AFYON MERMER ENDÜSTRİSİ VE TÜRKİYE MERMER SEKTÖRÜNDEKİ KONUMU

TÜRKİYE III. MERMER SEMPOZYUMU(MERSEM '00) BİLDİRİLER KİTABİ 5 MAYIS 00 /AFYON AFYON MERMER ENDÜSTRİSİ VE TÜRKİYE MERMER SEKTÖRÜNDEKİ KONUMU Mustafa KUŞÇU. Metin BAĞCI, Ahmet YILDIZ S.D.Ü. Mühendislik Mimarlık Fakültesi Jeoloji Bölümü, İSPARTA A K.Ù. Iscehisar M.Y.O. Mermercilik Programı, AFYON 'A.K.Ü. Teknik Eğitim Fakültesi, Yapı Eğitimi Bölümü, AFYON ÖZET Afyon Iscehisar mermerleri Afyon'un 5 km kuzeydoğusunda yer almaktadır. Mermerler yaklaşık olarak.5 km' 'lik alanda yay ılım sunarlar. Afyon Iscehisar mermerleri, Paleozoik yaşlı Afyon metamorfiklermin üst seviyelerini oluşturmaktadırlar. Bölge mermerleri, mineralojik bileşim, renk ve dokularına göre çeşitlilik sunmaktadırlar Kaplan postu mermeri. Afyon gri mermeri, Afyon kaymak mermeri ve Afyon menekşe mermeri şeklinde isimlendirilen ticari türleri vardır. Afyon Iscehısar mermerlerinin yaklaşık olarak 70 milyon m 'lük toplam mermer rezervi bulunmaktadır. Afyon Iscehısar bölgesinde adet mermer ocak işletmesi faaliyet göstermekte olup, bu ocaklardan 000 yılı verilerine göre 0.000 m blok mermer üretimi gerçekleştirilmiştir. Bu üretim Türkiye blok mermer üretiminin % 7 'sini karşılamaktadır. Bölge ocaklarında toplam 688 personel çalışmaktadır Bu personelin 6 tanesi mühendis, tanesi tekniker, tanesi ustabaşı ve 60 tanesi ise işçi olarak çalışmaktadır Afyon ve Iscehisar l da en az I katrak'ı veya estesı olan 0 adet mermer fabrikası faaliyet göstermektedir. 000 yılı itibarıyla bu fabrikalardan 6.6 000 m 'lik plaka mermer üretimi gerçekleştirilmiştir. Afyon bölgesi plaka mermer üretimi Türkiye plaka mermer üretiminin % 9 'unu karşılamaktadır Bu fabrikalarda mühendis. 4 tekniker, 4 ustabaşı ve 68 İşçi olmak üzere toplam 657 personel istihdam edilmektedir. Afyon bölgesi mermer ihracatı 000 yılı verilerine göre 4 milyon dolardır. Bu rakam Türkiye mermer ihracatının % 5'ini karşılamaktadır Anahtar Kelimeler: Afyon îscehisar mermerleri, mermer ihracatı, mermer üretimi, mermer ocakları. 6

TÜRKİYE III. MERMER SEMPOZYUMU(MERSEM '00) BİLDİRİLER KİTABİ 5 MAYIS 00 /AFYON AFYON MARBLE INDUSTRY AND ITS PLACE IN TURKISH MARBLE SECTOR ABSTRACT Afyonlscehisar's marbles lake places in the NorthEast side of Afyon at adistance 5 km. Marble reserves approximately spread out over 5 square kilometer area. Afyonlscehisar's marbles constitute Paleozoic aged upper layers of Afyon metamorphıcs In this region, marbles shows variation according to mıneralogıcal composition, color and texture. There are tiger lily marble, Afyon gray marble, Afyon white (cream) marble and Afyon violet marble which arc to be named as commericial sample Total reserves of Afyonlscehisar's marbles amounts to about 70 million cubic meter. In the region of Afyontscehisar, there exists marble quarry works in the operation, according to the figures as of 000 year 0 000 cubic meter block marble production was realized. This production accounts for 7 per cent of Turkish block marble production. At the quarry operations of this region, totally 688 personal work, from whom 6 engineer, technician, foreman and 60 worker. İn Atyonıscehısar, 0 marble sawmill factory are operating with at least one marble gang saw or one orthogonal saw As of 000 year, the plaque marble production of these factories were 6 6 000 square meter The plaque marble production of Afyonlscehisar region consists of 9 per cent of Turkish plaque marble production This factories employ totally 657 personnel and breaking down of them is engineer, 4 technician, 4 foreman and 68 worker According to 000 year's figures, marble export of Afyon region amounts to $ 4 million This figure accounts for cent of marble exports Key Words: Afyonlscehisar marbles, marble export, marble production, marbles quarries.. GİRİŞ: Ülkemizde mermercilik 980 Mi yıllardan sonra gelişmeye başlamıştır. 980 'lerin başında 5 milyon dolar olan Türkiye'nin toplam mermer ihracatı 000 yılında 00 milyon dolara yükselmiştir. Ülkemizde son yıllarda blok ve levha ihracatı yerine işlenmiş mermer ihracatı hızla artmıştır. Buradaki artışın en önemli nedeni, sayıları gün geçtikçe artan mermer entegre tesisleridir. Türkiye 'de herhangi bir mermer sahasından elde edilen mermerlerin hiçbiri Afyon Iscehisar mermerleri kadar geniş bir kullanım alanına sahip değildir. Afyon Iscehisar yöresinden elde edilen mermerlerden binaların iç ve dış cephe kaplamaları, döşemelik plaka, mutfak bankosu, merdiven basamağı, palledyen vb. kullanımlarda inşaat sektöründe yararlanılırken, moloz ve takoz boyutundaki artık mermerler torna atölyelerinde işlenerek turizm sektöründe hediyelik eşya (vazo, saat, kalemlik, isimlik vb.) yapımında da kullanılmaktadır. Çalışma, ülkemizin bilinen biok mermer üretimi, plaka mermer üretimi ve plaka mermer İhracatında Afyon mermer endüstrisinin ne kadarlık paya sahip olduğunun belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Bu amaçla, Afyon bölgesindeki mermer ocakları ve mermer fabrikalarının yetkilileriyle yapılan kişisel görüşmeler neticesinde çalışmanın temelini oluşturan sayısal veriler elde edilmiştir. Çalışmaya dahil edilen İşletmelerin belirlenmesinde göz önünde tutulan başlıca kriter İşletmelerin sahip oldukları makine ve ekipmanlardır. Buna göre en az bir katrak veya bir ST 'si olan işletmeler çalışmaya dahil edilmişlerdir. 6

TTÜRKİYE III. MERMER SEMPOZYUMU(MERSEM '00) BİLDİRİLER KİTABİ 5 MAYIS 00 /AFYON Tablo ve şekillerde verilen değerler 000 yılı sonu itibariyi adı r. Çalışma, Afyon mermer endüstrisinin üretim, İhracat ve makine ekipman durumunun ortaya çıkartılması, Afyon 'un, Türkiye mermer sektörüne sağladığı katkıların incelenmesi ve zamana bağlı olarak Afyon mermer endüstrisindeki değişimin belirlenmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Afyon ve çevresinde bölge jeolojisini aydınlatmak ve ekonomik öneme sahip mermer yataklarının özelliklerinin ortaya koymak amacıyla farklı zamanlarda değişik araştırmacılar tarafından çalışmalar yapılmıştır. Sümer [], Güleç [], Metin [] ve Kibicİ [4] bölgede araştırma yapanlardan bazılarıdır.. AFYON ISCEHISAR BÖLGESİ MERMER OCAKLARI Afyon Iscehisar mermerleri, Afyon metamorfikleri olarak tanımlanan başkalaşım geçirmiş kayaç serilerinin en üst seviyesinde yapısal mercek konumunda yer alır. Afyon ili ve çevresinde Afyon Iscehisar mermerlerine değişik yerlerde rastlanılmaktadır. Ancak yörede ekonomik olarak işletilebilen mermerler Iscehisar ilçesi güneyinde yer almaktadır. Iscehisar mermerleri metamorfik temelin en üst birimini oluşturmaktadır. Kökeni kireçtaşı olan mermerler jeolojik olarak farklı renk, tane boyutu, mineralojik bileşim göstermekte ve bu özellikler açısından üç farklı birime ayrılmaktadır. Yörede ticari olarak Afyon kaplan postu ve Afyon gri şeklinde adlandırılan mermerler alt birimi, Afyon bal, Afyon şeker ve Afyon kaymak orta birimi ve Afyon menekşe İsmiyle anılan bu tür mermerler ise üst birimi oluşturmaktadırlar []. Mermerlerin mineralojik özelliklerinin mikroskop altında incelenmeleri sonucunda kalsit minerallerinden başka klorit, serizit, kuvars, manyetit mineralleri saptanmıştır. Kristaller mozaik dokulu, rombohedral dılinımlı ve bol ikizlidir, lern mermer içersinde 000700 adet kristal bulunmaktadır []. Iscehisar mermerlerinin fızikomekanîk test sonuçları tablo 'de verilmiştir. Bu değerlerin T.S.E. standart değerlerine uyduğunu görmekteyiz. Tablo. Iscehisar Mermer Adı Afyon Beyaz Afyon Menekşe Afyon Kaplanpost Afyon Bal T S E 699.. Üretim mermerlerinin fızikomekanik özellikleri f]. Yoğunluk Parazite (gr/cm ),75,7,7,7.75,0 Su Emme (%) 0,0 0,0 0,0 0,0 <,8 0,0 0,8 0,0 0,0 0,0000,5 Basınç Mukavemeti (kg/cm ) 70,00 95,00 648,00 70,00 > 500,00 Iscehisar bölgesi mermer ocaklarında 000 yılı verilerine göre ocak işletmeciliği yapan ocak işletmesi bulunmaktadır. Bu ocaklarda, 6 mühendis, tekniker ustabaşı ve 60 İşçi olmak üzere toplam 688 kişi çalışmaktadır. Iscehisar bölgesi mermer ocaklarında, 4 lastikli loder, 9 ekskavatör, 0 adet elmas tel kesme makinesi, 50 adet monolama makinesi, 48 adet kompresör ve 90 adet delici yer almaktadır. Iscehisar bölgesi mermer ocak işletmelerinden 0.50 m blok mermer, 650.000 m moloz mermer üretimi yapılmıştır (Tablo ). 6

TÜRKİYE III. MERMER SEMPOZYUMU(MERSEM '00) BİLDİRİLER KİTABİ 5 MAYIS 00 /AFYON Tablo. lscehısar mermer ocakları 000 yılı blok mermer üretimi (m ), eleman ve makine sayılan Not a Mühendis, b" Tekniker, c: Ustabaşı, d işçi. e: Lastikli Loader, f: Ekskavatör, g Tel Kesme Makinesi, h Monolama Makinesi, ı. Kompresör, i Sondaj Mak. (Delici). Şekil. Türkiye Afyon (Iscehisar) blok mermer üretiminin yıllara göre değişimi. 000 yılı itibarıyla Türkiye blok mermer üretimi.00.000 m^ civarındadır. [5]. Yapılan çalışma sonucunda Iscehisar mermer ocaklarında 000 yılı blok mermer üretimi 0.000 m olduğu görülmüştür. Bu değerin Türkiye mermer üretiminin % 9 'una karşılık geldiği Şekil 'de görülmektedir. 64

TÜRKİYE III. MERMER SEMPOZYUMU(MERSEM '00) BİLDİRİLER KİTABİ 5 MAYIS 00 /AFYON Şekil. Türkiye blok mermer üretiminde Afyon'un payı..afyoniscehisar BÖLGESİ MERMER FABRİKALARI Afyon bölgesinde 00'den fazla mermer fabrikası bulunmaktadır. Bu fabrikalarda mühendis, 4 tekniker, 4 ustabaşı ve 68 işçi olmak üzere toplam 657 kişi istihdam edilmektedir. 000 yılı toplam plaka mermer üretimi 6.6000 m dir. Fabrikaların üretimdeki paylarını İncelediğimizde üretimde ilk 0 'e giren fabrikanın Afyon toplam üretiminin % 68' lik kısmını gerçekleştirdiği görülmüştür. Bu 0 fabrikanın 000 yılına ait eleman sayıları, makine sayıları, yıllık üretim ve yıllık ihracat rakamları Tablo 'de verilmiştir. Buna göre, bu mermer fabrikalarında 8 mühendis, 6 teknisyen, 7 ustabaşı, 88 işçi olmak üzere toplam 989 eleman çalışmaktadır. Fabrikalarda İse katrak, 78 este, silim makinesi, 4 fayans hattı bulunmaktadır. Bu makine gücüyle yıllık 4 84.000 m plaka mermer üretilmekte, bu üretimin.080.000 m : 'si yurt dışına ihraç edilmektedir. Tablo. Afyon bölgesinde üretim ve ihracat yapan 0 firma( m /yıl). Firma Adı De m i relier Kara Mehmet M Çakmak Orhan Mer O zç akmak Özeks+Sanfaş Pal Mermer Reis Mermer Reısoglu M Teiık Mermer Alyon Mer Ahınoglu Bıçıçı Mer Gürel Mer Ozugur Mer Tııreks A Ş Saçaklı Ozsaç Delta Mermer Mcrs.ın Mer Kalkınma kp TOPLAM a Eleman sa b I. ı fisi d 55 5 4 05 6 06 55 7 6 8 0 4 6 85 56 5 6 0 e 4 I f 6 4 6 4 7 5 5 Makine savılan h l. S 5 4 5 6 4. I. 8 6 7 88 78 5 4 9 4 8 484 a Mühendis, b: Tekniker, c: Ustabaşı, d. tşçi, e Katrak, f. S/T, g Köprülü Kesme, lı Dikey Yarma, ı. Yatay Yarma, i Kenar işleme, j: Polisaj, fi I!. n i I 4 k. ' U m 40 44 00 500 50 40 00 5) 50 0 50 5 0 85 50 50 400 80 50 50 i. n 50 60 00 50 90 0 40 00 5 40 0 45 70 60 00 85 40 5 0 0 080 k. Fayans Hattı, Arıtma Tesisi, U. Yıllık Üretim, (m ), (x 000). I: Yıllık ihracat, (m ), (X 000). 65

TÜRKİYE III. MERMER SEMPOZYUMU(MERSEM '00) BİLDİRİLER KİTABİ 5 MAYIS 00 /AFYON Afyon bölgesinde plaka mermer üretiminde geçen 5 yıla baktığımızda 996 yılında plaka mermer üretiminin 5 67 000 m, 997 yılında 7.7.000 m,998 yılında 6.45.000 m,999 yılında 7.654.000 rrr ve 000 yılında ise üretimin 6.6 000 m olduğu görülmüştür. Bu yıllar arasındaki en fazla üretim 997 'de gerçekleştirilmiştir (Şekil ). Şekil Afyon bölgesi plaka mermer üretiminin yıllara göre değişimi, (Üretim x 000) 000 yılı itibarıyla Türkiye plaka mermer üretimi 5.600.000 m 7 'dır. 000 yılında Afyon mermer endııstrısinın plaka mermer üretiminde, Türkiye toplamının % 9 'unu karşıladığı görülmüştür (Şekil 4). Şekil 4 Türkiye mermer üretiminde Afyon bölgesi mermer üretiminin payı. 4. İHRACAT Türkiye mermer ihracatına baktığımızda son 5 yılda işlenmiş mermer ihracatının devamlı bir artış trendi yakaladığı görülmüştür. Afyon bölgesi mermer ihracatı 000 yılı verilerine gore yaklaşık olarak 5 000 000 $ 'dır ( Şekil 5) 000 yılı verilerine göre Türkiye mermer ihracatı 89 000.000 $ 'dır. Afyon mermer endüstrisi Türkiye toplam mermer ihracatının % 6'stnt karşıladığı belirlenmiştir, (Şekil 6). 66

TÜRKİYE III. MERMER SEMPOZYUMU(MERSEM '00) BİLDİRİLER KİTABİ 5 MAYIS 00 /AFYON Şekil 5. Türkiye Afyon mermer ihracatının yıllara göre değişimi. Şekil 6. Türkiye mermer ihracatında Afyon 'un payı. 5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER. AfyonIscehİsar bölgesinde toplam adet mermer ocak işletmesi faaliyet göstermekte olup bunların 000 yılı itibariyle blok mermer üretimleri 0 000 m dolayında olduğu görülmüştür. Bu değer.00.000 m 'lük Türkiye blok mermer üretiminin % 9 'unu karşılamaktadır.. Afyon bölgesinde toplam 0 adet mermer fabrikası faaliyet göstermekte olup, bunların 000 yılındaki plaka mermer üretim değerleri 6 6.000 m 'dir. Bu değer 5.600.000 m" 'lık Türkiye plaka mermer üretiminin % 9 'unu karşılamaktadır. Afyon bölgesinde bulunan tüm fabrikaların yıllık üretimlerinin % 68'ini üretimde ilk 0 'e giren fabrikaların karşıladığı görülmüştür. Bu durum, geri kalan fabrikaların çoğunun küçük üretim kapasiteli ve iç piyasaya dönük olarak çalıştığını göstermektedir. 4. Afyon bölgesi 000 yılı plaka mermer ihracatı 4 milyon dolar seviyesinde olup bu değer 89 milyon dolarlık Türkiye plaka mermer ihracatının % 5 'ine karşılık gelmektedir 67

TÜRKİYE III. MERMER SEMPOZYUMU(MERSEM '00) BİLDİRİLER KİTABİ 5 MAYIS 00 /AFYON 5. işlenmiş mermer ihracatının artırılması için; Mermer sektörüne yönelik yabancı sermaye cazip hale getirilmelidir. Mermer sektörüyle ilgili dış ticaret şirketlerinin kurulması gerekmektedir konuyla ilgili olarak mermer dernekleri bir çalışma yapabilir. Bu Mermer sektörüne yönelik mali kontrol ve fiyat politikasının geçirilmelidir. tekrar gözden Mermer ocakları ve mermer fabrikaları yararlanmalıdır modern teknolojiden maksimum seviyede Mermerciliğin önünde büyük sorunlar yaradan mevzuatın acilen yeniden düzenlenmelidir. İstihdamı ve mermer üretimini artırabilmek için öncelikle uygulanan yüksek faiz oranlarının düşürülmesi ve kredilerin sağlıklı hale sokulması gerekmektedir, ihracatın artırılması İçin ise iletişim araçlarının iyi kullamlması( internet) ve fuar katılımlarının teşvik edilmesi gerekmektedir. Ocak ve fabrikaların bilimsel, tekniğe dayalı profesyonel ekipler tarafından oluşturulmalı, üniversite sanayi iş birliği yapılmalıdır. Üniversite İle ARGE çalışmalarına önem verilmelidir. 6. KATKİ BELİRTME Yazarlar bu çalışmaların yürütülmesi sırasında yardımcı olan Afyon Iscehısar bölgesindeki ve Afyon organize sanayiindeki tüm mermer ocak ve fabrika yetkililerine teşekkür ederler 7. KAYNAKLAR. Sümer, E., Tolluoğlu A.Ü., ve Erkan, Y., Mermer Üretiminde Jeolojik Verilerin Önemi ve Afyonlscehisar Mermerlerinde Üç Boyutlu Modelleme, Türkiye II. Mermer Sempozyumu, s54, Afyon, (997).. Güleç, K., Afyonlscehisar Mermerlerinin Jeolojik Yapısı ve Mühendislik Özellikleri, Doktora Tezi, I.T.Ü Fen Bilimleri Enstitüsü, istanbul, (97).. Metin, S., Genç, Ş. ve Bulut, V., Afyon ve yakın dolayının jeolojisi, MT.A. Rap. No 80, Ankara, (987). 4. Kİbici, Y., Yıldız, A. ve Bağcı, M., Afyon ve Dolayının Jeolojisi, A K.Ü. Afyon II Envanteri, 8 s, Afyon, (000). 5. Anonim, D.P.T. Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Özel ihtisas Komisyonu Raporu, Ankara, (000) 68