30 EYLÜL 2009 TARĐHĐ ĐTĐBARĐYLE KONSOLĐDE FĐNANSAL TABLOLAR
ĐÇĐNDEKĐLER SAYFA KONSOLĐDE BĐLANÇOLAR... 1-2 KONSOLĐDE KAPSAMLI GELĐR TABLOLARI... 3 KONSOLĐDE ÖZ SERMAYE DEĞĐŞĐM TABLOLARI... 4 KONSOLĐDE NAKĐT AKIM TABLOLARI... 5 KONSOLĐDE MALĐ TABLOLARA ĐLĐŞKĐN NOTLAR... 6-84 NOT 1 ŞĐRKETĐN ORGANĐZASYONU VE FAALĐYET KONUSU... 6-7 NOT 2 FĐNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ĐLĐŞKĐN ESASLAR... 8-28 NOT 3 ĐŞLETME BĐRLEŞMELERĐ... 29 NOT 4 ĐŞ ORTAKLIKLARI... 29 NOT 5 BÖLÜMLERE GÖRE RAPORLAMA... 29-31 NOT 6 NAKĐT VE NAKĐT BENZERLERĐ... 32 NOT 7 FĐNANSAL YATIRIMLAR... 32-33 NOT 8 FĐNANSAL BORÇLAR... 34-37 NOT 9 DĐĞER FĐNANSAL YÜKÜMLÜLÜKLER... 37 NOT 10 TĐCARĐ ALACAK VE BORÇLAR... 38-39 NOT 11 DĐĞER ALACAK VE BORÇLAR... 40 NOT 12 FĐNANS SEKTÖRÜ FAALĐYETLERDEN ALACAK VE BORÇLAR... 41 NOT 13 STOKLAR... 41 NOT 14 CANLI VARLIKLAR... 41 NOT 15 DEVAM EDEN ĐNŞAAT SÖZLEŞMELERĐNE ĐLĐŞKĐN VARLIKLAR... 41 NOT 16 ÖZKAYNAK YÖNTEMĐYLE DEĞERLENEN YATIRIMLAR... 41 NOT 17 YATIRIM AMAÇLI GAYRĐMENKULLER... 41 NOT 18 MADDĐ DURAN VARLIKLAR... 42-43 NOT 19 MADDĐ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR... 44 NOT 20 ŞEREFĐYE... 45-46 NOT 21 DEVLET TEŞVĐK VE YARDIMLARI... 46 NOT 22 KARŞILIKLAR, KOŞULLU VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLER... 46-50 NOT 23 TAAHHÜTLER... 50 NOT 24 ÇALIŞANLARA SAĞLANAN FAYDALAR... 51 NOT 25 EMEKLĐLĐK PLANLARI... 51 NOT 26 DĐĞER VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLER... 52 NOT 27 ÖZKAYNAKLAR... 53-56 NOT 28 SATIŞLAR VE SATIŞLARIN MALĐYETĐ... 56 NOT 29 ARAŞTIRMA VE GELĐŞTĐRME GĐDERLERĐ, PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GĐDERLERĐ GENEL YÖNETĐM GĐDERLERĐ... 57 NOT 30 NĐTELĐKLERĐNE GÖRE GĐDERLER... 57-58 NOT 31 DĐĞER FAALĐYETLERDEN GELĐR/GĐDERLER... 59 NOT 32 FĐNANSAL GELĐRLER... 60 NOT 33 FĐNANSAL GĐDERLER... 60 NOT 34 SATIŞ AMACIYLA ELDE TUTULAN DURAN VARLIKLAR VE DURDURULAN FAALĐYETLER... 60 NOT 35 VERGĐ VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLERĐ... 61-63 NOT 36 HĐSSE BAŞINA KAZANÇ... 64 NOT 37 ĐLĐŞKĐLĐ TARAF AÇIKLAMALARI... 65-67 NOT 38 FĐNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RĐSKLERĐN NĐTELĐĞĐ VE DÜZEYĐ... 68-82 NOT 39 FĐNANSAL ARAÇLAR (GERÇEĞE UYGUN DEĞER AÇIKLAMALARI VE FĐNANSAL RĐSKTEN KORUNMA MUHASEBESĐ ÇERÇEVESĐNDE AÇIKLAMALAR... 83 NOT 40 BĐLANÇO TARĐHĐNDEN SONRAKĐ OLAYLAR... 84 NOT 41 FĐNANSAL TABLOLARI ÖNEMLĐ ÖLÇÜDE ETKĐLEYEN YA DA FĐNANSAL TABLOLARIN AÇIK, YORUMLANABĐLĐR VE ANLAŞILABĐLĐR OLMASI AÇISINDAN AÇIKLANMASI GEREKEN DĐĞER HUSUSLAR... 84
30 EYLÜL 2009 TARĐHĐ ĐTĐBARĐYLE KONSOLĐDE BĐLANÇO VARLIKLAR Geçmiş Dönem (Yeniden Cari Dönem düzenlenmiş) Not 30 Eylül 2009 31 Aralık 2008 Dönen Varlıklar 3.338.632.162 3.382.641.971 Nakit ve Nakit Benzerleri 6 1.400.887.343 1.535.732.285 Finansal Varlıklar 7 57.318.534 104.937.763 Ticari Alacaklar 10 932.028.259 824.837.441 Diğer Ticari Alacaklar 10 929.078.793 822.043.263 Đlişkili taraflardan alacaklar 37 2.949.466 2.794.178 Diğer Alacaklar 11 27.518.954 60.119.021 Stoklar 13 837.807.007 779.647.973 Diğer Dönen Varlıklar 26 83.072.065 77.367.488 Duran Varlıklar 3.718.036.063 3.552.446.928 Ticari Alacaklar 10 10.305.360 6.464.094 Diğer Alacaklar 11 551.049 906.808 Finansal Yatırımlar 7 135.892 135.892 Maddi Duran Varlıklar 18 1.336.661.075 1.218.531.916 Maddi Olmayan Duran Varlıklar 19 39.033.338 8.658.935 Şerefiye 20 2.230.454.638 2.230.454.638 Ertelenmiş Vergi Varlığı 35 934.852 744.904 Diğer Duran Varlıklar 26 99.959.859 86.549.741 TOPLAM VARLIKLAR 7.056.668.225 6.935.088.899 30 Eylül 2009 tarihi ve bu tarihte sona ara eren dönem itibariyle hazırlanan konsolide finansal tablolar, Yönetim Kurulu tarafından 9 Kasım 2009 tarihinde onaylanmıştır. Đlişikteki dipnotlar finansal tabloların tamamlayıcı bir parçasıdır. 1
30 EYLÜL 2009 TARĐHĐ ĐTĐBARĐYLE KONSOLĐDE BĐLANÇO Geçmiş Dönem (Yeniden Cari Dönem düzenlenmiş) Not 30 Eylül 2009 31 Aralık 2008 KAYNAKLAR Kısa Vadeli Yükümlülükler 2.922.944.274 2.289.102.864 Finansal Borçlar 8 575.328.397 130.391.967 Diğer Finansal Yükümlülükler 9-18.844.919 Ticari Borçlar 10 1.805.970.932 1.696.574.277 Diğer Ticari Borçlar 10 1.805.389.581 1.694.539.381 Đlişkili Taraflara Borçlar 37 581.351 2.034.896 Diğer Borçlar 11 385.626.729 377.375.900 Dönem Karı Vergi Yükümlülüğü 35 28.273.676 759.625 Borç Karşılıkları 22 41.200.051 28.396.553 Diğer Kısa Vadeli Yükümlülükler 26 86.544.489 36.759.623 Uzun Vadeli Yükümlülükler 1.143.726.506 1.892.553.891 Finansal Borçlar 8 562.339.586 853.112.442 Ticari Borçlar 10 509.881.353 966.823.460 Diğer Borçlar 11 819.905 804.620 Borç Karşılıkları 22 2.461.598 2.008.360 Çalışanlara Sağlanan Faydalara Đlişkin Karşılıklar 24 10.396.622 10.125.903 Ertelenmiş Vergi Yükümlülüğü 35 57.816.210 59.664.698 Diğer Uzun Vadeli Yükümlülükler 26 11.232 14.408 ÖZKAYNAKLAR 2.989.997.445 2.753.432.144 Ana Ortaklığa Ait Özkaynaklar 27 2.975.203.134 2.747.035.667 Ödenmiş Sermaye 27 577.500.000 550.000.000 Sermaye Düzeltmesi Farkları 874.738.210 874.738.210 Đlave Ödenmiş Sermaye 27 247.461.598 247.461.598 Hisse Senetleri Đhraç Primleri 1.831.496 1.831.496 Yabancı Para Çevrim Farkları 151.205 164.996 Kardan Ayrılan Kısıtlanmış Yedekler 27 231.886.143 227.256.811 Geçmiş Yıllar Kar/Zararları 27 777.643.542 744.675.753 Net Dönem Karı/ Zararı 263.990.940 100.906.803 Azınlık Payları 27 14.794.311 6.396.477 TOPLAM KAYNAKLAR 7.056.668.225 6.935.088.899 Đlişikteki dipnotlar finansal tabloların tamamlayıcı bir parçasıdır. 2
30 EYLÜL 2009 TARĐHĐNDE SONA EREN SONA EREN DOKUZ AYLIK ARA DÖNEME AĐT KONSOLĐDE KAPSAMLI GELĐR TABLOSU SÜRDÜRÜLEN FAALĐYETLER Geçmiş Dönem Geçmiş Dönem Cari Dönem Cari Dönem (Yeniden düzenlenmiş) (Yeniden düzenlenmiş) Not 1 Ocak 30 Eylül 2009 1 Temmuz 30 Eylül 2009 1 Ocak 30 Eylül 2008 1 Temmuz 30 Eylül 2008 Satış Gelirleri (net) 28 10.405.972.578 4.061.135.086 13.384.310.394 5.301.969.750 Satışların Maliyeti (-) 28 (9.590.327.568) (3.785.309.732) (12.514.757.459) (4.975.645.285) BRÜT KAR/ZARAR 815.645.010 275.825.354 869.552.935 326.324.465 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri (-) 29 (225.580.172) (76.481.791) (241.403.528) (78.681.993) Genel Yönetim Giderleri (-) 29 (63.565.813) (19.446.388) (55.888.246) (16.754.297) Diğer Faaliyet Gelirleri 31 18.763.568 5.625.684 12.223.581 3.799.405 Diğer Faaliyet Giderleri (-) 31 (37.297.121) (9.598.807) (32.497.652) (15.892.492) FAALĐYET KARI/ZARARI 507.965.472 175.924.052 551.987.090 218.795.088 Finansal Gelirler 32 841.315.706 242.253.687 403.338.981 147.900.498 Finansal Giderler (-) 33 (1.012.825.068) (266.722.070) (644.398.529) (216.503.977) SÜRDÜRÜLEN FAALĐYETLER VERGĐ ÖNCESĐ KARI/ZARARI 336.456.110 151.455.669 310.927.542 150.191.609 Sürdürülen Faaliyetler Vergi Gelir/Gideri 35 (69.427.309) (31.130.155) (64.978.856) (31.686.947) - Dönem Vergi Gelir/Gideri (69.367.871) (27.279.289) (55.878.742) (12.718.640) - Ertelenmiş Vergi Gelir/Gideri (59.438) (3.850.866) (9.100.114) (18.968.307) SÜRDÜRÜLEN FAALĐYETLER DÖNEM KARI/ZARARI 267.028.801 120.325.514 245.948.686 118.504.662 DÖNEM KARI/ZARARI 267.028.801 120.325.514 245.948.686 118.504.662 Diğer kapsamlı gelir Yabancı para çevrim farklarındaki değişim (13.791) (66.878) 184.365 13.308 Diğer kapsamlı gelir kalemlerine ilişkin vergi gelir/giderleri - - - - DĐĞER KAPSAMLI GELĐR (VERGĐ SONRASI) (13.791) (66.878) 184.365 13.308 TOPLAM KAPSAMLI GELĐR 267.015.010 120.258.636 246.133.051 118.517.970 Dönem Karı/Zararının Dağılımı Azınlık Payları 27 3.037.861 857.841 1.210.278 840.084 Ana Ortaklık Payları 263.990.940 119.467.673 244.738.408 117.664.578 Toplam Kapsamlı Gelirin Dağılımı Azınlık Payları 27 3.037.861 857.841 1.210.278 840.084 Ana Ortaklık Payları 263.977.149 119.400.795 244.922.773 117.677.886 Hisse Başına Kazanç 36 0,457 0,207 0,426 0,204 Đlişikteki dipnotlar finansal tabloların tamamlayıcı bir parçasıdır. 3
KONSOLĐDE ÖZ SERMAYE DEĞĐŞĐM TABLOSU Not Sermaye Sermaye Düzeltmesi Farkları Đlave Ödenmiş Sermaye Hisse Senedi Đhraç Primleri Kardan Ayrılan Kısıtlanmış Yedekler Yabancı Para Çevrim Farkları Geçmiş Yıllar Kar/Zararları Net Dönem Karı/ Zararı Ana Ortaklığa Ait Özkaynaklar Azınlık Payları Toplam Öz Kaynaklar 1 Ocak 2008 492.000.000 874.738.210 247.461.598 1.831.496 208.523.681 (36.497) 510.700.671 310.708.212 2.645.927.371 4.602.888 2.650.530.259 Geçmiş yıllar karından transfer 58.000.000 - - - 18.733.130-233.975.082 (310.708.212) - - - Azınlıklara ödenen temettü - - - - - - - - - (2.424) (2.424) Toplam kapsamlı gelir - - - - - 184.366-248.531.088 248.715.454 1.210.278 249.952.732 30 Eylül 2008 (daha önce raporlanan) 27 550.000.000 874.738.210 247.461.598 1.831.496 227.256.811 147.869 744.675.753 248.531.088 2.894.642.825 5.810.742 2.900.453.567 UFRYK 13 düzeltme etkisi 2.6 - - - - - - - (3.792.680) (3.792.680) - (3.792.680) 30 Eylül 2008 (yeniden düzenlenmiş) 550.000.000 874.738.210 247.461.598 1.831.496 227.256.811 147.869 744.675.753 244.738.408 2.890.850.145 5.810.742 2.896.660.887 1 Ocak 2009 (daha önce raporlanan) 550.000.000 874.738.210 247.461.598 1.831.496 227.256.811 164.996 744.675.753 105.466.655 2.751.595.519 6.396.477 2.757.991.996 Düzeltme etkileri (Not 2.4, 2.6 ve 28) - - - - - - (35.809.682) (4.559.852) (40.369.535) (40.369.535) 1 Ocak 2009 (yeniden düzenlenmiş) 550.000.000 874.738.210 247.461.598 1.831.496 227.256.811 164.996 708.866.070 100.906.803 2.711.225.985 6.396.477 2.717.622.462 Geçmiş yıllar karından transfer 27 27.500.000 - - - 4.629.332-68.777.471 (100.906.803) - - - Azınlıkların sermaye artışlarına katılımı - - - - - - - - - 5.362.144 5.362.144 Azınlıklara ödenen temettü - - - - - - - - - (2.171) (2.171) Toplam kapsamlı gelir - - - - - (13.791) - 263.990.940 263.977.149 3.037.861 267.015.010 30 Eylül 2009 27 577.500.000 874.738.210 247.461.598 1.831.496 231.886.143 151.205 777.643.542 263.990.940 2.975.203.134 14.794.311 2.989.997.445 Đlişikteki dipnotlar finansal tabloların tamamlayıcı bir parçasıdır 4
30 EYLÜL TARĐHĐNDE SONA EREN DOKUZ AYLIK ARA DÖNEME AĐT KONSOLĐDE NAKĐT AKIM TABLOSU Đşletme faaliyetlerinden sağlanan nakit akımı Not 1 Ocak - 30 Eylül 2009 1 Ocak - 30 Eylül 2008 (Yeniden Düzenlenmiş) Vergi öncesi kar 336.456.110 310.927.542 Vergi öncesi kar ile işletme faaliyetlerinden sağlanan net nakit girişleri mutabakatı için gerekli düzeltmeler : Amortisman ve itfa payları 18,19 103.294.672 90.638.685 Kıdem tazminatı yükündeki artış 24 1.755.499 1.499.243 Faiz (geliri) / gideri, net 32,33 184.782.878 150.577.507 Sabit kıymet satışlarından kaynaklanan (kar)/zarar 31 (3.159.202) 1.039.983 Şüpheli alacak karşılığı, net 10 10.916.320 10.222.762 Ertelenmiş finansman (geliri) / gideri, net 32,33 1.768.703 (1.475.981) Türev finansal araçlar makul değer değişimi 7,9 51.446.588 (131.040.250) Dava karşılığı giderleri ve diğer karşılıklar 13.720.545 8.706.641 Tahakkuk eden kredi ve akreditif kur farkı (gelirleri) / giderleri (12.683.291) 49.992.176 Varlık ve yükümlülüklerdeki değişimler öncesi net nakit 688.298.822 491.088.308 Ticari alacaklardaki (artış) / azalış (123.717.105) (312.906.145) Diğer alacaklardaki (artış) / azalış 11 32.955.826 62.671.612 Stoklardaki (artış) / azalış 13 (108.116.591) (312.634.608) Diğer dönen varlıklardaki (artış) / azalış 26 (5.704.577) (6.454.297) Diğer duran varlıklardaki (artış) / azalış 26 (13.410.118) (88.806.491) Ticari borçlardaki artış / (azalış) (225.732.896) 716.351.109 Diğer borçlardaki (azalış) / artış 11 22.413.988 (60.547.949) Diğer kısa vadeli yükümlülüklerdeki artış / (azalış) 49.321.056 31.392.996 Diğer uzun vadeli yükümlülüklerdeki (azalış) / artış 26 (3.176) (4.501.191) Ödenen kıdem tazminatı 24 (1.484.780) (735.313) Ödenen vergiler (43.951.693) (77.079.492) Đşletme faaliyetlerinden sağlanan net nakit 270.868.756 437.838.539 Yatırım faaliyetleri Maddi ve maddi olmayan duran varlık alımları 18,19 (259.975.137) (178.978.481) Sabit kıymet satışından elde edilen nakit 11.789.738 2.622.641 Alınan faiz 41.352.165 34.495.381 Yatırım faaliyetlerinde kullanılan net nakit (206.833.234) (141.860.459) Finansal faaliyetler Ödenen krediler (131.072.380) (137.971.285) Kullanılan krediler 324.973.148 567.811.186 Ticari borçlar içinde ödenen vadeli akreditifler (121.131.024) (196.520.759) Ödenen finansal kiralama borçları (10.855.678) (7.306.023) Ödenen faiz (243.419.501) (189.643.983) Azınlığa ödenen temettü ve sermaye artırımlarındaki azınlık payları 5.359.973 (2.424) Türev işlem depozitolarındaki değişim (net) 7,9 (22.672.278) 40.705.490 Finansal faaliyetlerde (kullanılan) / sağlanan net nakit (198.817.740) 77.072.202 Yabancı para çevrim farkları 44.319 37.735 Nakit ve nakit benzeri değerlerdeki net artış / (azalış) (134.737.899) 373.088.017 Nakit ve nakit benzeri değerlerin dönem başı bakiyesi 1.534.943.725 403.666.197 Nakit ve nakit benzeri değerlerin dönem sonu bakiyesi 6 1.400.205.826 776.754.214 Faiz işleyen akreditifler finansman faaliyetleri, faiz işlemeyen akreditifler ise ticari borçlar altında sınıflanmıştır. 2009 yılında maddi ve maddi olmayan duran varlık alımlarının 511.741 TL (2008: 3.897.230 TL) tutarındaki kısmı finansal kiralama yolu ile edinilmiştir. Đlişikteki dipnotlar mali tabloların tamamlayıcı bir parçasıdır. 5
NOT 1 ŞĐRKETĐN ORGANĐZASYONU VE FAALĐYET KONUSU Petrol Ofisi A.Ş. ( Şirket ) ve bağlı ortaklıkları konsolide finansal tablolar için Grup olarak anılacaktır. Şirket in fiili faaliyet konusu yurt içinden ve yurt dışından akaryakıt temin etmek ve satmak, dağıtımını tanzim etmek, depolamak, ayrıca rafineri yan ürünlerini satmak, her türlü madeni yağ ve gres ile bunların yan ürünlerini üretmek, harmanlamak, üretim ve harmanlama için gerekli tesisleri kurmak, toptan ve perakende satışını, ithalini ve ihracını yapmaktır. Grup un 3.174 (Petrol Ofisi: 2.885, Kipet: 86, Erk: 203) istasyon bayii, 1 madeni yağ fabrikası, 10 akaryakıt ve 2 LPG terminali, ve 35 hava ikmal ünitesi bulunmaktadır. Grup un 30 Eylül 2009 tarihi itibariyle personel sayısı 1.125 dir (31 Aralık 2008: 1.168). Şirket, Türkiye de kayıtlı olup adresi aşağıdaki gibidir: Eski Büyükdere Caddesi No: 33-37, 34398 Maslak, Đstanbul Şirket hisse senetleri 1991 yılından itibaren Đstanbul Menkul Kıymetler Borsası nda işlem görmektedir. Şirket in ana hissedarları Doğan Şirketler Grubu Holding A.Ş. ( Doğan Holding ) ve OMV Aktiengesellschaft ( OMV ) dir. Şirket in ilgili bilanço tarihleri itibariyle sermaye yapısı Not 27 de verilmiştir. Şirket in bağlı ortaklıkları ( Bağlı Ortaklıklar ) ve temel faaliyet konuları aşağıda belirtilmiştir: Kıbrıs Türk Petrolleri Ltd. ( KIPET ), 1974 yılında Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti nde kurulmuş olup akaryakıt dağıtım faaliyeti gerçekleştirmektedir. PO Petrofinance N.V. ( Petrofinance ), 2002 yılında Hollanda da fon yaratma, borç alma ve kredilendirme amacı ile kurulmuştur. 2003 yılında kurulan Erk Petrol Yatırımları A.Ş. nin ( ERK ) fiili faaliyet konusu yurt içinden ve yurt dışından akaryakıt, petrol ve petrol ürünleri ile LPG ve benzeri diğer her türlü ürünü temin etmek ve satmak, dağıtımını tanzim etmek, depolamak, ayrıca rafineri yan ürünlerini satmak, her türlü madeni yağ ve gres ile bunların yan ürünlerini üretmek, harmanlamak, üretim ve harmanlama için gerekli tesisleri kurmak, toptan ve perakende satışını, ithalini ve ihracını yapmaktır. PO Oil Financing Ltd. ( PO Oil Financing ), 2004 yılında Cayman Adaları nda uluslararası piyasalarda tahvil ihraç amacı ile kurulmuştur. 6
NOT 1 ŞĐRKETĐN ORGANĐZASYONU VE FAALĐYET KONUSU (devamı) Petrol Ofisi Alternatif Yakıtlar Toptan Satış A.Ş. ( PO Alternatif Yakıtlar ), 2005 yılı Ocak ayında, Türkiye içinde ve/veya dışında doğalgaz piyasasında faaliyette bulunmak, doğalgaz kullanımını aktif bir şekilde geliştirmek, doğalgaz, sıvılaştırılmış doğalgaz ve benzeri ürünleri yurtiçinden temin etmek veya ithal etmek, Türkiye içinde ve/veya dışında satmak ve pazarlamak, dağıtımını tanzim etmek, depolanması ve modülasyonu için gerekli düzenlemeleri yapmak üzere kurulmuştur. Petrol Ofisi Gaz Đletim A.Ş. ( PO Gaz Đletim ), 2005 yılı Ocak ayında, Türkiye içinde ve/veya dışında doğal gaz piyasasında faaliyette bulunmak, doğalgaz kullanımını aktif bir şekilde geliştirmek, Türkiye içinde ve/veya dışında doğalgaz piyasasında sıvılaştırılmış doğalgaz, sıkıştırılmış doğalgaz ve doğalgaz iletim, dolum, taşıma ve teslim faaliyetlerinde bulunmak ve bu faaliyetlere yönelik taşıma vasıtaları ile tesislerin projelendirilmesi, inşası ve işletilmesini yapmak, Türkiye içinde doğalgaz piyasasında faaliyette bulunan şirketler ile teslim ve taşıma sözleşmeleri yapmak ve teslim aldığı doğalgazı nakil vasıtaları ile taşımak ve bu ürünlerin depolanması ve modülasyonu için gerekli düzenlemeleri yapmak üzere kurulmuştur. Petrol Ofisi Akdeniz Rafinerisi Sanayi ve Ticaret A.Ş. ( Akdeniz Rafinerisi ), Ceyhan Bölgesi nde kurulması planlanan petrol rafinerisi için 2007 Haziran ayında kurulmuştur. PO Georgia LLC ( PO Georgia ), havacılık akaryakıt ikmal hizmetlerinin verilmesi, bayilik sistemi ile işletilecek istasyonlardan oluşan bir perakende akaryakıt dağıtım istasyon ağının kurulması ve dağıtım faaliyetleri ile ilgili destek hizmetlerinin sağlanması amacıyla Gürcistan da 2007 Mayıs ayında kurulmuştur. Petrol Ofisi Arama Üretim Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi ( PO Arama Üretim ), 6326 sayılı Petrol Kanunu ve bununla ilgili mevzuata ve yapılan herhangi bir ek ve/veya yerine geçebilen hükümlerle düzenlenen konularda arama, üretim, geliştirme, taşıma, pazarlama, satış işleri ve yeraltı endustriyel hammaddeler ile sınırlı kalmamak üzere yurt içinde her çeşit hidrokarbon, yağ ile çözünmüş ve serbest gazlar, karbondioksit ve kömür metan gazları ile ilgili olarak kıyı ötesi ve karalarda faaliyette bulunmak amacı ile 2008 Eylül ayında kurulmuştur. PO Arama Üretim, yürürlülük tarihi 01.01.2009 olmak üzere 55.000.000 ABD dolar bedel ile Güney Akçakoca Doğal Gaz Arama Geliştirme ve Üretim Projesi nde Toreador Türkiye Ltd. Şirketi ne ait %26,75 lik hisseyi 2009 yılı içerisinde satın almıştır. Marmara Depoculuk Hizmetleri Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi ( Marmara Depoculuk), 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu ve Petrol Piyasası Yönetmeliği ile bunlarla ilgili mevzuatta ve yapılan herhangi bir ek ve/veya ek yerine geçebilen hükümlerle düzenlenen konularda; Petrol Piyasasında faaliyette bulunanların stok ve işletme ihtiyaçlarını karşılamak üzere üçüncü şahısların mülkiyetinde bulunan dökme petrol ürünlerinin ve ambalajlı madeni yağ ve müstahzarların depolanması ve genel antrepo işletmeciliği faaliyetinde bulunmak amacı ile 2009 Temmuz ayında kurulmuştur. Marmara Depoculuk un mevcut sermayesi 53.500.000 TL dir. 7
NOT 2 FĐNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ĐLĐŞKĐN ESASLAR 2.1 Sunuma Đlişkin Temel Esaslar Şirket ve Türkiye de yerleşik bağlı ortaklıkları, yasal defterlerini ve kanuni finansal tablolarını Türk Ticaret Kanunu ( TTK ) ve vergi mevzuatınca belirlenen muhasebe ilkelerine uygun olarak tutmakta ve hazırlamaktadır. Yabancı ülkelerde faaliyet gösteren bağlı ortaklıklar muhasebe kayıtlarını ve yasal mali tablolarını faaliyette bulundukları ülkelerin para birimleri cinsinden ve o ülkelerin mevzuatına uygun olarak hazırlamaktadırlar. Sermaye Piyasası Kurulu ( SPK ), Seri: XI, No: 29 sayılı Sermaye Piyasasında Finansal Raporlamaya Đlişkin Esaslar Tebliğ ile işletmeler tarafından düzenlenecek finansal raporlar ile bunların hazırlanması ve ilgililere sunulmasına ilişkin ilke, usul ve esasları belirlemektedir. Bu Tebliğ, 1 Ocak 2008 tarihinden sonra başlayan hesap dönemlerine ait ilk ara finansal tablolardan geçerli olmak üzere yürürlüğe girmiştir ve bu Tebliğ ile birlikte Seri: XI, No: 25 "Sermaye Piyasasında Muhasebe Standartları Hakkında Tebliğ" yürürlükten kaldırılmıştır. Bu tebliğe istinaden, işletmeler finansal tablolarını Avrupa Birliği tarafından kabul edilen haliyle Uluslararası Finansal Raporlama Standartları ( UMS/UFRS ) na göre hazırlamaları gerekmektedir. Ancak Avrupa Birliği tarafından kabul edilen UMS/UFRS nin Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu ( UMSK ) tarafından yayımlananlardan farkları Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu ( TMSK ) tarafından ilan edilinceye kadar UMS/UFRS ler uygulanacaktır. Bu kapsamda, benimsenen standartlara aykırı olmayan, TMSK tarafından yayımlanan Türkiye Muhasebe/Finansal Raporlama Standartları ( TMS/TFRS ) esas alınacaktır. Avrupa Birliği tarafından kabul edilen UMS/UFRS nin UMSK tarafından yayımlananlardan farkları TMSK tarafından ilan edilinceye kadar, finansal tablolar SPK nın Seri: XI, No: 29 sayılı tebliği ve bu tebliğe açıklama getiren duyuruları çerçevesinde UMS/UFRS ye göre hazırlanmaktadır. Đlişikteki finansal tablolar ve dipnotlar, SPK tarafından 17 Nisan 2008 ve 9 Ocak 2009 tarihli duyuru ile uygulanması zorunlu kılınan bilgiler dahil edilerek sunulmuştur. Bu kapsamda geçmiş dönem konsolide finansal tablolarında gerekli değişiklikler yapılmıştır. 8
NOT 2 FĐNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ĐLĐŞKĐN ESASLAR (devamı) 2.1 Sunuma Đlişkin Temel Esaslar (devamı) Türk Lirası Sunum Türkiye de 1 Ocak 2005 ten itibaren paradan altı sıfır atılmasıyla birlikte Yeni Türk Lirası (YTL), Türkiye Cumhuriyeti nin yeni para birimi olarak belirlenmişti. Bakanlar Kurulu 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren para birimindeki Yeni ibaresinin kaldırılmasına karar vermiştir. Bu nedenle, 30 Eylül 2009 itibariyle Şirket in fonksiyonel ve raporlama para birimi ve geçmiş yıl karşılaştırmalı tutarları Türk Lirası ( TL ) olarak sunulmuştur. 2.2 Yüksek Enflasyon Dönemlerinde Finansal Tabloların Düzeltilmesi SPK, 17 Mart 2005 tarihinde almış olduğu bir kararla, Türkiye de faaliyette bulunan ve SPK Muhasebe Standartları na uygun mali tablo hazırlayan şirketler için, 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere enflasyon muhasebesi uygulamasının gerekli olmadığını ilan ettiği için bu tarihten itibaren Uluslararası Muhasebe Standardı 29 Yüksek Enflasyonist Ekonomilerde Finansal Raporlama ya göre finansal tabloların hazırlanması ve sunumu uygulamasını sona erdirmiştir. 9
NOT 2 FĐNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ĐLĐŞKĐN ESASLAR (devamı) 2.3 Konsolidasyon Esasları (i) Bağlı ortaklıklar Bağlı ortaklıklar, doğrudan Şirket tarafından kontrol edilen işletmelerdir. Kontrol gücü, Şirket in doğrudan veya dolaylı olarak şirketlerin finansal ve faaliyet politikalarını yönetmesini ve bundan yarar elde etmesini ifade eder. Bağlı ortaklıkların mali tabloları yönetim kontrolünün başladığı tarihten kontrolün sona erdiği tarihe kadar konsolide finansal tablolara dahil edilir. Aşağıda 30 Eylül 2009 ve 31 Aralık 2008 tarihleri itibariyle bağlı ortaklıklar ve ortaklık oranları gösterilmiştir: Adı Pay (%) 30 Eylül 2009 31 Aralık 2008 KIPET 52,00 52,00 Petrofinance 100,00 100,00 ERK 99,96 99,96 PO Oil Financing 100,00 100,00 PO Alternatif Yakıtlar 99,89 99,89 PO Gaz Đletim 99,75 99,75 PO Akdeniz Rafinerisi 99,99 99,99 PO Georgia 100,00 100,00 PO Arama Üretim 99,96 99,96 Marmara Depoculuk 89,97 - (ii) Konsolidasyonda eliminasyon işlemleri Konsolide finansal tablolar, Şirket ve bağlı ortaklıkları arasındaki işlemlerden dolayı oluşan tüm bakiye ve işlemler ve gerçekleşmemiş her türlü gelirden arındırılmıştır. Grup içi işlemlerden kaynaklanan gerçekleşmemiş zararlar da, değer düşüklüğüyle ilgili kanıt olmadığı hallerde, gerçekleşmemiş karların silinmesinde kullanılan yöntemle silinmiştir. (iii) Yabancı ülkelerde faaliyet gösteren bağlı ortaklık finansal tabloları Yabancı ülkelerde faaliyet gösteren bağlı ortaklıkların mali tabloları, faaliyet gösterdikleri ülkelerde geçerli olan mevzuata göre hazırlanmış olup UFRS ye uygunluk açısından gerekli tashih ve sınıflandırmalar yansıtılarak düzenlenmiştir. Yabancı bağlı ortaklıkların aktif ve pasifleri bilanço tarihindeki döviz kurundan Türk Lirası na çevrilmiştir. Gelir ve giderler ortalama döviz kuru kullanılarak Türk Lirası na çevrilmiştir. Kapanış ve ortalama kur kullanımı sonucu ortaya çıkan kur farkları öz sermaye içerisindeki yabancı para çevrim farkları kalemi altında takip edilmektedir. 2.4 Karşılaştırmalı Bilgiler ve Önceki Dönem Tarihli Finansal Tabloların Düzeltilmesi Mali durum ve performans trendlerinin tespitine imkan vermek üzere, Grup un konsolide finansal tabloları önceki dönemle karşılaştırmalı hazırlanmaktadır. Mali tabloların kalemlerinin gösterimi veya sınıflandırılması değiştiğinde karşılaştırılabilirliği sağlamak amacıyla, önceki dönem mali tabloları da buna uygun olarak yeniden sınıflandırılır. 10
NOT 2 FĐNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ĐLĐŞKĐN ESASLAR (devamı) 2.4 Karşılaştırmalı Bilgiler ve Önceki Dönem Tarihli Finansal Tabloların Düzeltilmesi (devamı) Şirket 31 Aralık 2008 tarihli konsolide mali tablolarının ilanından sonra sistem kurulumundan kaynaklanan bilanço geçişmesini UMS 8 42-45 uyarınca düzeltmiştir. Düzeltme 2009 açılış stoklarının 49.957.556 TL, 2009 açılış diğer borçların 14.147.874 TL ve 2009 açılış geçmiş yıl karlarının 35.809.682 TL azaltılması suretiyle yapılmıştır. 2.5 Netleştirme/Mahsup Finansal varlık ve yükümlülükler, gerekli kanuni hak olması, söz konusu varlık ve yükümlülükleri net olarak değerlendirmeye niyet olması veya varlıkların elde edilmesi ile yükümlülüklerin yerine getirilmesinin eş zamanlı olduğu durumlarda net olarak gösterilirler. 2.6 Yeni ve Revize Edilmiş Uluslararası Finansal Raporlama Standartları Grup cari dönemde Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (UMSK) ve UMSK nın Uluslararası Finansal Raporlama Yorumları Komitesi (UFRYK) tarafından yayınlanan ve 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren geçerli olan yeni ve revize edilmiş standartlar ve yorumlardan kendi faaliyet konusu ile ilgili olanları uygulamıştır. UMS 1, Finansal Tabloların Sunumu (Değişiklik) Değişiklik, özsermaye değişim tablosunun sadece hissedarlar ile yapılan gelir gider işlemlerinin içermesini öngörmektedir. Hissedarlar dışındakilerle yapılan gelir gider işlemlerinin ise özsermaye değişim tablosundan ayrı olarak Kapsamlı Gelir Tablosu nda gösterilmesi gerekmektedir. Direkt olarak özsermaye altında takip edilen de dahil olmak üzere, tüm gelir gider kalemleri tek bir tablo ( Kapsamlı Gelir Tablosu ) veya iki ayrı tablo olarak ( Gelir Tablosu ve Kapsamlı Gelir Tablosu ) gösterilebilmektedir. Buna bağlı olarak, Grup, gelir ve giderlerini tek tabloda göstermeyi seçmiş ve finansal tablolar ve dipnotlar değişikliklere göre hazırlanmıştır. UMS 1(revize) in uygulamasının Grup un raporlanan sonuçları veya finansal durumu üzerinde bir etkisi olmamıştır. UFRS 8 Faaliyet Bölümleri UFRS 8 Faaliyet Bölümleri, UMS 14 Bölümlere Göre Raporlama nın yerine geçmektedir. Bu standart, bölümlere göre raporlamanın yönetimin bakış açısına göre hazırlanan ve iç raporlamada kullanılan bölümleme kriterleri baz alınarak yapılmasını getirmektedir. Bu nedenle, faaliyet bölümleri, karar almaya yetkili merciye iç raporlamada sunulan bölümlemelerle tutarlı olacak şekilde raporlanmaktadır. Bu durum daha önceden raporlanan bölüm sayısında değişikliğe sebep olmamıştır. UFRYK 13, Müşteri Sadakat Programları UFRYK 13 e göre, müşteri sadakat programları satış işlemlerinin farklı bir bileşeni şeklinde muhasebeleşmelidir. Tahsil edilen bedelin rayiç değerinin bir kısmı müşteriye sağlanan menfaatlere dağıtılarak, söz konusu menfaatler müşteri tarafından kullanıldıkça gelir kaydedilmelidir. 11
NOT 2 FĐNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ĐLĐŞKĐN ESASLAR (devamı) 2.6 Yeni ve Revize Edilmiş Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (devamı) UFRYK 13, Müşteri Sadakat Programları (devamı) Grup, 2008 yılında PO Kart adı altında bir müşteri sadakat programı başlatmıştır. Grup, 31 Aralık 2008 e kadar müşteri sadakat programı ile ilgili işlemleri dağıtacağı hediyelerin temin edilmesi için 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren Grup, hediye puanları kazanıldığı ilk satış işleminin (ilk satış) ya da işlemlerinin ayrı olarak tanımlanabilen bir bileşeni olarak muhasebeleştirmektedir. Đlk satış işlemi ile ilgili olarak alınan ya da alınacak bedelin gerçeğe uygun değeri, hediye puanlar ile satışın diğer bileşenleri arasında dağıtılmaktadır. Kazanılan hediye puanlar ertelenmiş gelir olarak muhasebeleştirilmektedir ve hediyeler müşterilere teslim edildikçe gelir olarak kayıtlara alınmaktadır. Müşteri sadakat programının UFRYK 13 e göre muhasebeleştirilmesi, geçiş hükümleri uyarınca kayda alınmıştır. Muhasebe politikasında yapılan bu değişiklik UMS 8 e göre geriye dönük olarak uygulanmış ve önceki dönem finansal tabloları aşağıdaki şekilde yeniden düzenlenmiştir: Daha Önce Raporlanan UFRYK 13 Yeniden Düzenlenmiş 31 Aralık 2008 Düzeltme Etkisi 31 Aralık 2008 Borç Karşılıkları 30.419.414 (2.022.861) 28.396.553 Diğer Kısa Vadeli Yükümlülükler 29.036.948 7.722.675 36.759.623 Ertelenmiş Vergi Yükümlülüğü 60.804.660 (1.139.962) 59.664.698 ÖZKAYNAKLAR 2.757.991.996 (4.559.852) 2.753.432.144 Ana Ortaklığa Ait Özkaynaklar 2.751.595.519 (4.559.852) 2.747.035.667 Net Dönem Karı/ Zararı 105.466.655 (4.559.852) 100.906.803 SÜRDÜRÜLEN FAALĐYETLER 1 Ocak UFRYK 13 1 Ocak 30 Eylül 2008 Düzeltme Etkisi 30 Eylül 2008 Satış Gelirleri (net) 13.390.442.690 (6.132.296) 13.384.310.394 Diğer faaliyet giderleri (33.889.098) 1.391.446 (32.497.652) SÜRDÜRÜLEN FAALĐYETLER DÖNEM KARI/ZARARI 315.668.392 (4.740.850) 310.927.542 Ertelenmiş Vergi Gelir/Gideri (10.048.284) 948.170 (9.100.114) DÖNEM KARI/ZARARI 249.741.366 (3.792.680) 245.948.686 Dönem Karı/Zararının Dağılımı Azınlık Payları 1.210.278-1.210.278 Ana Ortaklık Payları 248.531.088 (3.792.680) 244.738.408 Hisse Başına Kazanç 0,430 0,424 12
NOT 2 FĐNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ĐLĐŞKĐN ESASLAR (devamı) 2.6 Yeni ve Revize Edilmiş Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (devamı) UFRYK 13, Müşteri Sadakat Programları (devamı) SÜRDÜRÜLEN FAALĐYETLER 1 Temmuz UFRYK 13 1 Temmuz 30 Eylül 2008 Düzeltme Etkisi 30 Eylül 2008 Satış Gelirleri (net) 5.301.919.303 50.447 5.301.969.750 Diğer faaliyet giderleri (15.540.224) (352.268) (15.892.492) SÜRDÜRÜLEN FAALĐYETLER DÖNEM KARI/ZARARI 150.493.430 (301.821) 150.191.609 Ertelenmiş Vergi Gelir/Gideri (19.028.672) 60.365 (18.968.307) DÖNEM KARI/ZARARI 118.746.118 (241.456) 118.504.662 Dönem Karı/Zararının Dağılımı Azınlık Payları 840.084-840.084 Ana Ortaklık Payları 117.906.034 (241.456) 117.664.578 Hisse Başına Kazanç 0,204 0,204 Müşteri sadakat program uygulaması Nisan 2008 de başladığı için, 31 Aralık 2007 tarihinde sona eren döneme herhangi bir yeniden düzenleme etkisi olmamıştır. UMS 23, (Revize) Borçlanma Maliyetleri Değişiklik, işletmelerce, bir özellikli varlığın elde edilmesi, inşası veya üretimi ile doğrudan ilişkilendirilebilen borçlanma maliyetlerinin, ilgili özellikli varlığın maliyetinin bir parçası olarak aktifleştirilmesini gerektirmektedir. Borçlanma maliyetlerinin oluştuğu anda giderleştirilmesi seçeneği bu değişiklik ile sona ermiştir. 13
NOT 2 FĐNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ĐLĐŞKĐN ESASLAR (devamı) 2.6 Yeni ve Revize Edilmiş Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (devamı) Yukarıda bahsedilen etkiler dışında Grup un varlık ve yükümlülüklerinde bir değişiklik olmamıştır. Aşağıda yer alan standartlar ile önceki standartlara getirilen değişiklikler ve yorumlar 1 Ocak 2009 tarihinde veya söz konusu tarihten sonra başlayan mali dönemler için zorunlu olduğu halde Grup un faaliyetleri ile ilgili değildir: UFRS 1, Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarının Đlk Kez Uygulanması ve UMS 27, Konsolide ve Konsolide Olmayan Finansal Tablolar (UFRS lerin Đlk Kez Uygulanmasında Yatırım Maliyetlerine Đlişkin Değişiklik) UFRS 2, Hisse Bazlı Ödemeler (Hakediş Koşulları ve Đptallerine Đlişkin Değişiklik) UMS 1, Finansal Tabloların Sunumu ve UMS 32, Finansal Araçlar: Sunum (Geri Satın Alma Opsiyonlu Finansal Araçlar ve Nakde Çevrilmelerinde Doğacak Yükümlülüklerin Açıklanması Hakkında Değişiklik) Mayıs 2008 Đyileştirmeleri (UMS 1, Finansal Tabloların Sunumu, UMS 16, Maddi Duran Varlıklar, UMS 19, Çalışanlara Sağlanan Faydalar, UMS 20, Devlet Teşvikleri, UMS 23, Borçlanma Maliyetleri, UMS 27, Konsolide ve Bireysel Finansal Tablolar, UMS 28, Đştiraklerdeki Yatırımlar, UMS 31 Đş Ortaklıklarındaki Paylar, UMS 29 Yüksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama, UMS 36, Varlıklarda Değer Düşüklüğü, UMS 39 Finansal Araçlar: Muhasebeleştirme ve Ölçme, UMS 40, Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller, UMS 41, Tarımsal Faaliyetler UFRYK 15, Gayrimenkul Đnşaatı Đle Đlgili Anlaşmalar UFRYK 16, Yurtdışındaki Đşletme ile Đlgili Net Yatırımın Finansal Riskten Korunması Henüz yürürlüğe girmemiş ve Grup tarafından erken uygulanması benimsenmemiş standartlar ile mevcut önceki standartlara getirilen değişiklikler ve yorumlar Aşağıdaki Standartlar ve Yorumlar bu finansal tabloların onaylanma tarihinde yayınlanmış ancak yürürlüğe girmemiştir: UFRS 2, Hisse Bazlı Ödemeler (Grup un Nakit Olarak Ödenen Hisse Bazlı Ödeme Đşlemlerine Đlişkin Değişiklik) UFRS 3, Đşletme Birleşmeleri, UMS 27, Konsolide ve Bireysel Finansal Tablolar UMS 28, Đştiraklerdeki Yatırımlar, UMS 31 Đş Ortaklıklarındaki Paylar (Satın Alma Yönteminin Uygulanması Hakkında Kapsamlı Değişiklik) UMS 39, Finansal Araçlar: Muhasebeleştirme ve Ölçme (Riskten Korunmaya Konu Olabilecek Kalemlere Đlişkin Değişiklikler) UMS 39, Finansal Araçlar: Muhasebeleştirme ve Ölçme (Finansal Araçların Sınıflamasında Saklı Türevlerle Đlgili Değişiklikler) UFRYK 17, Parasal Olmayan Varlıkların Hissedarlara Dağıtımı UFRYK 18, Müşterilerden Varlık Transferi Mayıs 2008 Đyileştirmeleri (UFRS 5, Satılmak Üzere Elde Tutulan Duran Varlıklar ve Durdurulan Faaliyetler ) 14
NOT 2 FĐNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ĐLĐŞKĐN ESASLAR (devamı) 2.6 Yeni ve Revize Edilmiş Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (devamı) Henüz yürürlüğe girmemiş ve Grup tarafından erken uygulanması benimsenmemiş standartlar ile mevcut önceki standartlara getirilen değişiklikler ve yorumlar (devamı) Nisan 2009 Đyileştirmeleri (UFRS 2, Hisse Bazlı Ödemeler, UFRS 5, Satılmak Üzere Elde Tutulan Duran Varlıklar ve Durdurulan Faaliyetler, UFRS 8, Faaliyet Bölümleri, UMS 1, Finansal Tabloların Sunumu, UMS 7, Nakit Akım Tablosu, UMS 17, Kiralama Đşlemleri, UMS 36, Varlıklarda Değer Düşüklüğü, UMS 38 Maddi Olmayan Duran Varlıklar, UMS 39 Finansal Araçlar: Muhasebeleştirme ve Ölçme. UFRS 2 Hisse Bazlı Ödemeler Değişen standartla, hakediş koşulu nun tanımlanması ve performans ve hizmet koşulları haricindeki koşullar için haketmeme koşulu kavramına açıklık getirilmektedir. Standart aynı zamanda, gerek Đşletme gerekse karşı taraf (çalışan veya hizmet sağlayan) tarafından iptal edilen ödüllerin aynı şekilde muhasebeleştirileceğini ifade etmektedir. UFRS 2 nin Grup un finansal tablolara etkisinin olmayacağı beklenmektedir. UFRS 3, Đşletme Birleşmeleri Değişiklikler, işletme birleşmelerindeki satın alımlar ile ilgili maliyetlerin oluştuğu anda gider yazılmasını ve satın alım sırasında muhasebeleştirilen koşullu bedelin gerçeğe uygun değerinde sonradan meydana gelen değişikliklerin şerefiyeden düzeltilmesi yerine gelir tablosunda dikkate alınmasını gerektirmektedir. UFRYK 17 Parasal Olmayan Varlıkların Hissedarlara Dağıtımı UFRYK 17, hissedarların teslim alacağı parasal veya parasal olmayan varlıkları seçme hakkına sahip olmaları durumu da dahil olmak üzere, karşılıklı olan tüm parasal olmayan varlıkların dağıtımı için uygulanacaktır. Bu yorumun Grup un finansal tablolarına bir etkisi olması beklenmemektedir. UFRYK 18, Müşterilerden Varlık Transferi Yorum, müşterilerden alınan maddi duran varlıkların, inşaat yapımı için alınan nakdin veya bu türde müşterilerden alınan varlıkların muhasebeleştirilmesi konusuna açıklık getirmektedir. Bu yorumun Grup un finansal tablolarına bir etkisi olması beklenmemektedir. UMS 39, Finansal Araçlar: Muhasebeleştirme ve Ölçme Riskten Korunmaya Konu Olabilecek Kalemlerle Đlgili Değişiklikler Bu değişiklik, enflasyona karşı riskten korunma muhasebesinin ancak ilgili finansal aracın nakit çıkışlarının sözleşmeden kaynaklanacak şekilde enflasyona bağlı olması halinde yapılabileceğine açıklık getirmektedir. Grup yöneticileri, yukarıdaki Standart ve Yorumların uygulanmasının gelecek dönemlerde Grup un mali tabloları üzerinde önemli bir etki yaratmayacağını düşünmektedir. 15
NOT 2 FĐNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ĐLĐŞKĐN ESASLAR (devamı) 2.7 Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti 2.7.1 Hasılat Gelirler, gelir tutarının güvenilir şekilde belirlenebilmesi ve işlemle ilgili ekonomik yararların Grup a akmasının muhtemel olması üzerine alınan veya alınabilecek bedelin gerçeğe uygun değeri üzerinden tahakkuk esasına göre kayıtlara alınır. Net satışlar, mal satışlarından iade ve satış iskontolarının düşülmesi suretiyle bulunmuştur. Malların satışından elde edilen gelir, aşağıdaki şartlar karşılandığında muhasebeleştirilir: Grup un mülkiyetle ilgili tüm önemli riskleri ve kazanımları alıcıya devretmesi, Grup un mülkiyetle ilişkilendirilen ve süregelen bir idari katılımının ve satılan mallar üzerinde etkin bir kontrolünün olmaması, Gelir tutarının güvenilebilir bir şekilde ölçülmesi, Đşlemle ilişkili olan ekonomik faydaların işletmeye akışının olası olması, Đşlemden kaynaklanacak maliyetlerin güvenilebilir bir şekilde ölçülmesi. Faiz geliri, kalan anapara bakiyesi ile beklenen ömrü boyunca ilgili finansal varlıktan elde edilecek tahmini nakit girişlerini söz konusu varlığın kayıtlı değerine indirgeyen efektif faiz oranı nispetinde ilgili dönemde tahakkuk ettirilir. Hisse senedi yatırımlarından elde edilen temettü geliri, hissedarların temettü alma hakkı doğduğu zaman kayda alınır. Hizmet gelirleri ve diğer gelirler, hizmetin verilmesi veya gelirle ilgili unsurların gerçekleşmesi, risk ve faydaların transferlerinin yapılmış olması, gelir tutarının güvenilir şekilde belirlenebilmesi ve işlemle ilgili ekonomik faydaların Grup a akmasının muhtemel olması üzerine alınan veya alınabilecek bedelin makul değeri üzerinden tahakkuk esasına göre kayıtlara alınır. 2.7.2 Stoklar Stoklar, net gerçekleşebilir değer ya da maliyet bedelinden düşük olanı ile değerlenir. Stoklara dahil edilen maliyeti oluşturan unsurlar malzeme, işçilik ve genel üretim giderleridir. Maliyet, ağırlıklı ortalama metodu ile hesaplanmaktadır. Net gerçekleşebilir değer, olağan ticari faaliyet içerisinde oluşan tahmini satış fiyatından tahmini tamamlanma maliyeti ve satışı gerçekleştirmek için gerekli tahmini satış maliyeti toplamının indirilmesiyle elde edilen tutardır. 16
NOT 2 FĐNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ĐLĐŞKĐN ESASLAR (devamı) 2.7 Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti (devamı) 2.7.3 Maddi Duran Varlıklar Maddi duran varlıklar, 1 Ocak 2005 tarihinden önce satın alınan kalemler için 31 Aralık 2004 tarihi itibariyle enflasyonun etkilerine göre düzeltilmiş maliyet değerlerinden; 2005 ve sonrasında alınan kalemler için satın alım maliyet değerlerinden birikmiş amortisman ve kalıcı değer kayıpları düşülerek mali tablolara yansıtılır. Maddi duran varlıklar doğrusal amortisman metoduyla amortismana tabi tutulmuştur. Arsa, faydalı ömrünün sınırsız kabul edilmesinden dolayı amortismana tabi tutulmamaktadır. Maddi duran varlıkların amortisman dönemleri, tahmin edilen faydalı ömürleri esas alınarak, aşağıda belirtilmiştir: Binalar, yeraltı ve yerüstü düzenleri Makine, tesis ve cihazlar Taşıt araçları Döşeme ve demirbaşlar Özel maliyetler Diğer maddi duran varlıklar 2-50 yıl 2-20 yıl 4-5 yıl 2-50 yıl 3-39 yıl 2-25 yıl Beklenen faydalı ömür, kalıntı değer ve amortisman yöntemi, tahminlerde ortaya çıkan değişikliklerin olası etkilerini ileriye dönük olarak tespit etmek amacıyla her yıl gözden geçirilir. Diğer maddi duran varlıklar, ağırlıklı olarak dolum tankları, istasyon ve istasyon ekipmanlarından oluşmaktadır. Maddi duran varlıkların elden çıkartılması ya da bir maddi duran varlığın hizmetten alınması sonucu oluşan kar veya zarar satış hasılatı ile varlığın defter değeri arasındaki fark olarak belirlenerek, gelir tablosuna dahil edilir. 2.7.4 Finansal Kiralama Đşlemleri Tüm fayda ve risklerin üstlenildiği maddi duran varlıkların finansal kiralama yolu ile elde edilmesi Grup tarafından finansal kiralama adı altında sınıflandırılır. Finansal kiralamalar gerçekleştirildikleri tarihte, kiralanan varlığın piyasa değeri veya minimum finansal kiralama ödemelerinin bugünkü değerinin düşük olanından aktifleştirilirler. Kira ödemeleri anapara ve faiz içeriyormuş gibi işleme konulur. Anapara kira ödemeleri yükümlülük olarak gösterilir ve ödendikçe azaltılır. Faiz ödemeleri ise, finansal kiralama dönemi boyunca konsolide gelir tablosunda giderleştirilir. Finansal kiralama sözleşmesi ile elde edilen maddi duran varlıklar, varlığın faydalı ömrü boyunca amortismana tabi tutulur. 17
NOT 2 FĐNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ĐLĐŞKĐN ESASLAR (devamı) 2.7 Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti (devamı) 2.7.5 Maddi Olmayan Duran Varlıklar (i) Şerefiye ve ilgili itfa payı Şerefiye, satın alınan varlıkların satınalma maliyetleriyle, sözkonusu varlıkların net olarak ayrıştırılabilen makul değeri arasındaki farkı temsil etmektedir. Şerefiye, 31 Mart 2004 tarihinden önce gerçekleşen satın almalara ilişkin ise aktifleştirilmiş ve doğrusal amortisman yöntemi kullanılarak 20 yıl olarak belirlenen tahmini faydalı ömrü üzerinden 31 Aralık 2004 tarihine kadar itfa edilmiştir. 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren uygulanmakta olan muhasebe standartlarında yapılan değişiklik ile şerefiyeye amortisman ayrılması durdurulmuş olup şerefiyenin net kayıtlı değeri yıllık olarak gözden geçirilir ve gerekli görüldüğü durumlarda daimi değer kaybı göz önüne alınarak düzeltmeye tabi tutulur (Not 20). Değer düşüklüğü testinde, şerefiye, Grup un birleşmenin sinerjilerinden yararlanacak olan ve ayrıştırılabilen her bir nakit üreten birime tahsis edilir. Şerefiyenin tahsis edilmiş olduğu nakit üreten birimlerde değer düşüklüğünün olup, olmadığını kontrol etmek amacıyla her yıl ya da değer düşüklüğünü göstergesi olduğu durumlarda daha sıklıkta değer düşüklüğü testi uygulanır. Nakit üreten birimin geri kazanılabilir tutarının defter değerinden düşük olduğu durumlarda, değer düşüklüğü ilk olarak nakit üreten birime tahsis edilen şerefiyenin defter değerini azaltmak için kullanılır ve sonra bir oran dahilinde diğer varlıkların defter değerini azaltmak için kullanılır. Şerefiye için ayrılmış değer düşüş karşılığı, daha sonraki dönemlerde iptal edilemez. (ii) Diğer maddi olmayan duran varlıklar Diğer maddi olmayan duran varlıklar, 1 Ocak 2005 tarihinden önce satın alınan kalemler için enflasyonun etkilerine göre düzeltilmiş maliyetlerinden ve 1 Ocak 2005 ten sonra satın alınan kalemler için satın alım maliyet değerinden, birikmiş itfa ve tükenme payları ile kalıcı değer kayıpları düşülmüş olarak gösterilirler. Diğer maddi olmayan duran varlıklar edinilmiş bilgi sistemleri, imtiyaz hakları, doğalgaz arama hakları, ruhsatlar ve bilgisayar yazılımlarından oluşmaktadır. Faydalı ömürleri olan 5-20 yıl boyunca doğrusal olarak itfa edilirler. 2.7.6 Varlıklarda Değer Düşüklüğü Şerefiye gibi sınırsız ömrü olan varlıklar itfaya tabi tutulmazlar. Bu varlıklar için her yıl değer düşüklüğü testi uygulanır. Đtfaya tabi olan varlıklar için ise defter değerinin geri kazanılmasının mümkün olmadığı durum ya da olayların ortaya çıkması halinde değer düşüklüğü testi uygulanır. Varlığın defter değerinin geri kazanılabilir tutarını aşması durumunda değer düşüklüğü karşılığı kaydedilir. Geri kazanılabilir tutar, satış maliyetleri düşüldükten sonra elde edilen gerçeğe uygun değer veya kullanımdaki değerin büyük olanıdır. Değer düşüklüğünün değerlendirilmesi için varlıklar ayrı tanımlanabilir nakit akımlarının olduğu en düşük seviyede gruplanır (nakit üreten birimler). Şerefiye haricinde değer düşüklüğüne tabi olan finansal olmayan varlıklar her raporlama tarihinde değer düşüklüğünün olası iptali için gözden geçirilir. 18
NOT 2 FĐNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ĐLĐŞKĐN ESASLAR (devamı) 2.7 Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti (devamı) 2.7.7 Borçlanma Maliyetleri Kullanıma ve satışa hazır hale getirilmesi önemli ölçüde zaman isteyen varlıklar söz konusu olduğunda, satın alınması, yapımı veya üretimi ile direkt ilişki kurulabilen faiz giderleri, ilgili varlık kullanıma veya satışa hazır hale getirilene kadar maliyetine dahil edilmektedir. Yatırımla ilgili kredinin henüz harcanmamış kısmının geçici süre ile finansal yatırımlarda değerlendirilmesiyle elde edilen finansal yatırım geliri aktifleştirmeye uygun borçlanma maliyetlerinden mahsup edilir. Diğer tüm finansman giderleri, oluştukları dönemlerde gelir tablosuna kaydedilmektedir. Grup un 30 Eylül 2009 ve 2008 döneminde aktifleştirilmiş finansman gideri bulunmamaktadır. 2.7.8 Finansal Araçlar (i) Finansal varlıklar Finansal yatırımlar, gerçeğe uygun değer farkı kar veya zarara yansıtılan ve gerçeğe uygun değerinden kayıtlara alınan finansal varlıklar haricinde, gerçeğe uygun piyasa değerinden alım işlemiyle doğrudan ilişkilendirilebilen harcamalar düşüldükten sonra kalan tutar üzerinden muhasebeleştirilir. Yatırımlar, yatırım araçlarının ilgili piyasa tarafından belirlenen süreye uygun olarak teslimatı koşulunu taşıyan bir kontrata bağlı olan işlem tarihinde kayıtlara alınır veya kayıtlardan çıkarılır. Finansal varlıklar gerçeğe uygun değer farkı kar veya zarara yansıtılan finansal varlıklar, vadesine kadar elde tutulacak yatırımlar, satılmaya hazır finansal varlıklar ve kredi ve alacaklar olarak sınıflandırılır. Etkin faiz yöntemi Etkin faiz yöntemi, finansal varlığın itfa edilmiş maliyet ile değerlenmesi ve ilgili faiz gelirinin ilişkili olduğu döneme dağıtılması yöntemidir. Etkin faiz oranı; finansal aracın beklenen ömrü boyunca veya uygun olması durumunda daha kısa bir zaman dilimi süresince tahsil edilecek tahmini nakit toplamının, ilgili finansal varlığın tam olarak net bugünkü değerine indirgeyen orandır. Gerçeğe uygun değer farkı kar veya zarara yansıtılan finansal varlıklar dışında sınıflandırılan finansal varlıklar ile ilgili gelirler etkin faiz yöntemi kullanmak suretiyle hesaplanmaktadır. Gerçeğe uygun değer farkı kar veya zarara yansıtılan finansal varlıklar Gerçeğe uygun değer farkı gelir tablosuna yansıtılan finansal varlıklar; alım-satım amacıyla elde tutulan finansal varlıklardır. Bir finansal varlık kısa vadede elden çıkarılması amacıyla edinildiği zaman söz konusu kategoride sınıflandırılır. Finansal riske karşı etkili bir koruma aracı olarak belirlenmemiş olan türev ürünleri teşkil eden bahse konu finansal varlıklar da gerçeğe uygun değer farkı kar veya zarara yansıtılan finansal varlıklar olarak sınıflandırılır. Bu kategoride yer alan varlıklar, dönen varlıklar olarak sınıflandırılırlar. 19
NOT 2 FĐNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ĐLĐŞKĐN ESASLAR (devamı) 2.7 Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti (devamı) 2.7.8 Finansal Araçlar (devamı) (i) Finansal varlıklar (devamı) Vadesine kadar elde tutulan finansal varlıklar Grup un vadesine kadar elde tutma olanağı ve niyeti olduğu, sabit veya belirlenebilir bir ödeme planına sahip, sabit vadeli borçlanma araçları, vadesine kadar elde tutulacak yatırımlar olarak sınıflandırılır. Vadesine kadar elde tutulacak yatırımlar etkin faiz yöntemine göre itfa edilmiş maliyet bedelinden değer düşüklüğü tutarı düşülerek kayıtlara alınır ve ilgili gelirler etkin faiz yöntemi kullanılmak suretiyle hesaplanır. Satılmaya hazır finansal varlıklar Satılmaya hazır finansal varlıklar (a) vadesine kadar elde tutulacak finansal varlık olmayan veya (b) alım satım amaçlı finansal varlık olmayan finansal varlıklardan oluşmaktadır. Satılmaya hazır finansal varlıklar kayıtlara alındıktan sonra güvenilir bir şekilde ölçülebiliyor olması koşuluyla gerçeğe uygun değerleriyle değerlenmektedir. Gerçeğe uygun değeri güvenilir bir şekilde ölçülemeyen ve aktif bir piyasası olmayan menkul kıymetler maliyet değeriyle gösterilmektedir. Satılmaya hazır finansal varlıklara ilişkin kar veya zararlara ilgili dönemin gelir tablosunda yer verilmektedir. Bu tür varlıkların makul değerinde meydana gelen değişiklikler özkaynak hesapları içinde gösterilmektedir. Đlgili varlığın elden çıkarılması veya değer düşüklüğü olması durumunda özkaynak hesaplarındaki tutar kar / zarar olarak gelir tablosuna transfer edilir. Satılmaya hazır finansal varlık olarak sınıflandırılan özkaynak araçlarına yönelik yatırımlardan kaynaklanan ve gelir tablosunda muhasebeleştirilen değer düşüş karşılıkları, sonraki dönemlerde gelir tablosundan iptal edilemez. Satılmaya hazır olarak sınıflandırılan özkaynak araçları haricinde, değer düşüklüğü zararı sonraki dönemde azalırsa ve azalış değer düşüklüğü zararının muhasebeleştirilmesi sonrasında meydana gelen bir olayla ilişkilendirilebiliyorsa, önceden muhasebeleştirilen değer düşüklüğü zararı gelir tablosunda iptal edilebilir. Krediler ve alacaklar Sabit ve belirlenebilir ödemeleri olan, piyasada işlem görmeyen ticari ve diğer alacaklar ve krediler bu kategoride sınıflandırılır. Krediler ve alacaklar etkin faiz yöntemi kullanılarak iskonto edilmiş maliyeti üzerinden değer düşüklüğü düşülerek gösterilir. Finansal varlıklarda değer düşüklüğü Gerçeğe uygun değer farkı kar veya zarara yansıtılan finansal varlıklar dışındaki finansal varlık veya finansal varlık grupları, her bilanço tarihinde değer düşüklüğüne uğradıklarına ilişkin göstergelerin bulunup bulunmadığına dair değerlendirmeye tabi tutulur. Finansal varlığın ilk muhasebeleştirilmesinden sonra bir veya birden fazla olayın meydana gelmesi ve söz konusu olayın ilgili finansal varlık veya varlık grubunun güvenilir bir biçimde tahmin edilebilen gelecekteki nakit akımları üzerindeki olumsuz etkisi sonucunda ilgili finansal varlığın değer düşüklüğüne uğradığına ilişkin tarafsız bir göstergenin bulunması durumunda değer düşüklüğü zararı oluşur. Kredi ve alacaklar için değer düşüklüğü tutarı gelecekte beklenen tahmini nakit akımlarının finansal varlığın etkin faiz oranı üzerinden iskonto edilerek hesaplanan bugünkü değeri ile defter değeri arasındaki farktır. 20
NOT 2 FĐNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ĐLĐŞKĐN ESASLAR (devamı) 2.7 Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti (devamı) 2.7.8 Finansal Araçlar (devamı) (i) Finansal varlıklar (devamı) Finansal varlıklarda değer düşüklüğü (devamı) Bir karşılık hesabının kullanılması yoluyla defter değerinin azaltıldığı ticari alacaklar haricinde, bütün finansal varlıklarda, değer düşüklüğü doğrudan ilgili finansal varlığın kayıtlı değerinden düşülür. Ticari alacağın tahsil edilememesi durumunda söz konusu tutar karşılık hesabından düşülerek silinir. Karşılık hesabındaki değişimler gelir tablosunda muhasebeleştirilir. Satılmaya hazır özkaynak araçları haricinde, değer düşüklüğü zararı sonraki dönemde azalırsa ve azalış değer düşüklüğü zararının muhasebeleştirilmesi sonrasında meydana gelen bir olayla ilişkilendirilebiliyorsa, önceden muhasebeleştirilen değer düşüklüğü zararı, değer düşüklüğünün iptal edileceği tarihte yatırımın değer düşüklüğü hiçbir zaman muhasebeleştirilmemiş olması durumunda ulaşacağı itfa edilmiş maliyet tutarını aşmayacak şekilde gelir tablosunda iptal edilir. Satılmaya hazır özkaynak araçlarının gerçeğe uygun değerinde değer düşüklüğü sonrasında meydana gelen artış, doğrudan özkaynaklarda muhasebeleştirilir. Nakit ve nakit benzerleri Nakit ve nakit benzeri kalemleri, nakit para, vadesiz mevduat ve satın alım tarihinden itibaren vadeleri 3 ay veya 3 aydan daha az olan, hemen nakde çevrilebilecek olan ve önemli tutarda değer değişikliği riski taşımayan yüksek likiditeye sahip diğer kısa vadeli yatırımlardır. (ii) Finansal yükümlülükler Grup un finansal yükümlülükleri ve özkaynak araçları, sözleşmeye bağlı düzenlemelere, finansal bir yükümlülüğün ve özkaynağa dayalı bir aracın tanımlanma esasına göre sınıflandırılır. Grup un tüm borçları düşüldükten sonra kalan varlıklarındaki hakkı temsil eden sözleşme özkaynağa dayalı finansal araçtır. Belirli finansal yükümlülükler ve özkaynağa dayalı finansal araçlar için uygulanan muhasebe politikaları aşağıda belirtilmiştir. Finansal yükümlülükler gerçeğe uygun değer farkı kar veya zarara yansıtılan finansal yükümlülükler veya diğer finansal yükümlülükler olarak sınıflandırılır. Gerçeğe uygun değer farkı kar veya zarara yansıtılan finansal yükümlülükler Gerçeğe uygun değer farkı kar veya zarara yansıtılan finansal yükümlülükler, gerçeğe uygun değeriyle kayda alınır ve her raporlama döneminde, bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değeriyle yeniden değerlenir. Gerçeğe uygun değerlerindeki değişim, gelir tablosunda muhasebeleştirilir. Gelir tablosunda muhasebeleştirilen net kazanç ya da kayıplar, söz konusu finansal yükümlülük için ödenen faiz tutarını da kapsar. 21