BROKKOLİ (Brassica oleracea var. italica)
SİSTEMATİKTEKİ YERİ Takım: Brassicales Familya: Brassicaceae Cins: Brassica Tür: B. oleracea var. italica
SAĞLIK VE BESLENME YÖNÜNDEN Brokkoli, A ve C vitamini, potasyum, magnezyum mineralleri bakımından zengindir. Çok iyi bir kalsiyum ve demir kaynağıdır. Kalsiyum ve potasyum minerallerince zengin olan brokkoli, çocukların kemik gelişimine yardımcı olur ve yaşlılarda görülen kemik erimelerine karşı korur. FAYDALARI
MORFOLOJİK ÖZELLİKLERİ
KÖK Brokkoli derine giden kazık köklerin dışında fazla miktarda saçak kök meydana getirir. Kazık kök etli, kalın ve koniktir. Saçak kökler üzerinde bol miktarda kılcal kökler bulunur.
GÖVDE Gövde 30-50 cm arasında boylanabilir. Gövde üzerinde oluşan yapraklar aralıklı olarak dizilirler. Gövde olgunlaşmamış yeşil renkli ana çiçek taslakları (tomurcukları) ile son bulur.
YAPRAK Brokolinin yaprakları saplı ve oval olup bazı türlerde yaprak ayaları parçalı da olabilmektedir. Renkleri lahana ve karnabaharlara göre daha koyu ve mavimtıraktır.
TAÇ Brokkolide sebze olarak değerlendirilen olgunlaşmamış çiçek tomurcuklarına taç adı verilmektedir. Taç büyüklüğü ekim-dikim zamanı,dikim sıklığı ve çeşit özeliğine bağlı olarak değişmektedir. Geç dikimlerde ve bitkiler arası mesafe azaldığında taçların büyüklüğü azalır.
Ana taçların çapı 5-25 cm, ağırlığı ise 100-750 gr arasında değişir. Sebze olarak tüketilen taçlar yeşil, erguvani ve beyaz renkli olabilir. Yeşil olanlar daha çok tercih edilirler.
ÇİÇEK Çiçeklenmeye başlayan bitkilerin çiçek sürgünlerinin boyları 1-2 m arasında değişmektedir. Bitki üzerinde önce ana çiçek sürgünü üzerindeki çiçekler açar. Daha sonra yan sürgünlerde çiçeklenme görülür. Çiçeklenme süresi iklim şartlarına göre 20-60 gün arasında değişmektedir.
Çiçek erselik yapıdadır. 4 çanak, 4 taç yaprak, 6 erkek organ ve 2 karpelli bir dişi organdan oluşur. Çanak yapraklar yeşil, taç yapraklar açık sarı veya parlak sarı renktedir. Dişiciğin ucunda düğmeye benzeyen bir tepecik vardır. Yabancı döllenme hakimdir. Genellikle protogeni görülür.
MEYVE Tohumların bulunduğu meyveler bakla şeklindedir. Çiçeklerin açılmasından 3-4 hafta sonra baklada tohumlar oluşur ve bakla maksimum uzunluğa ulaşır. Bir bakla içinde 1-30 arasında tohum bulunabilir. Kötü iklim koşulları bakla içinde oluşan tohum sayısını ve büyüklüğünü olumsuz yönde etkilemektedir.
TOHUM VE ÇİMLENME ÖZELLİKLERİ Brokkoli tohumları yuvarlak olup 2-3 mm çapında, açık kahverengi veya koyu kırmızı kahverengi renktedir. 1 g daki tohum sayısı 250-450 adet arasında değişir. Tohumların çimlenme gücü %90-95 dir.
Tohumlar çimlenme güçlerini normal koşullarda 4-6 yıl muhafaza eder. Çimlendirme sıcaklığı 10-30 C olup, optimum çimlenme sıcaklığı 20-25 C dir.
İKLİM İSTEĞİ Brokkolinin optimum sıcaklık istekleri, 18-24 C dir. Aylık ortalama 16 C sıcaklık ideal olup,4 ve 21 C arasındaki sıcaklıklarda en iyi şekilde yetişirler. Brokkoliler yüksek oranda kuraklığa dayanabilirler. Brokkoli serin iklim sebzesi olmasına rağmen çok düşük sıcaklıklara karşı hassastır. Düşük sıcaklıkların olumsuz etkileri yanında çok yüksek sıcaklıklarda (26.6 C üzerindeki) olumsuz etki yapmaktadır. Bitkinin olgunluğa hızla ulaşması, taçlarda yumuşama ile gevşeme, kalitede düşüklükler gibi olumsuzluklar görülmektedir.
TOPRAK İSTEĞİ Brokkoli için en uygun topraklar iyi derene edilmiş kumludan, killitınlıya kadar değişen, su tutma kapasitesi yüksek topraklardır. Yetiştiriciliğin yapıldığı topraklarda iyi drenaj yapılmalıdır.
YETİŞTİRME TEKNİKLERİ Brokkoli tohumları temmuz ve ağustos aylarında fide yetiştirme tavalarına ekilir. Fideliklere tohum ekimi serpme veya sıravari olarak yapılmalıdır. Fideliklerde 1 m2 lik alandan 600-700 fide alınacak şekilde m2 ye 2-3 gram tohum ekilmelidir. Fideler esas yetiştirme yerlerine dikilirken bitkiler arası mesafe çok önemlidir.bu mesafe çeşitlerin gelişme özellikleri ve ekolojik koşullara bağlı olarak değişir. Brokkoli yetiştiriciliğinde en yüksek verim 45x30 cm mesafelerle yapılan dikim sıklıklarından elde edilmiştir.
TOHUM ÜRETİMİ Genellikle üreticiler ihtiyaçları olan tohumu kendileri üretir. Ticari tohum firmaları standart tohum üretmezler. F1 hibrid tohum üretimini tercih ederler. Tohumluk bitkiler yetiştirme yerlerinde bırakılabilir veya başka bir yere şaşırtılarak da tohum elde edilebilir.
Bunların dışında ana ve yan çiçek sürgünleri sebze olarak hasat edilen bitkilerde tohumluk olarak kullanabilirler. Bitki başına tohum verimi 5-30 gramdır. Dekardan 30-100 kg arasında değişen miktarlarda tohum alınabilir.
GÜBRELEME Brokkoli yetiştiriciliğinde bir dekar alana 15-20 kg N, P2O5 ve 20-22 kg K2O verilmelidir. Azotlu gübrenin yarısı K2O ve P2O5 in tamamı dikimle, geri kalan azot ise hasat edildikten sonra bitkinin yaprak izdüşümüne verilmelidir. Bor ve molibden eksikliği bitkileri olumuz yönde etkiler. Molibden eksikliğinde yaprak ayası küçülür.
SULAMA Sıravari ekimde tohumlar 10 cm sıra arası, 2 cm sıra üzeri olacak şekilde ekilmelidir. Tohum ekiminden sonra fidelikler süzgeçle veya mini yağmurlama başlıkları ile sulanmalıdır. Tavalara verilecek kuvvetli su girişleri fidelerin kök bölgesindeki toprağın uzaklaşmasına neden olmaktadır. Bu nedenle fide yetiştirme tavalarına başlangıçta tohumlar toprak yüzeyine çıkıncaya kadar salma sulama yapılmalıdır.
HASAT VE VERİM Brokkolinin sebze olarak değerlendirilen kısımlarını,yeşil renkli ve olgunlaşmamış çiçek taslakları ile kalın ve etli çiçek sapları oluşturur. Brokkoliler de ilk önce merkezi ana baş ve sonra yan sürgün başları hasat edilir.
Hasatta önemli olan başları oluşturan tomurcukların patlamaması ve sıkı baş formu özelliğini korumasıdır. Dekara verim, çeşide, dikim sıklığına ve yetiştirilme şartlarına bağlı olarak 1500-3000 g arasında değişmektedir.
MUHAFAZA Hasat edilen olgunlaşmamış çiçek sürgünleri ya hemen değerlendirilmeli ya da 1-5 C de muhafaza edilmelidir. Hasattan sonra bozulmayı önlemek için su veya buz ile soğutulmalıdır. Brokkoliyi 2 C de 2 hafta muhafaza etmek mümkündür.
HASTALIK VE ZARARLILARI
En Önemli Zararlıları Afit Lahana Kelebeği Prodenya Fungal Hastalıkları Alternaria Külleme Pythium, Rhizoctonia Fusarium Virüs Hastalıkları Karnabahar mozaik virüsü Şalgam mozaik virüsü
KAYNAKLAR http://www.volkanderinbay.com/tarimnet http://www.battalgazigth.gov.tr http://hobibahcemiz.net