T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI OZON TABAKASINI İCELTEN MADDELER VE FLORLU SERA GAZLARINA İLİŞKİN POLİTİKALAR 1 21 EYLÜL 2017, ANKARA
İÇERİK Viyana Sözleşmesi Montreal Protokolü Montreal Protokolü ve Türkiye Kigali Değişikliği Ozon Tabakasını İncelten Maddelere İlişkin Yönetmelik Florlu Sera Gazlarına İlişkin Yönetmelik 2
VİYANA SÖZLEŞMESİ Ozon tabakasını incelten maddelerin (OTİM) azaltılmasına ilişkin olarak ilk hükümetler arası temaslar 1981 yılında başlamış ve bu girişim Mart 1985 de Ozon Tabakasının Korunması için Viyana Sözleşmesi nin kabulü ile sonuçlanmıştır. Viyana Sözleşmesi ile OTİM üretiminin izlenmesi ve bilgi paylaşımı ile ilgili hükümetler arası işbirliğinin sağlanması teşvik edilmiştir. Sözleşme, taraf ülkeleri ozon tabakasının yapısını değiştiren insan kaynaklı faaliyetlere karşı ve çevre ve insan sağlığını korumaya yönelik olarak genel önlemler almakla görevlendirmektedir. 3
MONTREAL PROTOKOLÜ 16 Eylül 1987 de Ozon İncelten Maddelere Dair Protokolü kabul edilmiştir. Tabakasını Montreal Montreal Protokolü, düzenli olarak yapılan bilimsel ve teknolojik değerlendirmeleri temel alarak OTİM azaltım takviminin revize edilebileceği şekilde oluşturulmuştur. 4
MONTREAL PROTOKOLÜ Montreal Protokolünde yer alan azaltım takviminin hızlandırılması için; 1990 yılında (Londra) 1992 yılında (Kopenhag) 1995 yılında (Viyana) 1997 yılında (Montreal), 1999 yılında (Pekin), 2007 yılında ise (Montreal) değişiklikleri düzenlenmiştir. 5
MONTREAL PROTOKOLÜ Türkiye Montreal protokolüne 19 Aralık 1991 tarihinde taraf olmuş ve tüm değişikliklerini kabul etmiştir. Montreal Protokolüne ilişkin ulusal ve uluslararası çalışmaların izlenmesi, Bakanlığımız koordinasyonunda gerçekleştirilmektedir. Ülkemiz protokolün gelişmekte olan ülkeler arasında yer almaktadır. Ükemiz ozon tabakasını incelten maddelerin sonlandırılmasına ilişkin gelişmekte olan ülkelere sağlanan tüm fonlardan yararlanmaktadır. Bu fonlar ile ülkemize finans, teknoloji transferi ve kapasite geliştirme desteği sağlanmaktadır. 6
KİGALİ DEĞİŞİKLİĞİ 9-14 Ekim 2016 tarihlerinde Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal Protokolü nün 28. Taraflar Toplantısı Ruanda nın Kigali kentinde gerçekleştirilmiştir. Toplantıda, Kyoto Protokolü kapsamında yer alan ve küresel ısınma potansiyeline sahip olan Florlu Sera Gazlarının kontrol altına alınması ve azaltımının Montreal Protokolü altına alınması ile ilgili değişiklik teklifleri değerlendirilmiştir. Kigali Değişiklik teklifi kabul edilmiş ve imzaya açılmıştır. Montreal Protokolü Kigali Değişikliğinin ülkemizin de kanunlaştırılarak kabulü için çalışmalar başlamıştır. 7
AVRUPA VE ORTA ASYA BÖLGESEL OZON AĞI (ECA) Avrupa ve Orta Asya Bölgesel Ozon Ağı (ECA) çalışmaları; Montreal Protokolüne taraf ülkelerin yükümlülüklerini kolaylaştırmak amacıyla Avrupa ve Orta Asya (ECA) Bölgesel Ozon Ağı 2003 tarihinde kurulmuştur. 12 ECA ağı ülkeleri; (Türkiye, Arnavutluk, Bosna Hersek, Hırvatistan, Gürcistan, Kırgızistan, Makedonya Eski Yugoslav Cumhuriyeti, Moldova, Karadağ, Sırbistan, Türkmenistan ve geçiş ekonomisine sahip 7 ülke Azerbaycan, Belarus, Kazakistan, Rusya Federasyon, Tacikistan, Ukrayna ve Özbekistan.) Avrupa ve Orta Asya (ECA) Bölgesel Ozon Ağı ile Montreal Protokolü altında yer alan Avrupa ve Orta Asya ülkeleri arası işbirliği faaliyetlerinin yaygınlaştırılması ve uygulamalarda etkinliğin arttırılması amaçlanmaktadır. Ülkemiz Avrupa ve Orta Asya (ECA) Bölgesel Ozon Ağı nın 2018 yılı toplantısına ev sahipliği yapacaktır. 8
OZON TABAKASINI İNCELTEN MADDELERE İLİŞKİN YÖNETMELİK Ozon Tabakasını İncelten Maddelere İlişkin Yönetmelik 7/4/2017 tarihli ve 30031 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. 28/08/2017 tarihli 30137 sayılı Resmi Gazetede Yönetmelik değişikliği yayımlanmıştır. Yönetmelik 16/9/2009 tarihli ve 1005/2009(AT) sayılı Ozon Tabakasını İncelten Maddelere İlişkin Avrupa Parlamentosu ve Konsey Tüzüğü dikkate alınarak Avrupa Birliği mevzuatına uyum çerçevesinde hazırlanmıştır. Yönetmeliğin amacı, ülkemizin taraf olduğu Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal Protokolü ve değişiklikleri ile kontrol altına alınan maddelerin kullanılmasına, sonlandırılmasına ilişkin usul ve esasları belirlemektir. Yönetmelik, kontrol altına alınan maddelerin, yeni maddelerin ve bu maddeleri içeren ürün ve ekipmanın üretimini, dış ticaretini, kullanımını, piyasaya arzını, geri kazanımını, geri dönüşümünü, ıslahını, bertaraf edilmesini, bu maddelere ilişkin bilgilerin rapor edilmesini ve kamuoyunun bilgilendirilmesini kapsar. 9
OZON TABAKASININ KORUNMASINA İLİŞKİN ÇALIŞMALAR Ülkemiz; Montreal Protokolü'nün uygulanmasında yürüttüğü çalışmalar çerçevesinde ozon tabakasını incelten maddelerin ithalatını ve kullanımını hızlı bir takvim çerçevesinde azaltan başarılı ülkeler arasında yer almaktadır. Ozon tabakasını incelten maddelerin ithalatının sıkı kontrol altına alınabilmesi amacı ile Türkiye ye girişi sadece; ihtisas gümrükleri olarak belirlenen Trakya Serbest Bölge, Ambarlı, Dilovası, Derince, İzmir ve Mersin Gümrük Müdürlüklerine izin verilmektedir. Ankara, İstanbul, Kocaeli, Tekirdağ, Bursa, İzmir, Antalya, Konya, Mersin, Manisa ve Denizli ili Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü ülke içinde ise denetimlere başlamış ve 81 ilde denetimlerin yapılması için çalışmalar devam etmektedir. 10
OZON TABAKASININ KORUNMASINA İLİŞKİN ÇALIŞMALAR Türkiye nin 1991 yılında taraf olduğu Ozon Tabakasının Korunmasına Dair Montreal Protokolü kapsamında yükümlülükleri kapsamında; her yıl bir önceki yıla ait Ozon Tabakasını İncelten Maddelerin (OTİM) İthalatı, İhracatı ve Tüketimini içeren ülke raporu hazırlanmaktadır. Montreal Protokolü nün yıldönümü olan 16 Eylül Uluslararası Ozon Tabakasının Korunması Günü her yıl dünyada çeşitli etkinlikler çerçevesinde kutlanmaktadır. Ülkemizde de 2010 yılından itibaren çeşitli etkinlikler ile kutlanmaktadır. Ayrıca; Montreal Protokolü çerçevesinde Ozon Tabakasını İncelten Maddelerin sonlandırılmasına yönelik projeler; Bakanlığımız ve Birleşmiş Milletler Sınaî Kalkınma Örgütü (UNIDO) ile birlikte 11 yürütülmektedir.
FLORLU SERA GAZLARINA İLİŞKİN YÖNETMELİK Avrupa Birliği Entegrasyon Sürecinin Desteklenmesi Faaliyetleri (SEİ) kapsamında; TÜRKİYE DEKİ F-GAZ KULLANIMINA İLİŞKİN TEKNİK YARDIM VE İLGİLİ YÖNETMELİĞİN UYUMLAŞTIRILMASI PROJESİ ile Kasım 2013- Nisan 2014 ( 6 ay) Proje Nisan 2014 te Florlu Sera Gazlarına ilişkin 842/2006/EC Sayılı Direktifi kapsamında Taslak F-Gaz Yönetmelik taslağının tarafımıza ulaşması ile birlikte sonlandırılmıştır. ilgili Taslak Yönetmelik ilgili kamu kurum ve kuruluşlar ve sektörlerin görüşlerine açılmıştır. 12
FLORLU SERA GAZLARINA İLİŞKİN YÖNETMELİK Taslak Yönetmeliğin amacı; Florlu sera gazlarından kaynaklanan emisyonları kontrol altına almak ve ülkemizin taraf olduğu Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesine Yönelik Kyoto Protokolünde listelenen florlu sera gazları ile florlu sera gazı içeren ürün veya ekipmanın kullanımına dair usul ve esasları düzenlemektir. 13
FLORLU SERA GAZLARINA İLİŞKİN YÖNETMELİK Taslak Yönetmelik; Florlu sera gazları ve florlu sera gazı içeren ürün veya ekipmanın elektronik kayıtlarına, Etiketlenmesine, Sızıntı kontrollerine, Raporlanmasına, Piyasaya arz ve kullanım yasaklarına ve Florlu sera gazları içeren ürün veya ekipmana müdahale eden gerçek ve tüzel kişinin eğitimi ile belgelendirilmesine ilişkin düzenlemeleri kapsar. 2016 yılında yenilenen görüşler ile birlikte Taslak Yönetmelik son halini 14 almıştır.
FLORLU SERA GAZLARINA İLİŞKİN YÖNETMELİK Florlu Sera Gazlarına ilişkin 17/05/2006 tarihli 842/2006/EC Sayılı Direktifinin yerine revizesi olan AB tarafından AB) 517/2014 sayılı Florlu Sera Gazlarına İlişkin Avrupa Parlamentosu ve Konsey Tüzüğü çıkarılmıştır. Bugün açılışını yaptığımız Katılım Öncesi Mali Yardım (IPA) F-gazları Konusunda Kapasite Oluşturma ve Aktarım için Kapasite Geliştirme Teknik Yardımı Projesi ile; Avrupa Birliği nin 16/4/2014 tarihli ve (AB) 517/2014 sayılı Florlu Sera Gazlarına İlişkin Avrupa Parlamentosu ve Konsey Tüzüğü kapsamında Ozon Tabakasını İncelten Maddelerin alternatifi olarak kullanılan Florlu Sera Gazlarının kontrolü ve azaltımı için AB yeni Direktifi mevzuatımıza aktarılmış olacaktır. 15
Dinlediğiniz için teşekkür ederim. Pervin DOĞAN Ozon Tabakasının Korunması Şube Müdürü pervin.dogan@csb.gov.tr 16