Staatsexamen HAVO 2013 Turkse taal elementair lees- en schrijfvaardigheid Tijdvak 1 Donderdag 23 mei 09.00 11.30 uur College-examen schriftelijk Opgavenboekje HF-1008-w-13-1-o 1
Havo Turkse taal elementair Lees- en schrijfvaardigheid 2013 Bijgaande examenopgave bestaat uit: een schrijfopdracht een opdracht leesvaardigheid Bij de beoordeling wordt er op gelet of de opdracht taalkundig en formeel correct is uitgewerkt, of de uitwerking een goed lopend geheel is en of u zich aan de opdracht gehouden hebt. Veel succes! Aanwijzingen schrijfvaardigheid 1. Maak uw brief eventueel eerst in klad. 2. Let goed op de briefconventies zoals datering, aanhef, verdeling van de inhoud in alinea s, slotzin en een correcte afsluiting. 3. Verwerk alle gegevens in de volgorde zoals in de opdracht staat vermeld. 4. Probeer een goede pagina-indeling te realiseren. 5. Sla na elke alinea een regel over. 6. Gebruik minimaal 120 en maximaal 150 woorden. Adressering, datering, aanhef en naam tellen niet mee voor het aantal woorden. Bij te weinig woorden volgt aftrek! 7. Vermeld het aantal gebruikte woorden in de rechterbovenhoek. 8. Het gebruik van een woordenboek is toegestaan. 2
Situatie Uw buurjongen/buurmeisje, een eerstejaars student(e), gaat zes maanden naar de Universiteit van Mersin in verband met een uitwisselingsprogramma. Hij/zij verzoekt u namens hem/haar een e-mail te schrijven naar de studentenadministratie van de Universiteit van Mersin om de nodige informatie te vragen. De bedoeling is dat hij/zij op de campus van de universiteit verblijft gedurende de periode. Schrijf uw e-mail aan de hand van de volgende opdrachten. Het e-mailadres is meuoidb@mersin.edu.tr. Opdracht 1. Vertel in het kort wie hij/zij is, wat de bedoeling van het bezoek is, wanneer hij/zij komt en wat hij/zij gaat doen gedurende de periode. 2. Vraag beleefd informatie over verblijfsomstandigheden zoals de kamer, of het op de campus is of niet, eten, sport- en recreatie mogelijkheden, de eventuele kosten e.d. 3. Zeg dat hij/zij volleybal speelt in het team van uw universiteit. Vraag beleefd of er daar ook mogelijkheden bestaan om te volleyballen, eventueel in hun universiteitsteam. 4. Zeg dat hij/zij naar Adana vliegt en vraag wat de makkelijkste en goedkoopste manier is om van Adana naar Mersin te komen. 5. Vraag beleefd een snel antwoord en sluit uw brief passend af. 3
Leesvaardigheid Dit examen bestaat uit: 3 teksten met 19 vragen. Beoordeling. Voor deze toets zijn maximaal 20 punten te behalen. Wanneer een vraag meer dan één punt heeft, wordt het aantal punten aan het eind van de vraag tussen haakjes aangegeven. Let op! - Open vragen mag u in het Turks of in het Nederlands beantwoorden. - Geef niet meer antwoorden (zinnen, redenen, voorbeelden e.d.) dan er worden gevraagd bij open vragen. - Besteed maximaal 60 minuten (geadviseerde tijd), omdat deze toets gecombineerd is met de schrijftoets. 4
Tekst 1 Simit (1)Varlıklısından yoksuluna, patronundan işçisine, öğretmeninden öğrencisine velhasıl yediden yetmişe tüm İstanbulluların vazgeçemedikleri ata yadigarı bir tattır simit. Öteki kentlerde de yapılır ama İstanbul'da yapılanları hamurundan olsun, pişirilme şeklinden olsun daha ayrıcalıklıdır. Yolda, trende, vapurda, kahvede, büroda, ders arası teneffüste, hemen her yerde yenir. Acıkıldığında imdada yetişen yegane ayaküstü besindir. Bu anlamda İstanbul'un ilk "fast food'u" da sayılabilir. (2)İstanbul'a ilk defa ayak basan bir yabancının, ister istemez ilgisini çeken sokak görüntülerinden biri de simit ve simitçilerdir. Yabancılar, üzeri susamla kaplı bu yuvarlak çörekleri genelde şekerli bir pasta zannederler; tablalanın üzerine muntazam bir şekilde sıra sıra dizilmiş görüntülerini fotoğraflamayı da ihmal etmezler. Eski zamanlarda, genelde Safranbolu ve Kastamonuluların mesleği olan simitçiliğin kendine özgü kuralları da varmış. Bilhassa Galata, Kumkapı, Samatya ve Beylerbeyi'ndeki fırınlar, imal ettikleri kaliteli simitlerle nam salmışlar. Bu kaliteli simitlerin hamuru un, su, süt, şeker ve tuzla karıştırılıp yapılır; hamur mayalanınca parçalara ayırılıp halka biçimi verilir, daha sonra da pekmezli soğuk suya atıldıktan sonra susama batırılıp fırına verilirmiş. Eski ustalara göre simidin kaliteli olabilmesi için piştikten sonra 22 ayar Osmanlı altınının rengini alması şartmış. İstanbul simitçilerinin daha eski tarihlerde nasıl çalıştığı sorusunun cevabını, bu gibi durumlarda her zaman yardımımıza koşan Evliya Çelebi'nin ünlü Seyahatnamesi'nden alıyoruz. Ustadın 16. yüzyılın ikinci yarısındaki gözlemlerinden İstanbul'da simitçilerin 70 fırında, toplam 300 nefer olarak çalıştıklarını; bunlardan kimisinin de bağlı oldukları fırınların çırakları olarak fırın hesabına çalıştıklarını öğreniyoruz. Ancak, simitçilerin bir araya gelip bir cemiyet kurmaları 10 Haziran 1910 tarihinde gerçekleşmiş; simitçiler, Ekmekçi ve Börekçiler adıyla kurulan cemiyetin içinde yer almışlar. (3)Araştırmacı yazar Uğur Göktaş ın belirttiğine göre, eski İstanbul'da simitçiler günde beş posta, fırınlardan simitlerini alır ve her defasında değişik semtlerde satarlarmış. Gecenin karanlığı ile beraber son postayı alan simitçiler, kalabalıkların biriktiği meydanlarda, sepetlerinin veya tablalarının köşelerine geçirdikleri uzun çubuklara simitlerini takarlar, görünebilmeleri için de üstlerine küçük bir fener iliştirirlermiş. (4)Eskiden olduğu gibi günümüzde de sabah erkenden kalkıp evde bir şeyler atıştırmaya vakit bulamayanlar, yolda aldıkları sıcacık simidi yiyerek açlıklarını giderirler. Ayrıca, Boğazın bir yakasından diğerine geçmek için binilen vapurlarda, bir bardak sıcak çayla yenilen simidin keyfi de bir başka olur. Değişen yaşam biçimiyle, İstanbul'un ünlü simidi ve simitçileri de ister istemez değişime uğradılar. Yakın zamana kadar, üzerinde istif edilmiş simitlerin bulunduğu açık tablayı başlarının üzerinde koydukları içi pamukla doldurulmuş kumaştan küçük bir yastık üzerinde hiç düşürmeden büyük bir ustalıkla taşıyan seyyar simitçi esnafı yavaş yavaş kaybolmaya; yerlerini belediyelerin öngördüğü şekilde, simitlerini üzerleri camla kaplı el arabalarında satan esnaf almaya başlamıştır. Günümüzde simitler, her ne kadar 22 ayar Osmanlı altınının renginde olmasa da, simit ve simitçiler kentin gündelik hayat kültürüyle özdeşleşmiş, yerlerini aynı şekilde korumaya devam etmektedirler. 5
1 In de eerste alinea maakt de schrijver een indeling van de mensen. Wat houdt de schrijver in de gaten bij deze indeling? A insanlar arası benzerlikleri B insanlar arası dostlukları C insanlar arası karşıtlıkları D insanlar arası uyuşmazlıkları 2 Waarin verschilt de "simit" van Istanbul met die van andere steden? Schrijf twee punten op. 3 Zet de volgende handelingen in de goede volgorde (alinea 2) 1 Hamur halka yapılır. 2 Hamur mayalanır. 3 Malzemelerle hamur yapılır. 4 Hamur fırına verilir. 5 Hamur susama batırılır. 6 Hamur pekmezli soğuk suya atılır. Schrijf alleen de nummers in de goede volgorde op. 4 Wat werd gedaan om simit er beter uit te laten zien? A Bir lamba ile aydınlatılırdı. B Çubuğa takılırdı. C Meydanlara çıkılırdı. D Üst üste dizilirdi. 5 Wat is er veranderd met de bemoeienis van de gemeentes? A simitlerin pişirilme şekli B simitlerin satılma şekli C simitlerin yenme yeri D simitlerin yenme zamanı 6
6 Wat is er veranderd volgens de schrijver in de laatste zin? A simitlerin fiyatı B simitlerin rengi C simitlerin tadı D simitlerin yeri 7
Tekst 2 Sivas (1)Orta çağlarda önemli bir ticaret merkezi olan Sivas, Pers devleti ile Bağdat ı bağlayan yolların kesişme noktasındaydı. 1142 ile 1171 arasında Danişmendler'e başkentlik yapan şehir Selçuklular yönetiminde de önemli bir merkezdir. Sivas'taki anıtsal mimari kalıntılar şehrin öncü rolünü açıklar. Her ne kadar Ulu Cami Danişmendler dönemine aitse de 13. yüzyıla ait İzzettin Keykavus Şifahanesi, güzel süslemeli Gök Medrese, Çifte Minare Medrese ve Buruciye Medrese Selçuklu döneminin estetik anlayışının kalıntılarıdır. (2)1919'da Türkiye'yi işgal güçlerinden kurtarma kararı Sivas'ta toplanan Ulusal Kongre'de alınmıştır. Bugün kongrenin yapıldığı 19. yüzyıla ait bina restore edilmiştir ve Ulusal Kurtuluş Savaşı'na ait belgelerin yanında, etnoğrafik değere sahip eşyaların da sergilendiği Atatürk ve Kongre Müzesi'ne dönüştürülmüştür. (3)Sivas dokuma sanatı ile ün kazanmıştır. Şehrin kusursuz halıları hediyelik eşya satan dükkanlardadır. Sivas'ın 68 km. güneyinde yer alan Kangal Türkiye'nin en ünlü köpek cinsi olan Kangal köpeklerinin yetiştirildiği yerdir. Çoban köpeği olarak kullanılan bu altın tüylü hayvanlar koruma ve güvenlik işlerinde de kendilerini kanıtlamıştır. Kangal'ın 12 km. güneydoğusunda yer alan Balıklı Kaplıca deri hastalıklarını iyileştirdiği söylenen ve sıcak suda yaşayan küçük balıklarıyla tanınır. (4)Bir zamanlar Bizans'ın sınır bölgesi olan Divriği 12. ve 13. yüyıllarda Türk Mengücek Emirliği'nin başkenti olmuştur. 1229'dan kalma Ulu Cami Medresesi görülmeye değer. Selçuklu taş işçiliği giriş kapısındaki hayvan ve bitki kabartmaları ile doruğa ulaşmıştır. UNESCO bu bölgeyi kültürel mirasın en önemli yerlerinden biri ilan etmiştir. 7 Hoe komt het dat Sivas een belangrijk centrum was in de middeleeuwen? A önemli yolların Sivas'tan geçmesinden B Sivas'ın şifalı sularından C Sivas'ta mimari eserlerin çokluğundan D Sivaslıların ticareti iyi yapmalarından 8 Hoe worden de Kangalhonden volgens de tekst gebruikt? 1 Als herdershond 2 Als jagershond 3 Als politiehond 4 Als vechthond Schrijf op uw antwoordblad ja of nee achter elk nummer. 8
9 Hieronder ziet u de namen van oude kunstwerken en plaatsen. Geef aan in welke plaats de oude kunstwerken zich bevinden. Kunstwerken Plaatsen a Balıklı Kaplıca 1 Sivas b Ulu Cami 2 Kangal c Ulu Cami Medresesi 3 Divriği Schrijf de letters van het kunstwerk met daarachter het nummer van de plaatsnaam op. 10 Welke van de onderstaande begrippen past het best bij het zinsdeel..."deri hastalıklarını iyileştirdiği söylenen" (regel 17)? (..."deri hastalıklarını iyileştirdiği söylenen"... ifadesinin yer aldığı tümcede aşağıdakilerden hangisi söz konusudur (satır 17)? A belirsizlik B kesinlik C olanaksızlık D olasılık 11 In welke tijdschrift zou deze tekst gepubliceerd zijn? A ekonomi dergisinde B gezi dergisinde C politika dergisinde D sağlık dergisinde 9
Tekst 3 E vitamini (1)E vitamini insanın genç kalmasını sağlıyor, direncini artırıyor, ağrıları yoğun hissetmesini engelliyor, kalp krizi ve kanser riskini azaltıyor. Biyokimya uzmanları günde 100 mg E vitamini alan bir insanın almayanlara oranla yukarıda sayılan hastalıklardan daha fazla korunduklarını belirtiyorlar. Örneğin kalp krizi, Akdeniz ülkelerinde, kuzey ülkelerine oranla daha az görülüyor. (2)Araştırmalar güney insanlarının, gerek beslenme şekilleriyle olsun gerek ikiimsel özel- liklerden, kanlarında daha fazla E vitamini dolaştığını ortaya koyuyor. (3)Uzmanlar günde 100 mg E vitamini alan insanların sağlıklarını görülebilir oranda düzeltebileceklerini vurguluyorlar. Bu dozun günde 400 miligrama kadar yükseltilebileceği belirtiliyor. (4)E vitamini bitkisel margarin ve sıvı yağlarda bulunuyor. Günlük kullanım içinde soya yağı, mısırözü ve ayçiçeği yağından yoğun miktarda E vitamini alabiliriz. (5)Bu doğal vitamin alımı, vitamin haplarıyla alınan E vitamininden yüzde 51 daha fazla biyolojik aktivite gösteriyor. Ancak bir günlük normal beslenme miktarı içinde en iyi koşullarda ancak 30 mg E vitamini almamız mümkün. Hele yağlardan kaçındığımız günümüz beslenme programlarında bu oran daha da düşüyor. Doktorlar en sağlıklı yolun, alabildiğimiz kadar doğal E vitamini alıp, geri kalan miktarı (vücudun gereksinimi 100 mg olarak hesaplanmalı) vitamin haplarıyla tamamlamak olduğunu söylüyorlar. (6)E vitamini yukarıda sayılan çok farklı rahatsızlıklara iyi geliyor. Örneğin vücudumuzun bir yerinde enfeksiyon görüldüğünde E vitamini eksikliğinden söz edebiliriz. Enfeksiyon vücudun bakteriler karşısında verdiği doğal bir tepkidir. Ancak vücut bu savaşta dengeyi elinde tutamaz ve enfeksiyon oranı normalin üzerine çıkarsa kendine zararlı hale gelir. E vitamini hücreler içinde bu dengeyi koruyan faktör olarak devreye giriyor. E vitamini, damarlardaki kireçlenmeyi önlüyor. Damarlarda birikme yaparak onları tıkayan kolesterolün oluşumunu engelliyor. İkinci çok önemli etkisi kanın pıhtılaşmasını önlemesiyle ortaya çıkıyor. Kanserin bazı türlerindeki etkisi ise hücre büyüme ve çoğalmasını yavaşlatması olarak görülüyor. Bu etki özellikle prostat kanserinde kendini gösterivor. 10
(7)E vitamini ayrıca güneş kremleri içinde deriyi ultraviyole ışınlarından koruyor, erkeğin spermlerinin hareketsizliği durumunda spermleri hareketlendirme yöntemi olarak doktor önerisiyle kullanılıyor. Yaşlılarda direnç sistemini güçlendirdiği birçok klinik araştırma sonrasında kesinlikle kabul ediliyor. (8)Kanada da 40 yaşını geçmiş herkesin E vitaminini ücretsiz alabilmesi mümkün. Sigara içen, alkol kullanan ve direnç sistemleri bu nedenlerle zedelenmiş genç insanların da doktorlarının belirlediği oranlarda E vitamini alarak direnç sistemini güçlendirmeleri mümkün. (9)Kozmetik ürünlerinde kullanıldığı bilinen E vitamini, yaşlılık lekelerini ve ciltteki kırışıklıkları önleme özelliğine sahip. 12 Welke relatie is er tussen alinea 1 en alinea 2? A Birinci paragrafla ikinci paragraf birbirinden bağımsızdırlar. B Birinci paragrafta sorulan soruya ikinci paragrafta yanıt verilmektedir. C Birinci paragrafta verilen probleme ikinci paragrafta örnek verilmektedir. D Birinci paragrafta yapılan tesbitin ikinci paragrafta nedeni verilmektedir. 13 Wat voor verklaring wordt er gegeven voor het feit dat de mensen uit het Middellandse Zee gebied minder last hebben van hartinfarcten? 14 Wat adviseren de artsen over vitamine E? A Doğal yol ile alınıp, gerekirse vitamin hapı kullanılmalı. B Önce vitamin hapı kullanılmalı, gerekirse doğal yol eklenmeli. C Sadece doğal yol ile alınması yeterlidir. D Sadece vitamin haplarının kullanılması yeterlidir. 15 De schrijver stelt iets voor aan de jonge mensen over vitamine E. Wat is het? A bir doktora, ne kadar E vitamini alınması gerektiğini sormalarını B olabildiğince çok bitkisel margarin ve sıvı yağ kullanmalarını C sürekli vitamin hapı kullanmalarını ve spor yapmalarını 16 Noem twee voordelen van vitamine E voor uw aderen. (2 punten) 11 Einde
17 Welke relatie is er tussen vitamine E en de infectie? A E vitamini vücuttaki enfeksiyona herhangi bir tepki göstermez. B E vitamini vücuttaki enfeksiyonu artırır. C E vitamini vücuttaki enfeksiyonu dengede tutar. D E vitamini vücuttaki enfeksiyonu yok eder. 18 In welke alinea zijn de producten die vitamine E bevatten aangegeven? A Alinea 1 B Alinea 2 C Alinea 3 D Alinea 4 19 Wat zou het doel van deze tekst zijn? A E vitamini kullanımını kısıtlamak B E vitamininin olası zararlarını anlatmak C E vitamininin yan etkilerini tartışmak D E vitamininin yararlarını anlatmak 12 Einde
Staatsexamen HAVO 2013 Engels, Turks College-examen schriftelijk Correctievoorschrift 13 Einde
Beoordelingsmodel ERK-niveau B1 Criterium Beoordelingstaak score Inhoud Grammaticale correctheid Spelling, Interpunctie en Lay-out Woordgebruik Coherentie Beoordeel of alle elementen van de opdracht aanwezig en begrijpelijk zijn. Neem daarbij de native speaker als uitgangspunt. De boodschap moet voor hem of haar duidelijk zijn. Beoordeel: Zinsbouw Toepasssing grammaticale regels Beoordeel: Spelling Gebruik hoofd- en kleine letters Gebruik interpunctie Lay-out(schrijfconventies) Beoordeel of de woordkeus accuraat en gevarieerd is. Beoordeel of de tekst goed is gestructureerd. Alle elementen zijn aanwezig en begrijpelijk. Minstens 90% van de elementen is aanwezig en begrijpelijk. Minstens 80% van de elementen is aanwezig en begrijpelijk. Minstens 70% van de elementen is aanwezig en begrijpelijk. Minstens 60% van de elementen is aanwezig en begrijpelijk. Minder dan 60% van de elementen is aanwezig en begrijpelijk. De tekst is helemaal correct. De tekst is, op enkele fouten na, correct. De tekst is goed. De tekst is voldoende correct. De tekst is matig correct. De tekst zit vol fouten. Spelling, interpunctie en schrijfconventies zijn voldoende. Spelling, interpunctie en schrijfconventies zijn matig. Spelling, interpunctie en schrijfconventies zijn onvoldoende. Het woordgebruik past uitstekend bij de opdracht en ontstijgt soms dat niveau. Het woordgebruik sluit zeer goed aan bij de opdracht. Het woordgebruik sluit goed aan bij de opdracht. Het woordgebruik sluit voldoende aan bij de opdracht. Het woordgebruik sluit matig aan bij de opdracht. Het woordgebruik schiet tekort. De opbouw van de tekst is, gezien de opdracht, voldoende. De opbouw van de tekst is, gezien de opdracht, matig. De opbouw van de tekst is, gezien de opdracht, onvoldoende. 6 pt 5 pt 4 pt 3 pt 2 pt 0 pt 6 pt 5 pt 4 pt 3 pt 2 pt 0 pt 2 pt 1 pt 0 pt 6 pt 5 pt 4 pt 3 pt 2 pt 0 pt 2 pt 1 pt 0 pt Bij te weinig woorden: 1 scorepunt aftrek per 5 woorden. Aanhef en afsluiting tellen niet mee. Weging scores B1 Vermenigvuldig de score van Inhoud met 2 Inhoudsaspecten: maximaal 12 punten Vormaspecten: maximaal 16 punten Totaal: maximaal 28 punten 14 Einde
Score Cijfer B1 1 1,0 2 1,3 3 1,5 4 1,7 5 2,0 6 2,2 7 2,5 8 2,7 9 3,0 10 3,3 11 3,6 12 3,9 13 4,1 14 4,4 15 4,6 16 4,8 17 5,1 18 5,4 19 5,7 20 6,0=B1 21 6,5 22 7,0 23 7,5 24 8,0 25 8,5 26 9,0 27 9,5 28 10 15 Einde
29 30 31 32 33 34 16 Einde
Correctievoorschrift staatsexamen HAVO 2013 Turkse taal elementair lees- en schrijfvaardigheid Tijdvak 1 College-examen schriftelijk 17 Einde
Leesvaardigheid correctievoorschrift Voor deze toets zijn maximaal 20 punten te behalen. Wanneer een vraag meer dan één punt heeft, wordt het aantal punten aangegeven. Tekst 1 Simit 1 C 2 - het deeg - de manier van bakken Als beide antwoorden goed zijn, 1 punt toekennen. 3 3-2 -1-6 - 5-4 4 A 5 B 6 B Tekst 2 Sivas 7 A 8 ja: 1, 3 nee: 2, 4 9 a 2 b 1 c 3 10 A 11 B 18 Einde
Tekst 3 E Vitamini 12 D 13 Omdat ze meer vitamine E in hun bloed hebben. 14 A 15 A 16 Antwoorden:. Het voorkomt de verkalking in de aderen.. Het voorkomt het ontstaan van cholesterol in de aderen. Twee juiste antwoorden 2 punten / één juist antwoord 1 punt. 17 C 18 D 19 D 19 Einde