www.bebka.org.tr/ 1
2
İçindekiler ÜYE KİMLİĞİ BOSNAHERSEK SİYASİ VE İDARİ YAPI EKONOMİK YAPI BOSNAHERSEK-TÜRKİYE TİCARİ VE EKONOMİK İLİŞKİLER BİH-TÜRKİYE YE İHRACAT VE İTHALATINDA BAŞLICA ÜRÜNLER BOSNA HERSEK İLE TÜRKİYE ARASINDA İMZALANAN ANTLAŞMA VE PROTOKOLLER HERSEK BÖLGESİ ZİYARET EDİLECEK KURUMLAR HAKKINDA BİLGİ BEBKA-BOSNA HERSEK PROGRAMI ÖNEMLİ BİLGİLER 4 5 6 10 20 21 22 24 28 32 34 3
ÜLKE KİMLİĞİ Resmi Adı: Bosna Hersek Kuruluş: 01 Mart 1992 Başkent: Saraybosna Resmi Dili: Boşnakça, Hırvatça, Sırpça (Bosnakça ve Hırvatça da Latin, Sırpça da Kril alfabesi kullanılmakta olup, hemen hemen aynı dillerdir) Nüfus: 3.84 milyon (Tahmini) 1991 yılından bu yana nüfus sayımı yapılmadığından ve savaş ve göç nedeniyle önemli değişiklikler olduğundan kesin bir bilgi mevcut değildir. Din: İslam, Hristiyanlık (Katolik ve Ortodoks), Yahudilik Boşnak (Müslüman) % 50, Sırp (Ortodoks) % 32, Hırvat (Katolik) % 15, Diğerleri % 3 Para Birimi: Konvertible Mark (KM) Avro/KM=1.95583 (sabit kur). Diğer para birimlerindeki kurlar değişkendir. Yüzölçümü: 51.209 km2 Bosna Hersek Federasyonu 26.345 km2 (% 51.46) Republika Srpska 24.840 km2 (% 48.52) Brcko Bölgesi 12 km2 (% 0.02) Komşuları: Hırvatistan (Kuzey, Güney ve Batıda), Karadağ (Güneyde), Sırbistan (Doğuda) Başlıca Şehirleri:Saraybosna, Banja Luka, Zenica, Tuzla, Mostar, Prijedor Havalimanları: Saraybosna, Banja Luka, Tuzla, Mostar Nehirleri: Drina (ülkenin en uzun nehri), Neretva, Sava Limanları: Ülkenin güneybatısında 20 km lik bir sahil şeridi vardır, ancak bu bölgede ticari limanı yoktur. Denize çıkışı ağırlıklı olarak Hırvatistan daki Ploče Limanı üzerinden gerçekleşmektedir. İklim: Karasal İklim, Akdeniz İklimi (sadece ülkenin güneybatı kesimindeki Neretva vadisinde Akdeniz iklimi görülür. Bu bölgelerde meyve bahçeleri, bağlar ve sebzecilik yapılan alanlar bulunmaktadır) En sıcak ay: Temmuz (18-23 oc), en soğuk ay: Aralık: (0-2 oc). En yağışlı ay: Haziran (ortalama yağış 110-115 mm), en kurak ay Aralık (ortalama yağış 20-70 mm). Mesai Günleri -Saatleri Pazartesi-Cuma/08:00-16:00 veya 09:00-17:00 - Haftalık çalışma süresi: 40 saat 4
Ortalama Ömür: Kadın (74.5 yıl), Erkek (68.9 yıl) Okuryazarlık Oranı: (%)85 Resmi Tatiller: 1-2 Ocak/Yeniyıl, 1 Mart/Bağımsızlık Günü, 1-2 Mayıs/İşçi Bayramı, 25 Kasım/Devlet Günü, Dini Bayramların İlk Günleri, Haftasonları Saat Dilimi: GMT +1 / Türkiye ile Saat Farkı (-1) Uluslararası Telefon Kodu: 387 Yol Ağı Uzunluğu: Karayolu (22.630 km), Demiryolu (1031 km) Ölçüm Sistemi: Metrik Sistem BOSNA HERSEK 5
SİYASİ VE İDARİ YAPI Bosna Hersek te 2 bölgeli (entite) bir yapı mevcut olup, ayrıca özel statüye sahip Brčko bölgesi bulunmaktadır. Ülkedeki mevcut yapı şu şekildedir: BOSNA HERSEK (BiH) - BOSNA HERSEK FEDE- RASYONU (FBiH) REPUBLIKA SRPSKA (RS) BRČKO BÖLGESİ Ülke bir bütünü oluşturan üç etnik gruba ev sahipliği yapmaktadır: Boşnaklar, Sırplar ve Hırvatlar. İngilizcede ve daha birçok dilde etnik kimlik göz önünde tutulmadan tüm Bosna-Hersek halkına Bosnalı denir. Ancak Türkçede tarihten gelen yakınlıktan dolayı Bosnalı denildiğinde Boşnaklar yani Bosnalı Müslümanlar kastedilir. Ayrıca ülkede Bosnalı veya Hersekli olmak da ayrı etnik kimliği vurgulamak için kullanılır. Ülke yönetim açısından iki entiteye yani devletçiğe bölünmüş durumdadır. Bunlar, Bosna-Hersek Federasyonu ve Sırp Cumhuriyeti dir. Eski Sosyalist Yugoslavya nın altı federe cumhuriyetinden biri olan Bosna-Hersek, bağımsızlığını 1990 lı yıllardaki Yugoslavya nın çözüldüğü yıllarda kazanmıştır. 1992 yılında Yugoslavya dan ayrılan Slovenya ve Hırvatistan ın bağımsızlığını tanıyan AB ve BM, Makedonya ve Bosna-Hersek in bağımsızlığını referandum şartına bağlamıştı. Bu nedenle 1992 yılında Bosna-Hersek te yapılan referandumda halk bağımsızlıktan yana oy kullanınca yeni devlet kuruldu. Ancak bu devleti, ülkedeki Sırplar tanımadı ve Boşnaklar ve Hırvatlara karşı savaş açtı. 1995 yılına kadar süren Bosna Savaşı ndan sonra Dayton Barış Antlaşması imzalandı. Buna göre ülkede barışı uygulayacak uluslararası bir konsey kuruldu. Bu konsey bir Bosna-Hersek Yüksek Temsilciği kurdu. Sonuçta ülkede bulunan bu yüksek temsilcilik şu anda 6
cumhurbaşkanını görevden alma dahil birçok yetkiyle donatılmıştır. Ayrıca bu anlaşmaya göre Üçlü Cumhurbaşkanlığı Konseyi yle de ülkedeki üç etnik grup temsil edilecektir. YASAMA BiH Parlamentosu, Temsilciler Meclisi ve Halk Meclisi olmak üzere 2 meclisten oluşmaktadır. Temsilciler meclisi üyelerinin 2/3 ü FBiH, 1/3 ü RS den seçilmektedir. Halk Meclisi ise FBiH ve RS den 5 er üyeden oluşur. BiH Parlamentosu nun yanı sıra FBiH ve RS nin kendi parlamentoları bulunmaktadır. Ayrıca, 10 Kantondan oluşan FBiH de her kantonun kendi meclisi vardır. SEÇİM TARİHLERİ Son Genel Seçim: 03 Ekim 2010 Bir Sonraki Genel Seçim: Ekim 2014 YÜRÜTME Çok katmanlı bir yapıda olan Yürütme, şu organlardan oluşmaktadır: - BiH (devlet) düzeyinde Boşnak, Hırvat ve Sırp üyesi olan 3 lü Cumhurbaşkanlığı Konseyi (Konsey üyeleri 8 er ayda Konsey Başkanlığını sırayla devralmaktadır) ile Başbakan ve 9 Bakandan oluşan hükümet, - FBiH (entite) düzeyinde Boşnak, Hırvat ve Sırp üyeden oluşan Cumhurbaşkanlığı ile Başbakan ve 16 Bakandan oluşan hükümet (Ayrıca, FBiH deki 10 kantonun da kendi hükümetleri vardır), - RS (entite) düzeyinde Cumhurbaşkanı ve 2 Cumhurbaşkanı Yardımcısı, Başbakan ve 2 Başbakan Yardımcısı ile 16 Bakandan oluşan hükümet, - Brčko Bölgesi, merkezi hükümetin yetkisi altında özel bir yönetime sahip olan Brčko Bölgesi de kendi hükümetine sahiptir. YARGI Bağımsız mahkemeler, Kantonlar, FBiH, RS ve BiH düzeyinde bulunmaktadır. 7
SİYASAL PARTİLER Demokratik Eylem Partisi (SDA), Daha İyi Bir Gelecek İçin İttifak (SBB BiH), BiH Sosyal Demokratik Parti (SDP BiH), BiH için Parti (SBiH), BiH Hırvat Demokratik Birlik Partisi (HDZ BiH), Hırvat Demokratik Birliği 1990 (HDZ 1990), Bağımsız Sosyal Demokratlar Birliği (SNSD), Sırp Demokratik Partisi (SDS), Çalışarak İlerleme Halk Partisi(NSRzB), BiH Hırvat Haklar Partisi (HSP BiH), Demokratik Halk İttifakı (DNS), RS Sosyalist Partisi (SPRS). DEVLET VE ENTİTE DÜZEYİNDE YÖNETİM YETKİLERİNİN KULLANIMI Merkezi hükümet (devlet düzeyindeki BiH hükümeti) 1995 Dayton Barış Anlaşması çerçevesinde sınırlı sorumluluklara sahiptir. Bunlar, Anayasa Mahkemesi, Yerdeğiştirmiş Kişiler için bir Komisyon, İnsan Hakları Komisyonu, Merkez Bankası, Ulaştırma ve Haberleşme faaliyetlerini telekomünikasyon yönetmek ve işletmek amacıyla kamu işletmeleri, Milli Anıtları Koruma Komisyonu ve Tahkim Sistemi kurulmasıdır.dış ticaret anlaşmaları da BiH hükümeti tarafından müzakere edilmektedir.dayton Anlaşması nı takip eden yıllarda, devlet düzeyinde adalet, güvenlik ve savunma bakanlıkları ihdas edilmiş ve BiH Cumhurbaşkanlığı 2003 yılında silahlı kuvvetlerin komutasını devralmıştır.2006 yılında katma değer vergisinin hayata geçirilmesini müteakiben BiH genelini kapsayacak şekilde birleşik dolaylı vergi idaresi kurulmuştur. Bosna Hersek teki çok katmanlı idari yapıda, daha önce entite hükümetlerinin düzenleme yetkisinde olan bir çok konu, devlet düzeyinde oluşturulan Bakanlıklara ve devlet düzeyinde düzenleme yapmaya yetkili kuruluşlara devredilerek kamu yönetiminde etkinlik sağlanmaya çalışılmaktadır.ayrıca, yönetimin sadeleştirilmesi ve etkinleştirilmesine yönelik anayasa değişikliği çalışmaları ülkenin siyasi gündeminde yer almaktadır. 8
FBiH TEKİ 10 KANTON Una Sana, Posavina, Tuzla, Zenica-Doboj, Bosna-Podrinje, Merkez Bosna, Hersek-Neretva, Batı Hersek, Saraybosna, Livno ULUSLARARASI İLİŞKİLER DAYTON ANLAŞMASI VE YÜKSEK TEMSİLCİLİK OFİSİ (OHR) Dayton Anlaşması nın uygulanmasının izlenmesi ve uluslararası kuruluşların faaliyetlerinin koordinasyon amacıyla kurulmuş olan Yüksek Temsilcilik Ofisi (OHR), Aralık 1997 den bu yana anlaşmazlıkların çözümü ve zorluk çıkaran yetkililerinin bertaraf edilmesi konularında kararlar alabilmiştir.ohr ın 2013-2014 döneminde aşamalı olarak sonlandırılması planlanmaktadır. AVRUPA BİRLİĞİ Avrupa Birliği ile 2008 yılında İstikrar ve İşbirliği Anlaşması imzalanmıştır. Sözkonusu Anlaşma kapsamında, AB den Bosna Hersek e ihraç edilen tarım harici ürünlerde vergi oranları 2009 yılından itibaren sıfırlanmıştır. Bosna Hersek in Avrupa Birliği (AB) tarafından şart koşulan reformların benimsenmesi konusunda mesafe alamamış olması ülkenin AB ye tam üyelik başvurusu yapamamasına neden olmaktadır. Bosna Hersekli siyasetçiler arasında fikir birliği eksikliğinin, ülkenin AB ye entegrasyonunu daha da geciktirmesi yüksek bir olasılık olarak görünmektedir NATO 2010 yılında Bosna Hersek e askeri varlıkların tahsisine ilişkin anlaşmaya bağlı olarak Üyelik Eylem Planı sunmuştur. Bu koşul, Bosna Hersek tarafından Mart 2012 de karşılanmış olup, Bosna Hersek in birkaç ay içerisinde Üyelik Eylem Planı nı alması beklenmektedir. 9
ÜYE / GÖZLEMCİ OLUNAN ULUSLARARASI KURULUŞLAR Birleşmiş Milletler (UN)- 1992 yılından beri Üye Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (OSCE)-1992 yılından beri Üye Uluslararası Para Fonu (IMF) - 1995 yılından beri Üye Avrupa Yatırım ve Kalkınma Bankası(EBRD)-1996 yılından beri Üye Bölgesel İşbirliği Konseyi (RCC)-1999 yılından beri Üye Avrupa Konseyi (CE) - 2002 yılından beri Üye İslam Konferansı Örgütü (OIC)-1994 yılından beri Gözlemci statüsü Dünya Ticaret Örgütü (WTO)-1999 yılından beri Gözlemci. EKONOMİK YAPI 10
* Bosna Hersek İstatistik Kurumu EKONOMİK GELİŞMELER Bosna-Hersek, 1992-1995 yıllarındaki savaştan önce sanayi altyapısı kuvvetli bir ülkeydi. Ülkede önemli sanayi kolları (demir çelik, savunma sanayii, çimento, soda, kağıt, alüminyum, uçak yedek parçaları, rafineri, ağaç ve orman ürünleri, kimya ve metalürji) mevcuttu ve toplam istihdam ve üretimin yaklaşık % 50 si bu sanayilerce karşılanmaktaydı. Savaştan önceki dönemde Bosna Hersek teki üretim faaliyetleri temelde Yugoslavya nın iç pazarının ihtiyaçlarının karşılanması üzerine kuruluydu. Savaş, Bosna Hersek teki sanayi yapılanmasına ağır hasar vermiştir. Pazar kaybının yanı sıra sanayi tesislerinin zarar görmesi ve bu tesislerdeki makine ve teçhizatların çalınması vb. nedenlerle ülkenin sanayiye dayalı ekonomik yapısı bozulmuştur.savaş sonrası dönemde söz konusu sanayi kapasitesinin bir kısmı devlet tarafından yeniden işletilmeye açılmış, bir kısmı özelleştirilmiş, bir kısmı ise kapatılmıştır. Savaştan önce ağırlıklı olarak devlet mülkiyetinde olan veya yönlendirilen üretim altyapısının 11
özelleştirme veya iflaslar yoluyla özel mülkiyete geçmesi süreci çerçevesinde önemli sayıda işletme satılmıştır. Ancak, hala satışı yürütülen veya çalışmaları devam eden az sayıda da olsa işletmeler bulunmaktadır. Bilhassa savaş sırasında olmak üzere 1990 lı yıllarda ülkenin hiperenflasyon ile karşı karşıya kalması nedeniyle, parasal istikrar ülkenin ekonomi politikasındaki en önemli hedefler arasında yer almıştır. Ekonomik istikrar politikaları kapsamında, Temmuz 1998 de Konvertible Mark (KM) yürürlüğe girmiştir. Bu yeni para birimi, Dayton Barış Anlaşması (1995) gereğince Para Kurulu/Currency Board kuralları altında yönetilmeye başlanmıştır. Söz konusu kurallar ve işleyiş Bosna Hersek Merkez Bankası tarafından sıkı bir şekilde kontrol edilmektedir. Ticaret politikalarında uluslararası sistemle bütünleşme çalışmaları kapsamında, 1999 yılında Dünya Ticaret Örgütü nde gözlemci statüsü elde edilmiştir. DTÖ ile ilişkiler kapsamında, ülkenin tarife yapısı DTÖ kuralları ile uyumlu hale getirilmeye çalışılmakta olup, ülkenin DTÖ ye üyelik çalışmaları nihai aşamada bulunmaktadır. 1990 ların sonları ile 2000 li yılların başlarında ülkede yüksek kamu harcamaları ve bütçe açıkları yaşanmıştır. 1998-2000 yılları arasında GSYİH nın % 66 sına varan yüksek kamu harcamaları ve GSYİH nın yaklaşık % 9 una ulaşan bütçe açıklarının azaltılmasına yönelik olarak 2000-2005 yılları arasında IMF ile imzalanan stand-by düzenlemeleri kapsamında istikrar programları uygulanarak mali yapı konsolide edilmiş ve bu çerçevede kamu harcamaları GSYİH nin yaklaşık % 50 sinin altına gerilemiştir. 2003-2008 döneminde ekonomik performanstaki iyileşme büyüme ve milli gelir rakamlarına yansımakla beraber, cari açık, işsizlik ve düşük gelir düzeyi ülkenin önemli ekonomik sorunları olmaya devam etmiştir. Küresel mali ve ekonomik krizin etkisiyle ülke ekonomisi 2009 yılında daralmıştır. 2010 ve 2011 yıllarında yaşanan düşük oranlı büyümeler iç talep ve yatırımlara bağlı olarak gerçekleşmiştir. Ancak, Avrupa Birliği nde (AB) ekonomik krizin derinleşmesi sonucu sanayi imalatının düşmesi, işsizlikteki artışın devam etmesi ve yurtdışında çalışan vatandaşların gönderdiği gelirlerin azalması vb. sebeplerle 12
ekonomi 2012 yılında yeniden negatif büyümeyle karşı karşıya kalmıştır. 2008 yılından baş gösteren küresel mali ve ekonomik kriz ülke ekonomisini olumsuz etkilemiştir ve krizin etkileri hala hissedilmektedir. 2009 yılında % 2,9 küçülen GSYİH, 2010 ve 2011 yıllarında sırasıyla % 1.3 ve % 1 oranın büyümüş; ancak, 2012 yılında yeniden daralma yaşamıştır. Halihazırda resesyon ile mücadele eden ülkede GS- YİH nin 2013 yılında ve orta vadede düşük oranlarda da olsa büyümesi beklenmektedir. Ülke ticaret ve kredi açısından Avrupa ya oldukça bağımlı durumdadır. İhracatın son yıllarda artış göstermiş olmasına (özellikle metal ve elektrik sektörlerinde) rağmen, uluslararası petrol ve gıda fiyatlarındaki artış dolayısıyla ithalatın da yükselmesi sonucu ülkenin dış ticaret açığı devam etmektedir. Sektörlerin Bosna-Hersek ekonomisindeki ağırlıkları incelendiğinde, tarım, sanayi ve hizmetler sektörlerinin ülke ekonomisindeki payları 2012 yılı itibariyle sırasıyla yaklaşık olarak % 10, % 25 ve % 65 olarak gerçekleşmiştir. EKONOMİYE SEKTÖREL BAKIŞ TARIM Genellikle dağlık rölyefe sahip olan bu ülke tarımsal ve hayvansal arazileri de dahil olmak üzere 1,5 milyon hektar tarım arazisine sahiptir. Sava nehrinin güney ve batı tarafında bulunan düzlükler buğday, mısır, sebze ve keten ve kenevir gibi endüstri bitkileri yetiştirilmesi için ideal şartları sağlamaktadır. Kimyasal gübre ve pestisit açısından arazilerin çoğu temizdir. Bütün bunlar, senede üç kez hasat imkanı sağlanabilen çeşitli meyve ve sebze yetiştirmede olağanüstü şartları sunmaktadır. USAİD in İş raporu Bosna Hersek te sebze ve meyve yetiştiricileri için büyük pazar potansiyeline de yer vermiştir. Erik, armut, elma ve diğer meyveler olmak üzere toplam 14 milyon meyve ağacı bulunmaktadır ve bunlar hem ithal edilmekte hem de meyve suların üretimi için kullanılmaktadır. Organik üretimi ve temiz su kaynaklarının imkanlarını dikkate aldığımız zaman uluslar arası gıda ve içecek üretici ve dağıtıcıların bu sektöre verdikleri önemi daha kolay anlamaktayız. Hersek teki sıcak bölgelerde yüz- 13
yıllardır şarap, tütün, lavanta ve diğer aromatik bitkileri yetişmektedir. Bosna Hersek, ilaç ve kozmetik sanayinde kullanılan yüksek kaliteli şifalı bitkileri üretmesiyle de tanınmaktadır. OTOMOTİV Bosna Hersek otomobil sanayisinde uzun gelenek ve yüksek tecrübeye sahiptir. Batı pazarlara yönelik olan otomobil montajlarında büyük ve dünyaca meşhur otomobil üreticileri uzun senelerdir Bosna Hersek teki kalifiye iş gücünden faydalanmaktadır. Son on senede bu sanayi dalı dinamik bir gelişme yaşamıştır ve dünyanın bir çok yerinde bulunan 30 ülkeye üretiminin %90 ını ihracat yaparak ihracata odaklı güçlü bir yapıya sahip olmuştur.bugün, otomobil sanayisindeki Bosna Hersek firmaları çok geniş ve çeşitli bileşen ve yedek parçaları üretmektedir. Motorlar ve dişliler ve onların parçaları, hassas metal parçaları, drive shift, fren sistemleri, kuplaj, kontrol sistemleri, pompalar, filtreler, elektrik oto parçaları, tekstil ve deri ürünleri, alüminyum jantları ve yaylar, vidalar ve metal, lastik veya plastikten olan bileşenler gibi çeşitli küçük parçalar. Otomobil sanayisi sektörü yatırımına Bosna Hersek i hedef olarak seçmenin ana sebepleri: Stratejik konumu: Avrupa merkezli otomobil üretim merkezlerine coğrafi yakınlığı yabancı yatırımcılara düşük maliyetli dağıtım ve ürünlerin zamanında teslimini sağlamaktadır. Oto parçaların temini ve metal işleme endüstrisinde uzun yıllara dayanan gelenek İhracatın ve saygın müşterilerin istikrarlı büyümesi Araştırma ve geliştirme enstitülerin bulunması ( altı tane makine fakültesi) Üretim kalitesi İSO ve sanayi sertifikaları Altyapının bulunması ve enerji kaynaklarının kullanılabilirliği 14
BANKACILIK ve FİNANSMAN SEKTÖRÜ Güneydoğu Avrupa ülkeleri arasında bankacılık sistem reformunu tamamı ile gerçekleştiren tek ülke Bosna Hersek tir. Yabancı bankalar Bosna Hersek bankacılık sektörüne önemli miktarda yatırım gerçekleştirmiştir. Ülkedeki yabancı olan bankalar şunlardır: HVB Central Profit Bank, Hypo Alpe-Adria-Bank, Nova Ljubljanska banka, ProCredit Bank, Raiffeisen Bank, Turkish Ziraat Bank, UniCredit Zagrebačka banka BiH, Volksbank, Zepter Commerce Bank. Bosna Hersek Merkez Bankasının raporuna göre, Bosna Hersek in bankacılık sektörünün %86 sı yabancı bankaların elindedir ve 10.270 insana iş sağlamaktadırlar. İyi organize edilmiş uluslararası bankalar arasındaki rekabetin ve mevduatın korunmasına yönelik Ajansın kurulması tasarrufun büyümesine ve kredi faiz oranlarının azalmasına yol açmıştır. Aynı zamanda ülkedeki Borsalar etkileyici bir büyüme göstermektedir. İNŞAAT İnşaat sektörü söz konusu olduğunda Bosna Hersek her zaman başrollerde olmuştur. Tasarım, inşaat ve mühendisliğin yanı sıra yüksek kaliteli inşaat malzemesinin üretimine kadar her çeşit inşaat projelerinde Bosna Hersek firmaları iyi bir itibar kazanmıştır. Ülkenin, ağaç, taş, çakıl, kum, kil ve metal madenleri gibi doğal zenginlikleri bulunmaktadır. Ülkede inşaat pazarının büyüme potansiyeli yüksektir, ancak öncelikli önemli konu mevcut varlıkların ve altyapıların yenilenmesi ve onarılmasıdır. Bosna Hersek in inşaat sektörünün gelişmesi birçok projenin bulunduğu inşaat mühendisliğine dayalıdır. Koridor 5C nin yanı sıra, ekspres yollar, demir yolları ve elektrik enerjisi üretimi geliştirmesine yönelik projeler bulunmaktadır. Bunlar, uluslar arası ihalelerde rekabete yol açacak ve çalışmaların geniş bir şekilde yürütülmesi için konsorsiyum kurulmasını gerektiren büyük inşaat projeleridir. Bosna Hersek inşaat firmaları Yakın Doğu, Kuzey Afrika, Rusya ve Asya gibi önemli pazarlarda çalışmalarını 15
yürütmektedirler. Dünyada meşhur olan mevcut inşaat kapasitesinden dolayı Bosna Hersek in kalifiye işgücü yurtdışı inşaat pazarlarında büyük ölçüde önerilmektedir ( 2009/2010 yıllarında Bosna Hersek firmalarının inşaat çalışmaları %131 büyüme göstermiştir). Otoyollar ve demir yolları inşaat projeleri firmalar ve genel olarak inşaat sektörü için önemli fırsatlardır. kanıyla ve cesaretle... Sırp, Müslüman ve Hırvat vatansever Saraybosnalılar ın 6 nisan 1945 teki ortak çabaları ve fedakarlıklarıyla... Bosna-Hersek Halk Cumhuriyeti nin başkenti Saraybosna özgürlüğüne kavuştu. Özgürlüğünün birinci yıldönümünde, Saraybosna nın ve vatanımızın kurtuluşunun düşmüş kahramanlarına sonsuz şan ve şükran... - müteşekkir bir Saraybosna ENERJİ Bosna Hersek te köklü bir geleneğe sahip enerji sektörü; çok büyük potansiyel ve fırsatları barındıran, gelişime ve yatırıma açık en güçlü ekonomik sektörlerden birisidir. Bosna Hersek in çeşitli yerel enerji kaynakları bulunmaktadır: Bosna Hersek te enerjinin ana kaynağı 10x109 ton tahmini rezervi olan kömürdür ( linyit kömürü ve linyit). 6 000 MW lik olan hidroelektrik potansiyelinin sadece %35 kullanılmaktadır.yapılmış geniş araştırmalara göre çok önemli rüzgar enerjisi potansiyeli bulunmaktadır. Biyokütle enerji üretimi için hammadde kaynakları çok elverişlidir ve buna yaklaşık olarak 1,5 milyon m 3 orman ve ağaç sanayisinin atıkları (odun atıkları, talaş, yonga ve teknik ağaç atıkları vb) de dahildir. Jeotermal ve güneş enerjisi potansiyeli de oldukça yüksektir, ancak daha araştırılmamış ve kullanılmamıştır. Petrol ve doğalgaz ön çalışmaları Bosna Hersek in birçok yerinde bunların yatakları olduğunu göstermektedir ( rezervlerin tahmini yaklaşık olarak 50 milyon ton petroldur). 16
MADENCİLİK ve METAL SANAYİ Gümüş, demir, arsenik, boksit, barit, magnezyum, alçı ve pirofilit gibi doğal mineral kaynakların araştırma, çıkarma ve işletme Bosna Hersek te uzun yılların geleneğine dayanmaktadır. Bunun yanında Bosna Hersek Avrupa da en büyük zeolit üreticisi ve ihracatçısıdır. Bosna aynı zamanda metal endüstrisinde olmazsa olmazlardan olan kömür ve kireç yataklarına da sahiptir. Hem kömür hem de kireç üretimine yatırım yapılabilir ve daha sonra da yerel sanayilere satılır veya ihracatı yapılabilir. Geçenlerde Mittal Steel dünyada en meşhur çelik üreticisi demir madeni Ljubiya yı kiralamıştır ve şu an üretilenlerin çoğunu ihracat yapmaktadır. Bosna Hersek önemli ölçüde alüminyum ve çelik endüstrisine de sahiptir. Bu sektördeki büyük şirketler Mittel Steel Zenica, Aluminij Mostar, Birac Zvornik ve Jelingrad Banja Luka dır. Aluminij Mostar hariç, tüm bu şirketler yabancı sermayelidir ayrıca daha verimli ve ihracata yönelik olmalarını sağlayan köklü yeniden yapılandırmaları gerçekleştirmişlerdir. Bosna Hersek te 2006 yılında Viyana Enstitüsü (wiiw) tarafından yapılan metal endüstrisi hakkındaki bağımsız araştırma bu sektördeki potansiyelleri onaylamıştır. ORMANCILIK Bosna Hersek in en tanınmış doğal kaynak ağaçtır. Ülke toprağının %53 ü, ağaç işleme ve mobilya üretimi için kullanılan ormanlarla kaplıdır. Bosna Hersek te orman ve orman arazilerin toplamı 2.709.800 hektarıdır. Hammadde olarak ağacın kullanılmasının dışında, Bosna Hersek in ormancılık sektörü şu üretimler için de önemli imkanlar sağlamaktadır: Orman atıkları, talaş ve yongaya dayalı biyoenerji Odun dışı orman ürünleri: sert çekirdekli meyveler, ağaç kabuğu, kök, koni, ot, çiçekler, şifalı ve aromatik bitkiler, mantarlar Endemik bitki ve havyan türleri Briketler, paletler vb. Ormancılık sanayisinin altyapısı ve ürünler çok çeşitlidir onun için dünyada üretilen neredeyse bütün ürünleri Bosna Hersek te üretmek de mümkündür. Bosna Hersek ormancılık sektörü yüksek derecede işlenmiş ürün ve hazır ağaç ürünlerinin ihracatına odaklıdır. 17
TEKSTİL Tekstil sektörü eski Yugoslavya döneminde Bosna Hersek te önemli bir yere sahipti. Savaş öncesi dönemde Bosna Hersekli tekstil ve ayakkabı üreticileri ürünlerini (pamuk ipliği, kumaş, dokuma, konfeksiyon, ham ve işlenmiş deri ürünleri) tüm kıtalara ihraç etmekteydiler. Geçmişte Almanya ve İtalya pazarlarına tekstil ve ayakkabı tedariki yapmış olan Bosna Hersek, bu anlamda bu sektörde birikime ve vasıflı bir iş gücüne sahiptir. Tekstil sektörü bugün ülkede birçok küçük üretici vasıtasıyla sürdürülmekte ve çok çeşitlenmiş bir yapı arz etmektedir. Özellikle makine ve teçhizata yapılacak yatırımlarla Bosna Hersek tekstil sektörü dinamik bir gelişim sergileme potansiyeline sahiptir. Ülkede tekstil sektöründe yaklaşık 30.000 kişi istihdam edilmektedir. Tekstil, ayakkabı ve deri sanayinin 2012 yılı üretiminin % 90 ı ihraç edilmiş ve sektörün Bosna Hersek in toplam ihracatındaki payı % 13,8 olarak gerçekleşmiştir. Tekstil sektörü ihracatının artışındaki önemli faktörler arasında birçok kamu işletmelerinin özelleştirilmesi ve sektör üretiminin yurt dışı piyasaların taleplerine yönlendirilmesi gösterilmektedir. Ülkenin tekstil sektöründeki önde gelen ticari partnerleri arasında AB ülkeleri, Doğu ve Güney Doğu Avrupa ülkeleri yer almaktadır. Bosna Hersek tekstil hammaddeleri ticaretinde net ithalatçı konumundadır. Diğer sektörlerde de vurgulandığı üzere, tekstil sektöründe (konfeksiyon, deri ve ayakkabı) mevcut altyapı, işletmeler ve üretim süreçlerinin modernize edilerek sektörün uluslararası ölçekte rekabetçi ürünleri üretebilecek hale getirilmesi için sermayeye ihtiyaç duyulmaktadır. Bu bağlamda, yabancı yatırımlar sektörün gelişimi ve modernizasyonunun gerçekleştirilmesi açısından en etkili ve hızlı çözüm yolu olarak kabul edilmektedir. 18
İÇECEK Bosna Hersek tatlı su kaynakları bakımından oldukça zengin bir ülkedir. Tatlı su ve taze meyve-sebze Bosna Hersek in içecek sektörü açısından önemli bir yer teşkil etmektedir. İç piyasada içeceklere yönelik talebin yalnızca % 45 inin yerli üretimle karşılandığı tahmin edilmektedir. Arz yetersizliği sektördeki yatırım potansiyelinin önemli bir göstergesi olarak kabul edilmektedir. Bosna Hersek te yıllık yaklaşık 400 milyon litre civarında maden suyu tüketilmektedir. Gelecekte şişelenmiş kaynak suyu tüketiminin maden suyu tüketimden daha fazla olacağı beklenmektedir. Ülke zengin tatlı su kaynaklarına sahip olmasına karşın, kaynak suyu ticaretinde net ithalatçı durumundadır. İthalat yapılan ülkeler arasında Hırvatistan ve Slovenya başı çekmektedir.bosna Hersek te yılda üretilen 350 milyon litre suyun % 50 si şişelenmiş kaynak suyudur. 2009 yılı verilerine göre, ülkede kaynak suyu satışı gerek hacim gerekse değer açısından gazlı içecek satışından daha fazladır.ülkede yaklaşık 10.000 meyve bahçesi bulunmaktadır. Verimli toprakları ve ılıman iklimin olduğu bölgelerde çok çeşitli meyve yetiştirme imkanı bulunmaktadır. Bu nedenle Bosna Hersek yüksek kalite meyve suyu üretimi için iyi bir potansiyel barındırmaktadır. Ülke bira ve şarap gibi alkollü içeceklerde de net ithalatçıdır. Biracılıkta yerel üretim iç talebin % 65 ini karşılamakta olup, talep fazlası Hırvatistan ve Sırbistan dan ithalat yoluyla karşılanmaktadır. Ülkede şarap üretiminin tamamı Hersek bölgesinde yapılmaktadır. Yerli üretim şaraplara göre fiyat avantajına sahip olduklarından dolayı Karadağ ve Makedonya şarap ithalatının yapıldığı ülkeler arasında önde gelmektedir. BOSNA HERSEK TEKİ SERBEST BÖLGELER Bosna Hersek te hali hazırda faaliyet göstermekte olan 4 adet serbest bölge (Vogošća, Visoko ve Hercegovina-Mostar, Holc) bulunmakta ve bunların tamamı FBiH de yer almaktadır. 19
BOSNA HERSEK-TÜRKİYE TİCARİ ve EKONOMİK İLİŞKİLERİ İKİLİ TİCARET Bosna Hersek ile Türkiye arasındaki ticari ilişkilerin gelişiminde iki ülke arasında 01 Temmuz 2003 tarihi itibariyle yürürlüğe giren Serbest Ticaret Anlaşması önemli bir yer tutmaktadır. Söz konusu anlaşma uyarınca, iki ülke arasındaki ticarette gümrük ve eş etkili vergiler 2007 yılından itibaren sıfırlanmıştır. Bosna Hersek ile Türkiye arasındaki ticaret hacmi günümüzde 1990 ların ortaları ve 2000 lerin başlangıcındaki seviyelere (1996 yılında 24, 2000 yılında 34, 2003 yılında 72 milyon dolar) kıyasla kayda değer bir artış göstermiş olmasına (2005 yılında 144, 2008 yılında 597 ve 2012 yılında 363 milyon ABD Doları) rağmen, iki ülke arasında var olan tarihi ve sosyo-kültürel münasebetlerin ikili ticari ve ekonomik ilişkilerde yeterince yansımasını bulamadığı değerlendirilmektedir. Türkiye nin 2000 yılında Bosna Hersek e gerçekleştirdiği ihracat, Bosna Hersek in toplam ithalatı içerisinde % 1 gibi küçük bir paya sahipken, bu oran 2006 yılında % 1,98, 2007 yılında ise % 4,6 ya yükselmiştir. Ancak, söz konusu oran özellikle 2008 yılından sonraki dönemde Türkiye ihracatının önemli derecede azalması nedeniyle düşüş göstermiş olup 2012 yılında Türkiye nin Bosna Hersek in ithalatındaki payı % 2.9 olmuştur. Benzer durum Türkiye nin Bosna Hersek ten ithalatında da söz konusudur. Bosna Hersek in ihracatında Türkiye nin payı 2012 yılı itibariyle yalnızca % 2,3 olarak gerçekleşmiştir. Ancak, bu oran 2000 yılında Bosna Hersek in ihracatında Türkiye nin payının % 0,06, 2010 ve 2011 yıllarında ise % 1,5 civarında olduğu göz önüne alındığında, bugün itibariyle ufak da olsa bir artışın söz konusu olduğu ifade edilebilir. 20
BiH-TÜRKİYE YE İHRACAT VE İTHALATINDA BAŞLICA ÜRÜNLER 2012 yılı itibariyle Bosna Hersek in Türkiye ye ihracatındaki ana kalemler arasında metaller, metal ürünleri ve hurda, deri, kürk ve bunlardan elde edilen ürünler, mineral yakıtlar (kömür, kok, gaz, petrol) ve elektrik enerjisi, kağıt, selüloz ve ilgili ürünler ile basılı yayınlar, kimyasal ürünler (organik, inorganik), silah, mühimmat ve bunların parçaları, makine, beyaz eşya, mekanik cihazlar, kazanlar, nükleer reaktörler ve parçaları, hayvansal ürünler (et, balık ve süt), yağ, kakao, bunlardan elde edilen ürünler ile diğer gıda ürünleri önde gelmektedir. 2012 yılı itibariyle Bosna Hersek in Türkiye den ithalatındaki ana kalemler arasında tekstil lifleri, kumaş, giysi, ayakkabı, halı ve diğer ürünler, plastik, lastik, kauçuk vb. ürünler, metaller, metal ürünleri ve hurda, makine, beyaz eşya, mekanik cihazlar, kazanlar, nükleer reaktörler ve parçaları, elektrikli makine ve ekipmanlar ile bunların parçaları, meyve-sebze ve bunlardan elde edilen ürünler, tahıl ve unlu mamuller, kimyasal ürünler (organik, inorganik), mobilya, ev tekstili ve yatak yer almaktadır. * Bosna Hersek Dış Ticaret Odası 21
BOSNA HERSEK İLE TÜRKİYE ARASINDA İMZALANAN ANLAŞMA VE PROTOKOLLER ANLAŞMA / PROTOKOL Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması Karayolu Taşımacılığı Anlaşması İMZA TARİHİ 07 Kasım 1995 YÜRÜRLÜĞE GİRİŞ TARİHİ 03 Ocak 1997 21 Ocak 1998 Halen yürürlüktedir. 21 Ocak 1998 Halen yürürlüktedir. Serbest Ticaret Anlaşması 03 Temmuz 2002 01 Temmuz 2003 Sosyal Güvenlik Sözleşmesi ve Sosyal Güvenlik Sözleşmesi nin Uygulanmasına İlişkin İdari Anlaşma 27 Mayıs 2003 01 Eylül 2004 Gümrük İdarelerinin Karşılıklı Yardımlaşmasına Dair Anlaşma 03 Temmuz 2002 01 Ağustos 2004 Veterinerlik Alanında İşbirliği Protokolu 13 Aralık 2002 Türkiye RG: 23 Ocak 2003 22
Bitki Koruma ve Bitki Karantina Alanında İşbirliği Protokolu 13 Aralık 2002 Türkiye RG: 23 Ocak 2003 Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması 16 Şubat 2005 1 Ocak 2009 Hukuki ve Ticari Konularda Adli İşbirliği Anlaşması - BH RG: 28 Ekim 2005/10 Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) II - Protokolü 22-24 Kasım 2004 24 Kasım 2004 Karma Ekono mik Komisyonu (KEK) III - Protokolü - 14 Mayıs 2009 Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) IV - Protokolü - 26-27 Haziran 2012 23
HERSEK BÖLGESİ Hersek (Boşnakça, Hırvatça: Hercegovina, Sırpça: Херцеговина, HercegovinaHercegovina Hercegovina), merkezinde kabaca Mostar şehri olan Adriyatik Denizi ne bir çıkış koridoruna sahip Dinar Alplerindeki tarihsel ve coğrafi bölge, günümüzde Bosna-Hersek Cumhuriyeti nin güney bölümünü oluşturmaktadır. Hersek in yüzölçümü 12.276 km2dir. Ülkenin %24 ünü kaplar. Coğrafya ve Nüfus 1991 sayımına göre Hersek te 437.095 kişi yaşamaktadır. Hali hazırda 450.000 den fazla insanın yaşamaktadır. Nüfusun çoğunluğu Hırvat tır. Nüfusun etnik dağılımı şöyledir: 206,457 Hırvat (47,2%), 112,948 Boşnak (25,8%), 93,047 Sırp (21,3%), 18,494 Yugoslav (4,2%) ve 6,149 diğerleri (1,4%) dir. Boşnaklar genellikle Neretva nehrinin akışı boyunca, Konjic ve Jablanica şehirlerinde yaşamaktadır. Nüfuz yoğunluğu ülke ortalamasının yarısından biraz fazladır. (38,29 kişi/km2) Hersek in doğusu Sırp Cumhuriyeti ne ait olup burada çoğunlukla Sırplar yaşamaktadır. Mostar, 100.000 den fazla nüfusuyla bölgenin en kalabalık şehridir. Diğer önemli şehirler ise Trebinje, Konjic, 24
Široki Brijeg and Livno dur. Mostar başkent Saraybosna ya 130 km Dubrovnik e 180km, Split e 160km,Zagreb e 430km ve Belgrad a 530km uzaklıktadır. Şehirler Hersek te birkaç ünlü şehir vardır. Mostar, en ünlü şehir ve gayri resmi başkenttir, nüfusu 100,000 in üzerindeki tek şehirdir. Hersek de büyük şehirler yoktur, fakat Hersek deki şehirler tarihsel ve ünlüdür. Stolac belki Hersek teki en eski şehirdir. Orada Eski Taş Çağı ndan kalma yerleşim yerleri olup, İlyric kabilesi Daorson şehrinde yaşamıştır. Orada, Bregava nehri ile yan yana birkaç Romen yerleşim yeri olmuştur. Radimlja da Orta Çağ daki yerli halkın yaptığı birçok büyük ve güzel taş mezarlar vardır. Trebinje, Bosna Hersek in en güneyindeki tarihi bir şehir olup Karadağ ile sınırdır ve Trebišnjica nehrinin üzerindedir. Čapljina ve Ljubuški tarihsel açıdan ünlüdür. Međugorje, birçok Hırvat ve Katolik için dinsel önemi için ünlüdür. Konjic ve Jablanica, II. Dünya Savaşı sırasında ünlü olmuştur. Hersek deki diğer şehirler Prozor-Rama, Siroki Brijeg, Posušje, Čitluk, Grude, Nevesinje, Ulog, Gacko, Bileća, Ljubinje, Ravno ve sahil şehri Neum dur. Yönetim Yapısı ve Siyasi Durum Bugünkü Bosna-Hersek devleti içindeki Hersek, iki entiteye yani devletçiğe bölünmüş durumdadır. Bunlar, Bosna-Hersek Federasyonu ve Sırp Cumhuriyeti dir. Trebinje Bölgesi veya Doğu Hersek olarak da bilinen Sırp Cumhuriyeti nin parçası olan Hersek, Trebinje, Bileća, Gacko, Nevesinje, Ljubinje, Berkovići, Istočni Mostar ve Foča gibi belediyelerden oluşmaktadır. Bosna-Hersek Federasyonu nun parçası olan Hersek, Hersek-Neretva Kantonu, Batı Hersek Kantonu ve Livno Kantonu nun bir kısmından oluşmaktadır. Hersek Bölgesi (Boşnak & Hırvat Federasyonu[BHF] ve Sırp Cumhuriyetine[SC] ye ait) toplam 23 belediyeden oluşmaktadır. Bunlardan 16sı BHF de 7 si SC dedir. 25
Ekonomik Veriler KOBİ ler en önemli ekonomik unsurlardır. Bölgede çalışanların %70 i KOBİ lerde istihdam edilmektedir. İthalat oranı ihracat oranından 5 kat fazladır. İşsizlik oranı %34 tür. Öncelikli tarım ve hayvancılık ürünleri: Dağlık bölgelerde tahıl, sığır yemi, patates tarımsal üretimi; Biraz değiştirilmiş tütün türü, škija bir yerli Hersek te tütün ürünü Meyve, şarap Tıbbi ve aromatik bitkiler/baharatlar ve tohumlar; Çiçekçilik Küçük ve Büyükbaş hayvancılık, balık çiftlikleri, bal üretimi Süt çiftlikleri, organik gıda üretimi Turizm Hersek in birçok doğal ve ünlü güzel yapıları vardır. Hutovo Blato bir kuş rezervi olup Avrupa çapında önemlidir ve birçok kuşbilimcinin toplandırığı yerdir Vjetrenica mağarası, Hırvatistan sınırı yakınında Ravno Belediyesi ndedir. Ziyaretçilere açıktır. Hersek in Adriyatik Denizi kıyısında yer alan tek sahil kasabası Neum dur. Endüstri Bölgenin en önemli şehri Mostar da ekonomi alüminyum ve metal sanayisi, bankacılık ve telekomünikasyon hizmetlerine dayalıdır. Önemli sektör temsilcileri ise Soko Mostar (turizm), Konjic Igman (savunma-matal), Aluminum Mostar, Feal Siroki Brijeg (Aliminyum), Tools facory Trebinje (Yedek Parça), UNIS(Metal), Hepok Mostar(Şarap-Meşrubat), Winery Čitluk(Şarap) olarak sayılabilir. 26
Enerji Enerji kaynağı hidroelektrik santralleridir. Sağlanan enerjinin bir kısmı ihraç edilmektedir. KAYNAKÇA - Bosna Hersek İstatistik Kurumu. İstatistikler, (http:// www.bhas.ba) - Bosna Hersek Dış Ticaret Odası. (February 2013). Overview and Analysis of Foreign Trade Exchange of Bosnia and Herzegovina for the Period January-December 2012/2011. - Bosna Hersek Yabancı Yatırım Tanıtım Ajansı. İstatistikler, Raporlar ve Broşürler, (http://www.fipa.gov.ba) - T.C. Ekonomi Bakanlığı. Dış Ticaret Verileri, (http:// www.ekonomi.gov.tr/index.cfm?sayfa=79192159-19db- 2C7D-3D5AE56731D11E50) - Bosna Hersek Merkez Bankası. İstatistikler, (http:// www.cbbh.ba) - Bosnia Daily, Poenta d.o.o. Saraybosna. Çeşitli Sayılar - B&H Business Daily, Poenta d.o.o. Saraybosna. Çeşitli Sayılar - Economist Intelligence Unit. Country Report: Bosnia and Herzegovina, (www.eiu.com) - Bosna Hersek Federasyonu Bankacılık Ajansı. Raporlar, (http://www.fba.ba) - Republika Srpska Bankacılık Ajansı. Raporlar, (http:// www.abrs.ba) - BBC News. Bosnia Herzegovina Timeline, (http:// news.bbc.co.uk/2/hi/europe/1066981.stm) 27
ZİYARET EDİLECEK KURUMLAR HAKKINDA BİLGİ REDAH BÖLGESEL KALKINMA AJANSI Hersek Bölgesi Kalkınma Ajansı 2003 yılında 23 Hersek belediyesi ve ekonomik kalkınma ile ilgilenen birçok yerel kalkınma derneği, oda ve STK tarafından kurulmuştur. REDAH, Avrupa Komisyonu Bosna Hersek Delegasyonun bölgesel ekonomik kalkınma amacıyla desteklediği Bosna Hersek teki 5 kalkınma ajansından birisidir. BOSNA HERSEK DIŞ TİCARET ODASI Ülkede ve yurtdışında Bosna Hersek ekonomik çıkarlarını gözetmek amacıyla kurulmuştur. Kuruluş tarihi 1909 yılıdır. BH Dış Ticaret Odası, Eurochambres, International Chamber of Commerce-ICC, ABC, FIATA, IRU, SECI gibi birçok uluslararası derneğe üyedir. HERSEK NERETVA KANTONU Bosna Hersek, Federasyon ve RS bölgesi olmak üzere iki entiteden oluşmaktadır. Federasyon bölgesinde de 10 Kanton bulunmaktadır. Hersek Neretva Kantonu ise başkenti Mostar olan kantondur. Konton 9 belediyeden oluşmaktadır. 28
27-29 AĞUSTOS 2014 TARİHİNDEKİ BOSNA HERSEK ZİYARETİNDE BEBKA (BURSA ESKİŞEHİR BILECİK KALKINMA AJANSI) HEYETININ GÖRÜŞECEĞI KİŞİLER Osobe s kojima će delegacija iz BEBKE (Agencija za razvoj gradova Burse, Eskišehira i Biledžika)razgovarati tokom posjete BiH u periodu od 27-29.augusta 2014.godine İsim / İme Unvan/Title Cihad ERGİNAY Sedat YILDIZ Nemanja VASİÇ TC Saraybosna Büyükelçisi Ambasador RT u Bosni i Hercegovini TC Saraybosna Büyükelçiliği Ekonomi ve Ticaret Ataşesi Ekonomski i trgovinski ataše u ambasadi republike Turske u Sarajevu Bosna Hersek Dış Ticaret Odası Başkanı Predsjednik Vanjskotrgovinske Komore BiH Tolga BERMEK Denis LASİÇ Türkiye Mostar Başkonsolosu Generalni Konzul RT u Mostaru Hersek Neretva Kanton Başbakanı Premijer Hercegovačko-neretvanske županije İvan JURİLJ REDAH Kalkınma Ajansı Başkanı Direktor Razvojne Agencije REDAH Jelica GRUYİÇ FİPA (Bosna Hersek Yabancı Yatırımları Teşvik Ajansı) Başkanı Direktorica Agencije za unapređenje stranih investicija u Bosni i Hercegovini Nermina SALKİÇEVİÇ - DİZDAREVİÇ 29 Bosna Hersek Dış Ticaret ve Ekonomik Bakan Yardımcısı Zamjenica ministra vanjske trgovine i ekonomskih odnosa BiH
27-29 AĞUSTOS 2014 TARIHINDEKI BOSNA HERSEK ZIYARETINE KATILACAK BEBKA (BURSA ESKIŞEHIR- BILECIKKALKINMAAJANSI)HEYETI DELEGACIJA BEBKE (AGENCIJA ZA RAZVOJ GRADOVA BURSE, ES- KIŠEHIRA I BILEDŽIKA)KOJA ĆE PRISUSTOVATI POSJEIE BIH U PERIO- DU OD 27-29.AUGUSTA 2014.GODINE BEBKA (BURSA ESKIŞEHIRBILECIK DEVELOPMENT AGENCY) DELEGA- TION VISITING BOSNIA AND HERZEGOVINA ON 27-29TH AUGUST 2014 İsim/Ime/Name Ahmet Hamdi NAYİR Unvan/Titula/Title BEBKA Yönetim Kurulu Başkanı- BilecikValisi Predsjednik Upravnog Odbora BEBKA Guverner Biledžika Chairman of Administrative Board of BEBKA Governor of Bilecik Fevzi UZUN BEBKA Yönetim Kurulu Üyesi- Bilecik Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Član UO BEBKA Predsjednik UO Trgovinske i industrijske komore Biledžik Chairman of Administrative Board of BEBKA- Chairman of BilecikChamber of Commerce and Industry Hasan ÇEPNİ BEBKA Kalkınma Kurulu Başkanı- MÜSİAD (Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği) Bursa ŞubesiYönetimKuruluBaşkanı Predsjednik Razvojnog Odbora BEBKA Predsjednik UO u predstavništvu MUSIADA ( Udruženje nezavisnih industrijalaca i biznismena) u Bursi Chairman of BEBKA Development Council- Chairman of Executive Board of MÜSİAD(The Association of Independent Industrialists and Businessmen) Bursa Branch Hasan ÖZTÜRK BEBKA Kalkınma Kurulu Başkan Yardımcısı- Eskişehir Ticaret Borsası Meclis Başkanı Zamjenik predsjednika razvojnog odbora BEBKE Predsjednik vijeća trgovinske berze Eskišehir Deputy Chairman of BEBKA Development Council-CouncilPresident of The Eskisehir Commodity Exchange 30
İsim/Ime/Name Unvan/Titula/Title Tamer DEĞİRMENCİ BEBKA Genel Sekreteri Generalni Sekretar BEBKAe Secretary General of BEBKA Turgut AKŞEHİR BEBKA Bursa Yatırım Ofisi Birim Başkanı Šef jedinice ureda za investiranje BEBKE u Bursi Head of Unitof BEBKA Bursa Investment Office Emine ARSLAN BEBKA Planlama, Programlama ve Koordi nasyon Birimi- Uzman Ured BEBKE za planiranje, programiranje i koordinaciju - ekspert Specialist in BEBKA Planning, Programming and Coordination Unit 31
BEBKA Bosna Hersek Programı 27 Ağustos Çarşamba 10:55 İstanbul Sabiha Gökçen den uçuş ( THY ) 11:30 Saraybosna ya varış ( Yerel saat ) 12:30-13:00 Otel e yerleşme (Bristol otel) 13:00-14:00 Öğle Yemeği ( Galatasaray köftecisi) 14:15-14:45 Türkiye Saraybosna Büyükelçisi Cihad Erginay ı ziyaret 15:00-15:30 BİGMEV ve Rahmetli Aliya İzetbegovic hatıra evi ziyareti, 15:30-16:15 BEBKA & REDAH iyi niyet anlaşmasının imzalanması (BİGMEV Merkezi) Katılımcılar: Cihad ERGİNAY - TC Saraybosna Büyükelçisi, Sedat YILDIZ - TC Saraybosna Büyükelçiliği Ekonomi ve Ticaret Ataşesi, Denis LASİÇ - Hersek Neretva Kanton Başbakanı, Jelica GRUYİÇ - FİPA (Bosna Hersek Yabancı Yatırımları Teşvik Ajansı) Başkanı, Nermina SALKİÇEVİÇ DİZDAREVİÇ - Bosna Hersek Dış Ticaret ve Ekonomik Bakan Yardımcısı, Nemanja VASİÇ - Bosna Hersek Dış Ticaret Odası Başkanı) 16:30-17:30 DEIK Bosna Hersek Türk iş adamları resepsiyonu ( Büyükelçilik ) 18:00-18:30 Bosna Hersek Dış Ticaret Odası Başkanı Nemanja VASİÇ ile görüşme 32
18:30-20:00 Başçarşı, Aliyaİzetbegovic kabir ve Gazi Hüsrev Bey cami ziyaretleri 20:30-21:30 Akşam Yemeği (KİBE Restoran) 28 Ağustos Perşembe 08:30-10:30 Mostar a gidiş 11:00-11:30 Türkiye Mostar Başkonsolosu Tolga Bermek ziyareti 11:30-12:00 Sn. Denis Lasic ziyareti- Hersek Neretva Kanton Başbakanı 12:30-14:00 Mostar köprüsü gezisi ve öğle yemeği 14:30-15:15 REDAH Kalkınma Ajansı başkanını ziyaret 16:00-17:30 Buno Neh. Kaynağı ve Blagay Tekkesi gezisi 18:30-20:00 Akşam Yemeği 29 Ağustos Cuma 08:30-09:30 Kahvaltı ve Otelden çıkış 10:00-11:30 Vrelo Bosne ve Kaçış tüneli ziyareti 12:00 Havaalanına varış 12:40 Istanbul a uçuş (THY ) 33
ÖNEMLİ BİLGİLER T.C. SARAYBOSNA BÜYÜKELÇİLİĞİ Adres: Vilsonovo Setaliste bb.71000 Sarajevo Bosnia-Hercegovina Telefon: +387 33 568 750 Faks: +387 33 267 261 +387 33 568 791 E-Posta: embassy.sarajevo@mfa.gov.tr Çalışma Saatleri: Pazartesi - Cuma 09:00-12:30 14:00-18:00 Tamer Değirmenci (BEBKA Genel Sekreteri) +90 530 968 78 44 Turgut Akşehir (Bursa Yatırım Destek Ofisi Koordinatörü ) +90 530 941 39 38 Cenita Kocaman BİGMEV Genel Sekreteri +90 533 688 54 64 SAAT FARKI Türkiye ile BosnaHersek arasındaki saat farkı : 1 saat BosnaHersek saati Türkiye saatinden 1 saat geridedir. ACİL TELEFONLAR Polis: 122 Ambulans: 124 İtfaiye: 123 ÜLKELERARASI ARAMA YAPILMASI Uluslararası Ülke telefon kodu: 00382 PARA BİRİMİ Euro (1 = 2,86 TL) HAVA RAPORU 27Ağustos 28Ağustos 29Ağustos 34
NOTLAR:..................... 35
www.bebka.org.tr/ 36