ANAKAYALARIN TOPRAK VERME ÖZELLĠKLERĠ ve AĞAÇLANDIRMA AÇISINDAN YORUMLANMASI AGM Etüt ve Proje ġube Müdürlüğü
Anakayalar oluşum şekline göre 3 gurupta toplanır. 1 Püskürük (Volkanik) Anakayalar 2 Tortul (Sediment)Anakayalar 3 Metamorfik (Başkalaşım) Anakayalar
Bazı Püskürük Anakayalar ve OluĢturdukları Toprakların Özellikleri Granit Anakayalar ve Toprak Özellikleri Granit Anakayalar Kuvars, Feldispat ve Mika minerallerinin birleşmesi ile oluşmuştur. Bunlardan meydana gelen topraklar kaba bünyeli, asit karakterli ve genellikle fizyolojik derinliği uygun topraklardır. A-Cv ve A-B-Cv horizonlu, bazende Litosolik toprakları meydana getirirler. İyi drenajlı, su tutma kapasitesi ve besin içeriği düşük topraklardır.
Granit
Andezit Anakayalar ve Toprak Özellikleri Andezit Anakayalar Feldispat, Mika, Hornblent, Ojit minerallerinin birleşmesi ile oluşmuştur. Gri, yeşilimsi, kırmızımsı ve esmer renkte görünebilirler. Bunlardan meydana gelen topraklar ağır bünyeli, nötr özellikli, sığ-orta derinliktedirler. Genellikle A-C horizonlu topraklardır.verimli, kötü drenajlı, su tutma kapasiteleri yüksektir. Andezit toprakları üzerinde irili ufaklı yüzey taşlılığı görülür. C horizonundaki anamateryal genellikle serttir. Toprak derinliğinin uygun olduğu yerlerde ağaçlandırma yapılabilir.
Andezit
VOLKAN TÜFÜ ve CURUFU Yanardağdan fırlayan küllerin havada katılaşarak yeryüzünde yığılıp yapışması ile oluşurlar. Mağmadaki minerallerin özelliklerine göre isim alır. Bunlar Andezit tüfü, Bazalt tüfü, Trakit tüfleridir. Genellikle sığ toprakları verirler, tepkimesi tüfün cinsine göre değişir. Andezit tüfü asidik, bazalt tüfü bazik karakterdedir. Anamateryali oluşturan C horizonu işlendiğinde gevşek bir yapı oluşturur. Volkan curufları gözenekli su tuma kapasitesi düşük, sığ, A-Cv veya Cv horizonlu toprakları oluşturur.
Volkan Tüfü ve Curufu
Bazalt Anakayalar ve Toprak Özellikleri Kalsiyumca zengin feldispat, ojit ve olivin minerallerinden oluşur. İçinde kuvars bulunmaz. Siyah renklidir. Ağır bünyeli, bazik karakterli genellikle sığ (A- C) toprakları verirler. Su tutma kapasiteleri yüksek, kötü drenajlı topraklardır.
Bazalt
Aglomera Anakayalar ve Toprak Özellikleri Volkanik kökenlidir. Bunlar volkan bombaları ve lapillilerin gelişi güzel çimentolaşmasından meydana gelen kütlelerdir. Andezit kökenli Aglomeralar ağır bünyeli, asit karakterli, A-C horizonlu toprakları meydana getirirler, genellikle toprak yüzeyinde bitki örtüsü zayıftır.
Aglomera
Bazı BaĢkalaĢmıĢ Anakayalar ve OluĢturdukları Toprakların Özellikleri Püskürük ve Tortul Anakayaların Yüksek sıcaklık ve basınç altında kalması sonucunda meydana gelmişlerdir. Örneğin, granitlerden gnays, killerden kilşisti vb. Gnays Anakayalar ve Toprak Özellikleri: Bileşiminde Kuvars, Feldispat ve Mika vardır. Şistik yapısından dolayı kolay parçalanır. Kaba bünyeli, asit özellikli, su tutma kapasitesi ve besin içeriği zayıf, iyi drenajlı toprakları oluşturur. Genellikle A-C ve A-B-C horizonlu sığ-derin toprakları verirler. Özellikle batı anadoluda, içinde iki mikalı(biyotit ve muskovit) gnayslar mevcuttur. Gözlü gnays feldispat ve kuvarsla karışık olarak mika pullarıyla örtülmüş yapıda bulunur.
Gnays
Gözlü Gınays
Serpantin Anakayalar ve Toprak Özellikleri Peridodit ve Gabro nun başkalaşması sonucu meydana gelmiştir. Ana maddesi olivin (demir, mağnezyum silikat) olan bu taş yeşil-siyahımsı yeşil renkte, yüzeyi parlaktır. Ağır bünyeli, bazik özellikli, sığ ve taşlı toprakları verir. Su tutma kapasiteleri yüksek, kötü drenajlı fakir toprakları meydana getirirler. Yaşlı serpantinler üzerinde doğal bitki örtüsü bulunmaktadır. Bu topraklarda ağaçlandırma yönünden çok dikkatli olunmalıdır.
Serpantin
MikaĢist Anakayalar ve Toprak Özellikleri Mika ve kuvars minerallerinden oluşur. İçersinde feldispat yoktur. İçersinde siyah mika olursa koyu renkli, beyaz mika olursa açık renkli mikaşistler oluşur. Orta bünyeli toprakları verirler. Yatay tabakalı mikaşistlerde sığ topraklar dikey ve eğik tabakalı mikaşıstlerde ise derin topraklar oluşur. Su tutma kapasitesi orta-iyi drenajı orta. Besin maddelerince zengin toprakları verirler. Ağaçlandırma açısından: sert yatay tabakalar ve sığ topraklar sorun yaratır. Dikey ve eğik tabakalı olan mikaşist toprakları ağaçlandırmaya uygundur.
MikaĢist
Fillat Anakayalar ve Toprak Özellikleri Mikaşıstler gibi Mika ve kuvars minerallerinden oluşur. Bu mineraller gözle seçilemeyecek kadar küçüktür. İnce mika minerallerinin çokluğu nedeni ile yüzeyi ipek ışıldamasını andırır. Bu taşlar, tortul killerin başkalaşmasından doğmuştur. Bunlar toz ve kil içerikleri açısından zengindir. Fillat toprakları pek az geçirgen olduklarından havalanmaları da güçtür. Besin maddeleri bakımından orta düzeydedirler. Bu nedenle fillat toprakları ormancılıkta özellikle serbest drenajlı topraklar isteyen ağaç türleri için sorun teşkil eder.
Fillat
KumtaĢı Anakayalar ve Toprak Özellikleri Bağlaç maddeleri silis, kalsiyum karbonat, kil, demir hidroksit ve bazı demir sülfatlardır. Tepkimesi bağlaç maddesine göre değişir. Kaba bünyeli toprakları oluşturur. Su tutma kapasitesi zayıf, drenajı iyi, derin toprakları verir. Bu toprakların ayrışma hızı bağlaç maddesine göre değişir. Bağlaç maddesi kireç veya kil ise ayrışma hızlı, silis ise ayrışma güçtür. Genellikle fakir toprakları verir. Sahada su ve besin elementi sorun olmadığı sürece ormancılık açısından uygundur.
Kum TaĢı
Kuvarsit Anakayalar ve Toprak Özellikleri Kuvars taneciklerinin silis le çimentolaşmasından meydana gelmiştir. Tanelerin küçüklüğü ve basınç etkisiyle iyice sıkıştırılmış olmalarından dolayı kuvarsitler güç ayrışırlar. Bu nedenle kuvarsitlerin bulundukları yerler sivri tepelikler ve sarp kayalıklar halinde görülür. Kuvarsitlerden oluşan topraklar kumca zengin, geçirgen, besin maddelerince fakirdir. Kuvarsit, mikaşist ve amfibolitler içinde damarlar halinde bulunur. Sığ toprakları verdiği için ormancılık açısından elverişli değildir.
Kuvarsit
KloritliĢist Anakayalar ve Toprak Özellikleri Bu taşlarda klorit mineralleri bol miktarda vardır.koyu yeşil veya yeşilimsi boz renktedirler. Yüzeyine el sürülünce sabuna dokunma hissi verir, gnayslar ve mikaşistlerin arasında bulunur. Sığ ve orta derinlikteki toprakları verir. Asidik karakterlidir.
Kloritli ġist
KilĢisti Anakayalar ve Toprak Özellikleri Killer, özellikle büyük nehirlerin denize ulaştığı yerlerde, göl veya denizlerin diplerinde çamur halinde çökelirler.bu sırada bir miktar kum, toz ve diğer eriyiklerin karışmasıyla ve buradaki büyük su kütlelerinin basıncıyla katılaşıp tabakalı bir yapı kazanırlar. Bu tabakalardan sert ve kalın olanları ağaçlandırma açısından uygun değil, yumuşak, dikey ve eğik olanları uygundur. Ağır bünyeli toprakları oluşturduğundan su tutma kapasiteleri yüksek, drenajı kötüdür. Bu nedenle bu tür topraklarda havasızlık sorunu yaşanabilir.
Kil ġisti
Amfibolit Anakayalar ve Toprak Özellikleri Hornblende ve feldispat minerallerinden oluşmuştur. İçinde kuvars bulunmaz. Şistik yapıdadır. Yeşil renkten siyahımsı yeşile kadar farklı renklerde bulunur. Güç kırılır. Bazik tepkimelidir.
Amfibolit
Konglomera Anakayalar ve Toprak Özellikleri Köşeleri yuvarlanmış çakılların silis,kireç ve diğer oksitlerin etkisiyle çimentolaşarak katılaşmasından meydana gelmişlerdir. Parçalanmaları bağlayıcı maddeye göre değişir. Parçalandıklarında çakıllı, geçirgen, fizyolojik derinliği fazla olan toprakları verir. Su tutma kapasiteleri çok düşüktür. Besin maddelerince fakir toprakları verir. Su sorunu olmayan sahalarda ağaçlandırma yapılabilir.
Konglemera
Bazı Tortul Anakayalar ve OluĢturdukları Toprakların Özellikleri Tortul kayalar; Püskürük veya Başkalaşmış kayaların parçalanıp ayrışmaları sonucunda meydana gelen materyallerin taşınıp bir yerde birikmesiyle oluşurlar.
Kireçli Anakayalar ve Toprak Özellikleri KireçtaĢı Kalsit veya aragonitten oluşmuş tortul taştır. Genel olarak kireçtaşı toprakları kilce zengin, sığorta derin,iskeletçe zengindir. Bu nedenle geçirgen topraklardır. Kirece karşı hassasiyet göstermeyen kızılçam, meşe, sedir gibi türler doğal olarak yetişir. Ülkemizde en yaygın anakayadır. Kalkerli sahalarda yüzeysel taşlılık fazla olup, topraklar gözler ve çatlaklar içindedir.
KireçtaĢı
Marn Kalker ve kilden oluşmuş bir taştır. Kil oranı fazla ise killi marn, kalsiyum karbonat miktarı fazla ise kalkerli marn adını alır. Tepkimeleri baziktir. Ağır bünyeli, sığ toprakları verir. Kil oranı arttıkça besleme gücü artar. ph arttıkça beslenme sorunları çıkabilir.
Marn
Kalker Tüfleri Kireçli sıcak suların yeryüzüne çıkınca hızla soğumaları sonucunda suda erimiş kireç çökelir ve kalker tüfü oluşur. Buharlaşma ve çökelme sırasında CO2 açığa çıktığı için gözenekli bir yapı oluşur. Traverten Kireçli suların içindeki kireç ve su ile sürüklenmiş bitki, hayvan artıklarının birlikte çökelmesi sonucunda oluşur. Travertenler gevşek yapılı, gevrek, çabuk dağılan, gözenekli ve boşluklu yapıdadırlar. Travertenler balçık ve killi balçık bünyeli toprakları verirler. Tepkimeleri baziktir.
Kalker Tüfü
Dolamit CaCO3 ve MgCO3 tan ibarettir. Serttir ve güç ayrışır. Çatlaklı sığ toprakları verir. Kilce zengindir, ağır bünyeli toprakları verir. Su tutma kapasitesi yüksek geçirgenliği düşüktür. Bu tür sahalarda üzerindeki doğal bitki örtüsü korunmalıdır.
Dolamit