KONU 2 ENDOSKOPUN TEMİZLİK ve DEZENFEKSİYONU
Kullanılmakta olan ekipman, gerek komplike yapısı ve pahalı olması nedeniyle, gerekse bir sonraki hasta ve kullanıcının sağlığı düşünüldüğünde ve endoskopun daha uzun ömürlü olması açısından sürekli temizlik ve periyodik bakıma ihtiyaç duymaktadır. Sanılanın aksine endoskopların bakımı ve temizliği kurallara uygun yapıldığı takdirde çok kolaydır. Bu prosedürünün ilk basamağını manuel temizlik oluşturur. Manuel temizlik oldukça önemlidir ve endoskopik prosedürden hemen sonra uygulanmalıdır. Kullanım sonrası endoskopun dışı dezenfektanlı bir bez veya sünger ile hemen silinmelidir. Endoskopun üzerinde bulunan kan, mukus, tükrük, dışkı gibi mikroorganizmal yönden zengin vücut salgılarının uzaklaştırılması yönünden bu ilk adım önem arz eder. Uzaklaştırılmayan vücut salgıları endoskop üzerinde kuruyarak dezenfeksiyon işlemini zorlaştırır ve bakteriyal üreme içinde elverişli bir ortam oluşturur. Endoskop kullanıcılarının en çok karşılaştığı problemlerden biri de hava/su kanalının tıkanmasıdır. Bu problemin temelinde söz konusu kanalların sağlıklı bir şekilde temizlenmemesi yatmaktadır. Bunun için, manuel dış temizlikten hemen sonra hava /su kanalı girişinden basıçlı su ve hava verilerek kalmış olması muhtemel vücut salgıları ve atıklar uzaklaştırılmalıdır. Sadece 4-5 dakika süren bu işlem kanalların tıkanmasını önler ve teknik servise gerek duyulmaksızın uzun süreli bir kullanımı mümkün kılar. Kanallar aynı zamanda standart setin içinde bulunan kanal irrigatörleri ve temizleme fırçası ile de temizlenmelidir. Dezenfektanlar ve deterjanlarla yapılan temizlik sonrası suyla yapılacak durulamanın hasta irrigasyonunu minimale indireceği unutulmamalıdır. Hava / su kanal temizliği sonrası yapılması gereken ikinci önemli işlem emme kanalının temizlenmesi ve dezenfeksiyonudur. Bu işlem standart pakette son kullanıcıya sunulan temizleme fırçası ile yapılabilir. Fırça çalışma kanalı girişinden içeriye sokulur ve insertion tüp kısmından geçirilerek distal uçtan çıkması sağlanır. Bu şekilde biyopsi kanalı temizlenmiş olur. Maksimum dezenfeksiyonu sağlamak için üretici firmalar tarafından endoskopun total olarak dezenfeksiyon sıvısı içerisinde belirli bir süre tutulması tavsiye edilmektedir. Distal ucun temizliği yumuşak bir diş fırçası ile yapılabilir. Temizlik ve dezenfeksiyon işlemlerinin sonunda endoskopun soğuk ışık kaynağına monte edilen kısmının muhtemel bir kısa devreyi engellemek amacıyla çok iyi kurutulması gerekir. Bu sistemlerin su geçirmez olduğu unutulmamalı ve kullanım sonrası kaçak olup olmadığı kontrol edilmelidir. Kaçak testi sonucunda herhangi bir probleme rastlanmazsa bir an
önce dezenfeksiyon ve temizlik işlemine geçilebilir. Kontamine Ekipmanın oluşturabileceği enfeksiyon riski, 1. Patojenik mikroorganizmalar 2. Apatojenik mikroorganizmalar 3. Fırsatçı çevresel mikroorganizmalar tarafından oluşturulur. Endoskop tiplerine göre uygulanması gereken temizlik prosedürü aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir: Rigid Endoskopi Prosedür Fleksibl Endoskopi Prosedür Artroskop Bronkoskop Sistoskop Laparoskop Laringoskop Rektoskop Sterilizasyon Dezenfeksiyon Sterilizasyon Sterilizasyon Dezenfeksiyon Dezenfeksiyon Bronkoskop Kolonoskop Sistoskop Duedonoskop Gastroskop Histeroskop Dezenfeksiyon Dezenfeksiyon Sterilizasyon Dezenfeksiyon Dezenfeksiyon Dezenfeksiyon Tablo: Endoskop tiplerine göre uygulanması gerekli prosedür
Germisit kimyasallara dirençli mikroorganizmalar; Bakteriyal sporlar (Clostridium spp.) Mycobacteriumlar (Myc. bovis, Myc. tuberculosis) Küçük viruslar (Rhinovirus v.b.) Mantarlar (Candida spp., Trichophyon spp.) Bakteriyal etkenler (Salmonella spp., Staphylococcus aureus) Endoskopik ekipmanın dezenfeksiyon prosedürü aşağıdaki aşamalardan oluşmaktarır: 1. Ekipmanın uygun dezenfektan ile ıslatılmış bir bez veya süngerle silinmesi 2. Germisit solüsyon içeren bir kap içerisine su geçirmeyen yapıdaki ekipmanın tamamen batırılması, bu solüsyon içerisinde valf, piston ve yan ekipmanın demontasyonu, kanalların irrigasyonu ve ekipmanın yeterli süre bu solüsyon içerisinde bekletilmesi (Kullanım sonrası solüsyon dökülmelidir). 3. Ekipmanın ve endoskopun steril su içerisinde durulanması, kanalların yıkanması. 4. İkinci bir dezenfeksiyon solüsyonu içerisine tüm ekipmanın tamamen batırılması (ör. %2 gluteraldehit) ve etki süresi boyunca beklenmesi. 5. Su ile durulama ve kanalların yıkanması. 6. Steril, yumuşak ve lif bırakmayan bir bezle kurulama, kanalların hava verilerek kurutulması. Burada önemli olan nokta hava verme öncesi kanalların özel fırça ile temizlenmesi ve su verildikten sonra en son aşamada hava verilmesidir. Yukarıda verilen, örnek bir prosedür olup modifiye edilebilir. Endoskop her prosedür öncesinde olduğu gibi ilk kullanım öncesi de dezenfekte edilmelidir. Endoskoplarla İlgili Bazı Önemli Uyarılar: Endoskopa asla buharla temizleme uygulanmamalıdır. Endoskopa asla ultrasonik temizleme metodları uygulanmamalıdır. Hava kaçak testini uygulamadan önce endoskop herhangi bir sıvıya asla sokulmamalıdır. Bozuk forceps ve fırçaları asla kullanılmamalıdır. Çalışma kanallarına zarar verebilir. Endoskopun dış yüzeyi sert ekipmanla temizlenmemelidir. Endoskop kesici, delici, bükücü ve ezici ortamlardan uzak tutulmalıdır. Hastaya ağızlık takmadan Gİ endoskopi yapılmamalıdır. Temizleme işleminin sıcaklığı asla 50 C o geçmemelidir. 4
Hava veya su kaçağı test basıncı 0.2 bar-0.2 kg/cm 2 yi aşmamalıdır. Her dezenfeksiyon işlemi öncesi endoskopların kaçak testinin yapılması tavsiye edilir. Sağlığınızı korumak için endoskopa yapacağınız temaslarda mutlaka eldiven giyilmelidir. Elektronik bağlantı bölümündeki kapak kapatılmadığı sürece videoendoskoplar tümüyle solüsyon içerisine yatırılmamalıdır. Aşırı nemi Yüksek ısıları Düşük ısıları Tozu Onaylanmamış kimyasal maddeleri Silikon spreyini Yağlı, parafinli kayganlaştırıcıları Taşıma çantasını Telaşlı kullanımı Arızalı aksesuarları ve Baryum sülfat gibi kontrast maddeleri sevmez. Endoskoplar; Düz bir şekilde asılı olarak tutulmayı Dikkatli olunmasını Özenli davranılmasını Üstün kalite onaylı temizlik /dezenfektan solüsyonlarını Kaliteli aksesuarları Hava kaçak testini Yağ veya parafin içermeyen kayganlaştırıcı maddeleri Orijinal yedek parçaları Büyük dezenfeksiyon kaplarını Basınçlı temiz havayı Durulama için steril su kullanılmasını sever. Yukarıda belirtilen temizlik ve dezenfeksiyon işlemleri uygulandıktan sonra her kanaldan % 70' lik alkol geçirilmeli ve basınçlı hava ile kurutulduktan sonra endoskop bir sonraki kullanım için asılarak muhafaza edilmelidir. Endoskoplar; Gazı X ışınlarını 5