Etik sorunlar ve farmakoloji yayınları Prof. Dr. Hakan S. Orer Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi 19. Ulusal Farmakoloji Kongresi, Trabzon 25.10.2007 Türk Bilimi Töhmet Altındadır! 1
Etik ihlal bize özgü bir sorun değildir! Kalite? Kantite? Denge nasıl kurulacak.. 2
Puan sistemi de bize özgü değildir.. Puan a göre atama icad edildi dosya değerlendirme bozuldu.. Puansız olmaz.. Sadece puan hesabıyla da olmaz! Yayın sayısındaki artış, yayın kalitesinde artış demek değildir.. Source: Nature 3
Sınırlarını bilmek önemli.. Araştırma ortamı Kaynak: Reichert Consultants Citation intensity: Toplam atıfsayısı/gsmh Wealth intensity: Satın alma paritesi olarak kişibaşına düşen GSMH 1995 Türkiye toplam: 2686 (17517) İran: 489 (6719) Çin: 13751 (87934) 4
Durum analizi.. Yayın kalitesi ölçütü: Yapılan yayın başına alınan atıf sayısı YAYIN BA¼INA ATIF 10 9 8 7 6 5 4 Türkiye sviçre Kore 3 2 1 0 93-97 94-98 95-99 96-00 97-01 98-02 99-03 00-04 01-05 02-06 5
Farmakoloji Bölümlerinden Yapılan Toplam Yayın Sayıları 2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 Türkiye sviçre Kore 600 400 200 0 93-97 94-98 95-99 96-00 97-01 98-02 99-03 00-04 01-05 02-06 Doktora/Uzmanlık Eğitimi Veren Anabilim Dalı Sayısı Sürekli Artmaktadır. 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 2001-02 2002-03 2003-04 2004-05 2005-06 Kaynak: ÖSYM 6
Atıf Analizi Farmakoloji AD adresli yayınlar (2001-2005) Toplam yayın: 618 Toplam atıf: 2550 H-indeksi: 20 Yayın başına ortalama atıf: 4.13 Mesleki kariyer.. İstihdam? Bu konuda veriler çok yetersiz.. Sürekli güncellenen veritabanı lazım Farmakolog rehberi Envanter çalışması 7
Şüpheli durum.. Öğretim üyesi az.. Mezun olan lisansüstü öğrenci az.. Yayın sayısı fazla.. Konular dağınık.. Çok sayıda yazar.. Çok kurumdan yazar.. BU ÖZELLİKLER, TEK TEK YA DA BİR ARADA DEĞERLENDİRİLEBİLİR AMA HİÇ BİR ZAMAN BİR ETİK SORUN OLDUĞUNU KESİN OLARAK GÖSTERMEZ! Etik İlkeler Yayın ve araştırma etiği ile ilgili sorunlar yerel değildir.. Bilim evrenseldir, etik ilkeler da evrensel nitelikte olmalıdır. Etik ilkeler, yasal düzenleme değildir. Bilim camiasının etik (ahlaki doğru) kabul ettiği ortak değerlerdir. Bilim camiasına entegrasyon için bu ilkeleri içselleştirmek gereklidir (bireysel ve toplumsal düzeyde) 8
Sık rastlanan etik sorunlar Amerikan Fizyoloji Derneği Yayın Komisyonu tarafından hazırlanan afişten alınmıştır İntihal (Çalma) İkiz yayın Başkasına ait çalışmanın kaynak göstermeden kullanılması. Yayımlanmış olsun ya da olmasın başka bir eserden, atıf yapmadan şekil, tablo, veri, hatta ifade biçimi kopyalamak. Aynı makalenin ya da bir makalenin önemli bir kısmının yayımlanmak üzere aynı anda birden çok yayıncıya gönderilmesi ya da yayımlanmış olması. Çoğaltma yayın Kendi eserinden intihal (self plagiarism) olarak da adlandırılır. Daha önce yayımlamış bir eserdeki verinin sonraki bir yayında kullanılması. Sık rastlanan etik sorunlar II Amerikan Fizyoloji Derneği Yayın Komisyonu tarafından hazırlanan afişten alınmıştır Uydurma, çarpıtma yayın İnsan ve hayvan deneklerin suistimali Çıkar çatışmaları Yazarlık hakları Bir deneyin sonuçlarını daha iyi göstermek amacıyla verilerin değiştirilmesi ya da makalelerde uydurma verilerin kullanılması. İnsan ve hayvan deneklerin dergi yayın ilkelerine uygun olmayan şekilde muamele görmesi. İş, ticaret veya danışmanlık ilişkileri nedeniyle araştırma sonuçlarını etkileyebilecek gerçek ya da olası çatışmaların varlığı. Yayına kimin katkıda bulunduğu, kimin adının yazarlar listesine alınıp alınmayacağı ve sıralamanın değiştirilmesi ile ilgili görüş ayrılıkları. 9
Derneklerin görevi Atama ve doçentlik sınavları için hazırlanan dosyaların değerlendirilme kriterlerini belirlemek Etik ilkeleri belirlemek ve üyeler tarafından içselleştirilmesini sağlamak Etik dışı davranışlara müsamaha etmemek Yasa koyucu ve YÖK nezdinde etik konularda objektif bilirkişilik yapmak Türk Farmakoloji Derneği Etik İlkeleri Yönetim Kurulu içinde oluşturulan bir komisyon tarafından hazırlandı Yönetim Kurulu tarafından kabul edildikten sonra üyelerin görüşlerine açıldı.. Geri bildirimler gelmeye başladı.. Genel kurulda kabul edildikten sonra, yapılacak bir tüzük değişikliği ile üyeler için bağlayıcı bir metin olacak 10
Türk Farmakoloji Derneği Etik İlkeleri Bu süreç Türkiye de bir ilktir. Etik Kurulların kurulmasında farmakologların yapmış olduğu katkı gibi, diğer mesleki desneklere de örnek olacaktır. Üniversitelerin görevi Akademik ortamı geliştirmek Veri kalitesini artırmak.. Laboratuvar defteri Deney hayvanları üretimi, iş güvenliği gibi konularda yatırım yapmak Etik kurulları çalıştırmak.. Denetim, audit İddiaları örtbas etmemek Soruşturma 11
Etik sözleşme Üyeler ne yapmalı? Etik konularda duyarlı olmalı Proje önerisi hazırlamaya daha çok zaman ayırmalı Etik kurul başvurularına özen göstermeli Kayıtlarını muntazam tutmalı 12