Pediatri Asistanlarının Sorunları ve Çözüm Önerileri Çalıştayı Raporu Türkiye Milli Pediatri Derneği nin amacı Türkiye de çocuk sağlığının gelişmesine ve pediatrinin ilerlemesine hizmet etmektir. Derneğimiz, bu amaca ulaşmanın ancak pediatri alanında hizmet veren sağlık çalışanlarının, en başta da hekimlerin daha yüksek bilgi, beceri ve yetkinliklerle donanmasına katkı sağlamak, varsa bunun önündeki engelleri kaldırmak ile mümkün olabileceği bilinciyle değişik faaliyetler düzenlemektedir. Yapılan kongreler ve bölge toplantıları, yayımlanan kitap, dergi, ve kılavuzlar vb. yoluyla hekimlerimize güncel bilgi ve uygulamalar sunulmaktadır. Ancak, çocuk hekimlerinin iyi hekimler olabilmesinde en önemli rolü kuşkusuz pediatri eğitimini aldıkları eğitim kurumu, orada uygulanan eğitim-öğretim programı ve bu programı uygulayan eğiticiler üstlenmektedir. Kısaca Pediatri Asistanlık Dönemi olarak adlandırılabilecek bu süreçte yaşanabilecek sorunların çözülmesi, sürecin iyi yönde geliştirilmesi doğal olarak bu dönemi başarı ile tamamlayarak uzman olan mezunların daha donanımlı hekimler olmasına katkı sağlayacaktır. Bu nedenle, Türkiye Milli Pediatri Derneği pediatri uzmanlık eğitimi veren kurumlara ve bu kurumlarda yürütülen eğitim programlarına destek olacak çalışmalar yapmayı da önemli bir faaliyet alanı olarak görmektedir. Bu kapsamda, dernek değişik üniversite ve eğitim-araştırma hastanelerinde çalışmakta olan pediatri asistanlarının katılımıyla bir çalıştay düzenleyerek pediatri asistanlarının sorunlarını bizzat sorunu yaşayan kişiler olarak asistanların belirlemesine ve bu sorunlara çözüm önerileri üretmelerine aracılık etmiştir. Çalıştayın sonuçları, belirlenen sorunlar ve çözüm önerileri 59. Türkiye Milli Pediatri Kongresi nde düzenlenen bir interaktif oturumla katılımcılara sunulmuştur.
Çalıştay 12 Ekim 2015 günü Türkiye Milli Pediatri Derneğinin Ankara daki merkezinde, farklı kurumlardan davet edilen 20 asistandan gelebilen 13 asistanın katılımıyla ve dernek yönetim kurulu üyesi Prof.Dr. Koray Boduroğlu nun moderatörlüğünde gerçekleştirilmiştir. Davetli asistanlar ve geldikleri bölge ve kurumlar Tablo 1. de sunulmaktadır. Tablo 1: Davetli asistanlar 1 NECMİ KILINÇ KONYA ŞUBE 2 NURGÜL ATAŞ ŞANLIURFA ŞUBE 3 MAHMUT SEZGİN SAMSUN ŞUBE 4 ÖZKAN BOZDAĞ ESKİŞEHİR ŞUBE 5 AHMET OĞUZHAN GÜREK KAYSERİ ŞUBE 6 NESRİN ÖZDİNÇ KIZILAY BURSA ŞUBE 7 İSMAİL BULUT ANKARA ÜNİVERSİTESİ 8 ECE MEKİK ANKARA ÜNİVERSİTESİ 9 SİNEM AKYOL ANKARA ÜNİVERSİTESİ 10 NUR BERNA ÇELİK HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ 11 DUYGU KİLİMCİ SAMİ ULUS ÇOCUK HST. 12 MUHAMMED FURKAN BAKKAL SAMİ ULUS ÇOCUK HST. 13 AYTAÇ KENAR SAMİ ULUS ÇOCUK HST. 14 ZEYNEP KÜBRA GÜRCAN DIŞKAPI HAST. 15 EMRE SANRI DIŞKAPI HAST. 16 MİHRİMAH SELCEN BAĞCI DIŞKAPI HAST. 17 İHSAN ÖZDEMİR GAZİ ÜNV.TIP FAKÜLTESİ 18 AYŞE YÜKSEKGÖNÜL GAZİ ÜNV.TIP FAKÜLTESİ 19 SABİRE GÖKALP GAZİ ÜNV.TIP FAKÜLTESİ 20 PINAR ÖZGE AVAR AYDIN İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ - CERRAHPAŞA SORUNLARIN BELİRLENMESİ Çalıştayın ilk oturumunda beyin fırtınası yöntemi kullanılarak katılımcıların herbirinin söyleyecek başka bir fikri kalmayıncaya kadar sorunlar kaydedildi. Daha sonra bir önceliklendirme sistematiği kullanılarak en öncelikli ele alınması gereken sorunlar belirlendi. Bu önceliklendirmede tüm katılımcılar kendilerince en öncelikli olan sorunları belirlemek için oy kullandı. Aşağıda önceliklendirilmiş sorunlar listesi sunulmaktadır. Parantez içindeki sayı o ifadenin aldığı oyu göstermektedir. 1. Nöbet ertesi çalışma zorunluluğu (11) 2. Güvenlik sorunu (11) 3. Tez hazırlığı için son yıl yeterli vakit ayrılmaması (10) 4. Asistan görev, yetki, sorumluluk, öğrenim hedeflerinin belirlenmemiş olması veya uygulanmaması (9)
5. Poliklinik hasta sayısının fazlalığı (8) 6. Eğitimin fellowlar aracılığıyla yapılması (8) 7. Asistana eğitim alacak değil iş yapacak kişi gözüyle bakılması (7) 8. Eğitimin yeterli olmaması (6) 9. Nöbet sayısının fazlalığı (6) 10. Günlük çalışma saatlerinin uzunluğu (5) 11. Asistanların yetkin olmadığı işlerle görevlendirilmesi (4) 12. Bilimsel araştırma teşvik eksikliği (4) 13. Yardımcı sağlık personelinin kalifikasyonu ve yetkinliğinde eksiklik (3) 14. Doktor odaların ve ortamların bakımsızlığı, eksikliği (3) 15. Bazı öğretim üyelerinin eğitime katkısının az olması (3) 16. Asistanların amir olduğunun benimsenmemesi (3) 17. Asistan sayısının yetersizliği (1) 18. Bazı önemli departmanlardan eğitim alınamaması (1) 19. Uygun eğitim yöntemlerinin seçilmemesi (1) 20. Bilim dallarının alanlarının sınırlarının belirgin olmaması (0) 21. Hekimlerin kendi aralarındaki illişkilerin zayıf olması (0) 22. Asistanların mesai saatine uymaması (0) 23. ÖÜ lerinin asistanların beklentilerini görmezden gelmeleri (0) 24. ÖÜ lerinin çözüm önerilerinin güncel olmaması (0) Resim: Önceliklendirme çalışması Sorunlar listesi değerlendirildiğinde tüm sorunların üç ana grupta incelenebileceği fikrine varıldı. Bunların; eğitim alanındaki, araştırma alanındaki ve çalışma koşulları alanındaki sorunlar şeklinde ele alınmasına karar verildi. Katılımcılar bu konularda çalışmak üzere üç gruba ayrıldı.
KÖK NEDENLER Ayrı ayrı çalışan gruplar öncelikle kendi alanlarındaki sorunların altında yatan kök nedenleri saptamaya yönelik bir çalışma gerçekleştirdiler. Malzeme Metod SORUN Mekan İnsan Kök nedenleri belirlerken balık kılçığı metodu isimli bir yöntem kullanıldı. Sorunun altında yatan malzeme, metod, mekan ve insan kaynaklı kök nedenler irdelenmeye çalışıldı. Mümkün olduğunca, ortadan kaldırıldığı takdirde sorunun büyük kısmını çözüme kavuşturacak önemdeki kök nedenler ayırt edilmeye çalışıldı. Bu çalışma sonucunda grupların oluşturdukları kök neden listeleri aşağıda sunulmaktadır. 1. EĞİTİM İLE İLGİLİ SORUNLARA AİT KÖK NEDENLER Mekan Dersane fiziki şartlarının uygunsuzluğu Malzeme Pratiğe yönelik yeterli eğitim malzemesi yok İnsan Hocaların eğitim için yeterli zaman ayıramaması (özel hastalar, bilimsel araştırma, performans kaygısı) Metod Asistan çalışma programının eğitim değil hizmete göre belirlenmesi Bilimsel toplantılara asistan katılımının kısıtlı olması Daha fazla gelir elde etmek için daha fazla hasta bakma kaygısı
2. ARAŞTIRMA İLE İLGİLİ SORUNLARA AİT KÖK NEDENLER Rehberlik Tez konusunun belirlenme zamanında gecikme ÖÜ lerinin rehberlik yapacağı konuda bilgi yetersizliği İstatistik desteğine ulaşmada zorluk ÖÜ lerini yeterli vakit ayırmaması Çalışma Koşulları Tez departmanını tanımak için yeterli süre olmaması Bilimsel çalışmalarda fellowların öne çıkarılması İş yükü nedeniyle asistanın yeteri vakit bulamaması Kaynak Proje desteğinin yetersiz olması Verilere ulaşım için hastaneye bağımlı olmak Eğitim Araştırma yapmak için gerekli bilgi eksikliği 3. ÇALIŞMA KOŞULLARI İLE İLGİLİ SORUNLARA AİT KÖK NEDENLER Metod Asistanların GYS net belirlenmemiş olması Nöbet ertesi çalışma zorunluluğu Nöbet sayısının fazlalığı Hasta sayısının fazlalığı Malzeme Gerekli araç, gereç ve tetkiklerin sağlanamaması Mekan Çalışma ortamının kötü oluşu ve güvenli olmaması İnsan Güvenlik sorunu Asistan sayısı yetersizliği Yardımcı sağlık personelinin kalifikasyon ve yetkinliğinde eksiklik Asistanların kendi aralarındaki ilişkilerin zayıf olması ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Çalıştayın bundan sonraki aşamasında artık katılımcıların önemli sorunları ve bunların altında yatan kök nedenleri kararlaştırdığı durumda çözüm önerileri üretme çalışmasına başlandı. Öncelikle gruplar yine beyin fırtınası yöntemi ile belirlenmiş sorun ve kök neden için akıllarına gelen tüm çözüm önerilerini listelediler. Hiç kimsenin aklına yeni bir öneri gelmeyinceye kadar liste uzadıktan sonra, yine oylama yöntemiyle bunlar arasından en akla yakın olan önerilerin seçilmesi için bir çalışma yapıldı. Bu çalışmada diğer grupta çalışan katılımcılar da bu oylamaya katıldı. Yani bütün katılımcılar bütün grupların fikirlerini gördü ve oylamaya katıldı.
Aşağıda görülebileceği gibi öncelik sıralamasına dizilmiş olsa da uzun listeler halinde çözüm önerileri yapılmıştı. Ancak, gerçekten iyileştirme çalışmaları yapmak, asistanların sorunlarına çözüm üretmek isteyecek yöneticilerin en öncelikli ele alınacak ilk yatırım yapılacak alanları seçmelerine yardım edebilmek, kaynakların verimli kullanılmasını sağlayabilmek amacıyla bir önceliklendirme yöntemi daha kullanıldı. Bu yöntemde, daha önceki oylamada en çok oyu almış 4-5 öneri uygulama kolaylığı, uygulama süresi, kuruma maliyeti, çözüm üzerine etkisi gibi kriterler yönünden değerlendirilerek öncelik sırasına dizildi. Bir öneri ne kadar kolaylıkla ve kısa sürede hayata geçirilebiliyorsa, kuruma maliyeti ne kadar düşükse ve çözüme katkısı ne kadar büyük olacak gibi görünüyorsa o kadar öncelikli olmalıdır mantığıyla sıralama yapıldı. Kullanılan tablo aşağıda verilmiştir. Önerilen Çözüm Maddeleri Uygulama Kolaylığı Uygulama Süresi Kuruma maliyeti Çözüm Üzerine etkisi Toplam Puanı 1 1 3 10 3 2 1 1 1 10 3 10 3 10 3 4 10 10 10 10 5 1 1 1 10 6 10 3 10 3 Tablo: Logaritmik değerlendirme skalası. 10: en uygun, 1: en az uygun Bu çalışma sonucunda çözüm önerileri aşağıdaki gibi sıralandı. EĞİTİM ALANINDA ÇÖZÜM ÖNERİLERİ (Parantez içindeki sayı önerinin etkinlik katsayısını gösteriyor) 1. Bir asistanın eğitim süresi boyunca nerede ne kadar çalışacağı belli olsun (121) 2. Hekime şiddet uygulayan hasta ve hasta yakınları belirli bir dönem o hastaneden faydalanamasın (116) 3. Hastaların tanıları için birkaç hastaneye başvurmaları engellensin (89) 4. Poliklinik hasta sayısı kısıtlansın (79) Bu alandaki diğer öneriler (Baştaki sayılar önerinin kaç oy aldığını gösteriyor) 5-Herbir departmanda öğretim görevlisinin asistana anlatmak zorunda olduğu dersler olsun. 4-Ana hedefler belirlenip asistan görüşleri de alınarak yıllık ders programı belirlensin. 3-Hocaların özel hastaları ile olan ilişkileri, hasta hekim (asistan) ilişkisini yıpratmamalı 3-Hocaların eğitim için geçirdikleri zaman döner olarak kendilerine daha fazla gelir getirsin ki bizimle ilgilensinler 3-Her tez hocası kendi asistanını en az 1 kongreye götürsün. 2-Yeterli donanım sağlanmadan aşırı sorumluluk verilmesin. Önce işi öğretip sonra o işi yapmamızı istesinler. 2-Yurtiçi ve yurtdışı değişim programları ile eğitimde standardizasyon sağlansın. 2-Sağlık çalışanları hiyerarşisine uyulsun. 2-Sevk zinciri gelsin. 2-Hasta asistan hekim anlaşmazlıklarında hocalarımızın bizlerin arkasında olduğunu en azından hasta yanında hissettirmesi 2-Hocalar da sınava tabi tutulması
1-Asistanların yorgunluğu ve motivasyon kaybı göz önünde bulundurulup teşvik eden ödüller koyulsun. 1-Her yıl eğitim ile ilgili (Bu yıl ne yaptık) şeklinde toplantılar olsun. Sonuçlara göre eğitim planlansın. Eğitim materyalleri güncellensin. 1-Dersleri, dinlenme saatleri dışındaki saatler de verilsin. 0-Yapılan yapılacak tüm işler sadece çalışkan-becerikli asistanlar üzerinden dönmesin. 0-Verilen eğitimlerin kıdemliliğe geçişlerde ve belli zamanlarla sınavlarla ölçülmesi ve geri bildiriminin alınması 0-Servis kıdemliliğine başlamadan önce önemli departmanların yapılması sağlansın. 0-Hekimler gelecek kaygısı duymayacağı kadar ücret alsın. 0-İnvaziv ve invaziv olmayan işlemler için kurallar düzenlensin. ÇALIŞMA KOŞULLARI ALANINDA ÇÖZÜM ÖNERİLERİ (Parantez içindeki sayı önerinin etkinlik katsayısını gösteriyor) 1. Polikliniklerde asistanlarla birlikte öğretim üyesi ve fellowların da aktif olarak çalışması(118) 2. Çocuk acil servislerine triaj getirilip acil olmayan hastalara bakılmaması(106) 3. Poliklinikte bakılan hasta sayısının makul seviyeye getirilmesi(92) 4. 130 saatin üzerinde nöbet tutulmaması, tutulması durumunda ekstra ücret ödenmesi(90) 5. 3. Basamak hastanelere hasta başvurusunda sevk zincirinin aktif olarak kullanılması(74) Bu alandaki diğer öneriler (Baştaki sayılar önerinin kaç oy aldığını gösteriyor) 6-Acil ve yoğun bakım ekibi shift usulü çalışsınlar ve böylece nöbet sonrası eve gidebilsinler. Nöbet sonrası izin kullanılabilmesi için poliklinik oda sayısı ve servis hasta sayılarının azaltılması sağlansın. Nöbet sonrası izin kullanmak istendiğinde yasal olarak nöbet parası talep edemiyoruz. Bu durum ortak bildiri şeklinde bakanlığa iyileştirme için sunulmalı. 5-Hastanelerdeki beyaz kod sisteminin daha etkin olarak kullanılması ceza yaptırımının sağlanması, hekime şiddetle caydırıcı olabilir. Hastanedeki güvenlik görevlisine silah kullanma yetkisi verilmesi Hastanelere girişlerin X-ray sisteminden geçerek olması güvenliğimizi bir miktar artırmayı sağlayabilir. Yeterli sayıda güvenlik görevlisi ve hastane polisi sağlanması Güvenlikle ilgili sorun çıkaranlara, acil olmadıkça bakılmamalı 1-36 saat çalıtığımız için nöbetlerde dinlenebileceğimiz mekanlar düzenlenmeli 1-Performans sisteminin kaldırılması. Kaldırılıyorsa da asistan hekimler üzerinden performans hesapları yapılmaması 1-Asistanların her yıl tutacakları nöbet sayıları önceden belirlenmeli. Ör:1.yıl asistanı 10 nöbet, 2.yıl asistanı 8 nöbet, 3.yıl asistanı 6 nöbet, 4.yıl asistanı 5 nöbet 0-Asistan dışında tüm sağlık çalışanı hastaneye giriş çıkışta kimlik okutuyor. Yani mesai saatleri belli. Bu sistem asistan içinde yapılmalı ve fazladan kayıt dışı kaç saat çalıştırıldığı gösterilmeli.(nöbetler i hariç) 0-Hocaların asistanlara bir rakip değil, meslektaş gözü ile bakması gerekmektedir. 0-Döner sermayeyi artırmak için belirlenmiş olunan kota çok mecbur olmadıkça aşılmamalı. Örneğin: Enfeksiyon poliklinik + muayene ücreti + tetkik 55 tl ise bu geçilmemeli
0-Öğretim üyelerine hergün belirli sayıda hastaya asistan ile bakma zorunluluğu getirilsin. Fellowlar poliklinikte asistan ile beraber aktif olarak çalışmalı. 0-Poliklinik koşullarının belirli standartları sağlamaması halinde hizmete açılmaması. 0-Yardımcı sağlık personelinin yardımcı olabilmeleri hoca düzeyinde sağlanmalı.(çoğu bölümde hemşire ve hizmetli doktordan daha değerli.) Hocaların asistanlara geçici çalışan gözü ile bakmaması gerekmektedir. ARAŞTIRMA ALANINDA ÇÖZÜM ÖNERİLERİ (Parantez içindeki sayı önerinin etkinlik katsayısını gösteriyor) 1. Uzmanlık öğrencilerinin tez yapma zorunluluğu kaldırılsın(123) 2. Tez departmanı öğretim üyesiyle belirli günlerde görüşme imkanı sağlanması (109) 3. Son sene asistanlarına çalışma ve tez için nöbetsiz süre ayrılması(104) 4. Bilimsel çalışmanın nasıl yapılacağı konusunda eğitim verilmesi(104) 5. Evden hasta bilgilerine ulaşımı sağlayacak ağlar kurulması(88) Bu alanda diğer öneriler (Baştaki sayılar önerinin kaç oy aldığını gösteriyor) 4-Departmanlar arasında çok zorlayıcı ya da sıradan konularda tez hazırlanmaması sağlansın. Tez konusu 2.yılın sonunda belirlenmiş olsun ve keyfi değiştirmeler olmasın. 3-Tez için belirlenen departman da daha fazla vakit geçirmek. Tez departmanında asistanlar daha uzun süre çalışsın. 3-Nöbet sayılarının ve çalışma saatlerinin azaltılması 3-İstatistik hizmetleri artırılsın. 2-Tez hocamızı değiştirebilme hakkı sağlansın. Asistanlar tez departmanlarını kendileri seçsin. 2-Çalışma yapılırken o sırada departmanda çalışan asistana değil bölümün tez asistanına öncelik verilsin 1-Tez danışmanı olacak öğretim üyesinin yeterince yayını olmalı 1-Yayınlara ücretsiz ulaşım imkanı artırılsın. 1-Asistanlar çalışma yapılması konusunda öğretim üyeleri tarafından teşvik edilsin. Yayın yapan asistanlar az nöbet, kongre ile ödüllendirilsin. 0-Bilimsel araştırma yaparken arşiv konusunda yardımcı personelin desteğinin sağlanması. Çalıştayda saptanan sorunlar ve geliştirilen çözüm önerileri 59. Türkiye Milli Pediatri Kongresi nde 7 Kasım 2015 günü saat 8:30-10:00 arasında yapılan interaktif oturumda katılımcılarla paylaşılmıştır. Konuşmacılar ve sunum başlıkları şu şekildedir. 1. Dr. Nur Berna Çelik Giriş ve çalıştayda kullanılan yöntemler, 2. Dr. Mihrican Selcen Bağcı- Eğitim Alanındaki Sorunlar ve Öneriler, 3. Dr. Sabire Gökalp-- Çalışma Koşulları Alanındaki Sorunlar ve Öneriler, 4. Dr. Ayşe Ünal Yüksekgönül-- Araştırma Alanındaki Sorunlar ve Öneriler Bu şekilde pediatri asistanları görüşlerini öğretim üyeleri, araştırma görevlileri, anabilim dalı başkanları, eğitim sorumluları, şefler, dekanlar ve hatta rektörlerin de aralarında bulunduğu bir dinleyici kitlesi ile paylaşma fırsatı bulmuştur. Bu oturumda dinleyiciler de önemli geri
bildirimlerde bulunmuş, farklı bakış açılarını dile getirmişler, önemli katkılar sağlamışlardır. Tüm katılımcılara teşekkür ederiz. Sunulan bu rapor içinde farklı kurumlardan gelen pediatri asistanlarının bir araya getirilmiş sorun ve çözüm önerisi görüşlerini barındırmaktadır. Sorunlar ve en uygun çözüm önerileri kurumdan kuruma farklılık gösterebilir. Kurumların öncelikleri, ayırabilecekleri kaynaklar, kadro imkanları, fiziksel koşulları birbirinden farklı olacağı için bu raporda sunulan genel öneriler ve yapılan öncelik sıralaması belirli bir eğitim kurumu için geçerli ve gerçekçi olmayabilir. Ancak yine de bu raporda özetlenen görüşlerin her bir kurumda yapılacak iyileştirme çalışmaları için bir başlangıç noktası ve esin kaynağı olabileceğine inanıyoruz. Özetlenecek olursa pediatri asistanları, hangi bilgi, beceri ve yetkinlikle donanmış bir pediatri uzmanı isteniyorsa ona göre tasarlanmış bir müfredatın hazırlandığı, bu müfredatın uygulanması için gerekli insan gücü, çalışma koşulları, fiziksel ve eğitsel imkanların sağlandığı güvenli eğitim kurumlarında eğitim almak ve çocuklara ihtiyaç duydukları sağlık hizmetini eksiksiz verebilen uzmanlar olmak istiyorlar. Türkiye Milli Pediatri Derneği bu koşulların sağlanması için gösterilecek çabaları destekleme kararlılığındadır.