Dünya da ve Türkiye de Klinik Araştırmalar Betül Erdoğan, 1.UKAK, 3-4 Mayıs, 2013, İstanbul 1
Sorumluluğumuz......yaptığımız herşeyde fark yaratmak için daha iyi yollar keşfederek yaşamları geliştirmek ve korumak olmalıdır. 2
Dünyada Yasal Düzenlemeler Amerika Birleşik Devletleri nde 1999 da yayımlanan düzenlemelerde pediatrik klinik araştırmaların yapılması özellikle önerilmektedir. ICH in Clinical Investigation of Medicinal Products in Pediatric Population başlıklı E11 no lu Kılavuzu Ocak 2001 de ABD, Avrupa ve Japon ya da yürürlüğe girmiştir. Çocuklara verilecek ilaçların, kullanıma sunulmadan önce uygun şekilde değerlendirilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. 3
Dünyada Yasal Düzenlemeler Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin 2001/20/EC sayılı İyi klinik uygulamalar ve insanlarda kullanım için ilaç ürünleriyle klinik araştırmalar konusundaki direktifin başlangıç bölümünün 3. paragrafında çocuklara yapılacak tedavinin iyileştirilmesi için çocukları kapsayan klinik çalışmalara gereksinim olduğu belirtilmektedir. 4
Dünyada Yasal Düzenlemeler Çocuklar, erişkinlerden gelişimsel, fizyolojik ve psikolojik farklar nedeniyle etkilere açık bir gruptur. Bu durum, yaşa ve gelişime göre araştırma yapmayı onların yararı açısından önemli kılmaktadır. Aşılar da dahil olmak üzere çocuklar için olan ilaçlar yaygın kullanıma girmeden önce bilimsel olarak denenmelidir. Bu da ancak çocuklar için klinik yönden değeri olabileceği düşünülen ilaçların tam olarak incelenmesiyle olabilir 5
Türkiye de Yasal Düzenlemeler Türkiye de 2009 yılından beri gerek Klinik Araştırmalar Hakkında Yönetmelik, gerekse Popülasyonda Yürütülen Klinik Araştırmalarda Etik Yaklaşımlara İlişkin Kılavuz la klinik araştırmalara katılan tüm çocukların korunmasına katkıda bulunulmaktadır. popülasyonun araştırmaların risklerine karşı korunması büyük önem taşımaktadır; ancak koruma, araştırmaların getireceği faydaların bu gruptan esirgenmesi sonucunu doğurmamalıdır. Çocuklara yönelik tedavi olanaklarının geliştirilmesi için onlarla ilgili klinik araştırmaların yapılması gereklidir 6
Türkiye de Yasal Düzenlemeler Türk Ceza Kanunu Madde 90, 3. fıkrasına göre; (Değişik 3. fıkra: 5328-31.3.2005) (3) Çocuklar üzerinde bilimsel deneyin ceza sorumluluğunu gerektirmemesi için ikinci fıkrada aranan koşulların yanı sıra; Yapılan deneyler sonucunda ulaşılan bilimsel verilerin, varılmak istenen hedefe ulaşmak açısından bunların çocuklar üzerinde de yapılmasını gerekli kılması, Rıza açıklama yeteneğine sahip çocuğun kendi rızasının yanı sıra ana ve babasının veya vasisinin yazılı muvafakatinin de alınması, Deneyle ilgili izin verecek yetkili kurullarda çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanının bulunması gerekir. 7
Klinik Araştırmalar Ancak bu adımlar hala kullanımdaki pediatrik ürünlerin ya da prospektüsünde çocuklarda kullanıma dair yeterli bilgi yer alan ilaçların sayısını anlamlı derecede artırabilmiş değildir. Bu nedenle ABD ve Avrupa ülkelerinde yetkililer ilave ön önlemler alınmasına karar verdiler. 8
2000 yılından beri, hem ABD de hem Avrupa da ilaç üreticileri, her yeni ilaç başvurusunda ve belirli sayıda pediatrik hastada kullanım potansiyeline sahip ya da pediatrik hastalarda mevcut tedavilere kıyasla daha fazla terapötik yarar sağlayabilecek ilaçların ruhsat yenileme başvurularında pediatrik hastalarda elde edilmiş verileri sunmak zorundalar. Önümüzdeki yıllarda ICH- GCP bölgesinde bu konuda bir konsensusa varılması beklenmektedir. 9
Dünyada/Türkiye de Klinik Araştırmalar (0-<18 yaş) (>18 yaş) Global 19% 81% Türkiye 21% 79% Global 31,994 135,920 Türkiye 284 1,090 10 Kaynak: ClinicalTrials.gov,1May2013
Coğrafi Bölgeye Göre Dağılım Coğrafi Bölgeye Göre Dağılım (%) Japonya Avustralya Afrika Orta ve Güney Amerika Türkiye ve Orta Doğu Asya Avrupa Kuzey Amerika 2 1 2 2 2 4 4 5 4 5 13 13 20 25 48 50 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 11 Kaynak: ClinicalTrials.gov,1May2013
Fazlara Göre Dağılım Fazlara Göre Dağılım (%) 60 50 51 40 35 36 Global 30 Türkiye 20 10 9 2 17 10 14 9 17 0 Faz I Faz II Faz III Faz IV Bilinmeyen 12 Kaynak: ClinicalTrials.gov,1May2013
Sponsora Göre Dağılım Sponsora Göre Dağılım (%) Dünya 39 61 Endüstri 32 68 Diğer 0 20 40 60 80 100 Sponsora Göre dağılım (%) Türkiye 84 16 Endüstri 67 33 Diğer 0 20 40 60 80 100 13 Kaynak: ClinicalTrials.gov,1May2013
Türkiye ve Orta Doğu da Klinik Araştırmalar % Türkiye 18 17 İsrail 57 63 Orta Doğu (İsrail hariç) 19 26 0 20 40 60 80 14 Kaynak: ClinicalTrials.gov,1May2013
Klinik Araştırmanın Özellikleri Açısından Birincil Hedef (%) 79 10 434 Tedavi Prevantif Teşhis 64 27 32 4 Temel Araştırma Diğer 0 20 40 60 80 100 Sonlanım Noktası Sınıflaması (%) Güvenlik 8 33 50 2,31,63 2,1 Etkililik Güvenlik/Etkililik BE Kaynak: Pediatrics, Official Journal of the American Academy of Pediatrics, Oct 2012, Sara K.Pasquali et al., 15Jul 05-Sep 10 clinicaltrails.gov data 8 42 45 0,4 0,5 31,1 0 20 40 60 80 100 PK PD Diğer
Klinik Araştırmanın Özellikleri Açısından 16 Kaynak: Pediatrics, Official Journal of the American Academy of Pediatrics, Oct 2012, Sara K.Pasquali et al., Jul 05-Sep 10 clinicaltrails.gov data
Klinik Araştırmanın Özellikleri Açısından Çalışmaya Dahil Edilen Hasta Sayısı, Medyan (%) >1000 8 4 501-1000 101-500 51-100 0-50 7 5 36 19 30 21 29 41 0 20 40 60 80 Cinsiyet (%) 105 85 Kadın Erkek 2 2 96 Kadın+Erkek 17 Kaynak: Pediatrics, Official Journal of the American Academy of Pediatrics, Oct 2012, Sara K.Pasquali et al., Jul 05-Sep 10 clinicaltrails.gov data 0 50 100
Klinik Araştırmanın Özellikleri Açısından Çalışmaya almak için uygun yaş aralığı * (%) Ergenler (12-18 yaş) 45 0 Çocuklar (1-12 yaş) 78 0 Bebekler (>30 gün-1 yaş) Yenidoğanlar (0-30 gün) 27 0 20 0 0 20 40 60 80 Fazlar (%) 0 1 14 5 23 3 17 14 23 I I-II II * Birden çok şıkkı işaretlemek mümkün olduğu için toplam >100% Kaynak: Pediatrics, Official Journal of the American 17 4 15 4 25 15 29 0 20 40 60 80 100 II-III III IV Academy of Pediatrics, Oct 2012, Sara K.Pasquali et al., 18 Jul 05-Sep 10 clinicaltrails.gov data
Klinik Araştırmanın Özellikleri Açısından Alokasyon (%) 70 30 Randomize 75 25 Randomize 0 50 100 Tedavi Kolu Sayısı (%) 34 47 19 1 2 27 53 20 >=3 19 Kaynak: Pediatrics, Official Journal of the American Academy of Pediatrics, Oct 2012, Sara K.Pasquali et al., Jul 05-Sep 10 clinicaltrails.gov data 0 20 40 60 80 100
Deneyimlerimiz... 20 Endikasyon Yaş aralığı Faz Onay/İzin Durumu 1 Postoperatif Bulantı Kusma, oral 6 ay-<2 yaş 2-<6 yaş 6-<12 yaş 12-17 yaş I Türkiye hasta alımı ve iyi tedavi takibi ile en başarılı ülkelerden biri oldu 2 Persistan Astım 5-11 yaş II Etik Kurul dan red (5 kollu bir çalışma, kollardan biri plasebo, kurtarma tedavisi mümkün) 3 T2DM 10-17 yaş III Türkiye: Etik Kurul dan red (Ömür boyu sigortalama talebi, güvenlik verisi) Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri: Onay ve izinler alındı, hasta alımı devam ediyor 4 Kemoterapiye bağlı Bulantı Kusma, oral 5 Postoperatif Bulantı Kusma, oral 6 Kemoterapiye bağlı Bulantı Kusma, IV 6 ay-17 yaş III Türkiye hasta alımı ve iyi tedavi takibi ile en başarılı ülkelerden biri oldu 6 ay-17 yaş II Bakanlık onay/izin sürecinde 6 ay-17 yaş II Bakanlık onay/izin sürecinde
2023 Vizyonu.. 21 2023 Vizyonu hedeflerine doğru ilerlerken alan ihmal edilmemeli, çocuklarımıza da ilaç ve aşılarımıza erken dönemde ulaşıp klinik araştırmaların avantajlarından faydalanma imkanı sağlanmalıdır.