlaşması ile Ermeniler Sevr Antlaşması nı reddetmiştir. 4. Batı Cephesinde kazanılan Sakarya Savaşı nın ardından Ankara Antlaşması imzalanmıştır. 5. Misakımillî yi tanıyan ilk İtilaf Devleti Fransa olmuştur. 6. Sakarya Savaşı sonrasında Fransızlar ülkeyi terk etmeye başlamıştır. 7. Gümrü Antlaşması TBMM nin ilk zaferidir. 8

3.ÜNİTE BİLFEN YAYINCILIK BİRLİKTE ÇÖZELİM Kuvayımilliye den düzenli orduya geçilme nedenlerini merdiven basamaklarına yazalım.... İhtiyaçlarını halktan zorla... karşılamaları... Düşmanı sadece yavaşlatıyor olmaları... Aralarında emir - komuta zinciri kuramamaları A. I. İNÖNÜ SAVAŞI (6-10 OCAK 1921) Yunanlılar; Batı Anadolu topraklarını ele geçirmek Sevr Antlaşması nı Ankara Hükümetine kabul ettirmek için İtilaf Devletlerinden de aldıkları destekle Anadolu topraklarına saldırdılar. Fakat bu Yunanlılar için büyük bir bozgun oldu. İsmet Paşa DİKKAT I. İnönü Savaşı düzenli ordunun ilk başarısıdır. I. İnönü Savaşı nın kazanılmasıyla; ÀÀDüzenli ordunun önemi anlaşıldı. ÀÀTBMM ve Mustafa Kemal e duyulan güven arttı. ÀÀBatı Cephesi Komutanı Albay İsmet Bey generalliğe yükseltildi. ÀÀİtilaf Devletlerinin Yunanlılara güveni sarsıldı ve İtilaf Devletleri arasında anlaşmazlıklar arttı. I. İnönü Savaşı nın sonucunda İç Politika (Ulusal) Dış Politika (Uluslararası) Londra Konferansı (21 Şubat-12 Mart 1921) Teşkilatıesasiye (20 Ocak 1921) İstiklal Marşı (12 Mart 1921) Afganistan Dostluk Antlaşması (1 Mart 1921) Moskova Antlaşması (16 Mart 1921) 10

8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK 3.ÜNİTE 1. Teşkilatıesasiye Kanunu (20 Ocak 1921) TBMM Hükûmeti, padişah ve hükümetin aldığı çoğu kararı tanımıyordu. Yeni bir devlet kurulduğu için de yeni bir anayasaya ihtiyaç duyuyordu. I. İnönü Savaşı nın ardından TBMM, kendine duyulan güveni pekiştirmek için yeni anayasayı yürürlüğe koydu. Maddeleri: ÀÀEgemenlik kayıtsız şartsız milletindir. ÀÀYasama ve yürütme yetkileri TBMM de toplanmıştır. ÀÀTürkiye Devleti, TBMM tarafından yönetilir ve hükûmeti, TBMM Hükûmeti adını taşır. ÀÀBütün yasaların korunması, değiştirilmesi, kaldırılması antlaşma yapılması gibi yetkiler TBMM ye aittir. ÀÀKanuniesasi nin yukarıdaki maddelerle çelişmeyen kararları eskiden olduğu gibi yürürlüktedir. Önemi: ÀÀYeni Türk Devleti nin ilk anayasasıdır. ÀÀMonarşiden Cumhuriyet e geçiş aşamasıdır. ÀÀSavaş koşullarından dolayı kısa ve açık bir anayasadır. ÀÀİnsan hakları ve özgürlükler alanına ilişkin kararlar yoktur. Bu nedenle tam demokratik olduğu söylenemez. SIRA SENDE Teşkilatıesasiye Kanunu nun çıkarılmasına neden ihtiyaç duyulmuştur? TBMM, padişahın aldığı çoğu kararı tanımıyordu. Yeni bir hükûmet kurulmuştu. Yeni kurulan devlet de yeni bir anayasaya ihtiyaç duyuyordu. 11

8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK 3.ÜNİTE SIRA SENDE Bulmacayı çözelim. 1. I. İnönü Savaşı ndan sonra İsmet Paşa nın aldığı rütbe. 2. Yeni Türk Devleti nin ilk anayasası. 3. Londra Konferansı na TBMM adına katılan kişi. 4. Teskilat-ı Esasiye Kanunu ile yasama ve yürütme yetkilerini kullanan organ. 5. Düzenli ordunun ilk askeri başarısı. 1 3 2 G 4 B T E Ş K İ L A T I E S A S İ Y E N B K E M İ R M R A S L 5 A M İ N Ö N Ü 3. Afganistan Dostluk Antlaşması Afgan Kralı Amanullah Han ile Mustafa Kemal in kişisel kurdukları ilişkiler, devletler arası yakınlaşmayı da beraberinde getirdi. Her iki devlet emperyalizme karşı mücadele amacı ile yakınlaştılar. Bu antlaşmaya göre; ÀÀTBMM Hükümeti, Afganistan ın tam bağımsızlığını tanıyacak. ÀÀTaraflar birbirlerine yapılmış bir saldırıyı kendisine yapılmış sayacak. ÀÀTBMM Hükümeti kültürel yardım amacıyla Afganistan a öğretmen ve subay gönderecek. Önemi; ÀÀTBMM düşmanlarına karşı ilk kez ittifak kurdu. ÀÀAnkara da ilk elçilik açan Afganistan Hükümeti oldu. ÀÀTBMM yi tanıyan ilk Müslüman devlet Afganistan oldu. 13

3.ÜNİTE BİLFEN YAYINCILIK ÖRNEK Ulusal Mücadele Dönemi nde TBMM ile Afganistan arasında yapılan dostluk antlaşmasında; Taraflardan birine yapılacak bir saldırıyı diğer taraf kendisine yapılmış sayarak birlikte mücadeleyi kabul ediyordu. maddesi yer almıştır. Bu maddeye göre, aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? A) TBMM nin ekonomik bağımsızlığını sağladığına B) Müslüman bir ülkenin TBMM yönetimini tanıdığına C) Tarafların, birbirlerinin bağımsızlığına saygı duyduğuna D) TBMM nin, askeri ittifak antlaşması imzaladığına Afganistan, TBMM yi tanıyan ilk Müslüman devlettir. Afganistan ile imzaladığı antlaşma ile siyasal haklarını artırmıştır. Ancak bu durum ekonomik bağımsızlığına etki etmez. Yanıt: A BİRLİKTE ÇÖZELİM I. İnönü Savaşı sonucunda yaşanan gelişmeleri boşluklara yazalım. İç Politikada Dış Politikada 1. Teşkilatıesasiye 1. Londra Konferansı 2. İstiklal Marşı 2. Afganistan ile Dostluk Antlaşması 3. Moskova Antlaşması 16

8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK 3.ÜNİTE KARMA SORULAR 1. İtilaf Devletleri, I. İnönü Savaşı nın Türk ordusunca kazanılmasının ardından Londra da bir barış konferansı toplamışlardır. Bu durum aşağıdakilerden hangisinin göstergesidir? A) TBMM Hükûmetiyle Ermenilerin barış yapmasını engellemek istediklerinin B) TBMM nin güçlenmesinden endişe duyduklarının 1. I. İnönü Savaşı sonrasında İtilaf Devletlerinin Londra Konferansı nı düzenlemelerinin amaçları nelerdir? Kendi aralarındaki problemleri çözmek Sevr in maddelerini hafifleterek TBMM ye kabul ettirmek. Böylece Türklerin Yunanlılara karşı kesin bir zafer elde etmesini önlemek C) TBMM Hükûmetiyle İstanbul Hükûmetini uzlaştırmak istediklerinin D) TBMM yi tanıma konusunda aralarında görüş ayrılığı olduğunun 2. TBMM Hükûmetinin düzenli orduyu kurmasının nedenleri arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz? A) Yunan ordusunun işgallerini genişletmesi B) Kuvayımilliyecilerin verilen emirleri dinlememesi C) Gediz de, Kuvayımilliyenin Yunanlılar üzerine yaptığı saldırının başarısız olması 2. TBMM Hükûmeti Kurtuluş Savaşı nda hangi cephelerde düzenli ordu ile mücadele vermiştir? Doğu Cephesi nde Osmanlıdan kalma 15. Kolordu ile Batı Cephesinde yeni kurulmuş Düzenli Ordu ile D) Bölgesel direnişin etkili kılınmak istenmesi 3. TBMM Hükûmeti ile Sovyet Rusya arasında 1921 de imzalanan Moskova Antlaşması nda milletlerin kendi geleceğine serbestçe karar verebilmesi ilkesine yer verilmiştir. Bu durum, TBMM ve Sovyet Rusya nın aşağıdakilerin hangisi yönünde karşılıklı olarak birbirlerine güvence verdiklerini gösterir? A) Halkçı yönetimleri yaygınlaştırma 3. Sovyet Rusya nın Kurtuluş Savaşı nı desteklemesinde hangi sebepler etkili olmuştur? Sovyet Rusya nın İtilaf Devletlerinin Anadolu ve Boğazlarda egemenlik kurmasını istememesi Sovyet Rusya ve TBMM nin halkçı yönetimler benimsemesi B) İç ve dış siyasetlerine karışmama C) Avrupa diplomasisini izleme D) Ekonomik ilişkilerde bulunma 17

3.ÜNİTE BİLFEN YAYINCILIK SIRA SENDE Aşağıdaki bilgilerden doğru olanlara D yanlış olanlara Y koyunuz. D Y 1. I. İnönü Savaşı nın sonucunda İsmet Paşa generalliğe yükseltilmiştir. D 2. Teşkilatıesasiye Türk Devleti nin ilk anayasasıdır. D 3. Londra Konferansı na TBMM Hükûmeti adına Tevfik Paşa katılmıştır. Y 4. TBMM yi tanıyan ilk İtilaf Devleti Afganistan dır. Y 5. Mehmet Akif in yazdığı şiir 12 Mart 1921 de TBMM tarafından Millî Marş olarak kabul edilmiştir. D 6. Moskova Antlaşması, Çarlık Rusyası ile TBMM arasında imzalanmıştır. Y 7. Misakımillî den verilen ilk taviz Batum un Gürcistan a verilmesi olmuştur. D 8. Brest Litovsk Antlaşması ile Fransa, I. Dünya Savaşı ndan çekilmiştir. Y 9. TBMM Hükûmeti, Afganistan ile yaptığı Dostluk Antlaşması yla Afganistan ın tam bağımsızlığını tanımıştır. D 10 Yunan Devleti ile TBMM arasında yapılan I. İnönü Savaşı Türkler açısından bir savunma savaşıdır. D 11 Mustafa Kemal, Londra Konferansı na Türk milletinin haklı sesini ve Misakımillî yi dünyaya duyurmak için katılmıştır. D 18

8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK 3.ÜNİTE ÖRNEK Kütahya-Eskişehir Savaşı nda Türk ordusunun yenilmesi üzerine 5 Ağustos 1921 de Başkomutanlık Yasası çıkarılmıştır. Başkomutan, ordunun maddi ve manevi gücünü büyük ölçüde artırmak ve yönetimi bir kat daha sağlamlaştırmak için TBMM nin bununla ilgili yetkisini meclis adına fiili olarak kullanabilir. denilmektedir. Bu yasa, Mustafa Kemal Paşa ya öncelikle hangi gücü sağlamıştır? A) Meclis seçimlerini hızlandırma B) Devlet işlerinde tek başına karar alma C) Meclisteki farklı grupları birleştirme D) Barış antlaşmasını çabuklaştırma Soruda bahsedilen yasa Başkomutanlık Yasası dır. Yasama, yürütme ve yargı güçleri bu yasa ile Mustafa Kemal e devredilir. Bu yasa sayesinde Mustafa Kemal daha hızlı karar alma ve uygulama şansını elde etmiştir. Yanıt: B BİRLİKTE ÇÖZELİM Eskişehir-Kütahya Savaşları sonrasında milletvekilleri arasında mecliste yaşanan tartışmaları piramitin basamaklarına yazınız. I. TBMM nin Ankara dan Kayseri ye taşınması Kuvayimilliye ye geri dönülmesi Mustafa Kemal in Başkomutanlığa getirilmesi 21

ANADOLU İNSANININ BÜYÜK FEDAKÂRLIĞI TEKALİF-İ MİLLİYE EMİRLERİ (7-8 AĞUSTOS 1921) 8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK 3.ÜNİTE Başkomutan seçilen Mustafa Kemal, orduyu güçlendirmek için yoksul olan Anadolu insanını bir kez daha fedakârlığa çağırdı. Vatandaştan, yurdun kurtuluşu için ellerindekini orduya vermesini istedi. Buna göre; ÀÀHer ilçede Tekalif-i Milliye Komisyonu kurulacak. ÀÀHer ev bir asker giydirecek. ÀÀHalkın elindeki gıda maddelerinin %40 ına bedeli sonra ödenmek üzere el konulacak. ÀÀHalkın elindeki taşıtlarla, yüz kilometrelik bir uzaklığa kadar ayda bir defa olmak üzere, parasız askeri ulaşım yapılması sağlanacak. ÀÀHalkın elinde bulunan savaşta işe yarar bütün silah ve cephane üç gün içinde komisyona teslim edilecek. ÀÀEsnaf ve imalathanelerin iş çıkarabilme güçleri ustalarıyla birlikte sayıları ve durumları tespit edilecek. DİKKAT Tekalifi Milliye Emirleri; seferberlik ilanı olup, topyekün bir savaş yapılacağını göstermektedir. SIRA SENDE Tekalif-i Milliye Emirlerinin yayımlanması ve uygulanmasının Kurtuluş Savaşı açısından önemini belirtiniz. Bu emirlerin yayımlanması (topyekün) bütün milletçe savaşılacağını göstermektedir. Bütün milletin tek yürek olması da savaşın sonucunu olumlu etkilemiştir. 23

3.ÜNİTE BİLFEN YAYINCILIK BİRLİKTE ÇÖZELİM Aşağıda Tekalif-i Milliye emirlerinin verilen maddelerine bakılarak, orduya hangi alanlarda destek verildiğini karşılarına yazınız. 1. Her ev bir asker giydirecek = Giyim 2. Halkın elindeki yiyecek maddelerinin %40 ına el konulacak = gıda 3. Halkın elinde bulunan savaşta ise yarayacak ne = Mühimmat varsa komisyona teslim edilecek. 4. Halk elindeki taşıtlarla 100 km kadar bir yere komisyonun söylediği malları ücretsiz taşıyacak = Ulaşım 5. Esnaf ve imalathanelerin iş çıkarabilme gücü ve sayıları tespit edilecek. = Zanaat BİRLİKTE ÇÖZELİM Daha önceden toplanmasına karar verilen Maarif Kongresine Eskişehir - Kütahya Savaşları nın ülkede olumsuz bir hava yaratması üzerine, bir grup kongrenin ertelenmesini teklif etmiştir. Fakat Mustafa Kemal cahilliğe karşı verilen savaş düşmana karşı verilen savaştan daha elzemdir diyerek kongrenin toplanmasını istemiştir. Yukarıdaki paragrafa bakarak Mustafa Kemal ile ilgili neler söylenebilir? Cevap: Mustafa Kemal bu sözü ile eğitimin ne kadar önemli olduğunu arada bulunan bütün vekillere vurgulanmıştır. 24

3.ÜNİTE BİLFEN YAYINCILIK BULGARİSTAN Kırklareli Y U NA N İ S TA N EGE DENİZİ Edirne Tekirdağ Gelibolu Çanakkale Ayvalık Manisa İzmir Aydın Midye Balıkesir İstanbul İzmit Bursa Uşak Alaşehir K A R A D E N İ Z Sakarya Bilecik Kütahya Afyon Zonguldak Eskişehir Antalya Bolu Akşehir Denizli Isparta Muğla Burdur Sinop Kastamonu Ankara Tuz Gölü Konya Niğde Çorum Kayseri Mersin Adana Samsun Ordu Amasya Tokat Sivas Maraş Antep Malatya Erzincan Elâzığ Urfa Trabzon Rize Bingöl Diyarbakır Artvin Oltu Muş Mardin SOVYETLER BİRLİĞİ Ardahan Erzurum Bitlis Siirt Kars Sarıkamış Van Gölü Iğdır Van Tiflis Leninakan Hakkâri Erivan İ R A N A K D E N İ Z Kıbrıs Hatay SURİYE IRAK Sevr Antlaşması'na göre Fransa'ya verilen topraklar Ankara Antlaşması'na göre Fransa'da kalan topraklar Ankara Antlaşması'na göre TBMM'nin Suriye sınırı Fransa'da kalan ancak özel bir yönetim hakkın tanınan Hatay SIRA SENDE Aşağıdaki maddelerin karşısına ilgili olduğu antlaşmayı yazalım. 1. TBMM ve Fransa arasında imzalandı. Ankara Antlaşması 2. Kafkas Cumhuriyetleri ile TBMM arasında imzalandı. Kars Antlaşması 3. Doğu sınırımız son şeklini almış oldu. Kars Antlaşması 4. Hatay dışında Suriye sınırı belli oldu. Ankara Antlaşması 26

8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK 3.ÜNİTE ÖRNEK İngiltere: Anadolu Hareketi, Osmanlı yönetimine karşı basit bir ayaklanmadır. II. İnönü Savaşı, büyütülecek bir sorun değildir. Fransa: II. İnönü yenilgisi biz ve Yunanlılar için pek iyi olmadı. Sanırım en iyisi TBMM ile antlaşma imzalayıp Anadolu dan ayrılmak. II. İnönü Savaşı sonrasında meydana gelen yukarıdaki gelişmeler aşağıdakilerden hangisinin göstergesidir? A) İngiltere ve Fransa nın Avrupa nın büyük devletleri olduğunun B) Fransa nın sömürgeci anlayıştan vazgeçtiğinin C) Fransa nın Osmanlı Devleti ni tanımadığının D) İngiltere ile Fransa arasında görüş ayrılığı olduğunun İngiltere ve Fransa gibi iki önemli müttefikin Anadolu hareketine bakışlarındaki bu farklılık iki devlet arasında önemli görüş ayrılıklarının olduğunu gösterir. Yanıt: D Batı Cephesi Savaşları BİRLİKTE ÇÖZELİM Savaşın Adı Komutan Sonucu Türü I. İnönü İsmet Paşa Kazandık Savunma II. İnönü İsmet Paşa Kazandık Savunma Eskişehir-Kütahya İsmet Paşa Kaybettik Savunma Sakarya Mustafa Kemal Kazandık Savunma Büyük Taarruz Mustafa Kemal Kazandık Saldırı 29

3.ÜNİTE BİLFEN YAYINCILIK KARMA SORULAR 1. Eskişehir Kütahya Savaşları sonrasında Mustafa Kemal meclisten 5 Ağustos 1921 tarihinde Başkomutanlık yetkisini almıştır. Hiç vakit kaybetmeden bu yetki ile ordunun her türlü ihtiyaçlarını karşılamak için 8 Ağustos 1921 tarihinde Tekalif-i Milliye Emirlerini yayınlamıştır. Yukarıdaki paragrafa bakılarak aşağıdaki seçeneklerden hangisine ulaşılabilir? A) Kurtuluş Savaşı nın topyekün bir savaş olduğuna B) Kurtuluş Savaşı nın kazanıldığı 1. Tekalif-i Milliye Emirleri hakkında kısa bir bilgi veriniz. Tekalif-i Milliye Emirleri ile; Her ilde bir komisyon kurulacak Her ev bir asker giyindirecek Yiyecek maddelerinin %40 ına el konulacak Silah ve silah değeri taşıyan her türlü araç 3 gün içinde komisyona teslim edilecek Ulaşım araçlarına el konulacak C) Yunanlıların hızla ilerlediği D) Yunanlıların savunmaya çekildiği 2. 23 Ağustos - 13 Eylül 1921 tarihinde yaşanan Sakarya Savaşı nda Türk ordusu Yunan kuvvetlerine karşı büyük bir zafer kazanmış ve Türk ordusu taarruz gücüne kavuşmuştur. Yaşanan bu başarı sonrasında 13 Ekim 1921 de Kafkas Cumhuriyetleri ile Kars Antlaşması, 20 Ekim 1921 de ise Fransızlar ile Ankara Antlaşması imzalanmıştır. Yukarıdaki paragrafa bakarak aşağıdaki seçeneklerden hangisine ulaşılabilir? 2. Kars ve Ankara Antlaşmalarının önemini belirtiniz? Kars Antlaşması ile Doğu sınırımız son şeklini almış oldu. Ankara Antlaşması ile Fransa Güney cephesinden çekildi. Aynı zamanda TBMM yi resmen tanıdı. A) Kurtuluş Savaşı nın askeri safhası bitmiştir. B) Mustafa Kemal Mareşal olmuştur. C) Askeri başarılar siyasi başarılar getirmiştir. D) Yunanlılar Batı Anadolu yu terk etmiştir. 30

8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK 3.ÜNİTE BİRLİKTE ÇÖZELİM Aşağıda Sevr Antlaşması nın verilen maddelerinin karşısına Lozan Antlaşması nda kabul edilmiş olan maddeyi yazınız. Sevr Lozan 1. Boğazlar uluslararası komisyona bırakılarak, komisyonda Türk üye olmayacak. Boğazları bir komisyon yönetecek başkanı Türk olacak 2. Kapitülasyonlardan bütün İtilaf Devletleri faydalanacak Kapütülasyonlar kaldırılacak 3. Azınlık hakları genişletilecek. Tüm azınlıklar Türk vatandaşı olarak kabul edilecek 4. Zorunlu askerlik kaldırılacak. Osmanlı Devleti ndeki asker sayısı 50700 ü geçmeyecek. Hiçbir askeri sınırlama bulunmamaktadır. 5. Türk maliyesi İtilaf Devletleri nin denetiminde bir komisyonun denetimine bırakılacak. Türkiye ve Osmanlı Devleti nde ayrılan devletlerle paylaşılacak 6. Azınlık hakları yerine getirilmez ise İstanbul, Osmanlı Devleti nin elinden alınacak. İstanbul Türklerde kalacak 33

3.ÜNİTE BİLFEN YAYINCILIK C. LOZAN DA SINIRLAR Batı Sınırı Bulgaristan: 1913 İstanbul Antlaşması ndaki sınır kabul edildi. Yunanistan: Meriç Nehri sınır olarak kabul edildi. Lozan Antlaşması na göre Türkiye nin sınırları Güney Sınırı Doğu Sınırı 13 Ekim 1921 de imzalanan Kars Antlaşması ile belirlenen sınırlar esas olarak kabul edildi. Suriye: 20 Ekim 1921 de TBMM ile Fransa arasında imzalanan Ankara Antlaşması na göre belirlendi. Irak: Musul sorunu nedeniyle daha sonra çözüme kavuşturuldu. BİRLİKTE ÇÖZELİM Lozan Antlaşması nın aşağıda verilen hükümleri hangi konu ile ilgilidir, boşluklara yerleştiriniz: (Azınlıklar, Kapitülasyonlar, Nüfus Değişimi) Yunanistan daki Türklerle, Anadolu daki Rumlar karşılıklı olarak yer değiştirecek. Nüfus Değişimi Yeni Türk Devleti içinde yaşayan herkes Türk vatandaşıdır. Azınlıklar Bütün ekonomik sınırlamalar kaldırılacak. Kapitülasyonlar 34

8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK 3.ÜNİTE ÖRNEK İtilaf Devletlerinin Lozan da toplanacak konferansa TBMM Hükûmeti ile birlikte İstanbul Hükûmetini de çağırması üzerine, TBMM Hükûmeti Anlaşma Devletlerine, konferansta İstanbul Hükûmeti temsil edilirse, konferansa katılmayacağını bildirmiştir. TBMM Hükûmetinin bu uygulama ile aşağıdakilerden hangisine ulaşmak istediği savunulabilir? A) Siyasi ve hukuki varlığının güçlendirilmesine B) Barış görüşmelerinin sonuçsuz kalmasına C) İstanbul Hükûmetinin resmen tanınmasına D) İtilaf Devletlerinin etkinliğinin artmasına İtilaf Devletlerinin Lozan Görüşmelerine İstanbul Hükûmetini davet etmesi bu siyasal oluşumu tanımayı sürdürdüğünü göstermektedir. TBMM, Türk milletinin tek temsilcisi olarak Lozan Görüşmelerine katılmak istediğinden konferansta İstanbul Hükûmeti temsil edilirse konferansa katılmayacağını bildirmiştir. Böylece, Yeni Türk devleti siyasi ve hukuki varlığını İtilaf Devletlerine kabul ettirmiştir. Yanıt: A BİRLİKTE ÇÖZELİM Lozan Konferansı nda alınan kararlara göre sınırlarımız hangi antlaşmalarda yer alan maddelere bağlı kalınarak çizilmiştir? Bölge Antlaşma Batı sınırı İstanbul Antlaşması (1913) Güney sınırı Ankara Antlaşması (20 Ekim 1921) Doğu sınırı Kars Antlaşması (13 Ekim 1921) 37

3.ÜNİTE BİLFEN YAYINCILIK KARMA SORULAR 1. Attan düşerek kaburga kemiği kırılan Mustafa Kemal Paşa, savaşı cephedeki çadırından yönetmek zorunda kalmıştı. Bir gün, Genelkurmay Başkanı Fevzi (Çakmak) Paşa yanına geldi. Kolordu komutanından bahsederek Kendisini taarruza kaldıramıyoruz. Emri doğru bulmuyor. Sedye ile de olsa telefon başına gelir misiniz? dedi. Mustafa Kemal Paşa kızmıştı. Savaş, ele geçen fırsatların değerlendirilmesiyle kazanılabilirdi. Telefonu eline aldı, Sen olmazsan, yerine bir çavuş gönderir, taarruz ettiririz! dedi. Kolordu komutanı, sesinden anlamıştı, telefonun ucundaki kişinin Mustafa Kemal olduğunu. Böyle mi uygun buldunuz, emredersiniz! cevabını verdi. 1. Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır. Mustafa Kemal, yukarıdaki direktifi hangi savaş esnasında vermiştir? Etkisiyle birlikte yazınız. Sakarya Savaşı esnasında Yunan ordusunun ani ilerlemesi sonucunda vermiştir. Toparlanan Türk ordusu durabildiği ilk noktada direnişini sürdürmüş ve savaşı geniş bir alana yaymıştır. Türk ordusu zafer elde etmiştir. Falih Rıfkı Atay ın Çankaya adlı eserinden yapılan bu alıntıda, Mustafa Kemal in hangi kişilik özelliği üzerinde durulmaktadır? A) Çok yönlülük B) İnkılapçılık C) Kararlılık D) İleri görüşlülük 2. Aşağıdakilerden hangisi Lozan Antlaşması ndan sonra tekrar gündeme gelen konular arasında gösterilemez? A) Boğazlar B) Nüfus Mübadelesi C) Kapitülasyonlar 2. Lozan Konferansı nda çözümlenemeyen tek konu hangisidir, bu sorun Türkiye ile hangi devlet arasında yaşanmıştır? Musul (Türk - Irak) konusudur. Türkiye ile İngiltere arasında yaşanmıştır. D) Yabancı Okullar 3. Mudanya Ateşkes Antlaşması nın aşağıdaki maddelerinden hangisi Osmanlı Devleti nin hukuken sona erdiğini gösterir? A) İtilaf Devletlerinin kuvvetleri, Lozan Antlaşması na kadar İstanbul da kalacaktır. B) Doğu Trakya nın devir teslim işi İtilaf Devletlerinin memurları aracılığıyla otuz gün içinde yapılacaktır 3. Mudanya Ateşkes Antlaşması nın önemini yazınız. Bu ateşkesle birlikte Kurtuluş Savaşı nın silahlı mücadele dönemi sona ermiş, Marmara Bölgesi savaşılmadan kurtarılmıştır. İsmet Paşa nın diplomatik alanda da etkili bir isim olduğu anlaşılmıştır. C) Lozan Konferansı nın bitimine kadar Türkler Doğu Trakya da sekiz bin asker bulunduracaktır. D) İstanbul ve Boğazlar, TBMM ye bırakılacaktır. 38

8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK 3.ÜNİTE SIRA SENDE Bulmacayı çözelim. Soldan sağa 1. Mustafa Kemal in Hattı müdafaa yoktur. Sathı müdafaa vardır söyleminde bulunduğu savaş (Sakarya) 2. Sakarya Savaşı sonrasında Fransa ile imzalanan antlaşma (Ankara) 3. Türk ordusunun Sakarya Nehri nin doğusuna çekildiği savaş (Eskişehir-Kütahya) Yukarıdan aşağı 1. I. İnönü Savaşı sonrasında Bolşevik Rusya ile imzalanan antlaşma (Moskova) 2. Kurtuluş Savaşı nı bitiren son savaş (Büyük Taarruz) 3. Mudanya Ateşkes Antlaşması nı imzalayan bir İtilaf Devleti (İtalya) 1 2 M O B Ü 1 S A K A R Y A K O V Ü K T 2 A N K A R A A 2 A R İ T 3 E S K İ Ş E H İ R K Ü T A H Y A U Z L Y A 39