Yüzme Havuzu Su Kalitesi Kontrolüne Dair Öneriler 1-PH Klorun Dezenfeksiyonunu Etkilen Faktörler Klor dezenfeksiyon işleminde klorun yapısından dolayı havuzdaki birçok parametre değişiklik gösterir. Değişen bu değerleri dengelemek için yardımcı ürünler kullanılır. Havuz Suyunda ph ın Önemi ph havuz suyuna dezenfeksiyon amacı ile atılan klorun su ile reaksiyona girerek bakterileri öldürecek olan Hipokloröz asit e ve hipoklorit iyonuna dönüşmesine etkin rol oynar. Tablodan ve ekteki grafiklerden de görüleceği gibi yüksek ph da verilen klor, organik maddelerin oksidasyonu ve dezenfeksiyonu için hipokloröz aside yeterince dönüşememektedir. Bundan dolayı bakteri ile mücadelede önce ph, değerine göre asit veya baz kullanılarak 6,5-7,8 aralığına ayarlanır, ondan sonra klorlama yapılır. ph ın 7,0 nin altında tutulması ortamı asidik yapar ve sistemde suyun korozif özelliğinin artmasına sebep olur. Havuz suyunun ph değeri, Phenol Red rejantı veya ph metre ile ölçülür. (Tablo.1) ph ile Klor aktivitesi ph Değeri Aktif HOCL 6.0 %97 6.5 %91 7.0 %76 7.2 %66 7.5 %50 7.8 %33 8.0 %24 8.2 %22
Mevcut siztemde Yünetmelikte Ek1 ve Ek2 de yer alan PH aralığı 6,5-7,8 klorun stabil kalması ve dezenfektan etkisini gösterebilmesi için uygun PH aralığıdır. WHO standartlarına göre bu aralık 7,2-7,8 dir. Biguanid havuzlarında suyun PH seviyesini ayarlamak için ilave kimyasallar kullanılmaz, sistemin stabilitesi veya etkisi PH değişikliklerinden etkilenmez, bu nedenle bu sistemde PH takibi yapılması gerekn kritik bir parametre değildir. Değişik su şartlandırma koşullarında biguanid+hidrojen peroksit havuzları karakteristik olarak PH 8 olarak sonuç verir. Cilt ve göz irritasyonu ihtimali düşünüldüğünde Amerika ve Avrupada da da uygulanan PH aralığı 6,8 ile 8,2 arası olarak önerilebilir. Klorlu ve Biguanidli sistemlerin ayrı ayrı değerlendirilmesi, klorun mikrobiyolojik aktivitesini yitirdiği PH 7,8 üzerine çıkılmaması değerlendirmeye alınması gereken bir bilimsel gerçektir.(ek-1) Mevcut Yönetmelik PH: 6,5-7,8 WHO standartı PH: 7,2-7,8 Biguanid havuzları için PH öneri: 6,8-8,2 2- Alkanite Alkalinite, suyun asit tamponlama kapasitesinin miktarsal ölçüsüdür ve suyun ph değişimine gösterdiği direncin derecesidir. Su içerisinde çözünmüş bulunan karbonatlar, bikarbonatlar ve hidroksitlerin toplam değerini ifade eder. Alkalinite değeri yüksek olan suların ph değerini düşürmek için normalden daha fazla asit kullanmamız gerekmektedir. Yüksek alkalinite değerine sahip sularda ph değeri düşmeye karşı direnç gösterecek ve bir müddet sonra havuz suyunun ph değeri tekrar eski değerine geri dönecektir. Yüksek ph değeri ise bizim klor ile oksidasyon ve dezenfeksiyon gücümüze engel olacaktır. Ayrıca yüksek alkalinite değeri ve yüksek ph değeri su içerisindeki sertlik vere maddelerin çökelmesine, havuz fayanslarının üzerinde kireç bağlamasına ve filtre kumunun topraklaşmasına sebep olacaktır. Havuz suyundaki yüksek alkaliniteyi düşürmek için %33 lük HCL (Hidroklorik asit) veya %30 luk H2SO4 (Sülfürik asit) ile yoğun şoklamalar yapılması gerekir. Alkalinite değerinin de aşırı düşürülmesi havuzumuzda derzlerin sökülmesi, traverten küpeştelerin yenilenmesi gibi problemlere sebep olacaktır. Ayrıca düşük alkaliniteli sularda ph değerini dengede tutmakta büyük sıkıntı yaşanacaktır, ph değeri asidik veya bazik ortam arasında hızlı dalgalanmalar yaşatabilir. Klorlu havuz suyundaki ideal Alkalinite değeri 30 180 ppm arasında olmalıdır. Biquanid havuz suyundaki ideal Alkalinite değeri karateristik olarak 150 220 ppm çıkar nedeni suda bulunan hidrojen peroksitten kaynaklanan (OH - )hidroksil iyonlarıdır. Yani bu sistemin alkanitesi, yani PH değişimlerine gösterdiği direnç yüksektir. Bu nedenle Klorlu sistemde kullanılan PH düşürücü kimyasallar miktarının 2-3 katı kadar suya kimyasal girilmesi gerekir. Bu neden biguanid+hidrojen peroksit sistemlerind alkanite takibi yapılmaz, ancak PH seviyesi gözde irritasyon yaratabilecek miktara ulaşırsa PH düşürücü kimyasal ilavesi düşünülebilir. Mevcut Yönetmelik: 30-180 Biguanid havuzları için alkanite öneri: max 220 veya değerlendirme dışı
2- Serbest Klor Açık ve kapalı havuzlardaki serbest klor konsantrasyonları WHO ile uyumludur. EPA ve WHO nün hala üzerinde çalıştığı klorsuz dezenfeksiyon istemlerinin ve klor takviyesi ile mikrobiyolojik kalitesinin sağlanması bilimsel bir uygulamadır. Ancak hidrojen peroksit oksijen salan bir bileşiktir ve klor ile bir arada bulunması kimyasal olarak mümkün değildir. Mevcut yönetmelik aslında hidrojen peroksit için ayrı bir kimyasal analiz belirtse de belirsiz ifadeler nedeniyle hidrojen peroksit kullanılan havuzlarda serbest klor da aranması gerektiğini düşünülmektedir. İl sağlık istatistik sonuçlarında da görülebileceği gibi serbest klor parametresi nedeniyle hidrojen peroksit kullanılan herhangi bir havuz işletilememektedir. Teknik olarak yapılan başka bir hata ise mevcut sistemde 40-80 ppm olarak kalite kontrolü belirlenmiş hidrojen peroksit, mikrobiyolojik açıdan istenilen etkiyi gösterebilecek bir etken madde değildir. Önerilen dozda etki boşluğu vardır. Bu nedenle havuz sistemlerinde hidrojen peroksit biguanidlerle kombine olarak kullanılır. Tek başına hidrojen peroksit içeren bir havuz mikrobiyolojik kalite kontrolleri geçemeyeceği ve klorla bir arada kullanılamayacağı için mevcut sistem, yapılacak ilave biguanid parametresi ile düzeltilebilir. Biguanid havuzları için serbest klor öneri: değerlendirme dışı 3- Biguanid Dosyada sunulan ürün kataloglarında da görülebileceği gibi biguanid seviyesi Amerika da kullanılan sistemde 30-50 ppm, Avrupada 2-30 ppm dir. Bu sistemler uygulama konsantrasyon ve dozajlama aralığı açısından bazı farklılıklar içermektedir. Kullanılan sistemlerin çoğunda30-50 ppm biguanid dozajlanan bir havuza 20 gün sonra tekrar uygulama yapılmaktadır. Hidrojen peroksit yine bu aralıklarda oksitleme amacıyla kullanılmakta ve sisteme ilave edildikten 2 saat sonra stabilitesini kaybederek suya ve oksijene dönüşmektedir. Oxipool sisteminde kolloid gümüş ilekombine kullanılan hidrojen peroksit 1 hafta boyunca stabilitesini ve dezenfeksiyon etkini kaybetmez. Amerikan sisteminde biguanid yüksek konsantrasyonda (30-50 ppm) ve 20 günlük periyodlarda kullanılmakta, bu da yüksek tonajlı havuzlarda iyi sirkülasyon sağlanamadığından ve filtrason sisteminde sık kirlenmeler, tıkanmalar görülmesinden dolayı önerilmemektedir. Oxipool sisteminde dezenfeksiyon sadece biguanid ile yapılmamaktadır, her biri ayrı ayrı dezenfektan olan 3 ürün kombine bir set olarak sisteme eş zamanlı girilmekte, sinerjik etki yaratılmaktadır. Ürünler düşük dozlarda ve sık periyodlarda (1 haftalık) dozlanmakta, bu nedenler işlevsellik olarak büyük havuzlara da hitap edebilmektedir. Biguanid havuzları için öneri: 2-30 ppm
4- Amonyum: Amonyum yüzme havuzlarında idrar ve diğer insan atıklarından kaynaklanan kirliliği gösteren bir paramatredir. Oxipool sisteminde kullanılan C adlı ürün quarternar amonyum tuzu içerdiğinden 1 ppm lik ilave bir amonyum konsantrasyonu suda bulunur. Biguanid havuzları için öneri: 1,5 ppm 5- Hidrojen Peroksit: Kombinasyon olarak kullanılan Oxipool sisteminde Hidrojen peroksit %0,045 oranında kolloid gümüş ile kombine edilmiş, mikrobiyolojik etkinliği 10 kat arttırılmış ve stabilitesi 1 hafta süre ile sağlanmıştır. Sitemde karakteristik olarak 25 ppm seviyeisnde bulunur. 50 ppm in üzerinde havuz malzemelerinde ve retinada korozyona yol açar. Biguanid havuzları için öneri: 20-60 ppm 6- Nitrit, Nitrat, Bakır, Alüminyum Bu safsızlıklar klorlu sistemlerde kullanılan çöktürücü, berraklaştırıcı, yosun önleyici, stabilizatör, ph ve alkanite ayarlayıcı gibi yardımcı kimyasallar vasıtasıyla sistemde bulunur. Oxipool sisteminde bu tarz ilave kimyasallar kullanılmadığı için bakılmasına da gerek yoktur, Örnek laboratuar sonuçları dosyada sunulmuştur. Biguanid havuzları için öneri: Değerlendirme dışı veya şu an kullanılan mevcut değerler Not: PH, Biguanid ve Hidrojen peroksitin havuz başında takibi için çabuk sonuç veren test kitleri iç piyasada mevcuttur (Bölüm 8), İl sağlık laboratuarlarında spektrofotometreyle bakılan ve sarf gerektirmeyen standart çalışma prosedürü Bölüm 9 da sunulmuştur.
Öneri Tablosu: Kimyasal özellikler Parametre Analiz Aralığı Birim Sınır Değerler En az En çok PH 1 6,5 7,8 ph 2 6,8 8,2 Amonyum 1 0,5 Amonyum 2 1,5 Nitrit 0,5 Nitrat 50 Alüminyum 0,2 Bakır 1 Toplam alkalinite Ayda bir mg/l (CaCO3) 1 defa 50 180 Toplam alkalinite (CaCO3) 2 50 220 veya kapsam dışı Hidrojen peroksit 2 20 60 Biguanid 2 2 30 1-Klorlu Havuzlarda bakılır 2-Biguanid+Hidrojen peroksitli havuzlarda bakılır