Çocukların ve Hekimlerin Korkulu Rüyası: Karın Ağrısı Prof. Dr. Sema AYDOĞDU Doç. Dr. Ömür Çiğdem ECEVİT Bornova - İZMİR
EGE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HALK KİTAPLARI SAĞLIK SERİSİ Çocukların ve Hekimlerin Korkulu Rüyası: Karın Ağrısı Prof. Dr. Sema AYDOĞDU Doç. Dr. Ömür Çiğdem ECEVİT 46 Eylül 2014, Birinci baskı ISBN: 978-605-338-080-1 Bu kitabın tüm yayın hakları Ege Üniversitesi ne aittir. Kitabın tamamı ya da hiçbir bölümü yazarının önceden yazılı izni olmadan elektronik, optik, mekanik ya da diğer yollarla kaydedilemez, basılamaz, çoğaltılamaz. Ancak kaynak olarak gösterilebilir. Proje Üst Yöneticileri Ege Üniversitesi Rektörü: Prof. Dr. Candeğer Yılmaz EÜ Tıp Fakültesi Dekanı: Prof. Dr. Kamil Kumanlıoğlu Yayın Yönetmenleri: Prof. Dr. Ayşenur Oktay, Prof. Dr. Tahir Yağdı Yayın Alt Kurulu Başkanı: Prof. Dr. Ufuk Çağırıcı Sağlık Kitapları Serisi Çalışma Grubu: Prof. Dr. Elvan Erhan, Prof. Dr. Mehtap Çınar, Prof. Dr. Alpaslan Çakan Koordinasyon: EÜ Tıp Fakültesi Yayın Bürosu Kapak Tasarım: Hülya Sezgin Sayfa Tasarım: Hülya Sezgin Basım Yeri: Ege Üniversitesi Basımevi Bornova, İZMİR Tel : 0 232 388 10 22 e-posta : bsmmd@mail.ege.edu.tr
Değerli Okuyucumuz; Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi; 2013 yılının sonu itibariyle 500 öğretim üyesi, 600 e yakın araştırma görevlisi, 2000 in üzerinde tıp öğrencisi ile yaklaşık 2000 yataklı hastanede eğitim, öğretim ve araştırma yapmakta ve sağlık hizmeti vermektedir. Bu dönemde yaklaşık 900 bin poliklinik hastasına ve 54 bin yatan hastaya tedavi uygulanmış, 2750 doğum gerçekleştirilmiş, 80 bin acil servis hizmeti verilmiştir. Ülkemizin en büyük sağlık kurumlarından olan fakültemiz hastanesinde 2012 yılında 16 bin olan özellikli ameliyat sayısı 2013 yılında yaklaşık 18 bine çıkmıştır. Verilen sağlık hizmetleri yanında Öğretim Üyelerimizin ulusal ve uluslararası dergilerde 1 yıl içinde yayınlanan bilimsel makale sayısı 800'ün üzerindedir. Bu rakamlar Ege Üniversitesi Tıp Fakültesini ülkemizin en büyük sağlık kurumlarından birisi yapmaktadır. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi nin en önemli vizyon ve misyonunu toplumsal sorumluluk bilinci oluşturmaktadır. Bu bilinçle çalışan Ege Tıp topluma nitelikli ve kaliteli sağlık hizmeti vermekte; Toplum Sağlığı Hizmeti ni diğer tüm görevlerinin üzerinde tutmaktadır. Ege Tıp Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı, Türkiye de bir ilk olarak ve 12 yıldır Sağlık Halk Kongresi düzenleyerek toplum sağlığı için hizmet anlayışını gerçek bir bilgilendirme, uygulama ve deneyim paylaşımı şeklinde sürdürmektedir. Bilimsel araştırmalarla elde edilen bilgilerin kalıcılığı ve yaşama geçirilmesi; bunların başvuru kaynağı belgelere dönüştürülmesi ile sağlanır. Ege Tıp Halk Kitapları Sağlık Serisi bu anlayışımızın bir ürünüdür. Bu seride III
yayınlanan kitaplarımızın önemi ve farkındalık yaratacak temel özelliği; ülkemizin önceliğinde olan güncel sağlık konuları yanında; güncelliğini yitirmiş olsalar bile, ciddi bir sağlık sorunu olduğunu düşündüğümüz konuları da ele almış olmalarındadır. Ege Tıp Halk Kitapları Sağlık Serisi yazarlarının tümü Ege Üniversitesi nde görev yapan ve konusunda uzman öğretim üyeleridir. Serideki kitapların konu seçimleri ve içeriklerinin hazırlanmasında birden çok bilim insanının görüşlerinin yansıtılması sağlanmıştır. Seride yayınlanan kitaplardaki grafik ve fotoğraflar çoğunlukla kurumumuzun ürünüdür. Serimizin dil editörü her kitabı sadelik ve anlaşılabilirlik yönünden incelemektedir. Neden böyle bir seriye gereksinim duyulmuştur? Sağlık konularında dolaşımda olan, kolay ulaşılan ve günlük yaşamda kullanılan bilgilerin çoğunun gerçek bilimsel bilgi olup olmadığı kaygısı, bilim insanları olarak bizleri daha da sorumlu davranmaya ve güven sarsılmasına neden olan özensizliklerden uzak durmaya sevk etmektedir. Birçok konuda doğru ve güvenilir bilginin üretimi ve yayılması üniversitelerin öncelikli görevleri arasındadır. Bu nedenle, bu kitap, Daha İyi Bir Dünya İçin Yeni Yollar, Herkes İçin Sağlık sloganlarıyla hareket eden Ege Üniversitesi tarafından İzmir e armağan edilmiştir. Saygılarımızla... Prof. Dr. Kamil Kumanlıoğlu Prof. Dr. Candeğer YILMAZ Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Ege Üniversitesi Dekanı Rektörü IV
Prof. Dr. Sema AYDOĞDU Lüleburgaz da doğmuştur. 9 Eylül 1980 yılında Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi nden mezun olmuştur. Sıkıyönetim döneminde, önce Manisa Milli Eğitim Tabibliği nde, ardından Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyopatoloji Kürsüsü nde çalışmıştır. Ekim 1988 yılında Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları uzmanlık eğitimini tamamlamış, zorunlu hizmetin ardından aynı anabilim dalında Çocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji ve Beslenme yan dal eğitimine başlamıştır. Mayıs 1992 yılından bu yana aynı bilim dalında çalışmalarına devam etmektedir. Mart 1997 yılında başladığı Ege Üniversitesi Organ Nakli Merkezi, Çocuk Karaciğer Nakil Programı ndaki çalışmalarını sorumlu öğretim üyesi olarak sürdürmektedir. Doçentliği döneminde çölyaklıların ülkemizdeki ilk sivil örgütlenmesi Ege Çölyakla Yaşam Derneği ni kurmuş ve halen yönetim kurulu başkanı olarak çalışmalarına devam etmektedir. Doç. Dr. Ömür Çiğdem ECEVİT 1970 yılında Vakfıkebir de doğmuştur. Orta öğrenimimi 1987 yılında Ankara Atatürk Lisesi nde, yüksek öğrenimini 1994 yılında Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi nde tamamlamıştır. 2001 yılında Dr. Behçet Uz Çocuk Hastalıkları ve Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi nde Pediatri uzmanlığı eğitimini tamamlamıştır. 2007-2011 yılları arasında Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji ve Beslenme Bilim V
Dalı nda yan dal eğitimini yapmış olup, 2013 yılında Pediatri Doçenti olmuştur. Halen Dr. Behçet Uz Çocuk Hastalıkları ve Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi nde çalışmakta ve aynı zamanda Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Temel Onkoloji Bilim Dalı nda doktora eğitimi almaktadır. Evli ve iki çocuk annesidir. VI
İÇİNDEKİLER Karın Ağrısı Neden Korkulu Rüyadır?... 1 Karın İçindeki Organların Yerleşimleri... 4 Karın Ağrısı Sadece Karın İçi Organlardan mı Kaynaklanır?... 5 Karın Ağrısı En Sık Hangi Yaşlarda Görülür?... 5 Her Yaşta Karın Ağrısının En Önemli Nedeni Nedir?... 5 Her Karın Ağrısında Neden Bulunabilir mi?... 6 Karın Ağrısının Farklı Şekilleri Var mıdır?... 8 Karın Ağrısının Ciddi Olduğuna İşaret Eden Alarm Belirtileri Nelerdir?... 9 Bebeklerde Apandisit Olur mu?... 11 Çocuklarda Akut Karın Ağrısının En Sık Nedenleri... 11 Mide-Bağırsak Sistemi İle İlgili Diğer Nedenler... 13 Diğer Organlarla İlgili Karın Ağrısı Nedenleri... 14 * Kabızlık (Konstipasyon)... 16 * Karın İçi Lenf Bezlerinin Şişmesi (Mezenter Adenit)... 21 * İdrar Yolu Enfeksiyonları (İYE)... 23 * Akut İshal (Akut Gastroenterit)... 25 * Laktoz Entoleransı... 25 * Bağırsak Parazitleri... 26 * Reflü Hastalığı (Gastroözofageal Reflü)... 27 * Mide İltihabı (Gastrit)... 28
* Fonksiyonel Karın Ağrısı... 30 * Çölyak Hastalığı... 30 * Karaciğer İltihaplanması - Sarılık (Hepatit)... 32 * Pankreas İltihaplanması (Pankreatit)... 33 * Safra Kesesi İltihapları (Kolesistit) ve Safra Kesesi Taşları (Kolelitiazis)... 34 * Mide - Bağırsak Delinmesi... 36 * Bağırsak Düğümlenmesi (Volvulus)... 36 * Bağırsakların İçiçe Geçmesi (İnvajinasyon)... 38 * Kalın Bağırsak İltihabı (Kolit)... 39 * Henoch-Schonlein Purpurası... 40 * Ailevi Akdeniz Ateşi (Familial Mediterranean Fever - Fmf)... 42 * Boğulmuş Kasık Fıtığı... 43 * Böbrek Taşları... 44 * Kız Çocuklarında Yumurtalık Sorunları... 46 * Buluğ Çağında Gebelik ve Rahim Dışı Gebelik... 47 * Karın Zarı İltihabı (Peritonit)... 48 * Karın Ağrısı İle Birlikte Karın İçi Kitleler... 50 Çocuklarda Karın Ağrısına Neden Olan Kanserler Var mıdır?... 52 Bir Çocuğun Karın Ağrısı Problemi Karşısında Hekimler Nasıl Bir Yol İzler?... 53
ALARM!!!! ALARM!!!!
Çocukların ve Hekimlerin Korkulu Rüyası: Karın Ağrısı KARIN AĞRISI NEDEN KORKULU RÜYADIR? Çocukluk yaşlarında karın ağrısının en önemli özelliği en sık karşılaşılan yakınma olmasıdır. Tüm çocuklar hayatlarının bir veya birden fazla anında bu sorunla karşı karşıya kalır. Bebeklikten, çocukluğa, ergenliğe doğru görülme sıklığı azalır. Aslında çocukların karın ağrılarının çoğunlukla ciddi bir nedeni yoktur. ANCAK; tüm taraflar apandisit, bağırsak delinmesi veya düğümlenmesi gibi ameliyat gerektiren durumları düşünerek, bu süreci korku içinde yaşarlar. Özellikle hekimler açısından; apandisiti tanıyamamak düşüncesi, karın ağrısını korkulu bir rüyaya dönüştürür. Hekim zamanında ve doğru tanı koyamazsa; apandisit patlar ve tüm karın iltihaplanır. Basit bir ameliyatla düzelecek sorun, tüm karın içinin temizlenmesini gerektiren ciddi boyutlara ulaşır. 1
EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ~ 46 HEKİMLİKTE, TIBBİYENİN İLK SINIFLARINDAN İTİBAREN ÖĞRETİLEN, KLASİK BİLGİ : BİR ÇOCUĞUN KARNI AĞRIYORSA HEKİMİNİN DE KARNI AĞRIR Bu yakınmanın korkulu bir rüyaya dönüşmesinin diğer bir nedeni de; karın içinde mide, bağırsaklar, safra kesesi, karaciğer, dalak, pankreas, böbrekler, idrar yolları, kızlarda yumurtalıklar gibi çok fazla sayıda organın olmasıdır. Hekim sorunun hangisinden kaynaklandığını bulmakla görevlidir. Bu da oldukça zorlu bir süreçtir. Bilgisini, deneyimini ve çalıştığı kurumun olanaklarını biraraya getirerek bu problemi çözmek zorundadır. Ailenin paniği çocuğu daha da korkuturken, hekimi de strese sokar. Problem giderek daha da karmaşık hale gelebilir 2
Çocukların ve Hekimlerin Korkulu Rüyası: Karın Ağrısı KARIN AĞRISININ EN KORKULAN NEDENİ APANDİSİTTİR YEMEK BORUSU PANKREAS (mide arkasında) KARACİĞER MİDE SAFRA KESESİ KALIN BAĞIRSAKLAR İNCE BAĞIRSAKLAR APANDİKS 3
EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ~ 46 KARIN İÇİNDEKİ ORGANLARIN YERLEŞİMLERİ Bağırsakların arkasında ve bir zarla ayrılmış olarak böbrekler, idrar yolları, kızlarda karnın orta alt bölümünde rahim ve yumurtalıklar yer alır. DİYAFRAM KASI BÖBREKLER İDRAR YOLLARI KALIN BAĞIRSAĞIN SON KISMI MESANE RAHİM YUMURTALIKLAR VAJEN 4
Çocukların ve Hekimlerin Korkulu Rüyası: Karın Ağrısı KARIN AĞRISI SADECE KARIN İÇİ ORGANLARDAN MI KAYNAKLANIR? HAYIR Karın ile göğüs boşluğunu ayıran diafragma kasının üstünde yer alan kalp ve akciğer sorunları da, komşuluk nedeni ile karın ağrısına neden olabilir. Zatürre (pnömoni), bronşit, akciğer zarının iltihapları (plörezi) en önemli nedenlerdir. Ayrıca menenjit, şeker hastalığı gibi çok farklı durumların başlangıç dönemlerinde de karın ağrısına rastlanabilir. Bu nedenlerle; çocuklarda karın ağrısının gerçek nedeninin bulunması, ciddi bir çalışma gerektirir. KORKULU RÜYA KARIN AĞRISI EN SIK HANGİ YAŞLARDA GÖRÜLÜR? Yeni doğmuş bebekten, ergenliğe kadar her yaşta görülmesine karşın, özellikle anaokulu ve ilkokul dönemi çocuklarında daha sık rastlanır. HER YAŞTA KARIN AĞRISININ EN ÖNEMLİ NEDENİ NEDİR? EN ÖNEMLİ NEDEN KABIZLIKTIR. Neden olduğu gaz sancısı apandisitle karışabilir. Karın şişliği, iştahsızlık, hatta kusmaya bile yol açabilir. Bir hafta veya daha uzun süren kabızlıkta, ateş de ortaya çıkabilir ve sorun daha ciddi bir hale dönüşebilir.
Kabızlığın günümüzdeki en önemli sorumlusu; aşırı miktarda market ürünü veya ayaküstü gıda (fast-food) tüketimidir. En başta kolalı içecekler ve çikolatalı tüm yiyecekler gelmektedir. Yüksek şeker ve yağ oranları ile tokluğa ve ana öğünlerin atlanmasına, giderek sebze ve meyve tüketiminin azalmasına neden olurlar. HER KARIN AĞRISINDA NEDEN BULUNABİLİR Mİ? Çocukların karın ağrılarının yaklaşık %50 sinde belirli bir neden bulunamaz. Bu durumdan psikolojik sorunlar veya fonksiyonel olarak adlandırılan, çocuğun mide-bağırsak sisteminin çalışma tarzı sorumludur. Ailede benzer yakınmaları olan bireyler saptanabilir. Okul veya sınav korkusu en bilindik psikolojik sorunlardır. Yeni doğmuş kardeş öyküsü, ilgi çekme isteği, aile içi sorunlardan 6
uzaklaşma gibi çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir. Şekerli gıdaların, meyve veya meyve sularının (hazır veya taze sıkılmış) aşırı tüketimi de, sindirim sorunları ile karın ağrısına neden olabilir. İlkbahar meyvelerinin (erik, çağla, kiraz, kayısı gibi) fazla yenmesi de, genellikle göz ardı edilen, önemli bir karın ağrısı nedenidir. BU MEYVELERE DİKKAT KARIN AĞRISI NEDENLERİ... HEPSİ BİRDEN VE FAZLACA TÜKETİLMEMELİ
EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ~ 46 KARIN AĞRISININ FARKLI ŞEKİLLERİ VAR MIDIR? EVET AKUT (acil) KARIN AĞRISI (ani başlayan ağrı) KRONİK (süreğen) KARIN AĞRISI (en az 3 aydır devam eden ağrı) Akut karın ağrısı; sağlıklı bir çocukta ansızın ortaya çıkar. Nezle, grip gibi durumlar, idrar yolu enfeksiyonu ve ishal en sık nedenlerdir. Akut apandisit her zaman akılda tutulmalıdır. Mevsimsel meyveler, ev dışında tüketilen güvensiz gıdalar da (gıda zehirlenmesi) sorumlu olabilir. Reflü, gastrit, mide-bağırsak kanaması, parazitler de akut karın ağrısına neden olabilir. APANDİKS İLTİHAPLI APANDİKS (APANDİSİT) 8
Çocukların ve Hekimlerin Korkulu Rüyası: Karın Ağrısı Kronik karın ağrısı; en önemli sorumlu kabızlıktır. Ardından tekrarlayan fonksiyonel veya psikolojik sorunlar gelir. Ciddi mide-bağırsak, karaciğer, pankreas, böbrek hastalıkları, çölyak hastalığı, parazitler, ailevi akdeniz ateşi de sorumlu olabilir. Bu durumda da; kronik ağrıya eklenmiş akut apandisit olasılığı unutulmamalıdır. KARIN AĞRISININ CİDDİ OLDUĞUNA İŞARET EDEN ALARM BELİRTİLERİ NELERDİR? 1. En önemli alarm belirtisi; karın ağrısı ile çocuğun uykudan uyanması. 2. Oyununu yarım bırakması, en sevdiği uğraşıları terk etmesi. 3. Çocuğun bacaklar karnına çekilmiş, iki büklüm ve acı içinde yan yatması. 4. Bebeklerde aşırı huzursuzluk ve saatlerce ağlama. 5. Karın ağrısına ateş, kusma, ishal veya döküntülerin eşlik etmesi. 6. Karnın her zamankinden daha fazla şiş olması. 7. Cıvık, zift gibi siyah renkli veya taze kanlı dışkılama. 8. Ağrı ile birlikte safralı veya kanlı kusma (taze kanlı veya kahve telvesi gibi). 9. Kronik karın ağrısı durumunda zayıflama ve büyümenin durması. 9
EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ~ 46 HENOCH-SCHONLEİN PURPURASI SAFRALI KUSMA CİDDİ KARIN AĞRISINDA İKİ BÜKLÜM, YAN YATIŞ 10
Çocukların ve Hekimlerin Korkulu Rüyası: Karın Ağrısı BEBEKLERDE APANDİSİT OLUR MU? EVET Apandisit; bebek, çocuk, ergen, yetişkin, yaşlı her yaşda görülebilir. Bebeklerde tanınması zordur. Henüz yürümediklerinden, karın kasları gelişmemiştir ve karın muayene bulguları siliktir. Hekimlerin tanı koyması açısından tam bir kabustur. Ayrıca bebeklerin apandiksi; büyüklerden daha hızlı ve erkenden (3-5 saat içinde) patlama riski taşır. Patlasa bile teşhis edilmesi, gene, oldukça güçtür. Apandiksin patlaması ile bebeğin genel durumu bozulur, halsizleşir, inlemeye başlar, solar, kül rengine döner veya morarır. Özetle; yoğun bakım hastası haline gelebilir. ÇOCUKLARDA AKUT KARIN AĞRISININ EN SIK NEDENLERİ REFLÜ 11
1. Kabızlık EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ~ 46 2. Nezle, grip, bademcik iltihabı, farenjit gibi solunum yolu enfeksiyonuna bağlı karın içi lenf bezlerinin şişmesi (mezenter adenit) 3. İdrar yolu enfeksiyonu 4. Akut ishal (akut gastroenterit) 5. Laktoz entoleransı (süt şekerinin sindirilememesi 6. Bağırsak parazitleri (solucanlar, kıl kurdu) 7. Reflü hastalığı (gastroözofageal reflü) 8. Mide iltihabı (Helikobakter pilori gastriti) 9. Fonksiyonel, psikolojik nedenler 10. Akut Apandisit MİDENİN FARKLI BÖLÜMLERİNDE GASTRİT 12
Çocukların ve Hekimlerin Korkulu Rüyası: Karın Ağrısı MİDE MİDE ÜLSERLERİ ON İKİ BAĞIRSAK ÜLSERİ MİDE-BAĞIRSAK SİSTEMİ İLE İLGİLİ DİĞER NEDENLER 1. Yemek borusu, mide, on iki bağırsak ülserleri 2. Çölyak hastalığı 3. Karaciğer iltihaplanması - sarılık (hepatit) 4. Pankreas bezinin iltihabı (pankreatit) 5. Safra kesesi iltihabı ve safra kesesi taşları 6. Mide, bağırsak delinmesi 7. Bağırsak düğümlenmesi (volvulus) 8. Bağırsakların içiçe geçmesi (invaginasyon) 9. Kalın bağırsak iltihabı (kolit) 10. Ayaklardan başlayan döküntü, mide-bağırsak kanaması ile giden ve sadece çocuklarda görülen Henoch-Schonlein Purpurası 11. Ailevi akdeniz ateşi (FMF) 12. Boğulmuş kasık fıtığı 13. Siyah idrara neden olan akut porfiria (çok ender görülür) 13
EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ~ 46 DİĞER ORGANLARLA İLGİLİ KARIN AĞRISI NEDENLERİ 1. Zatürre, akciğer zarı iltihabı 2. Böbrek taşları 3. İdrar yollarının büklümlenmesi 4. Yumurtalık düğümlenmesi (over torsiyonu) 5. Yumurtalık tüplerinin düğümlenmesi 6. Yumurtalık kistinin patlaması 7. Buluğ çağı gebeliği 8. Rahim dışı gebelik 9. Karın zarı iltihabı (peritonit) 10. Kaza veya düşme sonrası dalak yırtılması 11. Karın içi kitleler (tümörler?) 14
Çocukların ve Hekimlerin Korkulu Rüyası: Karın Ağrısı 15
EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ~ 46 Kabızlık (Konstipasyon) Her yaşta en önemli karın ağrısı nedenidir. Çocuklarda %90-95; dışkı tutma, lifden fakir beslenme, aşırı abur cubur tüketimi ile ilgilidir. Bağırsakların kas, sinir sistemi ile ilgili hastalıklar (Hirschsprung hastalığı, intestinal nöronal displazi) ender görülür. NORMAL DIŞKILAMA BORU GİBİ VE YUMUŞAK KIVAMDADIR DIŞKI TUTMA İLE GİDEREK KURUMA VE PARÇALANMA ORTAYA ÇIKAR KABIZLIĞIN EN İLERİ AŞAMASI: KEÇİ PİSLİĞİ ŞEKLİNDE DIŞKILAMA 16
Çocukların ve Hekimlerin Korkulu Rüyası: Karın Ağrısı Günümüz beslenme tarzı veya küresel mutfak olarak adlandırılan market, fast-food kültürü kabızlığın en önemli nedenidir. Günümüz çocukları her gün olmakla birlikte, çok sert ve hacimli dışkıladığından kabız sayılmalıdır. Kabızlığın uzun sürmesi, makatta çatlama, kanama, karın şişliği, ateş yükselmesi (toksik kolit) gibi ilave sorunlara yol açar. Yaşamda en erken, anne sütünden ek gıdalara geçildiği dönemde ortaya çıkar. Bu dönemde sorun çözülmezse kreş, anaokulu dönemine taşınır. İlkokulda okul kantinlerinin de devreye girmesi ile daha da ağırlaşır. 17
EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ~ 46 Bu sorunun çözülmesinde ilk tedbir tuvalete oturma eğitimidir. Çocuklar bilinçli dışkılamaya başladıkları 2-3. yaştan itibaren dışkılama eğitimine alınmalıdır. Daha erken yaşta başlanması zorlanmaya ve kabızlığa neden olur. Dışkılama eğitimi; çocuğun her sabah, aynı saatte, kahvaltıdan sonra 15-20 dakika süre ile tuvalete oturtulması ile sağlanır. Bu uygulamadan hiçbir koşulda taviz verilmemelidir. Tuvalete oturtmada en dikkat edilmesi gereken noktalar; çocuğun korkmaması, güven içinde ve rahat olması için özel klozet kapağı kullanılmalı, dışkılamayı kolaylaştırmak için de ayakları havada kalmamalı ve altına bir destek konulmalıdır. KLOZET KAPAĞI TAMAM AYAKLAR HAVADA, YANLIŞ ÇOCUĞUN GÜVENLİ VE RAHAT DIŞKILAMASI İÇİN AYAKLARININ ALTINA DESTEK KONULMALIDIR 18
Çocukların ve Hekimlerin Korkulu Rüyası: Karın Ağrısı Günlük beslenmede lifden zengin baklagiller (özellikle mercimek), erik (mürdüm türü), kayısı (gün kurusu), mısır, enginar (özellikle yaprakları sıyrılmalı), brokkoli gibi gıdaların tüketimi özendirilmelidir. Aynı gün içinde, kabızlığa eğilim yaratan, patates, havuç, muz, soyulmuş elma, makarna ve pirinçli yiyecekler birlikte tüketilmemelidir. KABIZ OLMAMAK İÇİN BU YİYECEKLER DAHA FAZLA TÜKETİLMELİDİR
EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ~ 46 ÇOCUKLARIN KABIZLIK SORUNUNDA İLAÇ SON ÇÖZÜMDÜR... İlaç son çözümdür. Çocuklarda bağırsaktan emilmeyen, kas-sinir sistemini etkilemeyen, alışkanlık yapmayan ilaçlar (laktüloz, sorbitol, sıvı parafin, mağnezyum, fosfor) kullanılır. Bu ilaçlar; bağırsaklar her sabah otomatik boşalana kadar, gerekirse aylarca, kullanılmalıdır. Kısa süreli kullanıp kesilirse sorun tekrarlar. Her türlü tedbire rağmen düzelmeyen ve gelişme geriliğine (boy kısalığı) neden olan kabızlıkta, kalın bağırsak sinir sistemi bozuklukları intestinal nöronal displazi (IND) ve Hirschsprung hastalığı araştırılmalıdır. 20
Çocukların ve Hekimlerin Korkulu Rüyası: Karın Ağrısı NORMAL KALIN BAĞIRSAKLAR HİRSCHSPRUNG HASTALIĞINDA KALIN BAĞIRSAĞIN SON KISMINDA DARALMA ve ÜSTÜNDE GENİŞLEME Karın İçi Lenf Bezlerinin Şişmesi (Mezenter Adenit) Çocukların, tüm yaşlarda, en sık geçirdiği enfeksiyonlar üst solunum yoluna aittir. Nezle, grip, bademcik iltihabı (tonsillit), farenjit gibi durumlarda, sadece boğaz çevresi lenf bezleri değil, karın içi lenf bezleri de şişer. Normalde 3-5 milimetre boyutlarında olan bezeler 1-1.5 cm. kadar büyüyebilir. Bu şişmeler karın zarını etkileyerek, apandisiti taklit eder ve şiddetli karın ağrısına neden olur. Bu durum hekimler için adeta korkulu bir rüyadır. Yanlış tanı ameliyatla sonuçlanabilir. 21
EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ~ 46 BADEMCİK İLTİHABI BOYUNDAKİ LENF BEZELERİ LENF ADENİT 22
Yayımlanmış Kitaplarımız Hipertansiyon Osteoporoz (Kemik Erimesi) Düşmeler ve Önlenmesi Obezite Meme Kanseri Cerrahisine Bağlı Lenfödem
Yayımlanmış Kitaplarımız Kan Yağları ve Kalbimiz Her Yaş İçin Spor ve Sağlık Diyabetik Ayak Sağlıklı Beslenme Varis
Yayımlanmış Kitaplarımız Göğüs Ağrısı, Kalp Krizi, Aspirin Kullanımı Herediter Anjioödem Kanın Pıhtılaşmasını Önleyen İlaçlar ve Kalbiniz, Atriyal Fibrilasyonlu Yaşam Kalp Yetersizliği ile Yaşamak, Kalp Pili İle Yaşamak, Kalp İlaçlarını Nasıl Kullanalım Kalp Hastalığında Cinsel Yaşam/Şeker Hastalığı/ İnme Teşhis ve Ameliyatsız Tedavi
Yayımlanmış Kitaplarımız Mitral Kapak Sarkması Nedir? Koroner Arter Baypas Ameliyatınız, Kalp Kapağı Ameliyatınız Damar Sertliği ve Risk Faktörleri Guatr ve Tiroid Hastalıkları Diyabetim ve Ben Çocuklarda Yanık ve Korunma Yolları
Yayımlanmış Kitaplarımız Sünnet Çocuklarda Fıtık ve İnmemiş Testis Sağlığımız ve Genetik Uyku Bozuklukları ve Tedavi Yaklaşımları Şaşılık ve Tedavisi
Yayımlanmış Kitaplarımız Kadınlarda İdrar Kaçırma Şikayeti ve Tedavi Yöntemleri Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar Sağlıklı Beslenme ve Zeytinyağı Sjögren Sendromu Nedir? (Kuru Göz-Kuru Ağız) İşitme Kayıpları
Yayımlanmış Kitaplarımız Sağlık İçin Vazgeçilmez Kaynak: SU Sağlık İçin Süt İçin İnsanoğlunun Evrimsel Sağlık Sorunu Çölyak Hastalığı Glutensiz Yaşam Biçimi Ses Kısıklığı ve Nedenleri
Yayımlanmış Kitaplarımız Vertigo (Baş Dönmesi) Çocukluk Çağında Epilepsi Kefir Sağlığıma Kefil Akciğer Kanseri Doğum Sonrasında Anne ve Bebek Sağlığı
Yayımlanmış Kitaplarımız Çocukluk Yaş Grubu İdrar Yolu Enfeksiyonunu Ne Kadar Biliyoruz? İlkyardım En Tehlikeli Deri Kanseri: Melanom Bebek ve Çocukların 1001 Yüzlü Hastalığı: REFLÜ Kronik Böbrek Hastası Olmak
Yayımlanmış Kitaplarımız Çocukların ve Hekimlerin Korkulu Rüyası: Karın Ağrısı Yapay Kalp
Yayıma Hazırlanan Kitaplarımız Eyvah! Grip Oldum Kalp Nakli