Akciğer Kanseri. Bornova - İZMİR
|
|
- Koray Bilgin
- 8 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1
2
3 Akciğer Kanseri Prof. Dr. Ufuk ÇAĞIRICI Prof. Dr. Alpaslan ÇAKAN Uzm. Dr. Ayşe Gül ERGÖNÜL Uzm. Dr. Ali ÖZDİL Dr. İlker AKÇAM Dr. Yeliz EROL Dr. Huriye Gülistan BOZDAĞ Dr. Önder KAVURMACI Bornova - İZMİR
4 EGE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HALK KİTAPLARI SAĞLIK SERİSİ Akciğer Kanseri Editörler: Prof.Dr.Ufuk ÇAĞIRICI & Prof.Dr.Alpaslan ÇAKAN Uzm. Dr. Ayşe Gül ERGÖNÜL Uzm. Dr. Ali ÖZDİL Dr. İlker AKÇAM Dr. Yeliz EROL Dr. Huriye Gülistan BOZDAĞ Dr. Önder KAVURMACI Kasım 2013, Birinci baskı ISBN: Bu kitabın tüm yayın hakları Ege Üniversitesi ne aittir. Kitabın tamamı ya da hiçbir bölümü yazarının önceden yazılı izni olmadan elektronik, optik, mekanik ya da diğer yollarla kaydedilemez, basılamaz, çoğaltılamaz. Ancak kaynak olarak gösterilebilir. Proje Üst Yöneticileri Ege Üniversitesi Rektörü: Prof. Dr. Candeğer Yılmaz EÜ Tıp Fakültesi Dekanı: Prof. Dr. Kamil Kumanlıoğlu Yayın Yönetmenleri: Prof. Dr. Ayşenur Oktay, Prof. Dr. Tahir Yağdı Yayın Alt Kurulu Başkanı: Prof. Dr. Ufuk Çağırıcı Sağlık Kitapları Serisi Çalışma Grubu: Prof. Dr. Elvan Erhan, Prof. Dr. Mehtap Çınar, Prof. Dr. Alpaslan Çakan Koordinasyon: EÜ Tıp Fakültesi Yayın Bürosu Kapak İllüstrasyonu: Merve Evren Sayfa Tasarım: Hülya Sezgin Fotoğraf: BİTAM Basım Yeri: Ege Üniversitesi Basımevi Bornova, İZMİR Tel : e-posta : bsmmd@mail.ege.edu.tr
5 Değerli Okuyucumuz; Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi; 2012 yılının sonu itibariyle 500 öğretim üyesi, 600 e yakın araştırma görevlisi, 2000 in üzerinde tıp öğrencisi ile yaklaşık 2000 yataklı hastanede eğitim, öğretim ve araştırma yapmakta ve sağlık hizmeti vermektedir. Bu dönemde yaklaşık 900 bin poliklinik hastasına ve 54 bin yatan hastaya tedavi uygulanmış, 2750 doğum gerçekleştirilmiş, 80 bin acil servis hizmeti verilmiştir. Ülkemizin en büyük sağlık kurumlarından olan fakültemiz hastanesinde 2011 yılında 16 bin olan özellikli ameliyat sayısı 2012 yılında yaklaşık 18 bine çıkmıştır. Verilen sağlık hizmetleri yanında Öğretim Üyelerimizin ulusal ve uluslararası dergilerde 1 yıl içinde yayınlanan bilimsel makale sayısı 800'ün üzerindedir. Bu rakamlar Ege Üniversitesi Tıp Fakültesini ülkemizin en büyük sağlık kurumlarından birisi yapmaktadır. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi nin en önemli vizyon ve misyonunu toplumsal sorumluluk bilinci oluşturmaktadır. Bu bilinçle çalışan Ege Tıp topluma nitelikli ve kaliteli sağlık hizmeti vermekte; Toplum Sağlığı Hizmeti ni diğer tüm görevlerinin üzerinde tutmaktadır. Ege Tıp Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı, Türkiye de bir ilk olarak ve 11 yıldır Sağlık Halk Kongresi düzenleyerek toplum sağlığı için hizmet anlayışını gerçek bir bilgilendirme, uygulama ve deneyim paylaşımı şeklinde sürdürmektedir. Bilimsel araştırmalarla elde edilen bilgilerin kalıcılığı ve yaşama geçirilmesi; bunların başvuru kaynağı belgelere dönüştürülmesi ile sağlanır. Ege Tıp Halk Kitapları Sağlık Serisi bu anlayışımızın bir ürünüdür. Bu seride III
6 yayınlanan kitaplarımızın önemi ve farkındalık yaratacak temel özelliği; ülkemizin önceliğinde olan güncel sağlık konuları yanında; güncelliğini yitirmiş olsalar bile, ciddi bir sağlık sorunu olduğunu düşündüğümüz konuları da ele almış olmalarındadır. Ege Tıp Halk Kitapları Sağlık Serisi yazarlarının tümü Ege Üniversitesi nde görev yapan ve konusunda uzman öğretim üyeleridir. Serideki kitapların konu seçimleri ve içeriklerinin hazırlanmasında birden çok bilim insanının görüşlerinin yansıtılması sağlanmıştır. Seride yayınlanan kitaplardaki grafik ve fotoğraflar çoğunlukla kurumumuzun ürünüdür. Serimizin dil editörü her kitabı sadelik ve anlaşılabilirlik yönünden incelemektedir. Neden böyle bir seriye gereksinim duyulmuştur? Sağlık konularında dolaşımda olan, kolay ulaşılan ve günlük yaşamda kullanılan bilgilerin çoğunun gerçek bilimsel bilgi olup olmadığı kaygısı, bilim insanları olarak bizleri daha da sorumlu davranmaya ve güven sarsılmasına neden olan özensizliklerden uzak durmaya sevk etmektedir. Birçok konuda doğru ve güvenilir bilginin üretimi ve yayılması üniversitelerin öncelikli görevleri arasındadır yılı kitaplarımız Daha İyi Bir Dünya İçin Yeni Yollar, Herkes İçin Sağlık EXPO 2020 Aday Şehir İzmir e adanmıştır. Saygılarımızla... Prof. Dr. Kamil Kumanlıoğlu Prof. Dr. Candeğer YILMAZ Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Ege Üniversitesi Dekanı Rektörü IV
7 Prof. Dr. Ufuk ÇAĞIRICI 1962 yılında İzmir de doğmuştur yılında Bornova Anadolu Lisesinden, 1986 yılında da Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi nden mezun olmuştur. Zorunlu hizmetini Tunceli ilinde tamamladıktan sonra Göğüs Cerrahisi ihtisasına İzmir Göğüs Hastalıkları ve Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesinde başlamıştır yılında uzman olmuş ve aynı hastanede başasistan kadrosuna atanmıştır yılında Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Cerrahisi Anabilim Dalı nda uzman olarak çalışmaya başlamıştır yılında yardımcı doçent, 2001 yılında doçent, 2007 yılında da profesör ünvanını almıştır. Halen Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Cerrahisi Anabilim Dalında öğretim üyesi olarak çalışmaktadır. Prof. Dr. Alpaslan ÇAKAN 1964 yılında Bolu da doğmuştur. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden 1987 yılında birincilik derecesi ile mezun olmuştur. Göğüs Cerrahisi uzmanlık eğitimini İzmir Göğüs Hastalıkları ve Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi I. Göğüs Cerrahisi Kliniğinde tamamlayarak 1992 yılında uzman olmuştur yılında Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Cerrahisi Anabilim Dalında çalışmaya başlamıştır yılında doçent, 2011 yılında profesör kadrosuna atanmıştır. Halen Göğüs Cerrahisi Anabilim Dalında öğretim üyesi olarak çalışmaktadır. V
8 Uzm. Dr. Ayşe Gül ERGÖNÜL 1976 yılında Bilecik te doğmuştur yılında Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden mezun olmuştur. Mardin de pratisyen hekim olarak çalışmıştır. Göğüs cerrahisi uzmanlık eğitimini İstanbul Yedikule Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi III. Göğüs Cerrahisi Kliniğinde tamamlayarak 2006 yılında uzman olmuştur. Artvin Devlet Hastanesinde zorunlu devlet hizmetini tamamlamış ve 2009 yılından bu yana Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Cerrahisi Anabilim Dalında uzman olarak çalışmaktadır. Uzm. Dr. Ali ÖZDİL 1976 yılında Ankara da doğmuştur yılında Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi nden mezun olmuştur. Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalında iki yıl araştırma görevlisi olarak çalıştıktan sonra, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Cerrahisi Anabilim Dalında uzmanlık eğitimine başlamıştır yılında göğüs cerrahisi uzmanı olmuştur. Tunceli Devlet Hastanesi'nde zorunlu hizmetini tamamladıktan sonra, Manisa Turgutlu Devlet Hastanesi'nde görev yapmış ve 2012 yılından beri Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Cerrahisi Anabilim Dalında uzman olarak çalışmaktadır. VI
9 Dr. İlker AKÇAM 1981 yılında İzmir de doğmuştur yılında Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden mezun olmuştur. Zorunlu hizmetini İstanbul 112 Biriminde tamamlamıştır. Bir süre Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Cerrahisi Anabilim Dalında araştırma görevlisi olarak çalıştıktan sonra 2008 yılında Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Cerrahisi Anabilim Dalında uzmanlık eğitimine başlamış olup, halen aynı kurumda araştırma görevlisi olarak çalışmaktadır. Dr. Yeliz EROL 1979 yılında Yozgat ta doğmuştur. İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden 2004 yılında mezun olmuştur. Zorunlu hizmetini Adıyaman da tamamlamıştır yılında Tıpta Uzmanlık Sınavını kazanarak Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Cerrahisi Anabilim Dalında uzmanlık eğitimine başlamış olup, halen aynı anabilim dalında araştırma görevlisi olarak çalışmaktadır. Dr. Huriye Gülistan BOZDAĞ 1984 yılında Denizli de doğmuştur yılında Afyon Kocatepe Üniversitesi Tıp Fakültesi nden mezun olmuştur. Tıpta uzmanlık sınavını kazanarak 2009 yılında Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Cerrahisi Anabilim Dalı nda uzmanlık eğitimine başlamıştır. Halen aynı kurumda araştırma görevlisi olarak çalışmaktadır. VII
10 Dr. Önder KAVURMACI 1985 yılında Erzurum da doğmuştur yılında Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden mezun olmuştur Tıpta Uzmanlık Sınavını kazanarak Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Cerrahisi Anabi lim Dalı nda uzmanlık eğitimine başlamış olup, halen aynı kurumda araştırma görevlisi olarak çalışmaktadır. VIII
11 İÇİNDEKİLER Giriş 1 1. Akciğer Kanseri Nasıl Bir Hastalıktır? Akciğer Kanseri Kimlerde Görülür? Akciğer Kanserine Yol Açan Nedenler Akciğer Kanserinin Belirtileri Akciğer Kanserinde Tanı Yöntemleri Akciğer Kanserinin Evreleri Akciğer Kanserinde Erken Tanının Önemi Akciğer Kanseri Nasıl Tedavi Edilir? Akciğer Kanserinde Tedavi Sonuçları Akciğer Kanserinden Korunma...49 Kaynaklar...53
12
13 GİRİŞ Akciğer Kanseri Günümüzde insan, dolayısıyla halk sağlığı ve toplum mutluluğunu tehdit eden birçok hastalık ortaya çıkmaktadır. Bunların bir kısmı önlenebilir hastalıklardır. Sigara kullanımı sonucunda ortaya çıkan solunum sistemi hastalıkları bu konuda verilebilecek en iyi örnektir. Alışkanlık halini alan sigara kullanımı ne yazık ki, yıllar sonra ciddi akciğer hastalıklarına yol açmaktadır. Sigara kullanımının akciğer kanserinin en önemli nedeni olduğu artık çok iyi bilinmektedir. Üniversitemizin halkımızı sağlık konusunda bilinçlendirmek amacıyla hazırladığı Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ne, güncel bir sorun olan akciğer kanseri konusunda, Göğüs Cerrahisi Anabilim Dalı öğretim üyesi, uzman ve araştırma görevlileri olarak katkıda bulunmak istedik. Bu kitapçıkta akciğer kanseri açısından risk grubunda olan kişiler, kansere yol açan faktörler, hastalığın belirtileri, tanı yöntemleri, erken tanının önemi, hastalığın evresine göre seçilecek tedavi yöntemleriyle bunların sonuçları ve en önemlisi akciğer kanserinden korunma yöntemleri konusunda bilgi verilmeye çalışılmıştır. Başka organlardan kaynaklanan her türlü kanser, son döneme geldiğinde, akciğerlere yayılabilmektedir. Bu tür akciğer kanserlerine ikincil (sekonder, metastatik) akciğer kanseri adı verilmektedir. Size sunulan bu kitapçıkta, akciğerin kendi dokusundaki hücrelerden kaynaklanan (primer, birincil) akciğer kanserine yer verilmiştir. Akciğer kanseri konusundaki bilgiler size sunulmaya çalışılanlar ile sınırlı değildir. Akciğer kanseri varlığından 1
14 EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ~ 39 şüphe edilmesi, tanısal inceleme yapılabilmesinin ilk basamağıdır. Daha ayrıntılı bilgi ve önerileri, başvurduğunuz göğüs hastalıkları ya da göğüs cerrahisi hekiminden alabilirsiniz. Bu kitapçığı okumanızın ve bilgileri risk grubundaki sigara içen yakınlarınızla paylaşmanızın; hem toplumsal bilinçlenme açısından, hem de akciğer kanserinin erken tanısı açısından yarar sağlayacağı düşüncesindeyiz. Sağlıklı, mutlu günler dileklerimizle. Editörler: Prof. Dr. Ufuk ÇAĞIRICI Prof. Dr. Alpaslan ÇAKAN 2
15 Akciğer Kanseri 1. AKCİĞER KANSERİ NASIL BİR HASTALIKTIR? Kanser Nedir? Bilindiği gibi vücudun temel canlı birimi hücredir. Her organ farklı tip ve sayıdaki hücrenin, hücreler arası destek dokusu ile bir arada toplanmasından oluşur. Her bir hücre tipi, belirli özel işlevlerini gerçekleştirebilmek üzere, diğerlerinden farklı özelliklere sahiptir. Örneğin 25 trilyon alyuvar solunan havadan aldığımız oksijeni, diğer organlarımıza taşımakla görevlidir. Ancak vücutta 75 trilyon kadar hücre daha bulunur. Her hücre kendi özelliklerini belirleyen DNA ve RNA adı verilen genleri içerir. Herhangi bir hasarlanma sonrası ölen hücrelerin yerini ne kadar sayıda ve hangi çeşit hücrenin alacağı bu genler tarafından belirlenir. Hasarlı veya ölen hücrelerin yeri, sağlıklı olan hücrelerin bölünerek çoğalması ile oluşan yeni hücreler ile doldurulur. Bu bölünme mitoz bölünme olarak adlandırılır ve bir hücrenin ikiye bölünerek, kendisi ile aynı özellikleri sergileyen, iki yeni hücre oluşturması ile sonuçlanır (Şekil-1a). Hasarlı dokuyu onarmaya yetecek kadar yeni hücre oluştuğunda, gerek hücre içerisinde az önce bahsedilen DNA uyarımı ile, gerekse hücreler arasında iletişimi sağlayan özel birimlerin uyarı- 3
16 EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ~ 39 ları ile bölünme işlemi sonlandırılır. Sonuçta hasar, aynı özellikteki hücrenin, sadece yeterli miktarda bölünerek çoğalması ile giderilmiş olur. Kanserde bu düzen tamamen bozulmuştur. Kanserli hücreler ortada hasarlı bir doku olmasa bile; yukarıda bahsedilen tüm kontrol mekanizmalarından bağımsız, durdurulamaz bir biçimde bölünürler. Gerek hücreler arası iletişim mekanizmaları, gerek vücudumuzda kanserli hücreler ile başa çıkmak için görevlendirilmiş diğer hücreler ve genler bu kontrolsüz çoğalma işlemine engel olamazlar. Kanserli hücrelerin DNA larında bozukluk olduğu; bölünme sonrası oluşan yeni hücrelerin, dokuyu oluşturan diğer hücrelere benzemediği ortaya konmuştur. Sonuçta kontrolsüz çoğalan kanser hücreleri bir araya gelerek, işlev göstermeyen, asıl dokuya benzemeyen, gittikçe büyüyen bir kitle oluşturur (Şekil-1b). Bu kitle, ur (tümör) terimi ile ifade edilir. Başka bir deyişle tümör, kontrolsüz çoğalan hücrelerin bir araya gelmesiyle; akciğer grafisi, bilgisayarlı tomografi veya operasyon sırasında gözle görülebilecek boyuta ulaşmış, normal organ yapısına benzemeyen yeni oluşumdur (Şekil-2). Kanserli hücreler hangi dokudan köken alırsa, oluşan kanser de ona göre isimlendirilmektedir. Bazen bu hücreler köken aldıkları organa sınırlı kalmayıp çoğalmaya devam ederek kan veya lenf dolaşımına katılırlar. Dolaşıma katılan bu hastalıklı hücre, vücudun başka bir organına ulaşır ve bölünerek çoğalmasına bu yeni organda devam eder. Böylece farklı bir organda aynı tümörün oluşmasına sebep olur. Bu yol ile hastalığın diğer organlara yayılmasına metastaz adı verilir. 4
17 Akciğer Kanseri Şekil-1a. A hücresi; hasarlı bir yapıyı onarmak için ikiye bölünen bir hücreyi temsil etmektedir. Bölünme sonrası A hücresi ile aynı özelliklere sahip iki yeni hücre oluşur, bu işlem hasar onarılana kadar devam eder, sonra kontrol mekanizmaları ile durdurulur. Eğer bölünme sonrası bir etkene bağlı olarak kanser hücresi oluşur ise (aynı şekilde 2 numara ile gösterilen hücre) vücudun savunma sistemleri tarafından yok edilir (vücut tarafından yok edilen kanser hücresi, şekilde 1 numara ile gösterilmiştir). Şekil-1b. B hücresi ise; oluşturduğu organa benzemeyen, hasarlı bir hücrenin, durdurulamaz bölünmesi gösterilmiştir. Sonuçta bu kanser hücreleri o kadar artar ki, oluşturdukları yapı tümör olarak adlandırılır. 5
18 EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ~ 39 Şekil-2. Ameliyat sırasında elde edilen bir görüntü. Normal doku üzerinde, o dokuya benzemeyen, etrafına ışın tarzında uzantılar gösteren, beyaz renkli, sert kıvamlı, etraf dokuya sıkıca yapışıklık gösteren bir akciğer tümör dokusu, ok ile gösterilmektedir (Klinik Arşivimizden). Akciğer Kanseri Akciğerlerimiz farklı görevleri olan çeşitli hücrelerden oluşmuştur. Örneğin hava alışverişini sağlayan ve akciğerlerin büyük bir kısmını oluşturan alveol denilen hava keseciklerinin içi farklı bir hücre çeşidi tarafından oluşturulurken; akciğerlerimize hava gelişini sağlayan nefes borusu ile hava yolları farklı hücrelerden oluşmuştur (Şekil-3). 6
19 Akciğer Kanseri Nefes borusu Akciğer Hava kesecikleri (alveol) Şekil-3. Solunum yolları ile alveol adı verilen hava keseciklerinin şematik görünümü. Birbirinden farklı hücrelerce oluşturulan tümörler de farklı adlandırılır. Yine bu tümörlerin büyüme hızları, yayılma oranları, radyolojik incelemelerdeki görünümleri, tedaviye verdikleri cevap özellikleri de farklıdır. Tümörün hangi kanser türüne ait olduğu çoğu kez tümörden herhangi bir yol ile alınan biyopsinin uzman patologlar tarafından incelenmesi ile anlaşılır. Alınan biyopsi örneği ile hem tanı konulmakta, hem de yapılan sınıflama ile hastanın tanı sonrası tedaviye vereceği cevap gibi önemli konularda bilgi edinilmektedir. 7
20 EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ~ 39 Dünya Sağlık Örgütü nün yaptığı sınıflamaya göre akciğer kanserleri, malign epitelyal tümörler başlığı altında, başlıca 8 gruba ayrılmıştır: 1.Skuamöz hücreli kanser, 2. Küçük hücreli kanser, 3. Adenokanser, 4. Büyük hücreli kanser, 5. Adenoskuamöz kanser, 6.Sarkomatoid kanser, 7. Karsinoid tümör ve 8. Tükrük bezi benzeri kanser. Akciğer Kanserinin Önemi Sağlık Bakanlığı nca 2008 yılında yapılan ve ülkemizdeki ölüm nedenlerini araştıran bir çalışmada, dolaşım sistemi hastalıklarına bağlı ölüm oranı %34.3, kanserlere bağlı ölüm oranı %15.3 ve solunum sistemi hastalıklarına bağlı ölüm oranı %11.4 olarak bildirilmiştir. Görüldüğü üzere kanserlere bağlı ölüm oranı ikinci sırayı almaktadır. Uluslararası Kanser Araştırma Ajansının kayıtlarına göre, akciğer kanseri dünya genelinde en sık görülen ve en sık ölüme sebebiyet veren kanser tipidir. Ülkemizde en sık görülen ilk on kanser sıralaması; akciğer, meme, mide, kalın bağırsak, mesane, prostat, kan, beyin ve sinir sistemi kanseri, yemek borusu ve lenf bezi kanserleri şeklindedir. Yine aynı verilerle bu kez ölüme sebebiyet verme açısından değerlendirme yapıldığında sıralama akciğer, mide, kalın bağırsak, meme kanseri şeklindedir. Cinsiyet göz önüne alındığında, erkeklerde akciğer kanserinin en sık izlendiği, bunu sırasıyla mide, prostat, kalın bağırsak ve mesane kanserlerinin takip ettiği; kadınlarda ise en sık görülen kanserin meme kanseri olduğu, bunu sırasıyla mide, kalın bağırsak ve akciğer kanserinin izlediği bildirilmektedir. 8
21 Akciğer Kanseri Ülkemizde 2008 yılında akciğer kanseri tanısı alan erkek hastanın sinin bu kanser nedeniyle hayatını kaybettiği bildirilmiştir. Yine aynı yıl akciğer kanseri tanısı alan kadın hastanın u kanser nedeni ile yaşamını yitirmiştir. Akciğer kanseri görülme sıklığı gittikçe artan önemli bir sağlık sorunudur. Tedavi alanındaki tüm gelişmelere rağmen, kesin tedavi sadece erken dönemde tespit edilebilen hastalarda uygulanan cerrahi tedavidir. Akciğer kanserindeki risk faktörlerinin, korunma yollarının ve tedavisinin, sağlık çalışanları dışında da bilinmesinin, bu hastalıkla başa çıkma konusunda önemli bir adım olacağı kanısındayız. 9
22 EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ~ 39 10
23 Akciğer Kanseri 2. AKCİĞER KANSERİ KİMLERDE GÖRÜLÜR? Akciğer kanseri, erkeklerde ve kadınlarda en sık ölüme neden olan kanser türüdür. Dünyada her yıl yaklaşık 1 milyon erkek ve 400 bin kadın akciğer kanserine yakalanmakta; 1.2 milyon insan bu sebepten yaşamını kaybetmektedir li yıllarda daha çok gelişmiş ülkelerde görülürken, günümüzde gelişmekte olan ülkelerde daha sık izlenmektedir. Akciğer kanseri erkeklerde kadınlarda göre 2.4 kat daha fazla görülmektedir. Bunun nedeni erkeklerin sigara içme alışkanlığının kadınların göre daha fazla olduğu şeklinde açıklanabilir. Ancak kadınlarda akciğer kanseri görülme sıklığı hızla artmaktadır. Yüzyıl öncesinde çok az görülen bu kanser türünün günümüze kadar artış göstermesinde, artan hava kirliliği, endüstri ve sanayinin oluşturduğu zararlar, yolların asfaltlanması, otomobil sayısındaki artış, dünya savaşları ve dünya çapında görülen yaygın akciğer enfeksiyonları sorumlu olarak gösterilse de, akciğer kanserinin en önemli sebebinin sigara içiciliği olduğu kanıtlanmıştır. Sadece aktif sigara içmek değil, pasif sigara içiciliği denilen, sigara dumanına maruz kalmak bile bu kansere yol açabilmektedir. Yine sigara ile birlikte tüm tütün mamullerinin (puro, pipo, nargile) de aynı kanser yapıcı etkiyi doğurabildiği kanıtlanmıştır (Şekil-4). 11
24 EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ~ 39 Şekil-4. Akciğer kanserinin en temel nedeni: Sigara tüketimi! Sigara içenler içmeyenlerle karşılaştırıldığında, tütün kullananlarda akciğer kanseri gelişme riski 20 kat fazladır. Sigaraya başlama yaşı, günlük ortalama tüketilen sigara sayısı, tüketim süresi, kaç yıl önce sigaranın bırakıldığı, tütün ürününün türü, dumanı içine çekme şekli önem arzetmektedir. Hangi yaşta olursa olsun, sigarayı bırakmanın akciğer kanseri gelişme riskini azalttığı 50 yıl süren bir çalışma sonucunda ortaya konmuştur. Bu nedenle sigarayı bırakmak için hiçbir zaman geç değildir. Yaş ilerledikçe akciğer kanserinin görülme oranı da artmaktadır. Örneğin 45 yaş altında nadiren ortaya çıkarken, yaşları arasında daha sık izlenmektedir. 12
25 Akciğer Kanseri Gelişen sosyoekonomik koşullarla birlikte, günümüzde ortalama hayat süresinin arttığı göz önünde bulundurulmalıdır. Aylık gelir düzeyi ve eğitim düzeyi düşük kişilerde sadece sigara tüketimi değil, daha bir çok etken (kötü ve dengesiz beslenme, olumsuz işyeri şartları, çevredeki kanser yapıcı etkenlere maruziyet) gibi akciğer kanserinin daha yüksek oranda ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Dünyanın birçok ülkesinde akciğer kanseri sıklığı, kentsel bölgelerde kırsal bölgeden daha fazladır. Buna sebep olarak hava kirliliği ve stres gösterilmektedir. Ancak bunların kanser gelişimi açısından zayıf bir ilişki olabileceği bildirilmektedir. Yeterince havalandırılmamış mekanlarda biriken radyasyona neden olan radon gazı, elektromanyetik dalga yayan cihazlar ile aşırı temas, İç Anadolu da sıva - harç amaçlı veya sanayide yalıtım maddesi olarak kullanılan asbest ve türevleri, işyerlerinde mesleki maruziyet olarak aşırı duman ve kimyasal maddelerin solunması akciğer kanserine neden olabilmektedir. Kronik bronşit, amfizem, astım gibi kronik tıkayıcı akciğer hastalığı bulunan kişilerde değişik oranlarda akciğer kanseri birlikteliği saptanmıştır. 13
26 EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ~ 39 14
27 Akciğer Kanseri 3. AKCİĞER KANSERİNE YOL AÇAN NEDENLER Akciğer kanseri, 20. yüzyılın başlarında nadir görülen bir hastalık iken, sigara içme alışkanlığındaki artışa paralel olarak sıklığı giderek artmıştır. Günümüzde dünyada en sık görülen kanser türü haline gelmiştir. Akciğer kanserine yol açan nedenlerin başında sigara içilmesi gelmektedir. Tütün ve tütün ürünlerinin tüketimi, akciğer kanseri gelişiminde bilimsel olarak kanıtlanmış birinci sıradaki risk faktörüdür. Tüm akciğer kanserlerinin %80-90 ı tek başına sigaraya bağlıdır. Sigaraya ne kadar genç yaşta başlamışsanız ve ne kadar çok sigara içiyorsanız o kadar fazla risk altındasınız demektir. Sigara içen bir kişinin akciğerindeki temizlenme fonksiyonları bozulur. Sigaradaki kanser gelişiminden sorumlu olan zararlı maddeler (biz bunlara kanserojen adını veriyoruz), akciğer ve bronşlardaki hücrelere zarar vererek kansere neden olur. Sigara dumanında den fazla tehlikeli kimyasal madde bulunmaktadır (Şekil-5). Bu kimyasal maddelerin yaklaşık 80 kadarı akciğer kanseri gelişiminden sorumludur. Kansere yol açan bu maddelerin yanı sıra, sigarada yüksek düzeyde bağımlılığa yol açan nikotin ile sigaranın tadını daha iyi hale getirmek için eklenmiş olan birçok kimyasal katkı maddesi yer almaktadır. 15
28 Akciğer Kanseri Not: 57
29 Yayımlanmış Kitaplarımız Hipertansiyon Osteoporoz (Kemik Erimesi) Düşmeler ve Önlenmesi Obezite Meme Kanseri Cerrahisine Bağlı Lenfödem
30 Yayımlanmış Kitaplarımız Kan Yağları ve Kalbimiz Her Yaş İçin Spor ve Sağlık Diyabetik Ayak Sağlıklı Beslenme Varis
31 Yayımlanmış Kitaplarımız Göğüs Ağrısı, Kalp Krizi, Aspirin Kullanımı Herediter Anjioödem Kanın Pıhtılaşmasını Önleyen İlaçlar ve Kalbiniz, Atriyal Fibrilasyonlu Yaşam Kalp Yetersizliği ile Yaşamak, Kalp Pili İle Yaşamak, Kalp İlaçlarını Nasıl Kullanalım Kalp Hastalığında Cinsel Yaşam/Şeker Hastalığı/ İnme Teşhis ve Ameliyatsız Tedavi
32 Yayımlanmış Kitaplarımız Mitral Kapak Sarkması Nedir? Koroner Arter Baypas Ameliyatınız, Kalp Kapağı Ameliyatınız Damar Sertliği ve Risk Faktörleri Guatr ve Tiroid Hastalıkları Diyabetim ve Ben Çocuklarda Yanık ve Korunma Yolları
33 Yayımlanmış Kitaplarımız Sünnet Çocuklarda Fıtık ve İnmemiş Testis Sağlığımız ve Genetik Uyku Bozuklukları ve Tedavi Yaklaşımları Şaşılık ve Tedavisi
34 Yayımlanmış Kitaplarımız Kadınlarda İdrar Kaçırma Şikayeti ve Tedavi Yöntemleri Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar Sağlıklı Beslenme ve Zeytinyağı Sjögren Sendromu Nedir? (Kuru Göz-Kuru Ağız) İşitme Kayıpları
35 Yayımlanmış Kitaplarımız Sağlık İçin Vazgeçilmez Kaynak: SU Sağlık İçin Süt İçin İnsanoğlunun Evrimsel Sağlık Sorunu Çölyak Hastalığı Ses Kısıklığı ve Nedenleri Vertigo (Baş Dönmesi)
36 Yayımlanmış Kitaplarımız Çocukluk Çağında Epilepsi Kefir Sağlığıma Kefil Akciğer Kanseri
37 Yayıma Hazırlanan Kitaplarımız Glutensiz Yaşam Biçimi Doğum Sonrasında Anne ve Bebek Sağlığı
38
39
40
Vertigo (Baş Dönmesi)
Vertigo (Baş Dönmesi) Prof. Dr. Tayfun KİRAZLI Prof. Dr. Cem BİLGEN Yrd. Doç. Dr. Kerem ÖZTÜRK Uzm. Dr. Sercan GÖDE Uzm. Dr. İsa KAYA Dr. Halil İbrahim MAVİLİ Bornova - İZMİR EGE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ
DetaylıSjögren Sendromu Nedir? (Kuru Göz-Kuru Ağız)
Sjögren Sendromu Nedir? (Kuru Göz-Kuru Ağız) Prof. Dr. Yasemin KABASAKAL Doç. Dr. Gonca KARABULUT Bornova - İZMİR EGE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HALK KİTAPLARI SAĞLIK SERİSİ 29 Sjögren Sendromu Nedir?
DetaylıOsteoporoz (Kemik Erimesi)
Osteoporoz (Kemik Erimesi) Prof. Dr. Füsun SAYGILI Prof. Dr. Candeğer YILMAZ Uzm. Dr. Banu Şarer YÜREKLİ Bornova - İZMİR EGE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HALK KİTAPLARI SAĞLIK SERİSİ Osteoporoz (Kemik Erimesi)
DetaylıDiyabetik Ayak. Doç. Dr. Şevki ÇETINKALP Prof. Dr. Candeğer YILMAZ. Bornova - İZMİR
Diyabetik Ayak Doç. Dr. Şevki ÇETINKALP Prof. Dr. Candeğer YILMAZ Bornova - İZMİR EGE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HALK KİTAPLARI SAĞLIK SERİSİ 8 Diyabetik Ayak Doç. Dr. Şevki ÇETİNKALP Prof. Dr. Candeğer
DetaylıDüşmeler ve Önlenmesi. Doç. Dr. Sibel EYİGÖR Prof. Dr. Berrin DURMAZ Uzm. Dr. Sevnaz ŞAHİN
Düşmeler ve Önlenmesi Doç. Dr. Sibel EYİGÖR Prof. Dr. Berrin DURMAZ Uzm. Dr. Sevnaz ŞAHİN Bornova - İZMİR /2011 EGE TIP SAĞLIK KİTAPLARI SERİSİ Düşmeler ve Önlenmesi Doç. Dr. Sibel EYİGÖR Prof. Dr. Berrin
DetaylıAKCİĞER KANSERİ. Doç.Dr.Filiz Koşar
AKCİĞER KANSERİ Doç.Dr.Filiz Koşar Akciğer Kanseri Nedir? Kanserler genellikle ilk ortaya çıktığı dokuya göre adlandırılır. Akciğer kanseri ilk önce akciğerde başlar Akciğerler göğüs boşluğumuzun büyük
DetaylıKanserin sebebi, belirtileri, tedavi ve korunma yöntemleri...
Kanser Nedir? Kanserin sebebi, belirtileri, tedavi ve korunma yöntemleri... Kanser, günümüzün en önemli sağlık sorunlarından birisi. Sık görülmesi ve öldürücülüğünün yüksek olması nedeniyle de bir halk
DetaylıKANSER TANIMA VE KORUNMA
KANSER TANIMA VE KORUNMA Uzm. Dr Dilek Leyla MAMÇU Sunum İçeriği Genel Bilgiler Dünyada ve Ülkemizdeki son durum Kanser nasıl oluşuyor Risk faktörleri neler Tedavi seçenekleri Önleme mümkün mü Sorular/
DetaylıÇOCUKLUK YAŞ GRUBU İDRAR YOLU ENFEKSİYONUNU NE KADAR BİLİYORUZ?
ÇOCUKLUK YAŞ GRUBU İDRAR YOLU ENFEKSİYONUNU NE KADAR BİLİYORUZ? Prof. Dr. Sevgi MİR Uzm. Dr. İpek KAPLAN BULUT Bornova - İZMİR EGE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HALK KİTAPLARI SAĞLIK SERİSİ 41 Çocukluk Yaş
DetaylıMEME KANSERİ HASTALARI İÇİN EL KİTABI
MEME KANSERİ HASTALARI İÇİN EL KİTABI Prof. Dr. F. Rüçhan USLU Uzm. Dr. Burcu ÇAKAR Yük. Hem. Yasemin GÜZEL Bornova - İZMİR EGE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HALK KİTAPLARI SAĞLIK SERİSİ 59 Meme Kanseri Hastaları
DetaylıHEPATİTLER (SARILIK HASTALIĞI) VE 0212 5294400 2182 KRONİK BÖBREK HASTALIKLARI VE 0212 5294400 2182
İSTANBUL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ 2013 YILI HASTA OKULU PLANI HASTANE ADI TARİH SAAT KONU EĞİTİM YERİ HASTA OKULU PROGRAMI İÇİN HASTA VE YAKINLARININ İLETİŞİM KURABİLECEKLERİ TELEFON NUMARASI HASEKİ 28/01/2013
DetaylıTÜTÜN ÜRÜNLERİNİN ZARARLARI PASİF ETKİLENİM
TÜTÜN ÜRÜNLERİNİN ZARARLARI VE PASİF ETKİLENİM TÜTÜN ÜRÜNLERİ TÜTÜN ÜRÜNLERİ TÜTÜN ÜRÜNLERİ TÜTÜN ÜRÜNLERİ TÜTÜN ÜRÜNLERİ Başlıca tütün ürünleri nelerdir? SİGARA ELEKTRONİK SİGARA PİPO PURO NARGİLE ESRAR
DetaylıAKCİĞER KANSERİ AKCİĞER KANSERİNE NEDEN OLAN FAKTÖRLER
AKCİĞER KANSERİ Akciğer kanseri; akciğerlerde anormal hücrelerin kontrolsüz olarak çoğalması sonucu ortaya çıkar. Kanser hücreleri akciğerlere, komşu dokulara veya vücudun diğer bölgelerine yayılabilir.
DetaylıMEME KANSERİ. Söke Fehime Faik Kocagöz Devlet Hastanesi Sağlıklı Günler Diler
MEME KANSERİ Söke Fehime Faik Kocagöz Devlet Hastanesi Sağlıklı Günler Diler KANSER NEDİR? Hücrelerin kontrolsüz olarak sürekli çoğalmaları sonucu yakındaki ve uzaktaki başka organlara yayılarak kötü klinik
DetaylıSİGARANIN ZARARLARI VE İÇİNDEKİ ZARARLI MADDELER
SİGARANIN ZARARLARI VE İÇİNDEKİ ZARARLI MADDELER TÜTÜN DUMANININ ZARARLARI 1 / 5 Tütün dumanına maruziyet, başkalarının içtikleri tütün ürününden soluduğumuz duman ya da yanan bir sigara, puro, pipo ve
DetaylıMeme Kanseri Cerrahisine Bağlı Lenfödem
Meme Kanseri Cerrahisine Bağlı Lenfödem Editör: Doç. Dr. Sibel Eyigör Yazarlar: Doç. Dr. Sibel Eyigör Prof. Dr. Rüçhan Uslu Bornova - İZMİR /2011 Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi
DetaylıAKCİĞER KANSERİ TANISI KONULDUKTAN SONRA NE YAPILIR HASTA NASIL TAKİP VE İDARE EDİLİR
AKCİĞER KANSERİ TANISI KONULDUKTAN SONRA NE YAPILIR HASTA NASIL TAKİP VE İDARE EDİLİR Akciğer kanseri olmak her şeyin sonu değildir. Bu hastalığı yenmek için mutlaka azimli, inançlı ve sabırlı olmanız
DetaylıSigaranın Vücudumuza Zararları
Sigaranın Vücudumuza Zararları Sigaranın vücudumuza olan zararları ve sigarayı bıraktıktan sonra vücudumuzdaki değişimler burada anlatılmaktadır. Sırt ve Bel Ağrısı: Sigara içmek bel ile ilgili hastalıkların
DetaylıSigara sağlığa zararlı olmasına rağmen birçok kişi bunu bile bile sigara kullanmaktadır. En yaygın görülen zararlı alışkanlıkların içinde en başı
Sigara sağlığa zararlı olmasına rağmen birçok kişi bunu bile bile sigara kullanmaktadır. En yaygın görülen zararlı alışkanlıkların içinde en başı çeken sigara vücuda birçok zarar vermekte ve uzun süre
Detaylı9. Sigarayı bırakma zamanı
9. Sigarayı bırakma zamanı 1 9. Sigarayı bırakma zamanı Dünyada 8 saniyede 1 can alan, yılda 4 milyon kişinin ölümüne neden olan, dünyada her 10 erişkinden birinin ölüm nedeni sayılan sigarayı bırakmak
DetaylıKan Yağları ve Kalbimiz. Prof. Dr. İnan Soydan Doç. Dr. Latife Meral Kayıkçıoğlu
Kan Yağları ve Kalbimiz Prof. Dr. İnan Soydan Doç. Dr. Latife Meral Kayıkçıoğlu Bornova - İZMİR /2011 Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi Kan Yağları ve Kalbimiz Prof. Dr. İnan
DetaylıKANSER NEDIR? TARAMA YÖNTEMLERI NELERDIR? BURSA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ KANSER ŞUBE DR.AYŞE AKAN
KANSER NEDIR? TARAMA YÖNTEMLERI NELERDIR? BURSA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ KANSER ŞUBE DR.AYŞE AKAN 2005 DEN 2030 A DÜNYADA KANSER 7 milyon ölüm 17 milyon 11 milyon yeni vaka 27 milyon 25 milyon kanserli kişi
DetaylıTütün Kullanımını ve Zararlarını Nasıl Önleyelim?
Tütün Kullanımını ve Zararlarını Nasıl Önleyelim? Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Toplum İçin Bilgilendirme Sunumları 2015 Bu sunum Arş. Gör. Dr. Nuray Uğur tarafından Prof.
DetaylıB unl a r ı B i l i yor mus unuz? MİTOZ. Canlının en küçük yapı biriminin hücre olduğunu 6. sınıfta öğrenmiştik. Hücreler; hücre zarı,
MİTOZ Canlının en küçük yapı biriminin hücre olduğunu 6. sınıfta öğrenmiştik. Hücreler; hücre zarı, sitoplazma ve çekirdekten meydana gelmiştir. Hücreler büyüme ve gelişme sonucunda belli bir olgunluğa
DetaylıUÜ-SK AİLE HEKİMLİĞİ ANABİLİM DALI HİZMET KAPSAMI
Rev. No : 03 Rev.Tarihi : 28 Şubat 2012 1 / 5 1 HİZMET KAPSAMI: Aile Hekimliği Anabilim Dalı yaş, cinsiyet, yakınma, hastalık ayrımı yapmaksızın, yaşamın bütün evrelerinde ve süreklilik içinde, sağlığın
DetaylıAlevlenmelerin en yaygın nedeni, trakeobronşiyal enfeksiyonlar ve hava kirliliğidir. Şiddetli alevlenmelerin üçte birinde neden saptanamamaktadır
Toraks Derneği, Göğüs Hastalıkları Uzmanları ve solunum hastalıkları alanında çalışan diğer uzmanlık dallarındaki hekimler tarafından 1992 de kurulan bir ulusal uzmanlık derneğidir. Toraks Derneği nin
DetaylıAKCİĞER KANSERİ Hastalar İçin Temel Bilgiler
AKCİĞER KANSERİ Hastalar İçin Temel Bilgiler Prof.Dr. Muzaffer Metintaş Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı, Eskişehir 0 222 2392979/7050-7051-7070, muzaffermetintas@gmail.com
Detaylı1-7 NİSAN KANSER HAFTASI
1-7 NİSAN KANSER HAFTASI 1-7 nisan Kanser haftası nedeniyle Halk Sağlığı Müdürü Uzm.Dr. Mustafa Nuri Ceyhan, bir açıklama da bulundu. Bu konuda ki açıklama metni aynen şöyle: 01-07 Nisan Tüm Dünyada halkı
DetaylıKelime anlamı olarak kanser, bir organ veya dokudaki hücrelerin düzensiz bir şekilde bölünüp çoğalmasıyla ortaya çıkan kötü urlara denir.
Kelime anlamı olarak kanser, bir organ veya dokudaki hücrelerin düzensiz bir şekilde bölünüp çoğalmasıyla ortaya çıkan kötü urlara denir. Genel anlamda ise kanser, hücrelerde DNA'nın hasarı sonucu hücrelerin
DetaylıYeşilcan la. Temiz Hava. İlkokul
Yeşilcan la Temiz Hava İlkokul SUNUM İÇERİĞİ Bağımlılık Nedir? Tütün Ürünleri Nelerdir? Sigaranın Arttırdığı Riskler Kendimi Nasıl Korurum? Sigara İçmemenin Faydaları 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
Detaylıilkokul Yeşilcan la Temiz Hava
ilkokul Yeşilcan la Temiz Hava SUNUM İÇERİĞİ Bağımlılık Nedir? Tütün Ürünleri Nelerdir? Sigaranın Arttırdığı Riskler Kendimi Nasıl Korurum? Sigara İçmemenin Faydaları 2 3 4 5 Bağımlılık Nedir? Bağımlılık
Detaylı10. Sınıf Biyoloji Konuları Hücre Bölünmeleri Kalıtımın Genel İlkeleri Ekosistem Ekolojisi ve Güncel Çevre Sorunları
10. Sınıf Biyoloji Konuları Hücre Bölünmeleri Mitoz ve Eşeysiz Üreme Canlılarda hücre bölünmesinin gerekliliği Mayoz ve Eşeyli Üreme Kalıtımın Genel İlkeleri Kalıtım ve Biyolojik Çeşitlilik Kalıtımın genel
DetaylıLENFÖDEM ERKEN TANI VE ERKEN TEDAVİ GEREKTİREN BİR HASTALIKTIR!
LENFÖDEM ERKEN TANI VE ERKEN TEDAVİ GEREKTİREN BİR HASTALIKTIR! Lenfödem, lenf sıvısının dolaşımındaki yetersizlik yüzünden dokular arasında proteinden zengin sıvı birikimine bağlı olarak şişlik ve ilerleyen
DetaylıBeyin Omurilik ve Sinir Tümörlerinin Cerrahisi. (Nöro-Onkolojik Cerrahi)
Beyin Omurilik ve Sinir Tümörlerinin Cerrahisi (Nöro-Onkolojik Cerrahi) BR.HLİ.018 Sinir sisteminin (Beyin, omurilik ve sinirlerin) tümörleri, sinir dokusunda bulunan çeşitli hücrelerden kaynaklanan ya
DetaylıHipertansiyon. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı. Toplum İçin Bilgilendirme Sunumları 2015
Hipertansiyon HT Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Toplum İçin Bilgilendirme Sunumları 2015 Bu sunum Arş. Gör. Dr. Neslihan Yukarıkır ve Arş. Gör. Dr. Dilber Deryol Nacar
DetaylıDamar Tıkanıklığı Nedir ve Belirtileri Nelerdir?
Damar Tıkanıklığı Nedir? Damar Tıkanıklığı Nedir ve Belirtileri Nelerdir? Damar tıkanıklığı özellikle ilerleyen yaşlarda karşımıza çıkan ve kalp krizine kadar götüren bir hastalıktır. İleri yaşlarda ortaya
DetaylıRahim Ağzı Kanseri Korkulu Rüyanız Olmaktan Çıkıyor
Rahim Ağzı Kanseri Korkulu Rüyanız Olmaktan Çıkıyor Rahim Ağzı Kanseri Korkulu Rüyanız Olmaktan Çıkıyor Rahim Ağzı Kanserinde Çığır Açan Adım Kadın Kanserleri Hakkında Mutlaka Bilmeniz Gerekenler Özel
DetaylıKOAH Nedir ve Nasıl Tedavi Edilir?
KOAH NE DEMEKTİR? KOAH Nedir ve Nasıl Tedavi Edilir? Hastalar için özet bilgiler KOAH nedir? KOAH, hastalığın belli başlı özelliklerinin tanımını içinde barındıran Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı teriminin
DetaylıİSTATİSTİK, ANALİZ VE RAPORLAMA DAİRE BAŞKANLIĞI
RAPOR BÜLTENİ İSTATİSTİK, ANALİZ VE RAPORLAMA DAİRE BAŞKANLIĞI Tarih :11.09.2015 Kanser Vakaları ve Kanserden Ölüm Oranları Sayı :10 Hazırlayan H. Erkin SÜLEKLİ Katkıda Bulunanlar Saadet TURHAL Nurdan
DetaylıVaris. Prof. Dr. Fatih İSLAMOĞLU Doç. Dr. Çağatay ENGİN Uzm. Dr. Fatih AYIK Uzm. Dr. Emrah OĞUZ. Bornova - İZMİR
Varis Prof. Dr. Fatih İSLAMOĞLU Doç. Dr. Çağatay ENGİN Uzm. Dr. Fatih AYIK Uzm. Dr. Emrah OĞUZ Bornova - İZMİR EGE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HALK KİTAPLARI SAĞLIK SERİSİ 10 Varis Prof. Dr. Fatih İSLAMOĞLU
DetaylıMERVE SAYIŞ 04150019305 TUĞBA ÇINAR 04140033048 SEVİM KORKUT 04140033017 MERVE ALTUN 04140019065
MERVE SAYIŞ 04150019305 TUĞBA ÇINAR 04140033048 SEVİM KORKUT 04140033017 MERVE ALTUN 04140019065 TÜRKİYE SAĞLIKLI BESLENME VE HAREKETLİ HAYAT PROGRAMI (2014 2017) TÜRKİYE SAĞLIKLI BESLENME VE HAREKETLİ
DetaylıMENOPOZ. Menopoz nedir?
MENOPOZ Hayatınızı kabusa çeviren, unutkanlık, uykusuzluk, depresyon, sinirlilik, halsizlik şikayetlerinin en büyük sebeplerinden biri menopozdur. İleri dönemde idrar kaçırma, kemik erimesi, hipertansiyona
DetaylıKALP KRİZİ UZ.DR.MUHAMMET HULUSİ SATILMIŞOĞLU
KALP KRİZİ UZ.DR.MUHAMMET HULUSİ SATILMIŞOĞLU Türkiye ulusal düzeyde ölüm nedenleri arasında ilk sırayı 205.457 ölümle kardiyovaskülerhastalıklar (tüm ölüm nedenlerinin %47,73 ü) almaktadır. Kardiyovasküler
DetaylıHODGKIN DIŞI LENFOMA
HODGKIN DIŞI LENFOMA HODGKIN DIŞI LENFOMA NEDİR? Hodgkin dışı lenfoma (HDL) veya Non-Hodgkin lenfoma (NHL), vücudun savunma sistemini sağlayan lenf bezlerinden kaynaklanan kötü huylu bir hastalıktır. Lenf
DetaylıDünya genelinde her 3 4 kişiden biri kronik hastalıklıdır. (Ülkemizde Kronik Hastalıklar Raporu na göre,
KRONİK HASTALIKLAR *Genellikle tam iyileştirilmeleri söz konusu olmayan, *Sürekli, *Yavaş ilerleyen, *Çoğu kez kalıcı sakatlıklar bırakan, *Oluşmasında kişisel ve genetik etkenlerin rol oynadığı, *Genellikle
DetaylıVERİLERLE TÜRKİYE ve DÜNYADA DİYABET. YARD.DOÇ.DR. GÜLHAN COŞANSU İstanbul Üniversitesi Diyabet Hemşireliği Derneği
VERİLERLE TÜRKİYE ve DÜNYADA DİYABET YARD.DOÇ.DR. GÜLHAN COŞANSU İstanbul Üniversitesi Diyabet Hemşireliği Derneği 21.Yüzyılın sağlık krizi: DİYABET Diyabet yaşadığımız yüzyılın en önemli sağlık sorunlarından
DetaylıKRONİK OBSTRÜKTİF AKCİĞER HASTALIĞI (KOAH) TANIMI SINIFLAMASI RİSK FAKTÖRLERİ PATOFİZYOLOJİSİ EPİDEMİYOLOJİSİ
KRONİK OBSTRÜKTİF AKCİĞER HASTALIĞI (KOAH) TANIMI SINIFLAMASI RİSK FAKTÖRLERİ PATOFİZYOLOJİSİ EPİDEMİYOLOJİSİ ÖĞRENİM HEDEFLERİ KOAH tanımını söyleyebilmeli, KOAH risk faktörlerini sayabilmeli, KOAH patofizyolojisinin
DetaylıLENFÖDEM MELTEM DALYAN PINAR BORMAN F. FIGEN AYHAN
LENFÖDEM MELTEM DALYAN PINAR BORMAN F. FIGEN AYHAN 2017 LENFÖDEM ISBN: 978-605-9160-48-3 Tüm hakları saklıdır. 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri yasası gereği; bu kitabın basım, yayın ve satış
Detaylı20.10.2014 PAZARTESİ İZMİR GÜNDEMİ
20.10.2014 PAZARTESİ İZMİR GÜNDEMİ 4 Yılda 40 Kat Öğrenci Kuruluşundan bu yana geçen dört senede öğrenci sayısını kırka katlayan İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Türkiye nin ilk on üniversitesi
DetaylıHASTANESİ KARDİYOLOJİ KLİNİĞİ PIHTI KAPLI YAPAY KALP KAPAKLARININ PIHTI ERİTİCİ İLAÇ İLE TEDAVİSİ İÇİN HASTANIN BİLGİLENDİRİLMİŞ ONAM (RIZA) BELGESİ
HASTANESİ KARDİYOLOJİ KLİNİĞİ PIHTI KAPLI YAPAY KALP KAPAKLARININ PIHTI ERİTİCİ İLAÇ İLE TEDAVİSİ İÇİN HASTANIN BİLGİLENDİRİLMİŞ ONAM (RIZA) BELGESİ HASTANIN Adı Soyadı:..... Protokol Numarası:..... Doğum
DetaylıSayın (ebeveyn / bakıcı)
Sigara içmenin insan vücudu üzerine etkileri Sayın (ebeveyn / bakıcı) Aşağıdaki faaliyet, sigara kullanımıyla ilgili konuları çocuğunuzla konuşmanıza yardımcı olmak için kullanılabilir. Bu aynı zamanda
DetaylıProf. Dr. Ferit Çiçekçioğlu, Yrd. Doç. Ertan Demirdaş, Yrd. Doç. Dr. Kıvanç Atılgan
Kalp Kapağı Hastalıkları Nelerdir? Prof. Dr. Ferit Çiçekçioğlu, Yrd. Doç. Ertan Demirdaş, Yrd. Doç. Dr. Kıvanç Atılgan Bozok Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi Kalp ve Damar Cerrahisi AD. Giriş
DetaylıFEN BİLİMLERİ TESTİ 6. SINIF
6. SINIF FEN BİLİMLERİ TESTİ Bu testte, Fen Bilimleri alanına ait 20 soru bulunmaktadır. Bu testin çözümü için önerilen süre 40 dakikadır. 3. 1. I. Hücrenin enerji ihtiyacını karşılar. II. Bitki ve hayvan
DetaylıVAKALARLA KARDİYOPULMONER
VAKALARLA KARDİYOPULMONER REHABILITASYON Editör Doç. Dr. Fzt. Meral BOŞNAK GÜÇLÜ Yardımcı Editörler Dr. Fzt. Burcu CAMCIOĞLU Dr. Fzt. Gülşah BARĞI 2017 VAKALARLA KARDİYOPULMONER REHABILITASYON ISBN: 978-605-9160-63-6
Detaylı5A 5R KAVRAMLARI. Dr.Cengiz ÖZGE Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı
5A 5R KAVRAMLARI Dr.Cengiz ÖZGE Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Genel İlkeler Tütün bağımlılığı kronik bir hastalıktır. Genellikle birkaç denemeden sonra bırakılır. Her
DetaylıAnkilozan Spondilit BR.HLİ.065
Gençlerde Bel Ağrısına Dikkat! Bel ağrısı tüm dünyada oldukça yaygın bir problem olup zaman içinde daha sık görülmektedir. Erişkin toplumun en az %10'unda çeşitli nedenlerle gelişen kronik bel ağrıları
DetaylıAÜTF İBN-İ SİNA HASTANESİ GÖĞÜS HASTALIKLARI POLİKLİNİĞİNE BAŞVURAN HASTALARIN DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ VE HASTALIKLARININ SİGARAYLA OLAN İLİŞKİSİ
AÜTF İBN-İ SİNA HASTANESİ GÖĞÜS HASTALIKLARI POLİKLİNİĞİNE BAŞVURAN HASTALARIN DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ VE HASTALIKLARININ SİGARAYLA OLAN İLİŞKİSİ BARAN E 1, KOCADAĞ S 1, AKDUR R 1, DEMİR N 2, NUMANOĞLU
DetaylıGöğüs Cerrahisi Kuthan Kavaklı. Göğüs Cerrahisi. Journal of Clinical and Analytical Medicine
Journal of Clinical and Analytical Medicine Göğüs Cerrahisi Kuthan Kavaklı Göğüs Cerrahisi Akciğer Kanserinde Anamnez ve Fizik Muayene Bulguları Giriş Akciğer kanseri ülkemizde 11.5/100.000 görülme sıklığına
DetaylıİNME. Yayın Yönetmeni. TND Beyin Yılı Aktiviteleri Koordinatörü. Prof. Dr. Rana Karabudak
İNME Yayın Yönetmeni Prof. Dr. Rana Karabudak TND Beyin Yılı Aktiviteleri Koordinatörü Türk Nöroloji Derneği (TND) 2014 Beyin Yılı Aktiviteleri çerçevesinde hazırlanmıştır. Tüm hakları TND ye aittir. Kaynak
DetaylıİSTATİSTİK, ANALİZ VE RAPORLAMA DAİRE BAŞKANLIĞI
RAPOR BÜLTENİ İSTATİSTİK, ANALİZ VE RAPORLAMA DAİRE BAŞKANLIĞI Tarih: 10/09/2015 Sayı : 8 Dünya Lenfoma Farkındalık Günü 15 Eylül 2015 Hazırlayan Neşet SAKARYA Birkaç dakikanızı ayırarak ülkemizde 2011
DetaylıAkciğer Karsinomlarının Histopatolojisi
Akciğer Karsinomlarının Histopatolojisi Journal of Clinical and Analytical Medicine Göğüs Cerrahisi Akciğer karsinomlarının gelişiminde preinvaziv epitelyal lezyonlar; Akciğer karsinomlarının gelişiminde
DetaylıADOLESANA VERİLMESİ GEREKEN KORUYUCU SAĞLIK HİZMETLERİ. Doç Dr Müjgan Alikaşifoğlu
ADOLESANA VERİLMESİ GEREKEN KORUYUCU SAĞLIK HİZMETLERİ Doç Dr Müjgan Alikaşifoğlu Sağlık Hizmetlerinin Özellikleri Ergenin yaşına, gelişim düzeyine uygun Bireysel, kültürel ve sosyoekonomik farklılıklara
DetaylıSu Çiçeği. Suçiçeği Nedir?
Suçiçeği Nedir? Su çiçeği varisella zoster adı verilen bir virüs tarafından meydana getirilen ateşli bir enfeksiyon hastalığıdır. Varisella zoster virüsü havada 1-2 saat canlı kalan ve çok hızlı çoğalan
Detaylı(İnt. Dr. Doğukan Danışman)
(İnt. Dr. Doğukan Danışman) *Amaç: Sigara ve pankreas kanseri arasında doz-yanıt ilişkisini değerlendirmek ve geçici değişkenlerin etkilerini incelemektir. *Yöntem: * 6507 pankreas olgusu ve 12 890 kontrol
DetaylıTC. SAĞLIK BAKANLIĞI SAKARYA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ OMURİLİK YARALANMALARI HASTA BİLGİLENDİRME BROŞÜRÜ
TC. SAĞLIK BAKANLIĞI SAKARYA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ OMURİLİK YARALANMALARI HASTA BİLGİLENDİRME BROŞÜRÜ Omurilik yaralanmaları, omurganın içinde bulunan sinir dokusunun, travma ya da
DetaylıGÖZ HIRSIZI GLOK M (=GÖZ TANSİYONU)
Op.Dr. Tuncer GÜNEY Göz Hastalıkları Uzmanı GÖZ HIRSIZI GLOK M (=GÖZ TANSİYONU) HASTALIĞINI BİLİYOR MUSUNUZ? Glokom=Göz Tansiyonu Hastalığı : Yüksek göz içi basıncı ile giden,görme hücrelerinin ölümüne
DetaylıOnkolojide Sık Kullanılan Terimler. Yrd.Doç.Dr.Ümmügül Üyetürk 2013
Onkolojide Sık Kullanılan Terimler Yrd.Doç.Dr.Ümmügül Üyetürk 2013 Kanser Hücrelerin aşırı kontrolsüz üretiminin, bu üretime uygun hücre kaybıyla dengelenemediği, giderek artan hücre kütlelerinin birikimi..
DetaylıKalp Krizini Tetikleyen Durumlar ve Tedavisi. Doç. Dr. Bülent Özdemir Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dalı
Kalp Krizini Tetikleyen Durumlar ve Tedavisi Doç. Dr. Bülent Özdemir Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dalı Kalp Krizini Tetikleyen Durumlar ve Tedavisi KALP KRİZİ Kalp krizi (miyokard
DetaylıGEBELİK VE LOHUSALIK
GEBELİK VE LOHUSALIK ANA SAĞLIĞI Sağlık hizmetleri açısından doğurganlık çağındaki (15-49 yaş arası) tüm kadınlara ana denir. 15-49 yaş doğurganlık çağındaki kadınlar nüfusumuzun % 27 sini oluşturmaktadır.
DetaylıOmurga-Omurilik Cerrahisi
Omurga-Omurilik Cerrahisi BR.HLİ.017 Omurga cerrahisi, omurilik ve sinir kökleri ile bu hassas sinir dokusunu saran/koruyan omurga üzerinde yapılan ameliyatları ve çeşitli girişimleri içerir. Omurga ve
DetaylıİLAN NO BİRİMİ BÖLÜMÜ ANABİLİM DALI UNVANI DERECE AÇIKLAMA
Afyonkarahisar Sağlık Bilimleri Üniversitesi Rektörlüğünden: ÖĞRETİM ÜYESİ ALIMI İLANI Üniversitemizin aşağıda belirtilen birimlerine 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu, Öğretim Üyeliğine Yükseltilme ve
DetaylıGüneydoğu Anadolu Bölgesi nde Pestisit Uygulama Davranışları ve Sağlık Etkilerine İlişkin Bilgi Durumu
Güneydoğu Anadolu Bölgesi nde Pestisit Uygulama Davranışları ve Sağlık Etkilerine İlişkin Bilgi Durumu Z. Ş İ M Ş E K, C. D E M İ R, Z. KEKLİK, B. K A R A, M. A K B A B A Toplumların üretim biçimi, erken
DetaylıHepatit B ile Yaşamak
Hepatit B ile Yaşamak NEDİR? Hepatit B, karaciğerin iltihaplanmasına sebep olan, kan yolu ve cinsel ilişkiyle bulaşan bir virüs hastalığıdır. Zaman içerisinde karaciğer hasarlarına ve karaciğer kanseri
DetaylıEndometriozis. (Çikolata kisti)
Endometriozis (Çikolata kisti) Bugün Neler Konuşacağız? Endometriozis Nedir? Belirtileri Nelerdir? Ne Sıklıkta Görülür? Hangi Sorunlara Neden Olur? Nasıl Tanı Konur? Nasıl Tedavi Edilir? Endometriozis
DetaylıADI SOYADI : OKUL NO : SINIFI : 4/ NOTU : FEVZİ ÖZBEY İLKOKULU FEN VE TEKNOLOJİ DERSİ 1. DÖNEM 1. YAZILISI
FEVZİ ÖZBEY İLKOKULU FEN VE TEKNOLOJİ DERSİ 1. DÖNEM 1. YAZILISI 1. Aşağıdaki iskeletin temel bölümlerinin isimlerini yazınız. İskeletin temel bölümlerinin görevlerini belirtiniz. ( 10 puan) Bölümleri
DetaylıSağlıklı Kan Basıncı Sağlıklı Kalp Atımı
Sağlıklı Kan Basıncı Sağlıklı Kalp Atımı 17 MAYIS 2013 Dünya Hipertansiyon Ligi Girişimidir. 17 MAYIS 2013 Dünya Hipertansiyon Ligi Girişimidir. Hipertansiyon Nedir? Çoğunlukla yüksek kan basıncı olarak
DetaylıDr. Bekir KESKİNKILIÇ
Dr. Bekir KESKİNKILIÇ 1 SAĞLIK Yalnızca hastalık veya sakatlığın olmaması değil, fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik halidir. Irk, din, siyasi görüş, ekonomik veya sosyal durum ayrımı yapılmaksızın
DetaylıManisa'da tütün kullanımı, meslek ve seçili hastalıklara göre mesane kanseri riski
Manisa'da tütün kullanımı, meslek ve seçili hastalıklara göre mesane kanseri riski Koray Ömer Erdurak 1, Pınar Erbay Dündar 2, Beyhan Cengiz Özyurt 2, Eva Negri 3, Carlo La Vecchia 3, Ziya Tay 1 1 Manisa
DetaylıBÖBREK HASTALIKLARI. Prof. Dr. Tekin AKPOLAT. Böbrekler ne işe yarar?
BÖBREK HASTALIKLARI Prof. Dr. Tekin AKPOLAT Böbrekler ne işe yarar? Böbreğin en önemli işlevi kanı süzmek, idrar oluşturmak ve vücudun çöplerini (artık ürünleri) temizlemektir. Böbrekte oluşan idrar, idrar
DetaylıKOLOREKTAL KANSERE DUR DEMENİN 12 YOLU
KOLOREKTAL KANSERE DUR DEMENİN 12 YOLU Kolorektal kanseri engellemek için benimseyeceğiniz yaşam biçimi kalbinize yardım etmek için benimsemeniz gereken yaşam biçimiyle birebir örtüşüyor. Yani bir yandan
Detaylı14 Kasım Dünya Diyabet Günü. Kadınlar ve Diyabet: Sağlıklı bir gelecek hakkımız
14 Kasım Dünya Diyabet Günü Kadınlar ve Diyabet: Sağlıklı bir gelecek hakkımız 14 Kasım Dünya Diyabet Gününe ilişkin Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Endokrinoloji Bilim Dalımızın bilgilendirme metni:
DetaylıSİGARA VE GENÇLİK. Doç.Dr.Hacer Kuzu OKUR. Fatih Sultan Mehmet Eğitim ve Araştırma Hastanesi. Göğüs Hastalıkları Bölümü. 01.Nisan.
SİGARA VE GENÇLİK Doç.Dr.Hacer Kuzu OKUR Fatih Sultan Mehmet Eğitim ve Araştırma Hastanesi Göğüs Hastalıkları Bölümü 01.Nisan. 2015 TÜTÜN ZEHİRLİ BİR BİTKİDİR VE İSTER ELDE İSTER FABRİKADA İŞLENSİN BU
DetaylıBariatrik Metabolik Cerrahi Derneği nden BASIN AÇIKLAMASI
Bariatrik Metabolik Cerrahi Derneği nden BASIN AÇIKLAMASI Son dönemlerde gerek görsel gerek yazılı basında; özel ve tüzel kişi ve kurumların obezite cerrahisi ile ilgili spekülatif açıklamalarının yayınlanması
DetaylıSperm Bozuklukları Sperm Testi: Sperm testi nasıl yapılır, gerekli koşullar nelerdir?
Sperm Bozuklukları Sperm Bozuklukları Çocuk sahibi olamayan çiftlerin yaklaşık yarısında neden erkeğe bağlı olabilir. Dünya Sağlık Örgütü nün yaptığı araştırmalar doğrultusunda dünya genelinde erkeklerde
DetaylıTURHAN DOĞRU NEFES ALMAK:
Mustafa TURHAN A sınıfı İşgüvenliği Uzmanı mturhan.isg@gmail.com DOĞRU NEFES ALMAK: Solunum Koruyucuların Farklı Sektörlerde Kullanımı 1 Doğru Nefes Almak ne demek? Tehditler İmkanlar Solunum koruyucular
DetaylıA BÖLÜMÜ NÜ DEĞERLENDİRELİM
A BÖLÜMÜ NÜ EĞERLENİRELİM A. Aşağıdaki resimde numaralar ile gösterilen bölümlerin neler olduğunu ve bu bölümlerin görevlerini noktalı yerlere kısaca yazınız. 1... 1 2 3............... 2 3...... B. Aşağıda
DetaylıIASLC Kongresi nin ardından
IASLC Kongresi nin ardından -Akciğer kanser epidemiyolojisi - Akciğer kanserinde tarama - Akciğer kanserli hastada sigara Dr Ülkü Yılmaz Ankara Atatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma
DetaylıSÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ
SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ Büyüme ve gelişmeyi sağlar. Özellikle çocuk ve adölesanlarda protein, kalsiyum ve fosfor alımı nedeniyle; kemiklerin ve dişlerin gelişiminde Önemlidir.
Detaylıİdrar kaçırma hastalığına boyun eğmeyin.
İdrar kaçırma hastalığına boyun eğmeyin. Hayatınızı kısıtlamayın! Bazı hastalıklar var ki günlük yaşantımızı büyük oranda etkileyip yaşam kalitemizi düşürüyor. Bu hastalıkların başında da enkotinans ya
DetaylıMEME KANSERİ VE KENDİ KENDİNE MEME MUAYENESİ İSTANBUL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ 2009
MEME KANSERİ VE KENDİ KENDİNE MEME MUAYENESİ İSTANBUL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ 2009 KANSER NEDİR? Kanser; Hücrelerin kontrolsüz olarak sürekli çoğalmaları sonucu yakındaki ve uzaktaki başka organlara yayılarak
DetaylıT.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Tüberküloz Daire Başkanlığı. VEREM HASTALIĞI ve VEREM HAFTASI
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Tüberküloz Daire Başkanlığı VEREM HASTALIĞI ve VEREM HAFTASI VEREM EĞİTİM VE PROPAGANDA HAFTASI Geleneksel olarak her yıl Ocak ayının ilk Pazar gününden
DetaylıHalk Sağlığı. YDÜ Tıp Fakültesi Yrd. Doç. Dr. Aslı AYKAÇ
Halk Sağlığı YDÜ Tıp Fakültesi Yrd. Doç. Dr. Aslı AYKAÇ Halk Sağlığı, organize edilmiş toplum çalışmaları sonunda; - çevre sağlığı koşullarını düzelterek - bireylere sağlık bilgisi vererek - bulaşıcı hastalıkları
DetaylıBESİN GRUPLARININ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ
BESİN GRUPLARININ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ Büyüme ve gelişmeyi sağlar. Özellikle çocuk ve adölesanlarda protein,
DetaylıÇANAKKALE ONSEKİZ MART ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ
Dönem VI Ön Hekimlik ÜROLOJİ (Seçmeli) Uygulama Dilimi Eğitim Programı Eğitim Başkoordinatörü: Dönem Koordinatörü: Koordinatör Yardımcısı: Doç. Dr. Erkan Melih ŞAHİN Doç. Dr. Erkan Melih ŞAHİN Doç. Dr.
DetaylıTÜRK KOLON ve REKTUM CERRAHİ DERNEĞİ ANALKANS
TÜRK KOLON ve REKTUM CERRAHİ Sİ DERNEĞİ ANALKANS ER TÜRK KOLON ve REKTUM CERRAHĠSĠ DERNEĞĠ ANAL KANSER NEDİR? Vücudumuzdaki normal hücrelerin çoğalması sırasındaki kontrol mekanizmalarının değişmesi (genetik
DetaylıT.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Tüberküloz Daire Başkanlığı VEREM HASTALIĞI
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Tüberküloz Daire Başkanlığı VEREM HASTALIĞI VEREM (TÜBERKÜLOZ) NEDİR? Verem hastalığı; verem mikrobunun solunum yolu ile alınmasıyla oluşan bulaşıcı bir
DetaylıHASTA/HASTA YAKINI ZORUNLU EĞİTİM İŞLEYİŞ PROSEDÜRÜ
Sayfa No 1 / 7 1.AMAÇ: Hastanede tedavi ve bakım alan tüm hasta / hasta yakınlarının hastalık, tedavi ve bakımları, riskleri ve taburcu olduktan sonra evdeki bakımları hakkında eğitilmelerini sağlamak
DetaylıOVER KANSERİ. Yumurtalık kanseri; Over tümörü; Over kanseri neden olur?
OVER KANSERİ Yumurtalık kanseri; Over tümörü; Over hücrelerinden kaynaklanan kanserdir. Kadınlarda yumurtalıklara over denir. Over ler döllenme için gerekli yumurtaların hazırlandığı ve kadın hormonlarının
DetaylıMeme Kanseri: Uyarıcı işaretler, memede herhangi bir sertlik veya kitle ve meme uçlarından gelen akıntı veya kan.
Kanserde erken tanı için, vücudumuzun verdiği uyarıcı belirtileri gözlemlemenin, olası risk faktörlerini göz ardı etmemenin önemli olduğunu belirten uzmanlar, kanser oluşumunun önceden yakalanması için
DetaylıİLK 1000 GÜNDE UYGULANAN BESLENME POLİTİKALARI VE GELECEK NESİLLERE ETKİSİ
İLK 1000 GÜNDE UYGULANAN BESLENME POLİTİKALARI VE GELECEK NESİLLERE ETKİSİ Dr. Sema ÖZBAŞ Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Çocuk ve Ergen Sağlığı Daire Başkanı Sağlık Bakanlığı Teşkilat Şeması Türkiye Halk
Detaylı