Suriye de İsyanın Kronolojisi

Suriye de İsyanın Kronolojisi Orta Doğu ve Afrika Araştırmaları Merkezi Sibel Kalemdaroğlu 2013

SURİYE İSYANININ KRONOLOJİSİ 2011 Ocak 2011 26 Ocak Haseki bölgesinden Hasan Ali Akleh isimli bir eylemci Tunus ta Muhammed Buazizi gibi kendini ateşe verdi. Görgü tanıkları bu eylemin de Suriye hükümetine karşı bir protesto niteliğinde olduğunu belirtmişlerdir. 28 Ocak Şubat 2011 4 16 Şubat 3 Şubatta Suriye de Facebook ve Twitter gibi sosyal medya siteleri 4-Şubat ı Öfke Günü ilan etmişlerdir. Sosyal medya siteleri 5 Şubatta da halkı protesto gösterilerine davet etmiştir. Ancak protesto çağrılarına pek kimse yanıt vermemiştir. Protesto kapsamında, başkent Şam daki parlamento binasının ve dünyanın dört bir yanındaki Suriye elçiliklerinin önünde bir araya gelinmesi amaçlanıyordu, fakat bu eylemler gerçekleşmemiştir. Sadece 5 Şubatta Haseki de gösteriler geçekleşmiş, yüzlerle ifade edilen kalabalık Esad ın çekilmesi taleplerini dile getirmiştir. Düşünüldüğü gibi bir öfke günü gerçekleştirilememiştir. 15 Şubat Suriye'nin Atom Enerjisi Komisyonu tarafından hazırlanan ve Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu'nun (UAEK) internet sitesinden yayımlanan bir belgeye göre, Şam yönetimi 2020'ye kadar ilk nükleer santraline sahip olmayı düşündüğünü belirtildi. 17 Şubat 17 Şubatta, Şam daki Hamidiye Çarşısında polisin bir esnafı dövmesini protesto etmek için kendiliğinden başlayan protestolar, bazı kişilerin bir yolu kapayarak Suriye halkı aşağılanmayacaktır sloganlarını attığı bir gösteriye dönüşmüştür. 26 Şubat Müslüman Kardeşler in lideri Muhammed Riyad Şokfa Hürriyet e yaptığı açıklamalarda, Ortadoğu ve Kuzey Afrika daki toplumsal hareketlerin Suriye ye sıçramasının an meselesi olduğunu öne sürdü ve şu 2

iddiada bulundu: Önümüzde iki kritik tarih var. Baas Partisi nin iktidara gelişinin yıldönümü olan 8 Mart ve Suriye nin bağımsızlığını ilan ettiği 17 Nisan. Mart 2011 7 Mart Suriye Cumhurbaşkanı Beşşar Esad, bazı suç türlerini kapsayan kısmi af çıkarılmasına ilişkin kararnameyi onayladı. Suriye de 13 siyasi suçlu siyasi gözaltı ve baskıları protesto etmek için siyasi tutuklamaların sona ermesi, adaletsizliklerin ortadan kaldırılması ve sivil ve siyasi hayata ilişkin hakların verilmesi talepleri ile açlık grevine başladı. İran Cumhurbaşkanı Yardımcılarından Ali Ağa Muhammedi, "Şamgen" olarak bilinen, Türkiye, İran, Suriye ve Irak arasında ortak vize uygulaması konusunda anlaşmaya varıldığını bildirdi. 10 Mart Demokratik Birlik ve Yakiti Partisine mensup hapisteki onlarca Kürt 3 gün önce açlık grevine başlayan diğer eylemcilerle katılarak açlık grevine başlamışlardır. Suriye Gazetesi El Vatan Suriye Hükümetinin Mübarek rejiminin düşmesini olumlu karşıladığını ve yeni yönetimin İsrail in hak ihlallerini örtbas etmeyeceğini umduğunu dile getirmiştir. Suriye Reform Partisi Esad ın Kaddafi ye kendi halkını öldürmesi için silah sağladığını iddia etmiştir. 12 Mart Kamışlı ve Haseki de binlerce Kürt 2004 den beri her yıl yapılan Suriyeli Kürtlerin hükümet karşıtı gösteriler sırasında ölüdürüldüğü Kürt Şehitler günü için sokağa dökülmüştür. Silah ve cephane yüklü sivil bir geminin Suriye deki Tartus limanından Kaddafi güçlertini takviye etmek için Trablus a doğru yola çıktığını yazmıştır. Suriye taburunun Kaddafi nin yanında öuhaliflere karşı çarpıştığını ifade etmiştir. Bu Libyalı politikacı İbrahim Cibril tarafından da doğrulanmıştır. 14 Mart Suriye Cumhurbaşkanı Beşşar Esad'ın politika ve medya danışmanı Buteyna Şaban İstanbul'daki Değişim Liderleri Zirvesine katıldı. Zirvede Şaban: "Batı için Arap demek, terörist, laik olmayan, kapalı insan anlamına geliyor. Bu konsept Batı medyası tarafından oturtulmaya çalışılıyor. Ancak bugün Mısır'a, Libya'ya, Tunus'a baktığınızda sokaklardaki genç, dünyayı takip eden, dünyaya açık insanlar. Arap dünyasında yeni bir gelecek başlıyor." 3

"Bence Batı olan biteni anlamıyor değil. Bence anlamak istemiyorlar. Çünkü onlar için esas önemli olan Arap dünyasındaki etkili kişilerin İsrail yanlısı, dostu olup olmaması. Bir tek buna bakıyorlar." Dedi. 15 Mart "Öfke Günü" Suriye rejimine karşı girişilen ilk büyük çaplı ve belirgin protesto gösterileri bu tarihte gerçekleşmiştir. Suriye nin bir çok büyük şehrinde eş zamanlı gösteriler gerçekleşmiştir. Protestocular Haseki, Deraa, Deyr el-zor ve Hama gibi kentlerde bir araya gelmiştir. Muhalif grupların açıklamalarına göre bazı çatışmalar gerçekleşmiştir. Eski bir siyasi mahkum olan Suhair Atassi Suriye Devriminin resmi olmayan sözcüsü haline gelmiştir. Gösterilerin ilk gününün ardından 3000 kişinin tutuklandığı ve bazı kişilerin hayatını kaybettiği söylense de ölüm ve tutuklamalar hakkında resmi bir veri mevcut değildir. 16 Mart Suriye'de güvenlik güçleri, İçişleri Bakanlığı önünde siyasi tutukluların serbest bırakılması için gösteri yapan yaklaşık 150 kişilik grubu dağıttı. El Cezire ye göre tutuklananların sayısı 25, El Arabiya ya göre de 32 dir. Suriye İçişleri Bakanlığı yetkilisi Suriye de herhangi bir gösteri gerçekleştiğini reddetmiş, Facebook üzerinden yürütülen kampanyanın başarısızlığa uğradığını ifade etmiştir. Daha sonra ise bu ifadesini değiştirerek bu gösterinin Esad ı desteklemek amacıyla gerçekleştirildiğini ifade etmiştir. 17 Mart Bir görgü tanığı, çok sayıda güvenlik gücünün göstericilere copla müdahale ettiğini ve en az bir kişinin başından yaralandığını söyledi. Görgü tanığı, 5 göstericinin de gözaltına alındığını gördüğünü belirtti. ABD, siyasi tutukluların serbest bırakılması için yapılan gösteriden sonra, Suriye hükümetine itidal çağrısında bulundu. 18 Mart "Onur Günü " 18 Mart Suriye de isyanın başlangıç günü olarak kabul edilmektedir. Cuma namazının ardından özellikle Suriye'nin güneyinde Ürdün sınırında yer alan Deraa ve Banyas ta toplanan göstericiler hükümetin yolsuzluklarının sona erdirilmesi talepleriyle Suriye nin çeşitli kentlerinde sokağa dökülmüştür. Güvenlik güçlerinin isyancılara kaşı şiddet kullandığı ifade edilmektedir. 4

Suriye'nin başkenti Şam'da düzenlenen gösteride 20 kişi gözaltına alındı. 19 Mart Suriye'nin güneyindeki Deraa kentinde düzenlenen protesto gösterilerine güvenlik güçlerinin müdahale ettiği, şiddetli çatışmada iki göstericinin öldürüldüğü ileri sürüldü. Suriye İçişleri Bakanlığı, Dera kentinde bazı göstericilerin ölümü ile sonuçlanan olayların soruşturulması için bir komisyon kurulduğunu duyurdu. Suriye'de zorunlu askerlik hizmet süresinin 3 ay düşürülmesini ön gören yasa tasarısı Devlet Başkanı Beşşar Esad tarafından onaylandı. Böylece Suriye'deki zorunlu askerlik hizmet süresi 21 aydan 18 aya düşürülmüş oldu. 20 Mart Suriye'nin Dera kentinde binlerce kişinin katıldığı gösteriler devam etti. Güvenlik güçlerinin göstericilere açtığı ateş sonucu bir kişinin öldüğü ve çok sayıda kişinin yaralandığı kaydedildi. Adliye binası, Baas partisinin kentteki merkezi ve Esad ın amcası Ramı Maluf un Syriatel binası ateşe verilmiş ve 7 polis memuru silahlı göstericiler tarafından öldürülmüştür. Suriye Cumhurbaşkanı Beşşar Esad, Der'a kentinde güvenlik güçleri tarafından öldürülen 2 gösterici için taziyelerini bildirdi. Esad'ın taziye dilediğine ilişkin resmi haber ajansı SANA'nın haberinde, göstericilerin 'şehit' olarak tanımlanması dikkat çekti. Taziyesini iletmesinin ardından, Esad'ın "olaylarda parmağı olanların tespit edilerek herkesten hesap sorulacağını ve bunun için gerekli çalışmaların yapılması talimatı verdiğini" söylediği kaydedildi. 21 Mart Protesto gösterileri ülke geneline yayılmaya başlamıştır. Deraa da binlerle ifade edilen göstericiler sokaklara dökülmüş ve askerler şehre girmiştir. Kasım, Banyas, Humus ve Hama da protesto gösterileri gerçekleşmiştir. 11 yaşında bir çocuğun güvenlik güçlerinin göstericileri dağıtırken aldığı yaralar nedeniyle hayatını kaybettiği kaydedilmiştir. Beyrut merkezli El Akbar gazetesi ise Lübnan ın vekil Başbakanı Saad Hariri nin Gelecek Hareketini Suriyeli göstericileri finanse etmekle suçlamış ancak Hariri bunu reddetmiştir Dera kentinde cuma günü başlayan olayların ardından kent halkı, Vali Faysal El Kelsum'un görevden alınması talebinde bulundu. Suriye Cumhurbaşkanı Esad, halkın talebi doğrultusunda Dera Valisinin istifasını istedi. 22 Mart 5

Suriye'nin Der'a kentinde Cuma günü başlayan, ölü ve yaralıların da bulunduğu olayların ardından kent sakinleri, sükunetin sağlanmasını istiyor. Turizm şirketi sahibi Eymen El Zobi, ''halkın talepleri olsa bile izlenen yöntemin kabul edilemez olduğunu'' söyledi. Ümmü Halil, ''yüzleri kapalı ve silahlı kişilerin motosikletlerle dolaştıklarını ve havaya ateş açtıklarını gördüğünü'' anlatarak, bu kişilerin ''iş yeri sahiplerini kepenk kapatmaya zorladıklarını'' kaydetti. Der'a Devlet Hastanesi Müdürü Dr. Yaser El Ammur, yaralananların hastaneye taşınması sırasında ''provokatörlerin hastaneye saldırarak otoparktaki araçları tahrip ettiklerini'' belirtirken, acil servis doktorlarından Heysem El Ali hastanenin acil servis giriş kapılarının saldırı sırasında kırıldığını ve yaralılara müdahale eden doktorların taşlandığını söyledi. BM Yüksek Komiseri Navi Pillay, Suriye güvenlik güçleri tarafından öldürüldüğü söylenilen 6 protestocunun ölümlerinin soruşturulmasını istedi. 23 Mart Güvenlik güçleri tarafından Suriye nin güneyinde toplam 15 protestocunun öldürüldüğü kaydedilmiştir. Suriye devlet televizyonu, hükümet karşıtı gösterilerde çok sayıda kişinin öldüğü Deraa kentinde silahlı bir grubun ambulansa saldırarak 4 kişiyi öldürdüğünü duyurdu. Gün içinde Deraa da telefon hatları kesilmiş ve şehrin etrafında kontrol noktaları oluşturulmuş ve buralara askerler yerleştirilmiştir. Güvenlik güçlerinin caminin bulunduğu şehir merkezine ambulansın girmesine izin vermediği ifade edilmiştir. Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad, Dera Valisi Faysal Ahmet Kulsum'un görevden alınması ile ilgili karara onayladı. Suriye'nin Der'a kentinde yaşayanlar, 20 maddelik bir talep listesini kentteki olayları araştıran Soruşturma Komisyonu'na teslim etti. Listede valinin görevden alınması, yolsuzlukla mücadele, olağanüstü hal uygulamasının kaldırılması, siyasi tutukluların serbest bırakılması gibi taleplerin yanı sıra geçici memurların kadroya alınması ve otobüs garajının taşınması gibi istekler yer alıyor. Suriye devlet televizyonu, Dera kentindeki El Ömeri Camisinde çok sayıda silah, mühimmat ve yüklü miktarda paranın ele geçirildiğini duyurdu. Ele geçirilen silah ve mühimmatın görüntülerini yayımlayan devlet televizyonu, göstericilerden ölen olup olmadığına ilişkin bilgi vermedi. Suriye resmi televizyonu, ambulans saldırısında kullanılan ve El Ömeri Camisinde sakladığı iddia edilen silahlı mühimmat ve paraların görüntülerini yayınladı. Yayınlanan görüntülerde tabanca, tüfek, kalaşnikof, el bombaları ve büyük miktarda Suriye parası bulunuyor. Suriyeli kaynak ele geçirilen silahların çete üyeleri tarafından El Ömeri Camisi'nde gizlediklerini iddia etti. Kaynak açıklamasında çete üyelerinin silah ve mühimmatları El Ömeri Camisinde sakladıklarını ve Dera'da ailelerinden 6

kaçırdıkları çocukları da canlı kalkan olarak kullandıklarını iddia ederek güvenlik güçlerinin saldırganlar ile ilgili araştırmalarının devam ettiğini kaydetti. 24 Mart Suriye Cumhurbaşkanı Yardımcısı Faruk el Şara, bütün ülkeyi kapsayacak bir reform çalışması yaptıklarını söyledi. Suriye Cumhurbaşkanı Beşşar Esad ile Baas Partisi yetkililerinin yaptıkları toplantı sonucunda, ülkede sosyal ve siyasal yaşama ilişkin çeşitli adımların atılmasına karar verildi. Bu çerçevede, ülkede 48 yıldır uygulamada olan olağanüstü hal yasasının kaldırılması için çalışmalar yapılacak, yolsuzlukla mücadele için etkin mekanizmalar kullanılacak, siyasi partilere ilişkin yasada düzenleme yapılacak, gelişigüzel tutuklamalara engel olunacak. Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad'ın danışmanı, protestocuların talepleriyle ilgili olarak çok yakında önemli kararlar alacaklarını söyledi. İsrail Dışişleri Bakanı Avigdor Lieberman, İran ve Suriye'nin, Libya'dan daha tehlikeli olduğunu ileri sürerek, Batının, bu ülkelere Muammer Kaddafi'ye yaptıkları gibi davranmaları gerektiğini iddia etti. Suriye'nin Dera kentindeki hastaneye, güvenlik güçleriyle çıkan çatışmalarda ölen en az 25 protestocunun cesedinin getirildiği bildirildi. Fransa Dışişleri Bakanı Alain Juppe, Libya'ya karşı yapılan bu müdahalenin Suriye ve Suudi Arabistan da dahil benzer rejimlere bir uyarı olması gerektiğini kaydetti. Deraa da ölen protestocuların cenazeleri sırasında 20 bin kadar kişi yürümüştür. Suriye İnsan Hakları Komitesi ölü sayısının 32 ye yükseldiğini ifade ederken, AFP Deraa da 100 kişinin hayatını kaybettiğini bildirmiştir. 25 Mart "Zafer Cuması" Sosyal paylaşım siteleri Cuma namazı sonrası yapılacak Zafer Cuması gösterileri için halkı sokaklara dökülmeye çağırmıştır. 10 binlerce kişinin toplandığı ve polisin göstericileri dağıtmak için orantısız güç kullandığı ifade edilmiştir. Deraa da 20 kişinin öldüğü ifade edilmiştir. Kalabalığın Mahir Esad a seslenerek: Korkak Mahir, askerlerini Golan a gönder dediği ifade edilmektedir. Gösteriler sırasında Hafız Esad heykeli yıkılmış ve ateşe verilmiştir. Ayrıca valinin evi de ateşe verilmiştir. Humus, Deyr-ez Zor, Şam, Lazkiye ve Rakka da da gösterilerin gerçekleştiği ifade edilmektedir. Lazkiye de bir göstericinin güvenlik güçleri tarafından vurulduğu ve bir diğerinin Humus ta öldürüldüğü basına yansımıştır. Ülke genelinde de onlarca göstericinin öldüğü ifade edilmiştir. Bir görgü tanığı El Sanamayn da güvenlik güçlerinin 20 kişiyi öldürdüğü söylemiştir. Suriye haber ajansında ise silahlı bir çetenin ordu karargahına saldırdığını ve bunun bazı saldırganların ölümüyle 7

sonuçlandığını ifade etmiştir. Humus ta bir sivilin ölümünün de silahlı bir grup tarafından gerçekleştirildiği ifade edilmiştir. Idlib te Baas Partisi Merkezi ateşe verilmiştir. Katar da verdiği bir vaazda Şeyh Yusuf El-Karadavi Bugün devrim treni Suriye istasyonuna ulaşmıştır. Suriye nin artık kendini Arap ulusunun tarihinden ayırması mümkün değildir demiştir. Ayrıca Suriyeli selefi Sünni din adamı Şeyh Adnan Arur Suriyeli protestocu gençlere Mısır örneğini izleyerek şiddete dayanmalarını tavsiye etmiştir. AFP Paris te sürgünde olan muhalefet liderlerinin Fransa ya Suriye devlet başkanına baskı yapması yönünde çağrıda bulunduklarını bildirmiştir. 17 kişinin Deraa da, 40 kişinin El Ömeri camiinin yakınlarında, 25 kişinin Humus taki El Sanameyn de, 4 kişinin Lazkiye de ve 3 kişinin de Şam da öldüğü kaydedilmiştir. Suriye Cumhurbaşkanı Beşşar Esad'ın politika ve medya danışmanı Buseyna Şaban, "Esad, emniyet güçleri ölse bile göstericilere ateş edilmemesi talimatı verdi" dedi. Suriye'de son günlerde yaşanan ayaklanmaların ardından Şam yönetimi, halkın sesine kulak vererek bir dizi reform kararı aldı. Bu çerçevede, ülkede neredeyse yarım asırdır yürürlükte olan olağanüstü hal yasasının kaldırılması için adımlar atılacak, yolsuzlukla mücadele için etkin mekanizmalar kullanılacak, siyasi partiler yasası yeniden düzenlenecek ve gelişigüzel tutuklamalara engel olunacak. Beyaz Saray Sözcüsü Jay Carney, Suriye hükümetinin göstericileri sindirme ve baskı altında tutma girişimlerini şiddetle kınadıklarını belirtti. Carney, Suriye'nin insan hakları eylemcilerini tutuklamaya son vermesini de istedi. 26 Mart Suriye'de "çoğu İslamcı" kanattan 260 siyasi tutuklunun serbest bırakıldığı bildirildi. Lazkiye ve Tafas kasabasındaki Baas parti binaları ve polis merkezleri ateşe verilmiştir. Suriyeli yetkililer silahlı çeteleri ülkeyi istikrarsızlığa sürüklemekle suçlamışlardır. Suriye Haber Ajansı SANA silahlı bir grubun Lazkiyedeki binaların çatılarından vatandaşlara ve güvenlik görevlilerine ateş açtığını iddia etmiştir. Deraa da iki kişi ölmüş ve binlerce kişi yaralanmıştır. İki ABD vatandaşının gözaltına alındığı ifade edilmiştir. Suriye Başmüftüsü Ahmed Bedir Hassun Her vatandaşın protesto etme ve özgürlük talep etme hakkı vardır. Ancak bu katliamın arkasındakiler cezalandırılacaktır. Protestoculara ateş açan bir güvenlik görevlisi yoktur, onlar sadece kendilerini korumak için karşılık vermişlerdir demiştir. Humus valisi İyad Gazal Humus ta yaşananlar nedeniyle görevden alınmıştır. 8

AB Dışişleri Yüksek Temsilcisi Catherine Ashton, birçok şehirde protestoculara ateş açılan Suriye'nin yönetimini şiddetle kınadığını belirtti. Suriye'den Türkiye'ye dönmek üzere yola çıkan TIR şoförü, çatışmanın ortasında kalınca Türk bayrağı açarak canını kurtardı. Suriye'nin Şam ve Dera bölgesinde son günlerde yaşanan olayların içinde kalan sürücü Mehmet Kalkan (56) aracını taşlayan gruba, Türk bayrağını gösterince, grup aracı taşlamaktan vazgeçti. Kalkan, aracının ön tarafında bulunan Türk bayrağını açtığı anda, aracına saldıran grubun, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ve Türkiye lehine sloganlar atarak kendisine farklı bir yoldan gitmesini söylediklerini söyledi. 27 Mart Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, Suriye Dışişleri Bakanı Velid Muallim'i arayarak, reform sürecinin ilerlemesi yönünde atılacak adımların destekleneceğini söyledi. ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton, ABD'nin şu anda Libya'da olduğu gibi Suriye'de yer almayacağını söyledi. Amerikan ABC televizyonunun "This Week" ve CBS televizyonunun "Face the Nation" programlarına katılan Clinton "Orada (Suriye) son haftalarda yaşananlar oldukça endişe verici, ancak kendi şehirlerini rastgele bombalamak ile hiçbirimizin görmek istemeyeceği şekilde açıkça güç kullanımını aşan polis eylemleri arasında fark var" diye konuştu. Suriye'de meydana gelen olaylara ilişkin Suriye yönetimine Arap dünyasından ilk destek Kuveyt Emiri sabah El Ahmet El Cabir El Sabah'tan geldi. Esad ile bir süre telefonda görüşen El Sabah, "Kuveyt'in, istikrar ve güvenliğini koruma mücadelesinde Suriye'ye destek verdiğini" söyledi. Kuveyt Emiri El Sabah, "Suriye yönetimi ve halkının, ülke istikrar ve güvenliğini bozmaya yönelik girişimleri başarısızlığa uğratacağına inandığını" kaydetti. Suriye'nin Lazkiye kentinde çıkan çatışmalarda son iki günde 12 kişinin öldüğü bildirildi. Syrianews adlı internet sitesinin de aralarında bulunduğu çeşitli haber siteleri, "Esad'ın yakın zamanda halka hitap edeceğini" duyurdu. Esad'ın politika ve medya danışmanı Buseyna Şaban, 48 yıldır uygulanmakta olan olağanüstü halin kaldırılması dahil çeşitli reformları içeren kararların bazılarının hemen uygulamaya sokulduğunu, bazı kararlar için ise çalışmaların başlatıldığını söyledi. Şaban'ın açıklamasında, "bazı Filistinlilerin Lazkiye kentinde olaylara karıştıklarına ilişkin iddialar olduğunu" belirtirken, gazeteye açıklama yapan Filistin Halk Kurtuluş Cephesi'nden Ahmed Cibril, "Şam'da yaşayan Filistinlilerin Lazkiye'deki olaylara karışmadığını ve iddiaların resmi kaynaklarca netleştirilmesi gerektiğini" söyledi. Reuters ajansı, Suriye'de 2 muhabirinin kaybolduğunu bildirdi. 28 Mart 9

Reuters ajansının, Suriye'de kaybolduğunu duyurduğu 2 muhabirinin güvenlik güçlerince gözaltına alındığı ve serbest bırakıldıkları söylendi. Muhabirlerin 2 günlük gözaltının ardından bırakıldıkları ve Lübnan'a ulaştıkları, durumlarının iyi olduğu bildirildi. Yaklaşık 2 haftadır süren halk ayaklanmaları sebebiyle zor bir süreçten geçen Suriye'ye bir destek Suudi Arabistan'dan geldi. Suudi Arabistan Kralı Abdullah Bin Abdülaziz Al Suud bugün Devlet Başkanı Beşşar Esad'ı telefonla arayarak desteklerini iletti. Türkiye, Suriye'deki gelişmeleri büyük kaygı ile takip ederken MİT Müsteşarı Hakan Fidan dün Şam'a sürpriz bir ziyaret gerçekleşti. Şam'da Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad ile görüşen Hakan'ın, Ankara'nın kaygılarını ve tavsiyelerini Esad'a ilettiği ifade ediliyor. MİT Müsteşarı Fidan, Esad ile yaptığı görüşmede Ankara'nın gösteri ve can kayıplarından duyduğu endişeyi ilettiği belirtiliyor. Ayrıca Ankara'nın, reform sürecini olumlu karşıladığı ve bir an önce uygulamaya geçilmesi yönünde tavsiyede bulunarak, bu anlamda Türkiye'nin destekleri iletildiği ifade ediliyor. 29 Mart Birleşik Arap Emirlikleri Devlet Başkanı Şeyh Halife Bin Ziyad El Nahyan, Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad'ı telefonla arayarak desteklerini sundu. ABD Dışişleri Bakanlığı, Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad'ın, siyasi reformlarda daha fazla ilerleme sağlaması ve vatandaşlarının talepleri yerine getirmesi gerektiğini belirtti. Merkez Bankası (MB) Başkanı Durmuş Yılmaz, Türkiye Bankalar Birliği (TBB), Suriye Merkez Bankası, Lübnan Bankalar Birliği ve Ürdün Bankalar Birliği arasında bölgesel bir bankacılık işbirliği anlaşması imzalandığını açıkladı. Suriye'nin başkenti Şam başta olmak üzere Halep, Humus, Tartus ve Rakka gibi bir çok ilde yapılan gösterilerde milyonlar, Devlet Başkanı Beşşar Esad'a destek için yürüdü. Ellerinde Esad posterleri ve Suriye bayrakları taşıyan göstericiler, birlik mesajı verdi. Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad'ın Siyasi ve Basın Danışmanı Buseyna Şaban, olağanüstü halin kaldırılması, maaşların artırılması, siyasi partiler yasası ve basın kanunun gibi bir çok yeniliğin olduğu reform paketini açıklamasının ardından bugün Suriye hükümeti istifasını sundu. Beşşar Esad hükümetin istifasını kabul etti. Geçici hükümete başbakanlık etmek üzere ise Naci Otri atandı. 30 Mart Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad, Halk Meclisin'de konuşma yaptı. Esad reform paketinin daha önceden alınan kararlar olduğunu belirtti. Beşşar Esad, sözü edilen reformların kararlılıkla sürdürüleceğini söyledi. Esad, reformlar ile ilgili bir zaman cetveli istendiğini belirten Esad, hızlanmak istiyoruz. Ancak acele etmek istemiyoruz" dedi. Özellikle Dera kentinde yaşanan gösterilere değinen Esad, Suriye'nin "büyük bir komplo" ile karşı karşıya olduğunu söyledi. Beşar Esed'in konuşması sırasında Esed yanlıları meclis önünde toplanarak, Suriye liderine destek gösterisinde bulundu. 10

Lazkiye kentinde yönetimi destekleyen ve karşıt gruplar arasında gerginlik yaşandığı bildirildi. Devlet başkanı Beşşar Esad'ın konuşmasını protesto eden gruplara ateş açıldığı iddia edildi. Esad'ın konuşmasını protesto etmek için Deraa da ptotestolar gerçekleşti. İsyan başladığından bu yana Deraa da 200 kişinin hayatını kaybettiği ifade edildi. Şam daki sorgu hakimi aktivist Suhair Atassi ve dört diğer eylemcinin serbest bırakılmasını reddetti 31 Mart Süleyman Halidi ve Halid el-hariri isimli iki Reuters muhabiri daha Suriye de kayboldu. Suriye'de yıllardır yürürlükte olan olağanüstü hal kanununun kaldırılmasına yönelik resmi bir komitenin kurulacağı bildirildi. komisyon olağanüstü halin kaldırılmasına hazırlık kapsamında, ülke güvenliğini, vatandaşın onurunun korunmasını güvence altına alacak ve terörle mücadele edilmesini sağlayan bir yasa hazırlayacak. Komisyona gerekli hukuki çalışmaları yapıp yeni bir anayasa hazırlamak için 25 Nisan'a kadar süre verildiği belirtildi. Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad, reform paketinde yer alan ve memur artışlarını öngören 40 sayılı kararnamenin birinci maddesinin yeniden düzenleyen 2011 yılı 44 sayılı kararnameyi onayladı. Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad, Dera ve Lazkiye kentlerinde çıkan olaylarda yaşanan ölümleri soruşturmak üzere özel hukuki bir komisyon kurulmasını istedi. Müslüman Kardeşlere yakın Londra merkezli insan hakları örgütü Lazkiye de güvenlik güçleri tarafından 25 kişinin öldürüldüğünü ifade etti. NİSAN 2011 1 Nisan "Şehitler Cuması" Sosyal paylaşım sitelerinde Şehitler Cuması için halk sokaklara dökülmeye çağrılmıştır ve Suriye birçok kentinde protesto gösterileri düzenlenmiştir. Güvenlik güçlerinin Şam ın bir ilçesi olan Duma da 1000 kadar protestocuya ateş açtığı haberleri basına yansımıştır. Ancak bu konuda farklı bilgiler mevcuttur. AFP Duma'da gösteri yapıldığını ve olaylarda 4 kişinin öldüğünü, onlarca yaralı olduğunu duyurdu. Reuters Duma'da 3 kişinin öldüğünü, güvenlik güçlerinin gaz bombası kullandığını duyururken Duma'da yaşayan bazı görgü tanıkları "yerleşim biriminde kayda değer bir olay yaşanmadığını, ölü veya yaralı olmadığını ve güvenlik güçlerinin hiç kimseye müdahale etmediğini" belirtmiştir. Suriye'nin başkenti Şam'daki gösterilerde en az 3 kişinin öldüğü açıklandı. Suriye resmi kaynakları, başkent Şam, ile Duma ve El Barida kentlerinde "halka ateş açan, mallarına zarar veren ve kaos ortamı oluşturmaya çalışan iki silahlı grubun" tutuklandığını duyurdu. Suriye'nin başkenti Şam'da gözaltına alınan Reuters muhabiri (Süleyman Halidi ve Halid el-hariri) ile 2 Amerikan vatandaşının serbest bırakıldığı bildirildi. 11

2 Nisan Golan Tepelerindeki Bukata da 2 binden fazla kişinin Esad ı protesto etmek için bir araya geldiği,suriye güvenlik güçlerinin Deraa ve Humus ta 20 den fazla kişiyi tutukladığı bir insan hakları grubu tarafından ifade edilmiştir. Recep Tayyip Erdoğan Esad a reformları hayata geçirmesi için baskı yapacağını ifade etmiştir. Resmi haber ajansı SANA, Suriye'nin çeşitli kentlerindeki olaylarda "provokatörlerin halka ateş açması sonucu vatandaş ve güvenlik görevlilerinin de aralarında bulunduğu ölü ve yaralıların olduğunu" duyurdu. 3 Nisan Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad, geçen hafta istifa eden hükümetin yerine yeni hükümeti kurma görevini eski Tarım Bakanı Adil Safar'a verdi. İnsan hakları örgütleri, Suriye'de göstericilerle polis arasında yaşanan çatışmalarda bugüne kadar 60 kişinin öldüğünü açıkladı. Irak Başbakanı Nuri El Maliki, Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad'a gönderdiği mektubunda "Suriye'nin yanındayız" mesajı verdi. 4 Nisan Esad Muhammed Halid el-hannus u yeni Deraa valisi olarak atadı. Şam ın bir kenar mahallesi olan Duma da binlerce Suriye li 1 Nisan daki gösterilerde hayatını kaybeden 8 kadar Suriyelinin cenazeleri sırasında bir araya gelerek hükümet karşıtı sloganlar atmıştır SANA haber ajansının haberine göre Lazkiye hapishanesinde bir mahkum tarafından çıkarılan bir yangın sonucunda 8 mahkum hayatını kaybetmiş, 2 polis memuru yaralanmıştır. 5 Nisan "Şehitler Haftası" Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad, farklı şehirlerin sorunlarını dinleme programı çerçevesinde bu gün Haseke'nin ileri gelenleri ile buluştu. Suriye yönetiminin açıkladığı reform paketinin en önemli maddeleri arasında gösterilen siyasi partiler kanunu ve olağanüstü halin kaldırılması ile ilgili çalışmalar yakın bir tarihte tartışılmak üzere kamuoyuna sunulacağı belirtiliyor. Lübnan'da yayın yapan El Sefir gazetesi, Suriyeli üst düzey yetkililere dayandırdığı bilgilere göre Suriye yönetiminin halkın beklentilerine cevap verecek her türlü öneriyi memnuniyetle karşılayacağı belirtilerek, siyasi partiler kanunu ve terörle mücadele yasa tasarısının çok yakında kamuoyuna sunulacağını yazdı. Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, yapılan protestolar ve sonrasında can kayıpların yaşanması sebebiyle zor bir dönemden geçen Suriye'yi ziyaret edeceği bildirildi. 12

Suriye'de yaşayan ve sayıları 2 ile 4 bin arasında olan İngilizlerin Suriye'den olası bir savaş ortamında tahliyesi için İngiliz Hükümeti, Hatay'ın Cilvegözü ve Yayladağı gümrük kapılarında inceleme yaptı. Suriye Devrimi 2011 adlı facebook grubu güvenlik güçleri tarafından öldürülenlerin anısına Şehitler Haftası ilan etmiştir. Devlet Haber Ajansı Şam da iki polis memurunun kimliği belirsiz kişiler tarafından Suriye nin Kafr Batna bölgesinde öldürüldüğünü bildirmiştir. 6 Nisan Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu Suriye'nin başkenti Şam'a geldi. Dışişleri Bakanı, Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad tarafından kabul edildi. Görüşmede Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad'ın Siyasi ve Basın Danışmanı Buseyna Şaban ve Suriye Dışişleri Bakanı Velid El Muallim de hazır bulundu. Suriye'de 16 Mart'tan bu yana süren olayların da değerlendirildiği görüşmede, Esad tarafından açıklanan reform kararları da görüşüldü. Davutoğlu, Devlet Başkanı Beşşar Esad'la yaptığı görüşmenin ardından Dışişleri Bakalığı'na geldi ve Dışişleri Bakanı Velid Muallim ile görüştü. Davutoğlu, Şam daki temasları kapsamında Filistinli Hamas grubunun Siyasi Büro Şefi Halid Meşal'le bir araya geldi. Davutoğlu, Meşal'le Şam'daki Türk Büyükelçiliği'nde görüştü. Rusya Devlet Başkanı Dmitry Medvedev bugün Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad'ı telefonla arayarak Esad'a Suriye yönetiminin son günlerde uygulamaya koyduğu icraatlar başta olmak üzere Suriye'nin tanık olduğu kalkınma ve reform sürecine ülkesinin desteğini iletti. Esad yönetimi ülkedeki öğretmenlerin peçe takma yasağını kaldırmış ve ülkedeki tek casinoyu kapatmıştır. Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad, ülkenin doğusunda, Kürtlerin yoğun olarak yaşadığı Haseke bölgesi halkına vatandaşlık verilmesine yönelik kararname yayınladı. Suriye yönetimine yakın bir siyasetçi Suriye parlamentosunun Mayıs ta olağanüstü halin kaldırılmasını da içeren önemli reformların hayata geçirilmesine hazırlandığını ifade etmiştir. 7 Nisan Suriye de önemli bir protesto gösterisi gerçekleşmemiştir. Ancak Cuma günü için büyük gösteriler planlanmıştır. 8 Nisan "Direniş Cuması" Direniş cuması olarak adlandırılan gösterilerin üçüncü Cuma gününde Deraa, Lazkiye, Tartus, İdlib, Banyas, Kamışlı, Humus ve Şam ın Harasta mahallesinde bu güne kadarki en geniş çaplı gösteriler gerçekleşmiştir. Deraa da gerçekleştirilen gösterilerde polisin ateş açması sonucu en az 13 kişinin öldüğü iddia edilirken, Dera'da Beşşar Esad'ın kardeşi Basil Esad'ın heykelinin taşlandığı bildirildi. Ayrıca Baas 13

partisinin El Mahatta bölgesinde bulunan binasının da ateşe verildiği belirtildi. Görgü tanıkları ölü sayısını 13 olarak verirken, bazı hastane kaynakları ise en az 10 ölü şeklinde bilgi verdi. Suriye Ulusal İnsan Hakları Örgütü Başkanı 16 kişinin Dara'da, 3 kişinin başkent Şam'ın dış semtlerinden Harasta'da ve bir kişinin de Humus'ta hayatını kaybettiğini söyledi. Suriye Haber Ajansı 19 polis memuru ve güvenlik görevlisinin öldüğünü ifade etti. Suriye İçişleri Bakanlığı yetkilisi, Dera kentinde Cuma namazı sonrasında silahlı grupların güvenlik güçlerine ve vatandaşlara ateş açması sonucu 19 kişinin öldüğünü 75 kişinin de yaralandığını duyurdu. Yetkili açıklamasında silahlı grupların Dera'da El Ömeri Camisinden şehir merkezine giden vatandaşlara ve silahsız güvenlik güçlerine ateş açtıklarını ifade ederek, açılan ateş sonucu vatandaşlardan ve güvenlik güçlerinden çok sayıda ölü ve yaralı olduğunu bildirdi. 9 Nisan Suriye'nin Dera kentinde görevden alınan vali Faysal El Kelsum mahkemeye sevk edildi. Avrupa Birliği, Suriye'den şiddetin derhal durdurulmasını istedi. AB Yüksek Temsilcisi Catherine Ashton, Suriye'de özgürlük ve demokrasi için düzenlenen gösterilerde protestocuların öldürülmeye devam edilmesini şiddetle kınadı. ABD Başkanı Barack Obama, Suriye'de göstericilere karşı şiddet kullanılmasını çok sert ifadelerle kınadı. Obama yaptığı açıklamada, "Suriye hükümeti tarafından barışçıl protestoculara karşı bugün ve geçen bir hafta içerisinde uygulanan iğrenç şiddeti şiddetle kınıyorum" dedi. Obama, göstericilerin şiddet kullanmasını da kınayarak, "aynı zamanda protestocuların da her tür şiddetini kınıyorum" dedi. Deraa daki görgü tanıkları Suriye güvenlik güçlerinin bir cenaze için toplanan protestoculara karşı gerçek mermi ve göz yaşartıcı gaz kullandığını ifade etmiştir. Lazkiye de ise görgü tanıkları yine güvenlik güçlerinin protestocuları dağıtmak için gerçek mermi kullandığını söylemiş ve başka bir görgü tanığı sokaklardaki kanı temizlemek için su kamyonlarının getirildiğini ifade etmiştir. 10 Nisan Suriye insan hakları örgütü, bir gün önceki barışçıl gösterilerde protestoculara ateş açılması sonucu 28 kişinin öldüğünü bildirdi. Bulgaristan Dışişleri Bakanı Nikolay Mladenov'u kabul eden Esad, Suriye'nin kapsamlı bir reform sürecinde olduğunu ve Avrupa ülkelerinin deneyimlerine açık olduklarını söyledi. Suriye'nin başkenti Şam'da başörtülü üniversite öğrencilerinin başörtülerini çıkarmaya çalışan bir kişinin yakalandığı bildirildi. Nizar adlı kişi, televizyonda yayınlanan açıklamasında, "Kalp hastası olduğunu, bazı kişilerin kendisine ameliyat masraflarını karşılama sözü verdiğini, bunun üzerine kent merkezindeki Şam Üniversitesi Mühendislik Fakültesinde bulunan bir kırtasiye dükkânına girerek başörtülü öğrencilerin başörtülerini çektiğini" söyledi. 14

10 Nisan sabahı şebbiha oldukları iddia edilen silahlı kişilerin Banyas tak, bir camiinin önündeki protestoculara ateş açtığı ve 4 kişinin öldüğü basında yer almıştır. Humus, Duma ve Deraa da gösteriler gerçekleşmiştir. Suriye ordusu mensubu 9 asker Banyas ta öldürüldüğü ve çok sayıda askerin yaralandığı ifade edilmiştir. 11 Nisan Banyas ta ölen 4 protestocunun cenazesi yeni bir protesto gösterisine dönüşmüş ve güvenlik güçleri gösteriye müdahale etmiştir. Suriye'nin güneyinde bulunan Dera'da güvenlik güçlerinin hükümet karşıtı protestolarda göstericilere ateş açması sonucu 26 kişi hayatını kaybetti. Şam ın Baramke bölgesindeki Şam Üniversitesi Fen Fakültesi öğrencilerinin özgürlük talepleri ve Deraa daki isyancıları desteklemek için bir protesto gösterisi düzenlediği haberleri basında yer alsa da Şam Üniversitesi Fen Fakültesi Dekanı Dr. Muhammed Said Mahasni bu iddiaları reddetmiş ve gösterinin Suriye ulusal güvenliğini istikrarsızlaştırma çabalarını reddetme ve Esad ı destekleme amacıyla yapıldığını ifade etmiştir. 12 Nisan Şam Üniversitesindeki gösteri sırasında bir öğrenci polis tarafından dövüldüğünü iddia etmiştir. Görgü tanıkları Banyas ın Bayda mahallesinin tanklar ile kuşatıldığı ve güvenlik güçlerinin ateş açması sonucu onlarca kişinin yaralandığını, bu sırada yakındaki Tartus tan gelen ambulansların ve gönderilen gıda yardımlarının mahalleye girmesine izin verilmediği ifade etmiştir. Suriye'nin başlıca insan hakları hareketi Şam Deklarasyonu Grubu, bir aydan az süredir devam eden protestolarda 200 kişinin öldüğünü bildirdi. 13 Nisan Lübnanlı milletvekili Cemal El Cerrah, El Cezire Televizyonu'na yaptığı telefon bağlantısında, "Suriye'deki olaylara karıştığı ve ülkeye silah sokulmasını organize ettiği" yönündeki iddiaların doğru olmadığını belirtti. Suriye'deki olaylara karıştıkları gerekçesi ile sorgulanan ve devlet televizyonunda itirafları yayınlanan kişiler "Ahmet Uda adlı biri ile temas kurduklarını, Ahmet Uda'nın ise Lübnanlı milletvekili Cemal El Cerrah ile ilişkisi olduğunu" öne sürmüştü. İtirafçıların, El Cerrah'ın Suriye'ye silah sokulmasını organize ettiğini söyledikleri iddia edilmişti. Bayda kasabasında toplanan kadın protestocular Bayda da tutuklanan 350 kişinin serbest bırakılması için yürümüştür. Gösteriler Halep Üniversitesinde de gerçekleşmiş ve Halep Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde öğrenciler ile güvenlik güçleri çatışmış ve 3 öğrenci tutuklanmıştır. 15

Şam da da 50 kadar Hukuk Fakültesi öğrencisi özgürlük talepleri ile bir gösteri gerçekleştirmiştir. 14 Nisan ABD, İran'ı, Suriye'deki gösterilerin bastırılmasında Suriye yönetimine yardımcı olmakla suçladı. Suriye Devlet Başkanı Başşar Esad, son dönemde yaşanan olayların ardından ülkede istikrarın sağlanması amacıyla olayların çıktığı kentlerin ileri gelenleri ile bir araya geliyor. Duma ve Humus'un ileri gelenlerin Esad'dan idamın ve olağanüstü halin kaldırılması, siyasi partilere üyeliğin serbet bırakılması ve basın özgürlüğü istedi. Esad ayrıca Deraa dan bir heyetle bir araya geldi. Bu Esad ın muhaliflere yakın grupların temsilcileriyle ilk kez görüşmesi olmuştur. Dera'lı heyetin, bir süredir ülkede devam olaylar nedeniyle Dera kenti başta olmak üzere bazı kent ve ilçelere sevkedilen ordu birliklerinin geri çekilmesini talep ettikleri bildirildi. Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad, protesto eylemine katılan ancak vatandaş ve devlete karşı suç işlemeyen tüm tutukluların serbest bırakılmasını kararlaştırdı. Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad, Adil Sefer Başbakanlığı'ndaki kurulan hükümeti onayladı. Devlet Başkanı Esad'ın onayını alan yeni hükümetin ilk işi, yönetimin açıkladığı reform paketini hayata geçirmek. Suveyda da 300 kişilik bir protest gerçekleşti. 15 Nisan "Kararlılık Cuması" Kararlılık Cuması kapsamında Banyas, Lazkiye, bayda, Humus ve Deyr-ez-Zor gibi kentlerde 10 binlerce protestocunun gösteriler gerçekleştirdiği kaydedildi. El Cezire Duma dan Şam a girmek isteyen yaklaşık 50 bin protestocunun güvenlik güçleri tarafından göz yaşartıcı gaz kullanılarak durdurulduğunu ve Şam ın Barzeh beldesinde ise sivil kıyafeti silahlı kişilerin bir cami önünde toplanan 250 kadar protestocunun etrafını sardığını yazmıştır Deraa da binlerce kişi gösteri yapsa da güvenlik güçleri müdahale etmemiştir. Yetkililerin gösteriye izin verdiği söylenmektedir. Suriye Dışişleri Bakanlığı'ndan resmi bir kaynak; ABD Dışişleri Bakanlığı sözcüsünün, protestoların bastırılmasında İran'ın Suriye'ye yardım ettiğine dair kanıtlara sahip oldukları yönündeki iddialarını sert bir dille yalanladı. İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW) Suriye'de bir ay kadar önce başlayan protesto hareketi sırasında gözaltına alınan mahkumlara Suriye güvenlik birimleri ile gizli servisinin işkence yaptığını bildirdi. 16 Nisan 16

Deraa da gösteriler gerçekleşmiştir. Ayrıca Duma da 1500 bir gün önce gözaltına alınan 1500 kişinin salıverilmesi talebiyle bir oturma eylemi düzenlenmiştir. Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad, Adil Sefer Başbakanlığı'nda kurulan yeni hükümetin yemin etmesinin ardından bakanlar kurulu toplantısına başkanlık etti. Suriye Televizyonu'nun canlı olarak verdiği toplantıda Suriye lideri Esad, ülkenin içinde bulunduğu durumun yanı sıra yeni hükümeti yönelik önemli değerlendirmelerde bulundu.hükümetin mümkün olduğunca hızlı bir şekilde görevlerini üstlenmesini istediğini ifade eden Esad, "Çünkü geçen her gün, bir ok başarıyı sağlayabileceğimiz bir zaman anlamına geliyor." dedi. Esad, ülkedeki gelişmeler ile ilgili olarak geçen hafta değişik illerden gelen halkın temsilcileriyle yoğun temaslarda bulunduğunu söyledi. Esad bu görüşmelerin diğer illerle devam edeceğini, heyetlerden Suriye'nin tanık olduğu sürece ilişkin vizyonlarını dinlemek istediğini aktardı. Esad, heyetlerle yaptığı görüşmede, başta hükümet olmak üzere devlette öncelik teşkil etmesi gerektiğine inandıkları noktalar hakkında görüşlerini almak olduğunu aktardıhalkın temsilcileri ile yaptığı görüşmelere değinen Esad, devlet kurumları ile vatandaşlar arasında bir boşluğun ortaya çıkmaya başladığına işaret etti. Esad, bu boşluğu kapatma ve vatandaşlarla iletişim kanalları kurmanın kaçınılmaz olduğunun altını çizerek iki yönlü bir çalışmanın yürütülmesi gerektiğini aktardı. "Vatandaşlarla iletişim kanallarının genişletilmesi ve yoğunlaştırılması yönünde etkin çabaların harcanması gerekiyor." diyen Esad, "Ayrıca devlet kurumları ve vatandaşlar arasındaki boşluğun kapatılması büyük önem taşıyor. Bu boşluğu kapatmanın tek yolu da vatandaşın devlet kurumlarına olan güvenidir. Bu güvende tam bir şeffaflıkla sağlanır. Güven ve şeffaflık sağlandıktan sonra da hükümete halkın desteği sağlanır." değerlendirmesinde bulundu." "Açıkladıkları reform paketinde en önemli konulardan biri olan olağanüstü halin kaldırılması ile ilgili olarak konuşan Suriye lideri, olağanüstü halin en geç gelecek hafta kalkacağını söyledi. 17 Nisan Suveyda da 300 kişilik bir gösteri güvenlik güçleri tarafından dağıtılmıştır. Hakep, Banyas, Humus ve Hirak da da yönetim karşıtı gösteriler yapıldığı haberleri yapılmıştır. SANA haber ajansının haberine göre Irak tan Suriye ye girmeye çalışan ve Iraklı bir şoförün sürdüğü tır aracında büyük miktarda kaçak silah yakaladı. Suriye'nin Talbiseh kentinde, daha önceki olaylarda ölen bir kişinin cenazesine katılanlara güvenlik güçlerince ateş açıldığı ve 3 kişinin öldüğü bildirildi. Humus ta bir kabile liderinin gözaltında ölmesi nedeniyle yapılan gösterilerin ardından 12 kişinin hayatını kaybettiği ifade edilmiştir 18 Nisan Suriye'nin Humus kentinde dün akşam saatlerinde başlayan olaylarda ölü sayısının 14'e, yaralı sayısının da 45'e ulaştığı bildirildi. 17

Humus ta Suriye Ordusunda yüksek rütbeli bir subay olan Tuğgeneral Abdülkadir Tellavi nin evinin basılıp 2 oğlu ve yeğeniyle birlikte öldürüldüğü haberi yer almıştır. Humus Hastanesi direktörü Dr. Hasan Tannus un ifadesine göre kurbanların vücutlarının çeşitli kesici aletlerle kesilmiştir. ABD'de yayımlanan Washington Post gazetesi, Wikileaks belgelerine dayanarak ABD'nin Suriye muhalefetini finanse ettiğini yazdı. Gazetenin haberinde, gizli diplomatik belgeleri yayımlayan Wikileaks'ten edindiği belgelere dayanarak, ABD'nin mali destek sağladığı muhaliflerden birinin, merkezi Londra'da bulunan ve Suriye'de yönetim karşıtı haberler yayımlayan Brada televizyonu olduğu belirtildi. Brada'nın Yazı İşleri Müdürü Malik El Abde'nin sürgündeki Suriyeli muhalif grup Adalet ve Kalkınma Hareketi'nin kurucularından olduğu kaydedildi. Elde edilen belgelere göre, ABD Brada TV ve Suriye'deki diğer muhalif gruplara 2006'dan bu yana en az 6 milyon dolar sağladı. Humus ta yaklaşık 5 bin protestocu ülkenin en büyük üçüncü kenti Humus'un en büyük meydanında oturma eylemi düzenledi. Aktivistler, Suriye güvenlik güçlerinin Humus'taki meydanda toplanan protestoculara göz yaşartıcı gaz ve gerçek mermilerle müdahale ettiğini söylediler. Ayrıca yine Humus ta 17 Nisan da ölen hayatını kaybedenler için düzenlenen cenaze törenlerine binlerce Humuslu katıldı. Suriye İçişleri Bakanlığı Suriye de polis, asker ve sivil ölümleri ve halkı dehşete düşüren son olayların yaşananların radikal Selefi silahlı gruplar tarafından idare edilen silahlı bir isyan olduğunu ifade etti. 19 Nisan Suriye Bakanlar Kurulu, yönetimin açıkladığı reform paketinin en önemli maddesi olarak gösterilen olağanüstü halin kaldırılması ile ilgili kanun hükmündeki kararnameyi onayladı. Böylece Suriye'de 48 yıllık olağanüstü hal kaldırılmış oldu. Suriye de bir Hava Kuvvetleri pilotunun silahlı kişiler tarafından Humus taki evinin önünde öldürüldüğü bildirildi. 20 Nisan Suriye'nin Humus kentinde silahlı kişilerin, bazı camilere saldırdıkları bildirildi. Resmi haber ajansı SANA'nın haberine göre, silahlı kişiler, Humus'ta Halid Bin Velid Camisi başta olmak bazı camilere saldırarak, ses sistemini ele geçirmeye çalıştı. ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton, Suriye'deki şiddeti kınayarak, hükümetten keyfi tutuklamalara ve işkenceye son vermesini istedi. Muhalifler 4 bin üniversite öğrencisinin Deraa da protesto gösteri düzenlediğini söyledi. 21 Nisan Champress internet sitesinde yer alan ve Lübnan'da yayınlanan El Ahbar gazetesine dayandırılan iddiaya göre Suriye Dışişleri Bakanı Velid Muallim, bir Arap ülkesinin Şam büyükelçisini "ülkesinin Suriye'deki olaylara karıştığını gösteren kanıtları medyaya açıklamakla tehdit etti. Muallim, "bazı Arap 18

ülkelerinin Suriye'de, özellikle de Akdeniz kıyısındaki Lazkiye kentinde mezhepçiliği tahrik ettiğini" söyledi. Haberde, Suriye tarafının, ülkedeki olaylara Ürdün merkezli desteğin olduğu ve Ürdün'den bazı kişilerin karıştığına ilişkin delilleri Ürdün tarafına sunduğu belirtildi. Bunun üzerine Ürdün yönetiminin "Suriye ile güvenliğe ilişkin sorunların çözümü için işbirliği yapmaya hazır olduğunu" bildirdiği kaydedildi. Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad, bakanlar kurulunun, olağanüstü halin kaldırılmasına yönelik aldığı kararı onayladı. Protestocular, 22 Nisan Cuma günü için şimdiye kadar yapılacak olan en büyük gösteri için sokaklara dökülmeye çağırdı. 22 Nisan "Büyük Cuma" Suriyeli protestocular, Cuma namazı sonrası ülkenin çeşitli yerlerinde gerçekleştirilen on binlerce kişinin katıldığı hükümet aleyhtarı eylemlere güvenlik güçlerinin hakiki mermilerle müdahale etmesi sonucu en az 60 kişinin öldüğünü ifade etti. Beyaz Saray sözcüsü Jay Carney, "şiddete başvurulmasından dolayı derin bir endişe duyduklarını" ifade ederek, Suriye yönetimine, "protestoculara karşı şiddet kullanımına son vermesi, vazgeçmesi" çağrısında bulundu. Suriye'de Devlet Başkanı Beşşar Esad'a karşı protestoları koordine eden muhalifler, ortak demokrasi bildirisi yayımladı. Ülke genelindeki vilayetlerin temsil edildiği Yerel Koordinasyon Komiteleri, Baas partisinin iktidardaki tekeline son verilmesini ve demokratik siyasi sistemin kurulmasını istedi. Suriye'de protestoların başladığı 5 haftadan beri ilk kez yayımlanan ortak bildiride, "özgürlük ve itibar sloganlarına, barışçı demokratik değişim olmadan ulaşılamayacağı" belirtildi. Bildiride, tüm siyasi suçluların serbest bırakılması talep edilirken, mevcut güvenlik kurumlarının kaldırılması ve bunun yerine yasalara uygun hareket eden belirli yetkileri bulunan bir kurumun oluşturulması gerektiği ifade edildi. 23 Nisan Suriye de bir gün önce kişiler için düzenlenen cenaze töreninde de "rejim aleyhine" sloganlar atılırken, törenlerin yeni bir protestoya dönüştüğü bildirildi. Cenazelerde bir görgü tanığı da güvenlik güçlerinin açtığı ateş sonucu en az beş kişinin öldüğünü aktardı. ABD Başkanı Barack Obama, Suriye yönetimine, göstericilere karşı şiddet kullanımına "hemen son verme" çağrısında bulundu ve Devlet Başkanı Beşşar Esad'ı, "halkına baskı uygulamak için İran'ın yardımını almaya çalışmakla" suçladı. Suriye yönetimi ABD Başkanı Barack Obama'nın Suriye'deki son olaylarla ilgili yaptığı açıklamaları "kapsamlı objektif bakış açısından uzak" şeklinde değerlendirerek açıklamaları esefle karşıladığını duyurdu. 19

Fransa Dışişleri Bakanı Alain Juppe, Suriye hükümetini göstericilere karşı şiddet uyguladığı gerekçesiyle kınadı. Dışişleri Bakanlığı, komşu ülke Suriye'de yaşanan olaylar sonucunda hayatını kaybeden vatandaşlar için taziye mesajı yayınladı. Bakanlık, Suriye'nin istikrarı ve halkının esenliği için ülkedeki reform sürecine destek vermeye hazır olduğunu belirtti Suriye'deki insan hakları aktivistlerine göre, ülkede bir gün önceki gösterilere müdahalede ölenlerin sayısı 88'e yükseldi. Suriye'de bir milletvekilinin, gösterilerde yaşanan ölümleri protesto etmek için parlamentodan çekildiği belirtildi. Suriye'nin Dera kenti Neva bölgesinde silahlı grup ile askeri birimler arasında çıkan çatışmada 5'i asker olmak üzere 8 kişinin öldüğü belirtildi. Çatışmalarda ayrıca 5'i asker 22 kişinin yaralandığı kaydedildi. Suriye resmi haber ajansı SANA, Şam'ın Cobar semtinde silahlı grupların yangın ihbarına giden itfaiye aracına saldırarak 3 itfaiyeciyi yaraladığını duyurdu. Suriyeli resmi yetkililer Şam ve Humus illerinde silahlı grupların yaptıkları saldırılar sonucu 2 polisin öldüğünü, aralarında iki subayın olduğu 11 kişinin de yaralandığını duyurdu. Suriye Silahlı Kuvvetler Genel Komutanlığından yetkili bir kaynak dün öğleden sonra, aralarında silahlı kişilerin bulunduğu bir grubun Dera kenti yakınlarında bulunan İzra askeri bölgesine saldırdığını duyurdu. Yetkili kaynak, Suriye haber ajansı SANA'da yer alan açıklamasında çıkan çatışmada aralarında askerlerin bulunduğu 8 kişinin öldü 28 kişinin de yaralandığını belirtti. Suriye Ulusal İnsan Hakları Organizasyonu, Suriye'de yönetim karşıtı gösterilerde son iki gün içerisinde 120'den fazla kişinin öldüğü iddia etti. 24 Nisan Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) Devlet Başkanı Şeyh Halife Bin Ziyad El Nahyan, bölgede ve özellikle Suriye'deki son gelişmeler ile ilgili olarak Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad'a bir mektup gönderdi. El Nahyan mektubunda ülkesinin yaşadığı süreci atlatması konusunda Suriye'nin yanında olduğununu belirtti Suriye Silahlı Kuvvetler Genel Komutanlığı yetkilisi 23 Nisan günü öğleden sonra silahlı grupların açtığı ateş sonucu ölen asker sayısının 7'ye yükseldiğini bildirdi. Bir Suriye İnsan Hakları Örgütü Ceble de 9 kişinin Esad a bağlı güvenlik güçleri tarafından öldürüldüğünü bildirdi. 25 Nisan "Deraa ve Duma Kuşatması" 20