AGREGALAR Agrega nedir? Taneli mineral malzemeye agrega adı verilir. Agregalar ince ve iri agrega olarak iki sınıfa ayrılır, kum ve I no. = mıcır ince agregadır, II, III no. = mıcır ve çakıl iri agregadır. Kum, çakıl dere yataklarından, ocaklardan ve denizden sağlanır. Mıcırlar ise büyük doğal taşların kırılması ve sonra elenmesi yoluyla üretilir. İnce agregalar için elek çapı değeri 4 mm den küçük veya eşit olmalıdır. İri agralar için ise bu değerler 4 ile 31.5 mm arasındadır. Agregaların elde edilme yöntemlerine bağlı olarak 3 sınıfa ayırabiliriz: Doğal Agrega: Mekanik işlem dışında herhangi bir işlem görmemiş olan mineral kaynaklardan elde edilir. Yapay Agrega: Isıl veya diğer uygulamaları içeren endüstriyel işlemler sonucunda elde edilir. örneğin yüksek fırın cürufu, pişirilip genleştirilen ve pelletlenen (küresel tanelere dönüştürme) kil vb. gibi, bunların petrografik yapıları, jeoloji kayaçlarla bağıntılı olmaz. Geri Kazanılmış Agrega: Önceden yapılarda kullanılmış olan inorganik malzemelerin işlemden geçirilmesi sonucunda elde edilir. Agregaların Petrografik Özellikleri Doğal agregalar, kökenleri olan jeolojik kayaçların (kültelerin) petrografik niteliklerinin taşırlar. Kayaç, mineral topluluklara verilen isimdir. Çeşitli mineralleri veya taş parçacıklarının veya tek bir mineralin çok sayıda birikmesinden meydana gelir. Örneğin, granit ve bazalt çeşitli minerallerdeki kum taşı, değişik kum tanelerinden, mermer ve kuvarsit tek bir mineralden oluşmuş kayaçlardır. Bugün yeryüzünde hüküm süren fiziksel olaylar, akarsuların aşındırma ve taşıma etkileri, çöllerde ve denizlerin değişik bölgelerinde farklı tortulların çökertilmesi, yeryüzünün değişik iklim kuşaklarının bulunması gibi jeolojik olayla bütün yer tarihi boyunca hep aynı şekilde, aynı düzende oluşmuştur. Yani eski jeolojik devirlere ait kayaçların oluşumu bugün yeryüzünde hüküm süren fiziksel olayların ışığı altında yorumlanabilir. Böylece kayaçlar oluşumu sırasında mevcut olan doğal ortamı aynen yansıtırlar Jeolojide kayaçlar (külteler) püskürük (magmatik), tortul ve metamorfik olarak üçe ayrılır: Tortul kayaçlar: Sedimantasyon sonucu meydana gelen kayaçlardır. Çoğu kez fosil içeririler. Kırıntılı tortul kayaçlar: Çeşitli büyüklükteki taş ve mineral parçalarda karalardaki ve denizlerdeki tortullaşma havzalarını çökelmeleriyle meydana gelen taneli kayaçlardır. Değişik boyuttaki taneleri birbirleriyle çimento maddeleriyle birleşmeleri sonucu 1
çimentolu kayaçlar kum taşı, kireç taşı gibi taneleri birbirine bağlayarak madde bulunmadığından çimentosuz tortul kayaçlar oluşur. Kırıntılı tortul kayaçlar tane çapı 2 mm'den büyük ve çakıl, moloz, konglomera gibi kayaçlardır. 2 mm'den 0,2 mm'ye kadar olan kısma kum, karışık kum, kumtaşı, kuvarsit, gibi kayaçlardır. Tane çapı 0,2 mm'den 0,02 mm'ye kadar olan kısım mil ondan daha küçükler genellikle mil+kil şeklinde geçer. Organik tortul kayaçlar:forominiferalar, mercanlar, sünger gibi kayaç yapıcı organizmalardan veya bunların irili ufaklı parçalarından oluşan kayaçlardır. Kimyasal tortul kayaçlar:dolgun eriyiklerden çökelme sonucu meydana gelirler. Mağralardaki sarkıt ve dikitler, deniz kıyılarındaki kireçli ve demirli oolitler, kapalı göllerin kenarlarındaki tuz oluşumları su kaynakları etrafındaki traverter oluşumları %35'i kadar kireç taşları oluşturur. Kireç taşları yapı taşı, stabilize malzeme, kireç yapımında ve döşemecilikte, çelik sanayisinde ve ilaç sanayisinde kullanılır. Magmatik kayaçlar Erimiş halde bulunan bir silikat hamuru durumunda olan mağmanın yer kabuğunun derinliklerinde yavaş yavaş veya yeryüzünde aniden soğuması ile oluşurlar. Bu kayaçlar genel olarak kristallerde oluşmuş kütle halindeki kayaçlardır. Plutonik kayaçlar (Derinlik kayaçları):bunlar yalnızca kristallerde oluşmuş, iri kristalli kayaçlardır. Granit örnek verilebilir. Mağmanın soğuması ve katılaşması yavaş yavaş meydana geldiği için tam kristalli kayaçlardır. Volkanik kayaçlar (Yüzey kayaçları):bu kayaçlara yüzey kayaçlarıda denir. Bunlar yarı kristalli çoğu kez gözle görülebilen çeşitli kristaller, kristal olmayan genellikle camsı hamur içinde dağılmış serpilmiş durumda bulunurlar. Andezit ve bazalt örnek verilebilir. Damar kayaçlar:derinlik kayaçları ile yüzey kayaçları arasında bir geçiş safhasını oluşturur. Mikro kristallerdir. Diğer kayaçların yarık ve çatlaklarında yer alır. genellikle içeriği silikatlerden oluşur Metomorfik kayaçlar Tortul veya magmatik kayaçların sıcaklık, basınç, gerilme ve kimyasal aktivitesi olan sıvıların etkisiyle değişmeleri, başkalaşımları sonucu oluşurlar. genellikle kristallerin şiştozite gibi paralel yapılar oluşturmasıyla karateristiktirler. Metomorfizma yer kabuğunun derinliklerinde hüküm süren fiziksel ve kimyasal şartların etkisiyle kayaçlarda meydana gelen transformasyonu olayıdır. Mineraller belirli bir sıcaklık ve basınç altında dengeli durumdadırlar. Eğer sıcaklık ve basınç değerlerinde bir artma veya değişme olmuşsa mineralde de değişme olur. Mineral aynı kimyasal bileşimde başka bir duyarlı minerallere dönüşür.. 2
Beton agregalarında aranan nitelikler, külte türlerine ve dolayısıyla kayaçların mineralojik bileşimine bağlıdır. Doğal olarak kültelerin mineralojik bileşimlerinin bilinmesi sadece beton agregaları açısından önemli olmaz; doğal taşların kullanıldığı tüm kagir yapılarda ve özellikle anroşman, dalgakıran vb. deniz yapılarında büyük önem taşır. Beton agregası olarak kullanılacak kültelerde aranan nitelikleri şöylece sıralayabiliriz: Beton agragalarına ait standartlar TSE tarafından belirlenmiştir: TS706 EN 12620 Yeterli basınç dayanımı-tane dayanımı Aşınma Dayanımı Tane sertliği, Tane boşluğu/porozite Atmosfer etkisi ile yapraklanıp dağılmama Donma-çözülme etkisi ile niteliğini kaybetmeme Islanma-kuruma sırasında hacim sabitliğini koruma Sülfat ve klor iyonları taşımama Alkali reaktifliği gibi çimento ile kimyasal etkileşim yapmama Bulunmaması gerekenler (kil, organik madde vs) Epitaksi (agrega-çimento arasındaki kimyasal ve mekanik bağlantı) MİNERALLER Mineraller, doğal olarak oluşmuş, belli bir kimyasal formülü olan genellikle inorganik, katı, kristalli nesnelerdir. Kayaların temel yapı taşlarını oluştururlar. Mineraller homojendir ve mekanik olarak farklı bileşiklere ayrılamazlar. Örneğin kireçtaşı, anortozit gibi bazı kayalar tek mineralden oluşurken; granit, bazalt, gabro gibi diğer bazı kayalar birden fazla mineralin biraraya gelmesi ile oluşurlar. Mineraller mutlaka doğal olmalıdır. Laboratuarda üretilen ve minerallerle benzer özellikler taşıyan nesneler mineral değildir (Örneğin doğal olmayan süstaşları). Mineraller kristalli ve katıdır. Kristalli yapı mineralin atomlarının üç boyutta düzenli bir dizilim göstermesinin bir sonucudur. Örneğin pencere camı katı olmasına rağmen kristalli olmayan bir iç yapıya sahiptir. Bu tür kristalli olmayan cisimlere amorf cisimler denir. Mineraller genellikle inorganik (canlı etkinliği olmaksızın) yolla oluşurlar. Ancak çok ender olarak bazı mineraller canlı etkisi ile oluşurlar. Bazı canlıların karbonat kavkısı bu istisnalardan biridir. Minerallerin kimyasal bileşimleri ve atomik yapıları sabittir ya da belli limitler içerisinde küçük değişiklikler gösterir. Kimyasal özelliklerinin yanısıra mineraller kendilerine has fiziksel özelliklere sahiptir. Dünyada 2000 den fazla mineral bilinmektedir. Bunların büyük bir kısmı ender olarak bulunurken 30 kadarı tabiatta bulunan başlıca kayaların bileşimine girmekte ve onları oluşturmaktadır. Bu tür mineraller kaya yapıcı mineraller olarak adlandırılırlar. Her mineral kendine özgü fiziksel özelliklere sahiptir. Bunların çoğu sahada çıplak gözle ya da basit testlerle ölçülebilen özelliklerdir. Yerbilimciler aşağıda sıralanan bu özellikleri gözeterek mineralleri ve buradan hareketle minerallerden oluşan kayaları tanımaya çalışırlar. Minerallerin başlıca fiziksel özellikleri şunlardır. Kristal şekli Renk, çizgi rengi 3
Parlaklık Sertlik Dilinim Kırılma şekli Özgül ağırlık ve yoğunluk Fluoresans ve fosforesans Diğer özellikler Mineral Sertiği neye göre tayin edilir? sertliği Avusturyalı mineralog Friedrich Mohs tarafından 1812 de ortaya konulan ve Mohs sertlik dizisi adı verilen bir ölçek yardımıyla nisbi olarak ölçülür. Mohs sertlik skalasına göre bir mineralin sertliğini bulmak için, sertliği bilinen mineral veya minerallerle, sertliği saptanacak olan mineral birbirine sürtülür ve sertliği bilinmeyen mineralin hangi minerali çizdiği ve hangisiyle çizildiği belirlenir. Sonuçta bu işleme göre mineralin sertliği bulunmuş olur. Örneğin, Apatit'i çizip kuvars ile çizilen bir mineralin Mohs skalasına göre sertliği 6 dır. Bu işlem yapılırken yanlışlara yol açmamak için şu konulara özen gösterilmelidir: Kırılgan olan mineraller diğer minerallere sürtülünce kırılıp, ufalandıkları için oldukları sertlik derecesinden daha düşük değerlerde gibi görünebilirler. Çok yumuşak (sertliği az olan) mineraller sürtülme esnasında tozlarını sert mineral üzerinde bırakabileceğinden, sanki sert minerali çizmiş gibi bir görüntü verebilmektedir. Minerallerin çizilmeye karşı gösterdikleri direnç sertlik olarak bilinmektedir. Dolayısıyla sertlik mineralin çizilebilirlik özelliği olarak da adlandırılabilir. Minerallerin sertlikği doğrudan kristal yapıları ve atomlar arasındaki bağ kuvvetleri ile ilintilidir. Bağ kuvvetleri arttıkça minerallerin sertliği de artmaktadır. Sertlik bağıl bir kavram olup, sertlik derecesinin saptanması sertliği bilinen bir mineral veya çakı, iğne vb malzemelerle deneme yoluyla yapılır. Bunun için en yaygın olarak kullanılan skala (çizelge) Mohs'un geliştirdiği çizelgedir. Mohs sertlik dizisinde 10 mineralin sertliği en yumuşak olandan en sert olana doğru sıralanmıştır. Bu çizelgeye göre en yumuşak olandan sert olana doğru yapılan sıralama şöyledir; Mohs Skalası 1. Talk, Grafit, Kaolin (Mg3 (Si4O10) (OH)2) tırnakla çizilebilir 2. Jips, Antrasit, Kayatuzu (Ca SO4 2H2O) 3. Kalsit, Dolomit (Ca CO3) çakı veya iğne ile çizilebilir 4. Flüorit (Ca F2) 5. Apatit (Ca5 F (PO4)3 6. Feldispat (Ortoklaz) (K Al Si3O8) 7. Kuvars, Agat (SiO2) 8. Topaz (Al2 (SiO4) (OH F)2 camı çizebilenler 9. Korindon (Al2 O3) 10. Elmas (C) 4
Mohs sertlik skalasında her bir sertlik derecesi arasındaki oranların eşit olmadığı bilinmektedir. Örneğin, elmas ile korund arasındaki sertlik farkı, topaz ile korund arasındakinin birkaç katı mertebesindedir. Çok sıklıkla rastlanan mineral gruplarının özellikleri aşağıda özetlenmiştir: SİLİKATLAR Silikat mineralleri, bilinen tüm minerallerin %25'ini ve en çok bulunanların %40'ını oluşturmaları nedeniyle çok önemli bir gruptur. Bu mineraller birkaçı dışında tüm kayaların bünyesinde bulunur ve yerkabuğunun %90'ını meydana getirirler. Kayaların bünyesinde en yaygın olarak izlenen silikat mineralleri Kuvars ve Feldispat grubu mineralleridir. Yer kabuğunu oluşturan her 100 atomdan 60 tanesi oksijen, 20 tanesi silis, 6-7'si ise aluminyumdur. Geriye kalan Fe, Ca, Mg, Na ve K'dan her biri yerkabuğuna 2 atomluk bir oranla katılırlar. Silikat mineralleri tarım sektöründe, inşaat malzemeleri ve cam endüstrisi ham maddeleri olarak yaygınca kullanılmaktadır. Tüm silikat minerallerinin temel yapısını silikat iyonu oluşurur. Silikat (Si+4) iyonu ile onu çevreleyen ve elektronlarını paylaşan dört oksijen iyonundan (O-2) oluşan silikat iyonu (SiO4 )-4 formülü ile gösterilir. Bu konfigürasyon tetrahedron adı verilen üçgen yüzeyli bir piramit oluşturur. Silikat iyonu -4 değerliklidir ve elektriksel olarak nötr bir mineral oluşturması için ya sodyum, potasyum, kalsiyum, magnezyum, demir gibi bir katyonla birleşir ya da oksijenlerini diğer bir tetrahedronla paylaşır. Tüm silikat mineralleri bu iki yoldan biri ile bağlanmış silikon-oksijen tetrahedronlarından oluşurlar. Ana silikatların yapısında tetrahedronlar izole (tekçe), halka, tek zincir, çift zincir, levha veya çatı şeklinde bulunurlar. Metamorfik kayalar içinde bulunan silikat mineralleri metamorfizma silikatları olarak adlandırılmaktadır. KARBONATLAR Doğada çok yaygın olarak görülen bu grubun 69 kadar minerali vardır. Örneğin; CaCO3 formülü ile ifade edilen kalsit minerali silikat olmayan minerallerin doğada en bol bulunanıdır. Kalsit, kireçtaşı olarak bilinen ve Dünyamızın kabuğunda son derece yaygın olan kayaların ana bileşenidir. Kalsit minerali'nin ana bileşeni olan karbonat iyonu (CO3 )-2 bir üçgen şeklindeki üç oksijen atomunun merkezdeki bir kalsiyum atomu ile birleşmesi sonucunda oluşmuştur. Karbonat iyonları levha silikatlarına benzer bir yapıya sahip olup bu levhaların kalsiyum iyonu ile bağlanması ile kalsit (CaCO3 ), ardalanan kalsiyum ve magnezyum iyonları ile bağlanması ile de dolomit oluşur. Karbonatların ortak fiziksel özellikleri vardır. Susuz karbonatların sertlikleri 3-5 arasındadır. Bakır karbonatlar dışında renkleri açık veya renksizdir. SÜLFATLAR 5
Sülfatlar (Barit dışında) cevher filonlarının oksidasyon zonunda oluşan düşük sıcaklık mineralleri veya evaporit mineralleridir. Hepsinin yapısında SO4 dörtyüzlüleri vardır. Bu anyonik gruplar birbirleri ile metal atomları veya su molekülleri ile bağlanırlar. Püskürük, tortul ve metamorfik kayaçlardaki en yaygın mineraller ve bunların nitelikleri aşağıda özetlenmiştir. 1. Silis 2. Feldspatlar 3. Mika çok kolay dilimlenebilen yapraksı bir silikat grubuna verilen isimdir. Mikalar, çok ince bükülgen pullar yada yapraklar halinde kolayca bölünebilme özellikleriyle dikkat çeker. Mikanın bütün türleri, monoklinik sistemde billurlaşır. Billursu kayaların çoğunda bulunan mika, granitin üç temel elemanından biridir. Özellikle pegmetit içinde üst üste yığılmış yapraklar halinde bulunur. Mika, ısıya karşı çok dayanıklı bir mineraldir; bu özelliğinden ve saydamlığından ötürü bazı sobalarda kullanılır. Mika aynı zamanda kusursuz bir yalıtkandır. Bu nedenle kondansatörlerin yapımında da kullanılır 4. Kloritler Kimyasal Bileşimi, (Mg,Fe,Al,)6 (Si,Al)4 O10 (OH)8 Kristal Sistemi, Monoklinik Kristal Biçimi, Kristalleri levhamsı, pseudo-hegzagonal, bazen prizmatik; masif, toprağımsı Sertlik, 2 3 Özgül Ağırlık, 2.6-3.3 Dilinim, {001} mükemmel Renk ve Şeffaflık, Yeşil; sarı, kahverengi Parlaklık, Camsı Ayırıcı Özellikleri, Tipik yeşil rengi, dilinimi, elastik olmayan yapraklanması Bulunuşu, Klorit, magmatik kayalarda, piroksen, amfibol ve mika minerallerinin alterasyonu ile olusur. Metamorfik kayalarda yaygın olarak bulunan ve yesil-şist fasiyesini karakterize eden bir mineraldir 5. Pirit 6
Kimyasal Bileşimi, FeS2 Kristal Sistemi, Kübik Kristal Biçimi, Genellikle kübik, oktahedral, piritohedral kristalli İkizlenme, {011} yüzeyinde bazen çapraz ikizlerine rastlanır. Sertlik, 6-6.5 Özgül Ağırlık, 5-5.028 Dilinim, {100} belirsiz Renk ve Şeffaflık, Metalik pirinç sarısı, opak Çizgi Rengi, Yeşilimsi siyah Parlaklık, Metalik Ayırıcı Özellikleri, Daha soluk renkli ve daha sert olmasıyla kalkopiritten ayrılır. Kırılganlığı ve sertliği, altından ayırıcı özelliğidir Bulunuşu, Pirit, yaygın olan bir sülfit mineralidir. Magmatik ayrımlaşma ile oluşabilir. Magmatik kayalarda, kontakt metamorfik yataklarda, hidrotermal damarlarda, birincil ve ikincil olarak bazı sedimanter kayalarda bulunur 6. Jips ve anidrit Kimyasal Bileşimi, CaSO4. 2H2O Kristal Sistemi, Monoklinik Kristal Biçimi, Çoğunlukla ince-kalın levhamsı kristalli; kısa-uzun prizmatik, iğnemsi, masif, tanesel, lifsi İkizlenme, {100} yüzeyinde kırlangıç kuyruğu, {-101} yüzeyinde kelebek ikizleri çok tipiktir. Sertlik, 2 Özgül Ağırlık, 2.32 7
Dilinim, { 010} mükemmel Renk ve Şeffaflık, Renksiz-beyaz, sarımsı, yeşilimsi, kırmızımsı; şeffaf-yarı şeffaf Çizgi Rengi, Beyaz Parlaklık, Camsı Ayırıcı Özellikleri, Düşük sertliği ve dilinimi Bulunuşu, Deniz suyundaki çözünülürlüğü halit ve anhidrit minerallerine göre daha zayıf olan ve evaporasyonda ilk çökelen mineraldir. Karbonatlı kayalarda piritin oksidasyonundan türeyen sülfirik asitin bulunduğu yerlerde ve bazı volkanik alanlarda da oluşabilir. 7. Kalsiyum karbonatlar 8. Killi Mineraller Bu grupların arasından beton agregası olabilecek kayaçlar: Granit Granit, sert, kristal yapılı minerallerden meydana gelen taneli görünüşlü mağmatik derinlik kültesi. Plüton içindeki taneler çoğunlukla gözle görülebilir büyüklüktedir. Esas mineralleri feldspatın ortoklas cinsi ile az miktarda plajioklas ve kuvarstır. Ayrıca mika, hornblend, piroksen ve ikinci gruba giren turmalin, apatit, zirkon, grena, manyetit gibi mineraller de bulunabilir. Granitlerin renkleri, genellikle açık olmakla birlikte, içindeki feldspatların ve diğer minerallerin cins ve miktarına göre gri, pembe, kırmızımsı olabilir. Granitler, yeryüzünde çok yaygın olarak bulunurlar. Çeşitli yer kabuğu modellerinde görünür. Yeryüzünün temelini teşekkül ettirdiği kabul edilmektedir. Tabiatta dayk, silis ve batolitler halinde bulunabilir. Yollarda parke ve bordür taşı, yapılarda yapı taşı olarak çok eskiden beri bol miktarda kullanılmaktadır. Aşınmaya, basınca, darbeye karşı dayanıklı, güzel renkli ve iyi cila kabul eder. Atmosfer tesirlerine ve ayrışmaya karşı direnci yüksektir. Günümüzde daha çok parke ve bordür taşı ve bazı büyük yapılarda kaplama taşı olarak kullanılmaktadır. Bileşimi ve bulunuşu Granitlerde kuvars, genellikle hacmen % 20'nin üzerindedir. Derinlik külteleri arasında hacmen % 40'tan fazla kuvars ihtiva eden türe rastlanmaz. Kuvars ve ağır silikatlar bakımından zengin olan kayaçlar gabro sınıfına girer. Esas bileşeni olan feldspat plajioklas ve ortoklas (alkali feldspat) halinde olması mümkündür. Birinin diğerine oranı genellikle ikiden azdır. Granitlerde bulunan ikinci ana mineraller 8
muskovit, biyotit, amfibol, piroksen veya nadiren fayalit (demirli olivin) olarak sıralanabilir. Genellikle bunlardan iki veya üçü bir arada bulunur.çeşitli sınıflamalarda koyu renkli minerallerin oranı farklı olmakla birlikte hacmen % 20'den fazla koyu renkli mineral ihtiva eden taşlara genellikle granit adı verilmemektedir. Siyenit -yok Diorit - yok Gabbro - yok Bazalt -yok Kuvarsit(Magmatik kayaçlar) Kuvartz KimyasalBileşimi,SiO2 KristalSistemi,Hegzagonal Kristal Biçimi,Altıgen prizmalar şeklinde kristalli; prizma yüzeyleri kristalin uzun kenarlarına dik yöndeçizikli İkizlenme,Dauphin, Brezilya ve Japon ikizleri çok yaygındır. Sertlik, 7 Özgül Ağırlık, 2.65 Renk ve Şeffaflık, Genellikle renksiz, bazen beyaz; şeffaf-yarı şeffaf Parlaklık, Camsı Ayırıcı Özellikleri, Kristal şekli, camsı görünümü, sertliği, konkoidal kırılması Türleri; Sagenit (rutil iğnecikleri içeren kuvars), ametist (mor, eflatun), süt kuvarsı 9
(beyaz), gül kuvarsı (gül pembesi), sitrin (sarı), dumanlı kuvars (duman renkli, bulanık görünümlü) Bulunuşu, Doğada yaygın olarak rastlanan minerallerin başında gelir. Magmatik, metamorfik, özellikle granit ve gnaysların, sedimanter kayaların olağan bileşenidir. Kuvarsitlerin ana bileseni olan kuvars, birçok cevherlesmenin de gang minerali olarak bulunur Kalker -yok Dolomit (tortul kayaçlar) Kimyasal Bileşimi, CaMg(CO3)2 Kristal Sistemi, Hegzagonal Kristal Biçimi, Rombohedral kristaller halinde; masif, tanesel İkizlenme, {0001} yüzeyinde yaygın Sertlik, 3.5 4 Özgül Ağırlık, 2.86 Dilinim, {10-11} mükemmel Renk ve Şeffaflık, Renksiz; beyaz, gri, yeşil, pembe, kahverengi; şeffaf-yarı şeffaf Çizgi Rengi, Beyaz Parlaklık, Camsı parlaklıkta Ayırıcı Özellikleri, Kalsite benzer ancak, HCL'de çok daha yavaş çözünür. Bulunuşu, Kaya oluşturan yaygın bir mineraldir. Genellikle magnezyumca zengin kireçtaşlarında oluşur. Magnezyum içeren altere bazik magmatik kayalarda, dolomitik kayalar yada kireçtaşlarında bulunan damar ve boşluklarda, hidrotermal damar tipi cevherleşmelerde daha ziyade galenit ve sfalerit çevresinde gang minerali olarak bulunur 10
Gnays Mermer Gre (metamorfik kayaçlar) - 11