Paleosol. Tuzlu toprak

Transkript

1 Paleosol Pararendzina Çernozyum Rendzina Tuzlu toprak Kırmızı Akdeniz Toprağı

2 Jeolojik yapı Yüzey şekilleri Yüzey şekilleri gibi etkenlerle farklı toprak tipleri görülür.

3 1) Karasal topraklar bölümü 2) Yarı karasal topraklar bölümü 3) Su altı toprakları ve turbalıklar bölümü

4 1) Karasal Topraklar Bölümü Sızıntı suyunun toprak içinde yukarıdan aşağı doğru hareket ettiği topraklardır AYRIŞMA TOPRAĞIN OLUŞUMU OLGUNLAŞMASI -GELİŞİMİ olayları bütün safhaları ile bir sıra içinde incelenebilmektedir

5 Karasal topraklar horizonlarının gelişim sırasına göre dört alt bölüme ayrılmışlardır. a) Azonal Karasal Topraklar Alt Bölümü b) İntrazonal Karasal Topraklar Alt Bölümü c) Zonal Karasal Topraklar Alt Bölümü d) Antropojen Karasal Topraklar Alt Bölümü

6 a) Azonal Karasal Topraklar Alt Bölümü Bu topraklarda toprak oluşumu henüz bir ayrışma - oluşum safhasındadır. Bu nedenle toprak horizonları gelişmemiştir. Doğal yapısı bozulmamış arazide anamateryalin üstünde belirginleşmemiş bir (Ah) horizonu yer alabilmektedir. Azonal karasal topraklar üç sınıfta toplanmışlardır: Dağlık arazideki ham topraklar Erozyona uğramış alanlardaki anamateryaller Tortul materyaller

7 Dağlık arazideki ham topraklar: dağlık arazide ayrışarak anamateryale dönüşmüş, bir miktarda organik madde artıkları ile karışabilmiş (Ah)/Cv horizonlu ham topraklar -iskelet toprakları gelişmiştir. HAM TOPRAK (Sirozem): Ayrışmamış ve parçalanmamış anakaya (Cn) üstünde sığ bir ayrışma zonu oluşturmuş anamateryal (Cv) ile bunun üst kesiminde belirginleşmemiş bir (A) horizonu oluşumu görülür. Silikat ham toprağı: Sığ bir (A) / Cv horizonu altında anakaya Cn masiftir. Kireç taşı ham toprağı: Alttaki anakaya çatlaklıdır. Fliş ham toprağı: Anakayanın fliş yapısından dolayı gevşek tabaklardaki ham materyal su tutabilmektedir. YAMAÇ KAĞŞAKLARI (Gevşek Ham Toprak-Gevşek Sirosem):Dağlık arazide anakayanın gece-gündüz arasındaki sıcaklık farklarından dolayı ufalanması (kağşaması) ile oluşan ve kısmen topraklaşmaya başlamış olan kağşaklar gevşek ham topraklardır. Silikat kağşağı: Tipik anamateryal görünümündeki köşeli taş döküntüleridir. Kireç taşı kağşağı: Silikat kağşağından alttaki ufalanmış anakayanın çatlaklı olması ile ayrılır. Fliş Kağşağı: Katı fliş tabakalarının ufalanması ve gevşek tabakalardaki kil-toz bölümü ile karışması sonucunda oluşur

8 Erozyon ve Açık Maden Ocağı İşletme Alanlarındaki Ham Topraklar Sınıfı: Erozyona uğramış alanlarda kalan anamateryal ve kayalık arazi bu sınıf içinde toplanmıştır. Bunlar her yükseltide ve her türlü iklim etkisi altında oluşmuşlardır. Dağlık arazideki tipik ham topraklardan farkı, insan etkisi ile erozyona uğramış alanlarda oluşmalarıdır ANTROPOJEN HAM TOPRAK (ANAMATERYAL) Yamaç arazide erozyondan arta kalmış materyal. Bunlar genellikle erozyona uğramış toprağın B-C ve Cv horizonu kalıntılarıdır. Ham toprak ile anamateryal birbirine karışmıştır. Anakayanın özelliklerine göre dört alt tipe ayrılırlar: Antropojen silikat ham toprağı Antropojen kireç taşı ham toprağı Antropojen fliş ham toprağı Açık maden ocağı işletmesi artık materyalleri

9 Tortul Materyaller Üstündeki Ham Topraklar: Alçak arazide, taban arazide ve dağlık arazideki çanaklarda toplanmış olan tortul materyaller taşlı, kumlu, tozlu, balçıklı, killi yapıda olabilirler. Bu materyaller henüz çok genç olup, toprak oluşumunun başlangıcında yer alırlar. Alt yamaçlardaki kağşak ham toprakları Çakıllar ve çakıllı-kumlu tortul ham topraklar Mil ham toprakları Kil ve killi tortul ham toprakları Kumul ham toprakları

10 b) İntrazonal Karasal Topraklar Alt Bölümü

11 İntrazonal topraklar 6 sınıfa ayrılmaktadır: (1) Silikat anakayalarından oluşan intrazonal topraklar (2) Kireçli silikat anakayalardan oluşan intrazonal topraklar (3) Kireç taşlarından oluşan intrazonal topraklar (4) Gevşek materyallerden oluşan intrazonal topraklar (5) Kara topraklar (Marnlardan oluşan topraklar) 6) Tuzlu topraklar

12 Ah horizonuun kalınlığı ve humus oranı iklim özellikleri ve bitki örtüsüne göre değişir. (1)Silikat anakayalarından oluşan intrazonal topraklar Silikat anakayalarının ufalanması ve ayrışması sonucu oluşan A/C horizonlu topraklar taşlı ve sığ topraklardır. RANKER Ah horizonu Cv horizonu... Cn horizonu.

13 Ranker ler hafif asit ve asit reaksiyonlu topraklardır. Ranker den esmer topraklar gelişmektedir. Horizon sıralaması Ah-Cv-Cn şeklindedir.

14 (2) Kireçli silikat anakayalardan oluşan intrazonal topraklar Kireçli silikat anakayaları kireçli şistler gibi ve kireçli flişler sayılabilir. En tipik örneği pararendzina tipi topraklardır. Nötr ve hafif alkalen topraklardır.

15 (3) Kireç taşlarından oluşan intrazonal topraklar Kireçtaşı, dolomit ve marn taşı ve alçı taşından oluşan A/C horizonlu topraklardır. Tipik temsilcisi rendzina dır. Nötr veya alkalen topraklardır. Horizon yapısı Ah-Cv-Cn şeklindedir.

16

17 (4) Gevşek materyallerden oluşan intrazonal topraklar Kireçli ve kireçsiz gevşek süzek anamateryallerin topraklaşması sonucunda oluşmuş Ah / Cv horizonlu topraklardır. REGOSOL:Kireçli ve kireçsiz gevşek süzek anamateryallerin topraklaşması sonucunda oluşmuş Ah / Cv horizonlu topraklardır. PELOSOL :Kil ve killi tortul materyaller ile mil (kilce zengin) türündeki tortulların topraklaşması ile oluşmuş Ah/Cv horizonlu topraklardır. Pelosol kil toprağı anlamına gelmektedir.

18 5) Kara topraklar (Marnlardan oluşan topraklar) Kara topraklar kireçli kil (marn) anamateryallerinin topraklaşması ile oluşan Ah / Cv horizonlu topraklardır. Kara topraklarının 2 tipi vardır: ÇERNOZYUM 5) Kara topraklar (Marnlardan oluşan topraklar Kalın ve humuslu esmer - kara bir Ah horizonu ve altta kireç çökelekleri birikmiş kireçli bir kil anamateryali veya killi kireçtaşı anamateryali kara toprak için tipik horizonlaşmadır.

19 KARAKEPİRLER (VERTİSOL = GRUMUSOL) Kireçli kil veya killi anamateryallerden veya killi kireçtaşlarından (miosen kireç taşları gibi) bozkır iklimi şartlarında oluşan Ah/Cca/Cv veya Ah/Bv/Cv-ca/Cv horizonlu topraklardır

20 6) Tuzlu topraklar Karasal tuzlu topraklar kurak mıntıkalarda oluşup gelişmektedirler. Tuzlu topraklar A/C ve A/B/C horizonlu olabilmektedirler. Tuzlu topraklar sınıfında üç tip ayrılmıştır. (1)Tuzlu alkali toprak (solonçak) (2) Tuzlu toprak (solonetz) (3) Tuzlu bozkır toprağı (solod)

21 1) Tuzlu alkali toprak (solonçak): Tuzlu alkali topraklar sodyum tuzları yanında magnezyum ve kalsiyum tuzlarını da içerirler. Bu nedenle hem tuzlu, hem de alkalidirler. Reaksiyonları alkalendir. 2) Tuzlu toprak (solonetz): Bu tuzlu topraklar siyah alkali topraklar olarak da tanımlanırlar. Sodyum tuzları üst topraktan yıkanmış fakat alt toprakta yoğunlaşmışlardır. (3) Tuzlu bozkır toprağı (solod): Tuzlu bozkır toprağı boz renkli bir yıkanma ve kil taşınma zonu ile kil birikimi yanında humus birikimi sonucunda esmer bir birikme horizonuna sahiptirler. Sodyum üst topraktan yıkanmıştır

22 3) Zonal Karasal Topraklar Alt Bölümü Zonal karasal topraklar 7 sınıfa ayrılmıştır. Zonal topraklar iklim etkisi altında toprak horizonlarının geliştiği topraklardır a) Esmer topraklar sınıfı Anakayanın ufalanması ve ayrışması sonucunda oluşan anamateryal giderek kum ve toz boyutuna kadar incelir. Bu safhadan sonra oluşan kil minerali ile kum ve tozlar birbirine yapışarak balçıklanma aşamasına geçerler. Bu arada ayrışma sonucu serbest kalan ve organik ayrışma ürünlerinin de etkisi ile koyu renkli amorf demir oksit (demir hidroksit) toprağın esmerleşmesine sebep olur. Esmer orman toprağı: Orman altında gelişmiş Ah/Bv/B-C/Cv horizon sırasındaki topraklardır Esmer bozkır toprağı: Esmer topraklar ranker, pararendzina veya rendzina gibi Ah/Cv horizonlu topraklardan gelişirler ve Ah/Bv/Cv horizon sırasına sahiptirler

23 b) Yıkanmış esmer topraklar sınıfı Yıkanmış esmer topraklar sınıfı esmer toprakların ileri gelişim aşamalarından birini oluşturmaktadırlar Solgun-esmer orman toprağı: Solgun - esmer orman toprağı az bir demir yıkanma ve birikmesinden dolayı solgun bir yıkanma zonuna sahiptir. Ah/Ale/A - B/Bts/B- C/Cv horizon sırasına sahiptir. Boz-esmer orman toprağı: Üst topraktan belirgin bir demir yıkanması ile gelişmiş boz renkli yıkanma horizonu ve alt toprakta ise biriken demir oksitlerin boyadığı kırmızı, sarımsı kırmızı veya kahvemsi kırmızı birikme zonunda dolayı bu toprak tipinin boz olarak nitelenmesi uygun bulunmuştur.

24 c) Podsoller sınıfı Podsol lar asit esmer topraklardan gelişmektedirler. Şiddetli asit ortamda, ham humus (mor tipi) tipinin sağladığı asit ürünler ve iklim ve bitki toplumunun ortak etkisi altında ve üst toprakta aşırı derecede yıkanma sonucunda podsol gelişmektedir. Podsolun yıkanma zonu odun külü renginde, birikme zonu ise sarımsı kırmızı veya kırmızı renktedir. Kil taşınması ve birikmesi yoktur. Kil üst toprakta tahrip olmaktadır. Alt toprakta ise topak ve prizmaların yüzeylerinde kil kaymakları görülmemektedir.

25

26 d) Kırmızı Akdeniz toprakları sınıfı Kırmızı akdeniz toprakları Akdeniz ikliminin (subtropik iklim) etkisinde ve esas itibariyle kireç taşlarından oluşmuş topraklardır Kırmızı akdeniz toprakları başlıca iki tipe ayrılmaktadırlar. Bunlardan biri Terra rosa, diğeri ise Terra fuska dır Kırmızı Akdeniz topraklarından kireç taşından oluşanlar, ayrışma ve çözünme sonucunda kalsiyum karbonatın yıkanıp gitmesi ile geriye kalan katık maddelerden gelişmektedirler. Kireç taşındaki katık maddeler genellikle kil olduğu için kırmızı akdeniz toprakları kil toprağı olarak tanınmıştır. Kumlu kireç taşlarından ise kumlu varyeteleri gelişebilmektedir. Kireçli materyaller ve diğer bazlarca zengin anakayalardan da gelişen kırmızı Akdeniz topraklarının tekstürü (taneliliği) anakayanın kumlu veya killi oluşuna bağlı kalabilir

27

28 e) Laterit topraklar sınıfı Laterit toprakları tropik iklim kuşağında çok önemli ve sıcak iklim etkisi altında alkalen ortamda silisyumun yıkanması ve demir ile alüminyum oksitlerin yıkanmadan kalışı sonucu gelişmişlerdir. Oluştukları iklim kuşağı bakımından kırmızı akdeniz topraklarından ayrılmışlardır.

29 f) Fosil toprakları ( Paleosoller) sınıfı Fosil topraklar bir bölgede günümüzdeki iklim şartları altında oluşup gelişmesi mümkün olmayan topraklardır. Ülkemizde tahrip olmamış, dolayısı ile erozyona uğramamış bitki örtüsü altında rastlanabilmektedirler.

30 g) Durgunsu toprakları( Pseudogleyler) sınıfı Durgunsu toprakları toprak içindeki sızıntı suyunun geçirimsiz bir tabaka veya horizonunun üstünde ve içinde durgunlaşması sonucunda gelişmektedirler Durgunsu toprakları iki tipik toprak tipine ayrılmışlardır. Bunlardan biri pseudogley adı ile tanımlanan tipik durgunsu topraklarıdır. Diğeri ise tabansuyu (gley) toprakları ile geçit bir tip karakterinde olan stagnogleylerdir.

31 4) Antropojen Karasal Topraklar Alt Bölümü Karasal topraklardan insan etkisi ile doğal yapısı bozulmuş olanların antropojen karasal topraklar olarak ayrı bir alt bölüm halinde incelenmesi uygun bulunmuştur. Antropojen karasal topraklar dört sınıfa ayırt edilmişlerdir: (1) Tarım toprakları (2) Orman toprakları (3) Erozyona uğramış topraklar (4) Kirlenmiş topraklar

32 Tarım toprağı Tarım yapmak amacı ile üst toprağın işlenmesi sonucunda horizonlar birbirine karışmış ve bir pulluk zonu (veya işlenmiş toprak zonu) olan Ap horizonu gelişmiştir Orman toprağı Son 40 yıl içinde toprak işlemesi orman topraklarına da uygulanmış ve onların doğal yapılarında önemli değişikliklere sebep olunmuştur. Orman topraklarının teraslanması özelliklerini önemli ölçüde değiştirmektedir. Erozyona uğramış topraklar Doğal yapılarını kaybetmiş antropojen topraklardan bir kısmı da erozyona uğramış olan topraklardır. Toprağın su veya rüzgâr etkisi ile taşınması olayına toprak erozyonu denir. Kirlenmiş topraklar Asit yağışlardan etkilenmiş topraklar, gübreleme ile değiştirilmiş topraklar, atık maddelerle kirlenmiş topraklar, sulama ile değiştirilmiş topraklar gibi topraklar kiretilmiş topraklardır.

33 2) Yarı Karasal Topraklar Bölümü Yarı karasal topraklar bölümündeki topraklarda toprak suyu yağışlı mevsimlerde yukarıdan aşağı sızıntı suyu halinde sızmakta, alt toprakta tabansuyu halinde birikmekte ve yaz döneminde kapilar gözeneklerden tekrar üst toprağa yükselmektedir Yarı karasal topraklar bölümü taban suyunun hareket hızına ve bulunuş derinliğine göre üç alt bölüme ayrılmışlardır. (1) Subasar topraklar (2) Tabansuyu toprakları (Gley ler) (3) Bataklık toprakları a) Tuzlu bataklık toprakları sınıfı b) Kireçli bataklık toprakları sınıfı c) Tatlısu bataklık toprakları sınıfı

34 3) Su Altı Toprakları Ve Turbalıklar Bölümü Yılın her mevsiminde su altında kalan topraklardır. Bunlarda toprak oluşumu, önce birikim, sonra da oluşum safhalarını izler. Deniz, göl ve ırmakların alçak kıyılarında suların getirdiği kum, toz, kil ve organik maddelerin çökelmesi birikim safhasıdır. Bu materyalin üstünde yetişen su bitkilerinin artıklarının zaman içinde suyun içinde çökelmesi ile su altı toprakları oluşurlar. Oluşumun bir birikme sürecinden geçmeden gerçekleşmesi de mümkündür. Bu durum daha çok turbalıklarda görülür. Su altı toprakları ve turbalıklar iki alt bölüme ayrılmışlardır: Su Altı Toprakları Alt Bölümü Turbalıklar Alt Bölümü

35 Su altı toprakları alt bölümü Su altı toprakları bölümündeki topraklar oluşumlarını etkileyen suyun özelliklerine göre sınıflara ayrılmışlardır. (1) Tuzlu sularda oluşanlar (Deniz ve tuzlu göllerde) (2) Kireçli sularda oluşanlar (göl ve durgun ırmak ağızlarında) (3) Tatlı sularda oluşanlar (göl ve durgun ırmak ağızlarında) Turbalıklar alt bölümü Turbalıklar genellikle göl kenarlarında suda yetişen bitkilerin artıklarının birikimi ile oluşmaktadırlar. Bitki artıkları çöktükleri suyun içinde anaerobik ortamda yavaş yavaş çürümektedirler. Bu çürüntü tabakasına turba veya torf denilmektedir.

36 TOPRAK VARSA HAYATTA VARDIR!!!