ABD nin Hızla Artan Petrol ve Doğalgaz Üretimi ve Rusya nın Ekonomik Geleceği İlişkisi Dursun YILDIZ İnş.Müh Su Politikaları Uzmanı Hidropolitik Akademi Başkanı Özet ABD önce enerji konusunda dışa bağımlılığını azaltma daha sonra ise net petrol ihracatçısı olma hedeflerine doğru hızla yaklaşıyor. ABD nin ham petrol üretimi 2018 yılında 2017 yılına göre % 17 artarak yıllık ortalama olarak günde 10,96 milyon varile ulaştı ABD nin aylık ortalama olarak ürettiği ham petrol ise 11,96 milyon varile ulaşarak ABD nin petrol üretim tarihinde bir rekor oluşturdu.son 10 yıldır ham petrol üretiminde atağa kalkan ABD nin bu üretimindeki artışta Shale Gas üretimi için geliştirilen teknolojinin büyük etkisi olmuştur. Yatay sondaj ve çatlatma teknolojisi ile hızla gelişen ABD petrol üretim sektörü bu yöntemle daha çok hafif petrol (tight oil) üretmektedir. ABD ekonomisini sağlamlaştırıp, petrol ve doğalgaz üretimini hızla arttırırken bir diğer petrol ve doğalgaz ihracatçısı ülke olan Rusya nın ekonomisinde gerileme görülmektedir. Rusya ekonomisinin düşük tutulacak petrol fiyatlarına bağlı olarak gerilemesinin sürmesi ve bu dönemde ABD nin enerji konusunda dışa bağımlılığının sona ermesi dünyadaki güç dengesini enerji odaklı olarak büyük oranda etkileyecektir.2019 yılı ABD nin enerji pazarı için ataklarının yoğunlaşacağı bir yıl olacaktır.abd nin kaya gazı devrimi ile dünyada yeni enerji denkleminin oluşmakta olduğu bir döneme girilmiştir. Anahtar Kelimeler: ABD,Petrol, Hafif Petrol, Enerji Denklemi,Kaya Gazı 1. Giriş ABD'nin günlük ham petrol üretim miktarı,2018 yılında ülke tarihindeki en yüksek seviyeye ulaşarak rekor kırdı.abd Enerji Enformasyon İdaresinin (EIA) verilerine göre, ülkenin günlük ham petrol üretimi Şubat ayında 10,96 milyon varile yükseldi. Böylece ABD'nin günlük ham petrol üretim miktarı ülke tarihindeki en yüksek seviyeye tırmanarak, rekor kırdı. ABD'nin en yüksek ham petrol üretim miktarı en son 1970'de günlük ortalama 9,64 milyon varil olmuştu.(şekil 1). ABD, 2018 deki bu artışla Suudileri geride bırakmış ve dünyanın en büyük 2'nci ham petrol üreticisi konumuna yükselmişti. ABD küresel petrol tüketiminde zirvede yer alırken, Suudi Arabistan ise dünyanın en büyük petrol ihracatçısı konumunda bulunuyor. Rusya ise ham petrol üretiminde dünyada en üst sırada yer alıyor. 2019-1/ Güfte Sokak 8/9 06680 Kavaklıdere/Ankara/Turkey 1
Şekil 1. ABD nin Günlük petrol üretimindeki değişim (2) İthalat ve İhracat ABD'nin ham petrol ithalatı bu yılın mart ayında günlük ortalama 6,7 milyon varile,petrol ihracatı ise günlük ortalama 2,7 milyon varil oldu ABD'de ham petrol üretimi 22-29 Mart haftasında günlük ortalama 12,2 milyon varil seviyesinde gerçekleşti.eia'nın "Şubat 2019 Kısa Dönem Enerji Görünümü Raporu"nda, ülkenin günlük ortalama ham petrol üretiminin bu yıl 12,4 milyon varil, gelecek yıl ise 13,2 milyon varil olacağı tahmin ediliyor.eia tarafından yapılan projeksiyonlar ABD nin 2020 yılından sonra net petrol ihracatçısı olacağını gösteriyor.(şekil 2). Şekil 2.ABD nin ham petrol üretimi (2) 2019-1/ Güfte Sokak 8/9 06680 Kavaklıdere/Ankara/Turkey 2
Şekil 3.ABD nin petrol ihracatı ve ithalatı (2). ABD 2017 den bu yana Net Doğalgaz İhracatçısı ABD 2017 yılından beri net doğalgaz ihracatçısı bir ülke olma özelliğini de sürdürüyor. Bu ihracat daha çok LNG olarak deniz yoluyla yakın ülkelere yapılıyor. Ancak önümüzdeki yıllarda AB pazarı dahil olmak üzere daha uzak pazarlara da yönelmesi bekleniyor. EIA Raporu ABD nin petrol formasyonlarından düşük maliyetle doğal gaz elde ettiğini belirtiyor.referans senaryoya göre ABD nin doğalgaz ihracatının özellikle sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) olarak artması bekleniyor.(şekil 4) Şekil 4.ABD nin doğalgaz ihracatı ve projeksiyonu (2) 2019-1/ Güfte Sokak 8/9 06680 Kavaklıdere/Ankara/Turkey 3
Rusya nın Fosil Enerji Kaynak İhracatına Bağlı Ekonomisi ABD net petrol ihracatçısı olma yolunda hızla ilerlerken Rusya nın enerji kaynaklarına ve dünya petrol fiyatlarına doğrudan bağlı olan ekonomisinin oldukça zor durumda olduğu görülüyor. 1998 yılından bu yana Rusya nın ekonomik yapısında çok önemli yapısal değişiklikler olmasına rağmen ekonomi büyük oranda enerji kaynaklarının dışsatımına bağlı kalmıştır.petrol ve doğalgaz Rusya nın ihracatının %60 dan fazlasını oluştururken bütçeye %40 oranında katkı sağlamaktadır.(3) 1980li yıllarda savunma sanayi için bütçesinin % 10 unu harcayan Rusya da bu oran son dönemde ortalama %3 e düşmüştür. 1998-2013 yılları arasında Rusya ekonomisi büyüme dönemi yaşamıştır. Bu dönemde petrol fiyatlarının artışı da bu büyümede etkili bir rol üstlenmiştir.ancak 2014 yılından bu yana başlayan ambargo ve petrol fiyatlarındaki düşüşgsmh nın da düşmesi sonucunu doğurmuştur.(şekil 5). Şekil 5.Rusya nın GSMH ve petrol fiyatları ilişkisi (1) 2019-1/ Güfte Sokak 8/9 06680 Kavaklıdere/Ankara/Turkey 4
Şekil 6.Rusya ya gelen doğrudan yabancı sermaye yatırımı 2014 yılının Haziran ayında 114$/varil olan petrol fiyatı 2016 yılında 27 $/varil in de altına düştüğünde Rusya ekonomisi büyük sarsıntı geçirmiştir.petrol fiyatlarının o günden bu yana 100 $ ın yakınına bile yanaşmaması ve bir de ABD nin başını çektiği 2014 den bu yana süren ambargo da eklenince Rusya ekonomisinin içinde olduğu zorluklar artmıştır. Şekil 6 da da görüldüğü gibi ambargo sonrasında Rusya ya gelen doğrudan yabancı sermaye yatırımı da düzensiz bir seyir izleyerek düşmüştür. Dünya Bankası verilerine göre Rusya nın Gayri Safi Milli Hasılası(GSMH) ndaki yıllara bağlı değişim Şekil 7 deki gibi olmuştur. Bu şekilde de görüldüğü gibi Rusya ekonomisinin büyüme hızı 2011 yılından bu yana azalmış ve yaptırımlar sonrasındaki 2015 yılında Rusya ekonomisi %2,8 civarında küçülmüştür. Şekil 7. Rusya nın GSMH sında yıllara bağlı değişim (Dünya Bankası) 2019-1/ Güfte Sokak 8/9 06680 Kavaklıdere/Ankara/Turkey 5
144 milyonluk tedrici olarak azalan bir nüfusu bulunan ve halen satın alma paritesine göre dünyanın 6ıncı büyük ekonomisi olan Rusya nın ekonomisinin gelecek 5 yılda %1,5 gibi düşük bir oranında büyüyeceği tahmin edilmektedir. Rusya Ekonomisi Küçülürken Askeri Harcamaları Arttı Şekil 7 de görüldüğü gibi 2011 yılından sonra Rusya nın ekonomisi küçülürken Rusya nın askeri harcamaları artmıştır. Bunun nedeninin Rusya nın önemli ihracat kalemlerinden olan askeri teknolojisini geliştirme çabası olduğu düşünülmektedir. Bu durum askeri harcamaların GDP içindeki oranının yukarıya doğru çekmiş ve 2016 yılında bu oran Yaklaşık % 5,5 olmuştur. Aynı dönemde ABD ve AB nin askeri harcamalarının GSMH içindeki oranları tedrici olarak azalmıştır. (Şekil 8). Şekil 8.Askeri Harcamaların GSMH içindeki oranlarının yıllara göre değişimi Sonuç Yerine ABD Kaya Gazı (Shale Gas) ve Hafif Petrol (Shale Oil-Tight Oil) üretimi için geliştirdiği yatay sondaj ve çatlatma teknolojisi ile, önce kendi enerji bağımsızlığını sağlama ve daha sonra da net petrol ve doğal gaz ihracatçısı olma hedefine doğru hızla ilerliyor. ABD nin petrol ve doğalgaz üretimindeki artış hızı doğalgaz için ulaştıkları net ithalatçı hedefine petrol için de birkaç yıl içinde ulaşabileceklerini gösteriyor. ABD nin fosil enerji kaynakları konusunda kendi kendine yeterli duruma gelmesi ve daha sonra da net ihracatçı bir devlet pozisyonu kazanması dünya enerji jeopolitiğinde önemli değişiklikler yaratacaktır. 1953 yılından bu yana fosil enerji kaynaklarının net ithalatçısı olan ABD nin 2020 yılında net ihracatçı olacağı, 2040 yılından sonra üretim teknolojisindeki gelişme hızına,petrol fiyatına ve enerji kaynakları rezervlerine bağlı olarak petrol ithalatında artışın yeniden başlayabileceği öngörülmektedir(2). Son 8 aydır petrol fiyatlarının artmaması yönünde doğrudan Başkan Trump tarafından yapılan açıklamalar ve uygulamalar öncelikle Venezuella,Rusya ve İran gibi, ekonomileri doğrudan ihraç ettikleri petrole bağlı olan ülkeleri sıkıştırmaktadır. Bu arada ABD ithal ettiği net günlük 3 milyon varil petrolü ise düşük fiyattan satın alabilmektedir. ABD nin hem petrol ihracatı hem de petrol ithalatı yapmasının petrol ürününün çıktığı yer,miktarı ve kalitesi açısından 2019-1/ Güfte Sokak 8/9 06680 Kavaklıdere/Ankara/Turkey 6
Özetle ;önümüzdeki dönem ABD nin güç ve hakimiyet mücadelesi içinde olduğu bazı petrol üreticisi ülkelerin güç kaybettiği bir dönem olacaktır. Bu dönemde ABD nin net petrol ihracatçısı durumuna gelmesi kendisine büyük bir stratejik avantaj sağlayacaktır. Bu gelişmeler ABD nin enerji kaynakları üzerinden bir enerji oyuncusu olarak ortaya çıkmasına ortam hazırlamaktadır. Bu arada 60 yıl sonra şirketlerine ilk kez gaz ihracatı izni veren ABD nin 2017 den bu yana Rusya nın en büyük enerji pazarı olan AB ye LNG taşımaya başlaması da dikkate alınması gereken bir gelişmedir. Kaynakça [1] -RESTORING EQUILIBRIUM:U.S. Policy Options For Countering And Engaging Russia A BROOKINGS INTERVIEW [2] Annual Energy Outlook 2019 with projections to 2050 January 2019 U.S. Energy Information Administration Office of Energy Analysis U.S. Department of Energy Washington, DC 20585 This publication is on the Web at: www.eia.gov/aeo [3] Russia s stagnating economy https://www.worldfinance.com/markets/russias-stagnatingeconomy Dursun YILDIZ İnşaat Mühendisi ve Su ve Enerji Politikaları Uzmanı,İTÜ Mezunu,DSİ de mühendislik ve 20 yıl yöneticilik yaptı. ABD ve Hollanda da eğitim aldı.üniversite lerde ders verdi.türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğinde yöneticilik yaptı.türkiye Ziraatçiler Derneği ve TÜSKOOP- BİR'in başarı ödüllerini aldı. Çok sayıda yayını var.tema Bilim Kurulu üyesi,su Politikaları Derneği Kurucu Üyesi ve Başkanı. Halen kendisinin Enerji Müşavirlik ve Mühendislik Firmasını yönetiyor 2019-1/ Güfte Sokak 8/9 06680 Kavaklıdere/Ankara/Turkey 7