YAPI MAKİNELERİNİN VERİM HESAPLARI SEÇİMİ VE KULLANIMLARI İLE İLGİLİ ABAK VE TABLOLAR Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü ESKİŞEHİR
TABLO 1.1 ZEMİNLERİN KARAKTERİSTİK ÖZELLİKLERİ ZEMİN CİNSİ YERİNDE BİRİM H.A. (Kg/m3) KABARMIŞ BİRİM H.A. (Kg/m3) KABARMA YÜZDESİ KABARMA FAKTÖRÜ İSTİF EĞİMİ Alçı 2550 1460 75 0.57 -- Çakıl (Kuru) 1660 1480 12 0.89 2.0/1 Çakıl (Nemli) 2020 1770 14 0.88 2.0/1 Çamur(Kuru) 1280-1760 1049-1440 22 0.83 1.0/1 Granit 2730 1832-1530 49-79 0.67-0.56 1.0/1 Kalker 2610 1630 60 0.63 2.0/1 Kaya (İyi Patlatılmış) 2490 1560 60 0.63 -- Kırmataş 1920-2325 1420-1720 35 0.74 2.0/1 Kil(Kuru) 1965 1160 18 0.85 2.0/1 Kil (Nemli) 1780 1320 35 0.74 1.0/1 Killi şist 1780 1060 68 0.60 1.0/1 Kum (Kuru) 1810 1620 12 0.89 3.0/1 Kum (Islak) 2075 1800 15 0.87 2.0/1 Lem 1600 1310 22 0.83 2.0/1 Toprak (Kuru) 1660 1330 25 0.80 2.0/1 Toprak (Nemli) 1780 1420 25 0.80 1.0/1 Toprak (Islak) 1895 1520 25 0.80 2.0/1 Toprak (Çakıllı) 1895 1580 20 0.83 -- Toprak (Kum ve çakıllı) 1840 1660 11 0.90 2.0/1 Sw={B/L-1)*100 Sh=(1-B/C)*100 Sw = Kabarma Yüzdesi Sh = Sıkıştırma Yüzdesi İ B = Yerinde cinsinden zemin ağırlığı L =Kabarmış cinsinden zemin ağırlığı C = Sıkışmış cinsinden zemin ağırlığı TABLO 1.2 LODER KOVA KAPASİTESİ FAKTÖRLERİ MALZEME FAKTÖR İnce,uniform 0.95-1.00 Orta,kaba 0.90 İyi patlatılmış 0.85 Orta patlatılmış 0.80 Kötü patlatılmış 0.65 TABLO 1.3 SKREYPERLERDE YÜKLEME ZAMANLARI (dak.) YÜKLEME KOŞULLARI ELAVATÖRSÜZ TEK MOTORLU ELAVATÖRSÜZ İKİ MOTORLU ELAVATÖRSÜZ İKİ SANDIKLI ELAVATÖRLÜ TEK MOTORLU ELAVATÖRLÜ İKİ MOTORLU Uygun 0.40 0.35 0.90 0.70 0.45 Orta 0.60 0.50 1.20 1.00 0.60 Uygun Değil 0.80 0.70 1.50 1.30 0.75 1
TABLO 1.4 İTİCÎ TRAKTÖRLERİN DEVRE ZAMANLARI (dak.) İTME KOŞULLARI (*) Mekanik yükleme denilir. İTME YÖNTEMİ İTME YÖNTEMİ İTME YÖNTEMİ Geri gelip itme Zincirleme itme Karşılıklı itme (*) Uygun 0.90 0.70 0.70 Orta 1.30 0.90 0.90 Uygun değil 1.70 1.20 1.20 TABLO 1.5 LODER VE KAŞIKLl EKSKAVATÖRLERDE YÜKLEME SÜRESİ (dak.) (Yaklaşık) YÜKLEME LASTİK TEKERLEKLİ LASTİK TEKERLEKLİ PALETLİ KOŞULLARI 0 5 yd 3 ARASI 5 yd 3 VE YUKARISI TAMAMINDA Uygun 0.30 0.42 0.42 Orta 0.33 0.50 0.50 Uygun değil 0.42 0.66 0.58 TABLO 1.6 DEĞİŞİK YÜZEYLERDE ÇEKME SÜRTÜNMESİ KATSAYILARI YÜZEY CİNSİ TEKERLEKLİ ALT KISIM TEKERLEKLİ ALT KISIM PALETLİ ALT KISIM PALETLİ ALT KISIM Kuru yüzey Nemli yüzey Kuru yüzey Nemli yüzey Düzgün Asfalt 0.80-1.00 0.60-0.90 ------ ------ Pürüzlü Beton 0.90-1.00 0.80-1.00 0.30-0.60 0.30-0.60 Sert ve Düzgün Kil 0.60-1.00 0.10-0.30 0.40-0.70 0.20-0.40 Sert Killi Lem 0.50-0.80 0.15-0.40 0.60-0.90 0.40-0.90 Sağlam Kumlu Lem 0.40-0.80 0.25-0.80 0.60-1.00 0.60-1.00 Gözenekli Killi Lem 0.40-0.60 0.15-0.30 0.70-1.00 0.60-0.90 Tekerlek İzli Killi Lem 0.30-0.50 0.15-0.30 0.70-1.00 0.60-0.90 Tekerlek İzli Kumlu Lem 0.30-0.40 0.20-0.50 0.70-1.00 0.70-1.00 Sağlam Çakıllı Yol 0.50-0.80 0.30-0.90 0.70-0.90 0.70-0.90 Sıkıştırılmamış Çakıl 0.30-0.50 0.40-0.60 0.50-0.90 0.60-1.00 Kabarmış Çakıl 0.20-0.40 0.30-0.50 0.40-0.70 0.50-0.80 Kabarmış Kum 0.10-0.20 0.10-0.40 0.30-0.50 0.40-0.70 Sıkışmış Kar 0.10-0.40 0.00-0.30 0.20-0.60 0.20-0.60 Pürüzlenmiş Buz 0.10-0.30 0.00-0.20 0.10-0.40 0.00-0.30 Düzgün Buz 0.00-0.10 0.00-0.10 0.00-0.10 0.00-0.10 TABLO 1.7 % EĞİME BAĞLI EĞİM DİRENCİ (Kg/Ton) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 --- 10.0 20.0 30.0 40.0 49.9 59.9 69.8 79.7 89.6 10 99.5 109 119 129 139 143 158 168 177 187 20 196 206 215 224 233 243 252 261 270 279 30 287 296 305 313 322 330 339 347 355 363 40 371 379 387 395 403 410 418 425 433 440 2
TABLO 1.8 YÜZEY CİNSİNE GÖRE YUVARLANMA DİRENÇLERİ (Kg/Ton) YÜZEY TİPİ Adi Yataklı Çelik Bandajlı Paletli Alt Kısım Rulmanlı Lastik Tekerlek Yüksek Basınç Rulmanlı Lastik Tekerlek Alçak Basınç Düzgün Beton 18 25 16 20 İyi Asfalt 23-32 27-32 18-29 23-27 Bakımlı, Sıkıştırılmış 27-45 27-36 18-32 23-32 Toprak Bakımsız, İz Oluşmuş 45-68 36-50 45-64 32-45 Toprak Bakımsız, İz Oluşmuş 91-113 64-82 82-100 68-91 Çamurlu Toprak Gevşek Kum ve Çakıl 127-145 79-91 118-132 100-118 Çok Çamurlu, İz Oluşmuş, Gevşek Toprak 159-181 91-109 136-181 127-154 TABLO 1.9 LASTİK TEKERLEKLİ MAKİNELERDE YUVARLANMA DİRENCİ Batma Miktarı (mm) 0 25 50 75 100 125 150 Yuvarlanma Direnci kg/ton 20 40 49.9 59.9 79.7 99.5 119 TABLO 1.10 SÜRTÜNME KATSAYILARI Kuru kum,kil,karışık,toprak 0.4-0.7 Nemli kil 1.0 Islak kil 0.31 Çakıl 0.8-1.1 TABLO 1.11 YÜKSEKLİK VE SICAKLIĞIN GÜCE ETKİSİ β Sayıları P o h (m) -15 C -10-5 0 5 10 15 20 30 40 76.0 0 1.058 1.048 1.038 1.028 1.019 1.010 1.001 0.992 0.976 0.960 74.3 2O0 1.034 1.024 1.015 1.005 0.996 0.987 0.979 0.970 0.955 0.939 72.5 400 1.009 0.999 0.990 0.981 0.972 0.963 0.955 0.947 0.931 0.916 70.8 600 0.985 0.976 0.967 0.958 0.949 0.941 0.933 0.925 0.909 0.895 69.1 800 0.962 0.952 0.944 0.935 0.926 0.918 0.910 0.902 0.887 0.873 67.4 1000 0.938 0.929 0.920 0.912 0.904 0.896 0.888 0.880 0.866 0.852 65.8 1200 0.916 0.907 0.898 0.890 0.882 0.874 0.867 0.859 0.845 0.831 64.2 1400 0.898 0.885 0.877 0.869 0.861 0.853 0.846 0.838 0.822 0.811 62.6 1600 0.871 0.863 0.855 0.847 0.839 0.832 0.825 0.817 0.804 0.791 61.0 1800 0.849 0.841 0.833 0.825 0.818 0.811 0.803 0.797 0.783 0.771 58.5 2000 0.828 0.820 0.812 0.805 0.798 0.791 0.784 0.777 0.764 0.752 56.0 2500 0.780 0.772 0.765 0.758 0.754 0.745 0.738 0.731 0.719 0.708 52.5 3000 0.731 0.724 0.717 0.710 0.704 0.698 0.692 0.686 0.674 0.663 3
TABLO 1.12 HIZ FAKTÖRLERİ TAŞIMA YOLU UZUNLUĞU (mt) KALKIŞ YADA VARIŞ BÖLÜMÜ TAŞIMA YOLU BÖLÜMÜ 60-152 0.33-0.51 0.56-0.80 153-305 0.43-0.67 0.65-0.83 306-457 0.53-0.75 0.78-0.90 458-609 0.59-0.80 0.84-0.93 610-762 0.62-0.84 0.88-0.95 763-914 0.65-0.85 0.90-0.97 915-1067 0.68-0.87 0.92-1.00 1068-SONRASI 0.70-0.95 0.95-1.00 TABLO 1.13 HIZ DÖNÜŞÜM DEĞERLERİ (Km/h m/dak) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0-16.7 33.3 50.0 66.7 83.3 100 117 133 150 10 167 183 200 217 233 250 267 283 300 317 20 333 350 367 383 400 417 433 450 467 483 30 500 517 533 550 567 583 600 617 633 650 TABLO 1.14 DÖNME VE BOŞALTMA SÜRELERİ KOŞULLAR TAŞIYICILAR TAŞIYICILAR SKREYPERLER SKREYPERLER Alttan Boşaltmalı Arkadan Boşaltmalı Elavatörsüz Elavatörlü Uygun 0.3 0.7 0.3 0.4 Orta 0.6 1.0 0.4 0.5 Uygun Değil 1.5 1.5 0.6 0.7 TABLO 1.15 YARARLI SÜRE (Dak/Saat) KOŞULLAR PALETLİLER YÜKLEYİCİLER ELAVATÖRLÜ TAŞIYICI VE HİDROLİK SKREYPER SKREYPER EKSKAVATÖR Uygun 55 50 57 50 55 Orta 50 45 50 45 50 Uygun Değil 45 40 45 40 45 4
TABLO 1.16 İŞİN DURUMU VE YÖNETİM FAKTÖRÜ İŞİN DURUMU YÖNETİM DURUMU Çok iyi İyi Orta Fena Çok iyi 0.84 0.81 0.76 0.70 İyi 0.78 0.75 0.71 0.65 Orta 0.72 0.69 0.65 0.60 Fena 0.63 0.61 0.57 0.53 TABLO 1.17 KAŞIKLI EKSKAVATÖRLERİN BOYUT VE GABARİLERİ * Kasık Kapasitesi yd3 Ulaşım Kolu Uzunluğu m Kaşık Sapı Uzunluğu m Max.Kazı Yüksekliği m Max. Kazı Yarıçapı m Max. Yükleme Yüksekliği m Max. Yükleme Yarıçapı m 3/8 3.96-3.35-3.96 5.18-5.79 6-71 3.96-4.57 5.49-6.10 1/2 4.57-4.88 3.66-3.96 5.79-7.32 6.40-7.32 4.27-4.88 5.79-6.10 3/4 5.18-5.49 3.96-4.57 6.40-8.23 7.62-8.53 4.57-5.18 6.71-7.32 1 6.10 4.88 7.01-8.23 9.45-9.75 4.57-5.49 7.01-7.62 1 1/4 6.40 4.88 7.01-8.23 9.45-9.75 4.88-5.79 7.32-8.23 1 1/2 6.40-7.01 4.88-5.49 7.32-8.84 9.75-10.06 5.49-6.10 8.53-9.14 1 3/4 6.71-7.32 4.88-5.49 7.92-9.14 9.75-10.06 5.49-6.10 8.53-9.14 2 6.71-7.62 5.18-5.79 7.92-9.14 10.06-10.97 5.79-6.10 9.14-10.06 2 1/2 7.62-7.92 5.49-5.79 8.53-10.67 10.67-11.58 5.79-6.40 9.75-10.36 *Ulaşım kolunun yatayla yaptığı açı 45 dir. 5
TABLO 1.18 DEĞİŞİK DÖNME AÇILARINDA YAKLAŞIK DEVRE ZAMANLARI (SANİYE)** KARIŞIK KAPASİTE yd3 KOLAY KAZI ORTA KAZI ZOR KAZI YAŞ LEM, HAFİF KUMLU KİL İYİ NORMAL ZEMİN SERT KİL 45 90 135 180 45 90 135 180 45 90 135 180 3/8 12 16 19 22 15 19 23 26 19 24 29 33 1/2 12 16 19 22 15 19 23 26 19 24 29 33 3/4 13 17 20 23 16 20 24 27 20 25 30 34 1 14 18 21 25 17 21 25 29 21 26 31 36 1 1/4 14 18 21 25 17 21 25 29 21 26 31 36 1 1/2 15 19 23 27 18 23 27 31 22 28 33 38 1 3/4 16 20 24 28 19 24 28 32 23 29 34 39 2 17 21 25 30 30 25 29 34 24 30 35 41 2 1/2 18 22 27 32 21 26 31 36 25 31 37 43 ** Optimum kazı cephesi yüksekliğinde ve devre zamanında gecikme yoksa TABLO 1.19 KAŞIKLI EKSKAVATÖRLERDE YERİNDE CİNSİNDE SAATLİK VERİM (M 3 ) =90 ZEMİN CİNSİ yaş lem yada hafif kumlu kil kum ve çakıl normal zemin sert kil yaş, yapışkan kil H op (m) / KAŞIK KAPASİTESİ (m 3 ) 3/8 1/2 3/4 1 1 1/4 1 1/2 1 3/4 2 2 1/2 0.29 0.38 0.57 0.76 0.95 1.14 1.33 1.53 1.91* 1.16 1.40 1.62 1.83 1.98 2.13 2.26 2.38 2.56+ 65 88 126 157 190 218 244 272 309 1.16 1.40 1.62 1.83 1.98 2.13 2.26 2.38 2.56 61 84 118 153 176 206 229 252 298 1.37 1.74 2,07 2.38 2.59 2.80 2.96 3.11 3.41 54 73 103 134 160 183 206 229 268 1.82 2.13 2.44 2.74 2.99 3.26 3.51 3.72 4.05 38 57 84 111 137 156 180 202 236 1.82 2.13 2.44 2.74 2.99 3.26 3.51 3.72 4.05 19 30 53 72 91 110 125 141 175 İyi patlamamış kaya 30 46 72 95 118 137 156 175 210 fena patlamamış kaya 11 19 38 57 73 88 107 122 149 ( * m 3 kaşık kapasitesi + m Hop m 3 saatlik verim ) 6
TABLO 1.20 KAZI CEPHESİ YÛKSEKLİĞİ VE DÖNÜŞ AÇISINA GÖRE DÖNÜŞÜM KATSAYILARI (F 1 : Kaşıklı Ekskavatörlerde) H / H op DÖNME AÇISI 45 0 60 0 75 0 90 0 120 0 150 0 180 0 0.40 0.93 0.89 0,85 0.80 0.72 0.65 0.59 0.60 1.10 1.03 0.96 0.91 0.81 0.73 0.66 0.80 1.22 1.12 1.04 0.98 0.86 0.77 0.69 1.00 1.26 1.16 1.07 1.00 0.88 0.79 0.71 1.20 1.20 1.11 1.03 0.97 0.86 0.77 0.70 1.40 1.12 1.04 0.97 0.91 0.81 0.73 0.66 1.60 1.03 0.96 0.90 0.85 0.75 0.67 0.62 TABLO 1.21 KAŞIKLI EKSKAVATÖRLERDE KAŞIK FAKTÖRÜ (*) ZEMİN CİNSİ KAŞIK FAKTÖRÜ Kolay kazı (Çok yumuşak,yumuşak zemin) Orta kazı (Normal zemin) Orta sert kazı (Sert,çok sert zemin) Zor kazı 0.95-1.00 0.80-0.90 0.70-0.80 0.50-0.70 (*) Bu faktör zemin cinsine bağlı olarak kaşığın tam dolmaması nedeni ile kullanılır. TABLO 1.22 KISA ULAŞIM KOLLU DRAGLİN KOVALI EKSKAVATÖRLERDE YERİNDE CİNSİNDEN SAATLİK VERİM (m 3 ) ZEMİN CİNSİ yaş lem yada hafif kumlu kil kum ve çakıl normal zemin sert kil yaş, yapışkan kil H op (m) / KAŞIK FAKTÖRÜ (m 3 ) yd 3 3/8 1/2 3/4 1 1 1/4 1 1/2 1 3/4 2 2 1/2 m 3 0.29 0.38 0.57 0.76 0.95 1.14 1.33 1.53 1.91* H op 1.52 1.68 1.83 2.01 2.13 2.26 2.35 2.44 2.59 Q 53 72 99 122 149 168 187 202 233 H op 1.52 1.68 1.83 2.01 2.13 2.26 2.35 2.44 2.59 Q 49 69 95 118 141 160 180 195 225 H op 1.83 2.04 2.26 2.44 2.59 2.74 2.90 3.02 3.20 Q 42 57 81 104 127 147 162 177 204 H op 2.23 2.44 2.65 2.83 3.05 3.26 3.44 3.60 3.75 Q 27 42 69 85 104 123 139 150 177 H op 2.23 2.44 2.65 2.83 3.05 3.26 3.44 3.60 3.75 Q 15 23 42 28 73 85 100 112 135 7
TABLO 1.23 H/H op VE DÖNÜŞ AÇISINA GÖRE DÖNÜŞÜM KATSAYILARI (F 1 : Draglin Eks.) H/Hop DÖNME AÇISI 30 0 45 0 60 0 75 0 90 0 120 0 150 0 180 0 0.20 1.06 0.99 0.94 0.90 0.87 0.81 0.75 0.70 0.40 1.17 1.08 1.02 0.97 0.93 0.85 0.78 0.72 0.60 1.24 1.13 1.06 1.01 0.97 0.88 0.80 0.74 0.80 1.29 1.17 1.09 1.04 0.99 0.90 0.82 0.76 1.00 1.32 1.19 1.11 1.05 1.00 0.91 0.83 0.77 1.20 1.29 1.17 1.09 1.03 0.98 0.90 0.82 0.76 1.40 1.25 1.14 1.06 1.00 0.96 0.88 0.81 0.75 1.60 1.20 1.10 1.02 0.97 0.93 0.85 0.79 0.73 1.80 1.15 1.05 0.98 0.94 0.90 0.82 0.76 0.71 2.00 1.10 1.00 0.94 0.90 0.87 0.79 0.73 0.69 TABLO 1.24 MAX. DENGE AĞIRLIĞI OLAN DRAGLİN KOVALI EKSKAVATÖRDE TİPİK ÇALIŞMA UZAKLIKLARI U L A Ş I M K O L U U Z U N L U Ğ U (E) 15 m 18 m 21 m 24 m Q 5441 5441 5441 5441 5441 5441 20 25 30 35 40 45 A 16.8 15.2 15.2 13.7 13.7 12.2 B 3.0 4.3 5.5 6.7 7.3 8.2 C 12.2 11.0 9.8 8.5 7.3 6.1 Q 4761 4987 5350 5441 5441 5441 20 25 30 35 40 45 A 19.8 18.3 16.8 16.8 15.8 15.2 B 4.0 5.5 6.7 7.9 9.4 10.7 C 12.2 11.0 9.8 8.5 7.3 6.1 Q 3627 3854 4171 4534 4987 5350 20 25 30 35 40 45 A 22.9 22.3 21.3 19.8 18.3 16.8 B 5.5 7.0 8.5 9.8 11.3 12.8 C 12.2 11.0 9.8 8.5 7.3 6.1 Q 2720 3038 3264 3582 3899 4443 20 25 30 35 40 45 A 26.2 24.7 24.1 22.9 21.3 19.8 B 6.7 8.2 10.1 11.9 12.8 14.3 C 12.2 11.0 9.8 8.5 7.3 6.1 Q = kg kapasite (kova ve malzeme ağırlığıdır, aşılmamalıdır) = ulaşım kolunun yatayla yaptığı açıdır A = m boşaltma yarıçapı B = m boşaltma yüksekliği C = m max kazı derinliği D = Kazma uzaklığı (iş koşulları ile operatörün becerisine bağlıdır) 8
TABLO 1.25 DRAGLÎN KOVALARININ KARAKTERİSTİK KAPASİTELERİ, AĞIRLIKLARI VE BOYUTLARI KOVA KAPASİTESİ* SİLME KAPASİTESİ* KOVA AĞIRLIĞI (kg) BOYUTLAR (cm) Hafif iş Normal iş Ağır iş Uzunluk Genişlik Yükseklik 3/8 0.311 345 399 --- 89 71 51 1/2 0.481 578 662 952 102 91 58 3/4 0.680 744 839 1304 114 104 64 1 0.906 1007 1335 1678 122 114 69 1 1/4 1.104 1093 1496 1932 124 114 79 1 1/2 1.331 1365 1700 2052 135 122 81 1 3/4 1.501 1530 1827 2176 137 122 91 2 1.699 1780 2188 2448 137 130 97 2 1/4 1.897 1859 2426 2834 142 135 99 2 1/2 2.095 1954 2573 2965 155 135 102 2 3/4 2.322 2244 2822 3351 160 140 104 3 2.549 2521 3020 3591 165 140 109 * Silme kapasitesi m 3, kaşık (kova) kapasitesi yd 3 tür TABLO 1.26 DEĞİŞİK DÖNÜŞ AÇILARINDA YAKLAŞIK DEVRE ZAMANLARI (sn) * KOVA KAPASİTESİ HAFİF NEMLİ KİL YA DA LEM KUM YA DA ÇAKIL NORMAL ZEMİN 45 90 135 180 45 90 135 180 45 90 135 180 3/8 16 19 22 25 17 20 24 27 20 24 28 31 1/2 16 19 22 25 17 20 24 27 20 24 28 31 3/4 17 20 24 27 18 22 26 29 21 26 30 33 1 19 22 26 29 20 24 28 31 23 28 33 36 1 1/4 19 23 27 30 20 25 29 32 23 28 33 36 1 1/2 21 25 29 32 22 27 31 34 25 30 35 38 1 3/4 22 26 30 33 23 28 32 35 26 31 36 39 2 23 27 31 35 24 29 33 37 27 32 37 41 2 1/2 25 29 34 38 26 31 36 40 29 34 40 44 * Optimum kazı cephesi derinliğinde ve devre zamanında gecikme yoksa 9
TABLO 1.27 ORTA AĞIRLIKLI GENEL AMAÇLI ÇENELERİN KARAKTERİSTİK ÖZELLİKLERİ KAPA SİTE (m) AĞIR LIKLAR (Kg) BOYUT LAR ÇENE BOYUTU (yd 3 ) 3/8 1/2 3/4 1 1 1/4 1 1/2 1 3/4 2 2 1/2 Su seviyesinde 0.227 0.334 0.442 0.657 0,782 0.934 1.076 1331 1.472 Silme 0.311 0.442 0.620 0,912 1.065 1.237 1.458 1.699 2.135 T e p e l e m e 0.368 0.532 0.784 1.059 1.297 1.557 1.835 2.095 2.554 Kova (Boş) 754 961 1324 1755 1995 2408 2466 2720 3525 Denge Ağırlığı 104 136 181 181 181 227 227 272 272 Dişler 82 82 82 83 82 86 121 136 177 Toplam 940 1179 1587 2018 2258 2721 2814 3128 3974 Kavrama Alanı m 2 1.27 1.49 103 2.23 2.69 3.10 3.40 3.72 4.14 Genişlik m 0.76 0.76 0.91 0.91 1.04 1.14 1.22 1.30 1.37 Açık uzunluk m 1.65 1.96 2.21 2.39 2.57 2.74 2.79 2.84 3.02 Kapalı uzunluk m 1.45 1.70 1.91 2.06 2.16 2.29 2.41 2.44 2.82 Açık yükseklik m 2.16 2.39 2.77 2.97 3.12 3.28 3.12 3.51 3.96 Kapalı yükseklik m 1.75 1.93 2.24 2.39 2.51 2.67 2.67 2.82 3.15 TABLO 1.28 PALETLİ TRAKTÖRLERDE VERİLER Ağırlık (Kg) 8300 14500 21300 Çekme Gücü (HP) 75 128 187 Vites Hız(Km/H) Kuvvet(Kg) [1] Hız(Km/H) Kuvvet(Kg) Hız(Km/H) Kuvvet(Kg) 1 2.74 7820 2.41 14740 2.41 20130 İ 2 4.34 4750 3.54 10290 3.06 15640 L E 3 5.95 3210 4.99 6800 4.34 10930 R 4 8.37 2120 7.40 4260 5.63 8050 İ 5 10.94 1450 9.49 3070 7.40 5890 G E R İ 6 --- --- --- --- 10.14 3830 1 3.38 6200 2.90 12910 2.41 19810 2 5.31 3710 4.02 8590 3.22 15370 3 7.40 2470 5.95 5620 4.34 10750 4 10.30 1580 8.69 3460 5.79 7890 5 --- --- --- --- 7.40 5760 6 --- --- --- --- 10.30 3740 [1] Kancadaki çekme kuvveti 10
TABLO 1.29 İKİ TEKERLEKLİ TRAKTÖRLERDE VERİLER AĞIRLIK (Kg) 14600 8050 MOTOR GÜCÜ (HP) 275 180 VİTES Hız(Km/H) Kuvvet(Kg) [2] Hız(Km/H) Kuvvet(Kg) 1 3.48 11340 5.30 7190 2 6.78 7750 11.70 3380 3 11.50 4560 20.35 1940 4 19.60 2670 35.90 1100 5 32.18 1620 56.35 700 GERİ 4.49 11340 7.00 5640 [2] Janttaki çekme kuvveti TABLO 1.30 YÜKLEME SÜRELERİ TAŞIMA UZALIKLARINA BAĞLI SAATLİK VERİMLER (50 dak/h) (m3/h) T YÜKLEME FAYDALI Uzaklık (m) / Devre Süresi (dak.) SÜRESİ YÜK 500 1000 1500 2000 2500 3000 (dak.) (m 3 ) 4.425 6.756 9.076 11.681 13.726 16.051 0.6 13.96 138.905 94.965 72,137* 58.162 42.725 44.919 0.7 14.42 140.683 96.788 73.752 59.582 + 49.978 45.042 0.8 14,70 140.670 99.351 74.423 60.241 50.399 43.618 0.9 14,87 138.624 97.187 74.525 60.442 50.834 43.263 1.0 15.00 136.249 96.714 74.494 68.479 50.930 43.986 1.1 15.10 136.658 96.178 74.194 60.375 50.934 44.021 1.2 15.18 134.933 95.472 73.861 60.235 50.851 43.997 (*) Q = 60*13.96*(50/60) / (9.076+0.6) = 72.137 (+) Q = 60*14.42*(50/60) / (11.401+0.7) = 59.582 11
TABLO 1.31 SIKIŞTIRILACAK ZEMİNLERE UYGUN MAKİNELER SIKIŞTIRICI TİPİ KEÇİAYAĞI S. İKİ AKSLI TANDEM S. UYGUN ZEMİN Kil, Siltli kil Kil Bağlayıcılı çakıllar Kumlu Silt, Kil Bağlayıcılı İyi Granüler Malzemeler MAX. TABAKA DERİNLİĞİ cm SIKIŞMIŞ ZEMİNİN DURUMU 18-30 Üniform a yakın 20 10-20 Orta * 16 MAX. AĞIRLIK ton ÜÇ AKSLI TANDEM S. Üstteki gibi 10-20 Orta 20 ÜÇ TEKERLEKLİ SİLİNDİR KÜÇÜK LASTİK TEKERLEKLİ S. Granüler veya plastik Granüler malzemeler Kumlu silt, Kumlu kil az küçük daneli çakıllı kum ve kil 10-20 Orta Üniform 20 10-20 Orta Üniform 12 GENİŞ LASTİK TEKERLEKLİ S. Tüm zeminlerde?-11 Üniform 50 VİBRATÖRLER Kum, Siltli kum, Siltli çakıllar 8-15 Üniform 30 BİRLEŞİK Tüm zeminlerde 8-15 Üniform 20 (*) Yoğunluk derinlikle azalmakta TABLO 1.32 ZEMİN DÖNÜŞÜM KATSAYILARI DÖNÜŞÜMÜ YERİNDE KABARMIŞ SIKIŞMIŞ YERİNDE KUM 1.00 1.11 0.95 Z E M İ N D U R U M U TOPRAK 1.00 1.25 0.90 KİL 1.00 1.43 0.90 KAYA 1.00 1.60 --- KABARMIŞ KUM 0.90 1.00 0.86 TOPRAK 0.80 1.00 0.72 KİL 0.70 1.00 0.63 KAYA 0.63 1.00 --- SIKIŞMIŞ KUM 1.05 1.16 1.00 TOPRAK 1.11 1.39 1.00 KİL 1.11 1.59 1.00 12
TABLO 2.1 TAŞ KIRMA MAKİNELERİNİN ELVERİŞLİ OLDUĞU TAŞ ÖZELLİKLERİ MAKİNENİN TİPİ ELVERİŞLİ OLDUĞU MALZENENİN SERTLİĞİ AŞINDIRICILIĞI NEM DURUMU YAPIŞKANLIĞI ÇENELİ Orta sert-çok sert Aşındırıcı Kuru-Az nemli Yapışkan değil KONİK Orta sert-çok sert Aşındırıcı Kuru-Az nemli Yapışkan değil ÇEKİÇLİ Az sert-orta sert Aşındırıcı değil Kuru-Nemli Az yapışkan SİLİNDİRLİ Orta sert Az aşındırıcı Kuru-Nemli Çok yapışkan TABLO 2.2 TAŞ KIRMA MAKİNELERİNE UYGUN KAŞIKLI EKSKAVATÖRLER UYGUN KAŞIK ÇENELİ TAŞ KIRMA MAKİNESİNİ GİRİŞ AĞZI KONİK TAŞ KIRMA MAKİNESİNİN GİRİŞ AĞZI KAPASİTESİ GENİŞLİĞİ AÇIKLIĞI ÇAPI AÇIKLIĞI (yd 3 ) (cm) (cm) (cm) (cm) 3/4 125 70 200 63 1 125 90 225 75 1 1/2 140 107 255 90 2 160 125 255 107 2 1/2 180 125 300 107 3 180 140 300 120 3 1/2 210 140 360 120 4 210 150 360 135 13
TABLO 2.3 BESLEME MAKİNELERİNİN KARAKTERİSTİK ÖZELLİKLERİ KULLANILDIĞI YER İŞ VERİMİ t/h GÜCÜ HP ÖNEMLİ BOYUTU Kaba Kırma 30-200 5-7.5 90*(240-480) BANTLI BESLEYİCİ (Plaka bantlı) 90-360 5-7.5 120*(240-480) 200-800 7.5-15 BANDININ ENİ BOYU (CM) 180*(240-480) İnce Kırma 40 2 45(+) 7 (*) (Kauçuk bantlı) 100 3 90 20 ÇEKMECELİ BESLEYİCİ İnce Kırma 5-18 0.8-1 40*(100/125) 12-34 1.8-2.5 ÇEKMECE ENİ 63*(160/250) 20-40 2.2-3.5 BOYU (cm) 80*(160/250) 40-80 6-7 125*(250/300) Kaba Kırma 10-30 0.8 1450 ZİNCİRLİ BESLEYİCİ 20-40 30-50 1 1.5 ZİNCİR AĞIRLIĞI (kg) 2000 2600 50-75 2 3850 Kaba Kırma 25 4 3500 Konkasör 60*35 IZGARALI BESLEYİCİ 30 6 AĞRILIĞI 4000 Ağzı 75*40 70 8 (kg) 5000 (cm) 100*65 SÜRÜCÜLÜ BESLEYİCİ 150 12 7500 130*110 İnce Kırma 60 2.5 45*(7.5-15) 60 3 ÇIKIŞ DELİĞİ 60*(10-20) 45 4 ENİ BOYU (cm) 80*(12.5-25) 45 5 100*(15-30) (+) Bandın eni (cm) (*) Max. Dane boyutu (cm) 14
TABLO 2.4 TAŞ KIRMA MAKİNELERİNİN ÖZELLİKLERİ VE KULLANILDIĞI YERLER MAKİNENİN ÜRETİM ZORLAMA GEREKLİ SERT ADI BİÇİMİ ŞEKLİ TEMEL MALZEME PROBLEMİ 1 2 3 4 5 ÇENELİ MAFSALLI KESİNTİLİ BASINÇ SAĞLAM EKSANTİRİK KESİNTİLİ BASINÇ SAĞLAM BASMA KESME LEVHASIYLA KONİK MAFSALLI SÜREKLİ EĞİLME NORMAL AKSLI BASINÇ SERBEST SÜREKLİ EĞÎLME,BASIÇ SAĞLAM DIŞ KONİNİN AKSLI DARBE YAYLARIYLA ÇEKİÇLİ MAFSALLI ÇEKİÇ GERİ ÇEKİÇLİ SÜREKLİ DARBE NORMAL YATAR SABİT MAFSALLI LEVHA ÇEKİÇLİ SÜREKLİ DARBE NORMAL GERİ YATAR SİLİNDİRLİ SÜREKLİ BASINÇ NORMAL OYNAK YATAKLI KESME SİLİNDİR GERİ GİDER TAMBURLU SÜREKLİ DARBE NORMAL YOK SÜRTÜNME 15
TABLO 2.4 DEVAMI MALZEME ÇIKIŞ KÜÇÜLTME KULLANIM ELDE EDİLEN DANENİN ÇIKIŞI AYARI ORANI YERİ BİÇİM VE DAĞILIMI GRUBU 6 7 8 9 10 11 Yer Çekimi Keskin Kenarlı Küp İri Çakıl Ayar kaması 1/5 7 Primer Farklı İri Kum Yer çekimi Geri Çekme Primer İnce Dane Fazla Çakıl Çubuğu Sekonder Üniform İri Kum Yer Çekimi İç konin Düş- 1/8 Primer Yassı, Uzun İri Çakıl ey Hareketiyle Sekonder Çakıl Yer Çekimi Dış konin Düş- 1/25 Sekonder Parça Az Çakıl ey Hareketiyle Üniform Kum Izgara ile İri Kum Yer Çekimi Rotorun Devir 1/30 Sekonder Küp Şeklinde Kum Sayısıyla Yer çekimi Oynak Yataklı 1/6 Sekonder Çakıl İtme Silindir Yardım Farklı Kum Çıkıştan 1/40 Tersiyer İnce Kum Çevreden Üniform Hava İle TABLO 2.5 ÇENELİ KIRICILARIN SAATLİK VERİMLERİ (t/h) KIRICI (*) BOYUTU (INC) HIZ MAX ALT AÇIKLIĞIN KAPALI ARALIK AYARI (INC) d/dak GÜÇ (BB) 1 1/2 2 2 1/2 3 4 5 6 7 8 10*20 300 20 18 23 31 15*24 275 30 24 31 38 45 15*30 275 40 30 39 48 56 18*36 25 60 42 55 69 84 113 24*36 250 75 69 86 103 136 30*42 200 100 113 136 181 226 272 36*42 175 115 127 145 181 226 272 36*48 160 125 136 158 202 249 294 339 42*48 150 150 149 172 226 272 318 364 408 48*60 120 180 200 254 309 364 408 454 56*72 95 250 286 345 408 468 527 (*) İlk rakam giriş ağzı genişliği, ikincisi çene plakları genişliğidir 16
TABLO 2.6 DÜZ SİLİNDİRLİ KIRICILARIN SAATLİK VERİMLERİ (t/h) KIRICI (+) HIZ GÜÇ SİLİNDİRLER ARASINDAKİ AÇIKLIK (INC) BOYUTU (INC) (d/dak) (BB) 1/4 1/2 3/4 1 1 1/2 2 2 1/2 16*16 120 15-30 13.6 27.2 36.2 49.7 77.0 104.0 127.0 24*16 80 20-35 13.6 27.2 36.2 49.7 77.0 104.0 127.0 30*18 60 50-70 13.6 27.2 40.7 59.0 86.0 113.1 140.0 30*22 60 60-100 18.1 36.2 49.7 67.9 104.0 140.0 172.0 40*20 50 60-100 18.1 31.7 45.2 63.4 95.0 122.0 158.5 40*24 50 60-100 18.1 36.2 54.3 77.0 113.1 149.5 190.0 54*24 41 125-150 21.7 43.5 64.3 86.0 130.0 173.8 217.5 (+) İlk. Rakam Silindir Çapı, İkincisi Silindir Uzunluğudur. ELEME MAKİNELERİ TABLOLARI C: ELEK KAPASİTELERİ (t/h/m 2 ) Delik Boyutu (Inc) 1/4 1/2 3/4 1 1 1/4 1 1/2 1 3/4 2 2 1/4 2 1/2 2 3/4 3 3 1/4 3 1/2 3 3/4 4 4 1/4 4 1/2 4 3/4 5 Kırmataş (t/h/m 2 ) 11.8 18.3 24.8 29.1 32.3 35.5 38.8 41.4 44.1 46.3 47.4 48.4 49.5 50.6 51.7 52.2 52.7 53.3 53.8 53.8 Kum ve çakıl (t/h/m 2 ) 15.1 22.6 29.1 34.4 39.8 43.1 46.3 49.5 52.7 54.9 57.0 58.1 59.2 60.3 61.4 62.4 63.5 64.0 64.6 65.7 * Burada taşın yoğunluğu 1600 kg/m3 kabul edilmiştir. Birim alana gelen yük değişmemelidir. Bu değerler sarsıntılı eleme makineleri içindir. * Eğer saatte belirli miktar malzemenin elenmesi isteniyorsa, seçîlecek eleğin kapasitesinin hesap sonucu bulunan saatlik verimden % 10-25 fazla alınması uygundur. E: VERİM KATSAYILARI Kabul edilebilen elek verimi % 95 90 85 80 75 Verim Faktörü 1.00 1.25 1.50 1.75 2.00 D: KAT FAKTÖRÜ Kat No 1 2 3 4 Kat Faktörleri 1.00 0.90 0.75 0.60 G: AGREGA BOYUT FAKTÖRLERİ ** Agrega % si 10 20 30 40 50 60 70 80 90 G Faktörü 0.55 0.70 0.80 1.00 1.20 1.40 1.80 2.20 3.00 ** Elek delik boyutunun yarısından küçük boyutlu agreganın yüzde miktarıdır. 17
TABLO 2.7 ÇENELİ VE SİLİNDİRLİ KIRICILARDAN ELDE EDİLEN AGREGANIN DAĞILIMI (YÜZDE CETVELİ) ELEK ÇAPI (INC) 4 1/2 4 3 1/2 3 2 3/4 2 1/2 2 1/4 2 1 3/4 1 1/2 1 1/4 1 3/4 5/8 1/2 3/8 5/16 1/4 3/16 1/8 1/16 5 77 69 63 54 50 46 42 38 35 31 26 22 13 10 4 85 75 66 61 56 51 46 41 36 32 26 20 15 10 K I R I C I A Y A R I (I N C ) 3 1/2 85 73 68 63 58 52 46 41 36 29 23 17 11 3 85 79 72 66 59 51 46 39 33 26 22 18 16 11 2 3/4 85 78 71 63 57 49 42 35 28 24 20 17 12 9 2 1/2 85 78 69 62 54 46 38 30 26 22 18 13 11 8 2 1/4 85 77 68 59 51 42 33 27 23 19 14 12 9 2 85 76 66 56 46 37 31 26 21 15 13 10 1 3/4 85 74 63 52 40 35 29 23 17 14 11 6 1 1/2 85 72 59 46 39 33 26 22 18 15 12 6 1 1/4 85 69 53 46 38 30 26 22 18 13 7 1 85 66 56 46 36 31 26 21 16 8 3/4 85 72 59 46 39 33 26 18 12 1/2 85 67 56 46 36 26 16 1/4 85 66 46 26 18
TABLO 3.1 ŞAHMERDANLARIN KULLANILDIĞI YERLER VE ÖZELLİKLERİ KULLANILDIĞI YER OLUMLU YÖNLERİ OLUMSUZ YÖNLERİ 1. MEKANİK VİNÇLİ (SERBEST DÜŞMELİ) ŞAHMERDANLAR Büyük yük taşıyacak kazıkların çakılmasında El şahmerdanına göre daha ağır kazık ve palplanşları daha çabuk çakabilirler Kazığın kırılmasına ve zararlı sarsıntıya neden olur Gürültülü çalışır Direkt etkilerden fazla enerji harcar, çakma süresi uzundur. 2. DİREKT ETKİLİ ŞAHMERDANLAR 2.1. YARI OTOMATİK (TEK ETKİLİ ŞAHMERDANLAR) Büyük yük taşıyacak kazıkların çakılmasında Enerji sarfiyatı mekanik şahmerdanlardan az ve çakma süresi kısadır Buhar kazanı veya kompresör yer tutar Gürültülü çalışır 2.2 OTOMATİK (ÇİFT ETKİLİ ŞAHMERDANLAR) Granüler zeminlerde Kazık sökmede Zararlı sarsıntı doğurmaz Sert zeminlerde kazık çakmak (Kinetik enerji küçük) Buhar kazanı-kompresör yer tutar Gürültülü çalışır 3. DİZEL ŞAHMERDANLAR Koheziv zeminlerde Buhar kazanı kompresör olmadığından az yer kaplar Ekzost gazı (Kapalı yer) Çakmada kullanılan enerji belli değildir 4. VİBRASYONLU ŞAHMERDANLAR Koheziv olmayan daneli zeminlerde Gürültüsüz çalışır ---------------- 19
TABLO 3.2 KAZIKLARDA YAKLAŞIK YÜZEYSEL SÜRTÜNME DEĞERLERİ (*) ZEMİN TÜRÜ YÜZEYSEL SÜRTÜNME (kg/m 2 ) YAKLAŞIK DERİNLİK 6.1 m 18.3 m 30.5 m Yumuşak silt veya yoğun çamur 244-488 244-586 293-732 Islak ve sıkışmış silt 488-976 610-1220 732-1464 Yumuşak kil 976-1464 1220-1708 1464-1952 Sert kil 1464-2440 1710-2685 1952-2928 Kil-kum karışımı 1464-2440 1952-2928 2440-3416 Islak ve sıkışmış ince kum 1464-1952 1710-2440 1952-2928 Kum (Orta) ve küçük çakıl 2440-3416 2928-3904 2928-3904 (*) Bazı kabuller küçük guruplarda kullanılan kazıkların etkisinde yapılmıştır. Bu değerler fikir vermek amaçlanmaktadır. TABLO 3.3 DEĞİŞİK TÜRDEKİ KAZIKLARIN ÇAKILMASI İÇİN ÖNERİLEN ŞAHMERDAN BOYUTLARI(*) (VURUŞ BAŞINA kgm OLARAK GEREKLİ ENERJİ) KAZIK BATMA DEĞİŞİK TÜR KAZIKLARIN BİRİM AĞIRLIKLARI (kg/m) + UZUNLUĞU DERİNLİĞİ ÇELİK LEVHA (*) AHŞAP BETON (M) 30 45 60 45 90 225 600 N O R M A L S Ü R T Ü N M E D İ R E N Ç L İ A D İ T O P R A K N E M L İ K İ L V E G E V Ş E K Ç A K I L A Ç A K I L I R K E N 7.62 1/2 276 276 498 498 967 1036 2073 Tam 498 498 829 498 967 1036 2073 15.24 1/2 829 829 967 967 1036 2073 2764 Tam 967 967 1036 1036 1658 2073 2764 22.86 1/2 --- 967 1036 --- 2073 --- 4146 Tam --- --- 1658 --- 2073 --- 4146 Y Ü K S E K S Ü R T Ü N M E D İ R E N Ç Lİ S E R T K İL, SIKIŞ M I Ş K U M V E Ç AK IL A Ç AK IL I R K E N 7.62 1/2 498 498 498 1036 1036 1036 2073 Tam 498 967 967 1036 1036 1658 2073 15.24 1/2 967 1036 1036 1658 1658 2073 3455 Tam --- 1036 1036 --- 2073 --- 4146 22.86 1/2 --- 1036 1658 --- 2073 --- 4975 Tam --- --- 2073 --- 2764 --- 6910 (*) Belirtilen enerjilerde aynı zamanda iki çelik levha çakılmaktadır. (+) Tablodaki değerler min. Değerler olarak alınmalıdır. Bazı durumlarda %50 oranında büyük şahmerdan kullanılması daha avantajlı olabilir. 20
TABLO 3.4 ÇARPMA TİPİ ŞAHMERDANLARIN KARAKTERİSTİK DEĞERLERİ Yapım ve Modeli Tipi Enerji Miktarı Darbe Sayısı Tokmak Ağırlığı Max. Strok Kazan Gücü Hava- Buhar Basıncı Net Ağırlık kgm 1/dak kg cm HP kg/cm 2 kg 1 2 3 4 5 6 7 8 9 BOLT Hava yataklı 4146 55 6438 91 --- 17.6 13602 Tek Etkili 85 60 8.4 BSP B15 Çift Etkili Dizel 3621 80-100 1496 254 d 4081 B25 Çift Etkili Dizel 6316 80-100 2494 254 d 6892 B35 Çift Etkili Dizel 8831 80-100 3491 254 d 9612 B45 Çift Etkili Dizel 11056 80-100 4534 254 d 12469 500N Çift Etkili H. 166 330 91 23 6.3 907 600N Çift Etkili H. 415 250 227 30 6.3 1723 700N Çift Etkili H. 650 225 385 33 6.3 2947 900 Çift Etkili H/B 1209 145 725 43 85 6.3 3219 1000 Çift Etkili H/B 1810 105 1360 48 104 6.3 4919 1100 Çift Etkili H/B 2646 95 2267 48 126 6.3 6348 CONMACO 300 Tek Etkili H/B 12433 55 13602 91 247 10.5 25114 200 Tek Etkili H/B 8292 60 9068 91 217 8.4 20204 160 Tek Etkili H/B 6737 60 7368 91 198 8.4 15053 140 Tek Etkili H/B 5804 60 6348 91 179 7.7 13942 160 D Diferansiyel H/B 5705 103 7254 39 237 11.2 16050 125 Tek Etkili H/B 5614 50 5668 99 120 8.8 9948 115 Tek Etkili H/B 5165 50 5214 99 99 8.4 9422 140 D Diferansiyel H/B 4975 103 6348 39 211 9.8 14146 100 Tek Etkili H/B 4491 50 4534 99 85 7.0 8742 21
TABLO 3.4 DEVAMI Yapım ve Modeli Tipi Enerji Miktarı Darbe Sayısı Tokmak Ağırlığı Max. Strok Kazan Gücü Hava- Buhar Basıncı Net Ağırlık kgm 1/dak kg cm HP kg/cm 2 kg 1 2 3 4 5 6 7 8 9 80 Tek Etkili H/B 3593 50 3627 99 75 6.0 7835 65 Tek Etkili H/B 2695 60 2947 91 67 7.0 5078 50 Tek Etkili H/B 2073 60 2267 91 56 5.6 4398 FOSTER-KOBE K150 Tek Etkili Dizel 41183 42-60 15008 274 39446 K60 Tek Etkili Dizel 14594 42-60 5985 284 17003 K45 Tek Etkili Dizel 12590 39-60 4498 284 11607 K42 Tek Etkili Dizel 10918 40-60 4198 259 10882 K35 Tek Etkili Dizel 9784 39-60 3500 284 8479 K32 Tek Etkili Dizel 8306 40-60 3196 259 8048 K25 Tek Etkili Dizel 7007 39-60 2498 284 5940 K22 Tek Etkili Dizel 5708 40-60 2199 259 5600 K13 Tek Etkili Dizel 3483 34-60 1301 269 3627 LINK-BELT 660 Çift Etkili Dizel 6219 80-84 3430 180 d 10655 520 Çift Etkili Dizel 3635 80-84 2299 160 d 5688 440 Çift Etkili Dizel 2515 86-90 1814 142 d 4461 180 Çift Etkili Dizel 1119 90-95 782 145 d 2061 MENK MR83 8000 Tek Etkili H/B 119949 32 79964 150 1500 10.9 149937 MR83 4600 Tek Etkili H/B 68970 36 45979 150 850 10.9 79967 MR83 3000 Tek Etkili H/B 44980 40 29986 150 520 10.9 48979 22
TABLO 3.4 DEVAMI Yapım ve Modeli Tipi Enerji Miktarı Darbe Sayısı Tokmak Ağırlığı Max. Strok Kazan Gücü Hava- Buhar Basıncı Net Ağırlık kgm 1/dak kg cm HP kg/cm 2 kg 1 2 3 4 5 6 7 8 9 MENK MR83 1800 Tek Etkili H/B 26237 40 17492 150 320 10.9 29288 MR83 850 Tek Etkili H/B 12899 40 8596 150 160 10.9 12605 MITSUBISHI MB70 Tek Etkili Dizel 19486 38-60 7182 259 20856 MH-45 Tek Etkili Dizel 11650 42-60 4498 259 11108 M-43 Tek Etkili Dizel 11608 40-60 4289 259 10274 MH-35 Tek Etkili Dizel 9107 42-60 3500 259 8388 M-33 Tek Etkili Dizel 8845 40-60 3292 259 7681 MH-25 Tek Etkili Dizel 6481 42-60 2498 259 5985 M-23 Tek Etkili Dizel 6219 42-60 2294 259 5087 MH-15 Tek Etkili Dizel 3883 42-60 1501 259 3809 M145 Tek Etkili Dizel 3593 42-60 1347 259 3292 MKT b DE 708 Tek Etkili Dizel 8706 40-50 3174 320 6982 320 U Tek Etkili H/B 8292 60 9068 91 190 10.5 17524 MR83-50 Tek Etkili H/B 6405 40 5123 8.1 7050 DE-508 Tek Etkili Dizel 6219 40-50 2267 320 5554 DA558 Tek Etkili Dizel 6219 40-50 2267 320 7708 DA558 Çift Etkili Dizel 5279 78-82 2267 7708 S14-B U Tek Etkili H/B 5182 60 6348 81 155 7.0 14373 S10 U Tek Etkili H/B 4491 55 4534 99 130 5.6 10147 DA35(c) Tek Etkili Dizel 3483 40-50 1270 381 4534 DE308 Tek Etkili Dizel 3483 45-50 1270 328 3401 23
TABLO 3.4 DEVAMI Yapım ve Modeli Tipi Enerji Miktarı Darbe Sayısı Tokmak Ağırlığı Max. Strok Kazan Gücü Hava- Buhar Basıncı Net Ağırlık kgm 1/dak kg cm HP kg/cm 2 kg 1 2 3 4 5 6 7 8 9 MKT d DA35 (c) Çift Etkili Dizel 2902 78-82 1270 4534 1183 U Çift Etkili H/B 2646 95 2267 48 128 7.0 6348 DE20 Tek Etkili Dizel 2211 40-50 907 282 2437 1083 U Tek Etkili H/B 1810 105 1360 48 104 7.0 4919 983 U Çift Etkili H/B 1209 145 725 43 85 7.0 3174 7 E Çift Etkili H/B 574 225 363 24 65 7.0 2267 6 E Çift Etkili H/B 345 275 181 21 45 7.0 1319 5 E Çift Etkili H/B 138 300 91 18 35 7.0 680 VULCAN b 3100 Tek Etkili H/B 41459 58 45340 91 1021 9.1 79118 560 Tek Etkili H/B 41459 45 28338 152 875 10.5 60783 060 Tek Etkili H/B 24875 62 27204 91 750 9.1 56675 540 Tek Etkili H/B 27639 48 18544 152 635 9.1 46691 040 Tek Etkili H/B 16584 60 18136 91 600 8.4 44433 400 C Tek Etkili H/B 15684 100 18136 42 700 10.5 41341 030 Tek Etkili H/B 12438 55 13602 91 247 10.5 25123 020 Tek Etkili H/B 8292 60 9068 91 217 8.4 19852 200 C Çift Etkili H/B 6937 98 9068 39 260 10.0 17683 016 Tek Etkili H/B 6737 60 7368 91 210 8.4 15116 014 Tek Etkili H/B 5804 60 6348 91 200 7.7 13416 140 C Çift Etkili H/B 4975 103 6348 39 211 9.8 12688 010 Tek Etkili H/B 4491 50 4534 99 157 7.4 8841 0R Tek Etkili H/B 4177 80 4217 99 140 7.0 8184 24
TABLO 3.4 DEVAMI Yapım ve Modeli Tipi Enerji Miktarı Darbe Sayısı Tokmak Ağırlığı Max. Strok Kazan Gücü Hava- Buhar Basncı Net Ağırlık kgm 1/dak kg cm HP kg/cm 2 kg VULCAN b 1 2 3 4 5 6 7 8 9 08 Tek Etkili H/B 3593 50 3627 99 127 5.8 7594 80 C Çift Etkili H/B 3379 111 3627 42 180 8.4 8109 0 Tek Etkili H/B 3369 50 3401 99 128 5.6 7368 06(106) Tek Etkili H/B 2695 60 2947 91 94 7.0 5078 65 C Çift Etkili H/B 2653 117 2947 39 152 10.5 6749 50 C Çift Etkili H/B 2087 120 2267 39 125 8.4 5342 I (106) Tek Etkili H/B 2073 60 2267 91 81 5.6 4398 30 C Çift Etkili H/B 1003 133 1360 27 40 8.4 3190 2 Tek Etkili H/B 1003 70 1360 74 49 5.6 3038 DGH-900 Çift Etkili H/B 795 360 408 25 115 12.5 2267 18 C Çift Etkili H/B 498 150 816 27 45 8.4 1877 DGH-100 D Çift Etkili H/B 89 505 45 15 7.0 356 5100 Tek Etkili H/B 69098 48 45340 152 1400 10.5 89320 4250 Tek Etkili H/B 138196 54 113350 122 3000 10.5 181360 a) U Tipi şahmerdanın su altında kazık çakılmasına uygun olduğunu gösterir. E tipi şahmerdanın kazık sökmek için değiştirilebileceğini gösterir. b) MKT H/B şahmerdanlar cetvelde düz başlıklarla gösterilmiştir. Vulcan şahmerdanlar standart uçlarla gösterilmişlerdir. Kılavuz uçlar alınmamıştır. Bütün dizeller kılavuz uçlar alınmadan gösterilmişlerdir. c) MKT DA35 Dizel şahmerdanın tek etkiliden çift etkili hale çevrilebilir. İtibari enerji çift etkilide 2900 kg.cm, tek etkilide 4840 kg.cm dir. d) Eşdeğer şahmerdan stroku. Açıklama: (H= Havalı B=Buharlı) TABLO 3.5 ŞAHMERDAN VERİMİ (c) * Bir tetik yardımı ile serbest olarak düşürülen şahmerdanlar 1.0 Bir vinç ve halat yardımı ile düşürülen şahmerdanlar için 0.50-0.75 Tek etkili buharlı şahmerdanların 0.75-0.90 Çift etkili buharlı şahmerdanlarda 0.65-0.90 Diferansiyel buharlı şahmerdanlarda 0.75-0.85 Dizel şahmerdanlarda 0.90-1.00 * Gerçek enerji darbe başına rastlayan enerjiye bölünmesiyle elde edilir. 25
TABLO 3.6 ESKİ HALİNE GELME KATSAYSI (k) Yastıksız çelik kazıklar için 0.55 Yastıklı boru kazıklar için 0.50 Hazır betonarme veya çelik kazıklarda Çelik başlıklı ve çift etkili şahmerdanlarda Ahşap kazıkların çakılışında çelik bir başlığa vuran çift etkili buharlı şahmerdanlarda 0.50 0.40 Ahşap yastıklı (çelik veya boru tipi) kazıklarda 0.40 Hazır betonarme kazığın serbest düşmeli veya tek etkili bir şahmerdanla çakılmasında Ahşap kazık veya ahşap başlıklı hazır betonarme kazıkların serbest düşmeli veya tek etkili şahmerdanla çakılmasında 0.40 0.25 Kötü nitelikleri olan ahşap kazıkları için 0.00 TABLO 3.7. GEÇİCİ KISALMALAR (cm) ÇAKMA DİRENCİ (kg/cm 2 ) C1 C2 C3 Alçak Orta Yüksek Çok Yüksek KAZIK BAŞI VE BAŞLIK TİPİ 35 (1) 70 105 140 Ahşap kazık başında 0.127 0.254 0.381 0.508 Hazır betonarme kazıklarda (2). Adi Başlık 0.127 0.254 0.381 0.508. 7.5-10 cm takviyeli başlık 0.178 0.381 0.559 0.762 Hazır beton kazık başında 1.27-2.54 cm hazır yastık varsa 0.0.64 0.127 0.191 0.254 Çelik veya boru kazıklarda çelik Muhafazalı ahşap başlık 0.102 0.203 0.305 0.406 Başlıksız çelik veya boru tipi kazıklarda 0.000 0.000 0.000 0.000 KAZIK TİPİ 35 (3) 70 105 140 527 (4) 1054 1581 2108 Ahşap 0.033L (5) 0.067L 0.100L 0.133L Hazır betonarme 0.017L 0.033L 0.050L 0.067L Çelik perde, boru ve hazır kazık 0.025L 0.050L 0.075L 0.100L KAZIK TİPİ 35 (6) 70 105 140 Sabit kesitli kazıklarda 0.00-0.254 0.254-0.508 0.254-0.762 0.127-0.508 (1) Çakma yastığında veya yastık yoksa kazığın başında oluşan gerilme P1=U/Kazık başlığı alanı (2) Başlığın içi ahşapla kaplı ise bu değer toplanmalıdır (3) Ahşap veya beton için, (4) Çelik için kazığın ortalama en kesitindeki gerilme P2=U/Kazık alanı (Varsa göbek mili kesiti de dahil edilir.) (5) Kazığın başından çakma direnci merkezine kadar olan uzaklık (m) (6) Sabit kesitli incelen sürtünmeli kazıkta zemine basan alan göre gerilme P3=U/Zemindeki toplam alan 26
TABLO 4.1 BEKLENEN TEKERLEK ÖMRÜ FAKTÖRÜ Bakım Çok iyi 1.0 Eğimler Düz yol 1.0 Orta 0.9 (muharrikler) Ortalama %6 0.9 Yetersiz 0.7 En Çok%15 0.7 Virajlar Yok 1.0 En büyük hız 16 km/h 1.0 Orta 0.9 32 km/h 0.8 Sert virajlar 0.8 48 km/h 0.6 Yükler Fazla yük yok 1.0 Tekerleğin Çekilen 1.0 % 20 Fazla yüklü 0.8 Durumu Ön 0.9 % 40 Fazla yüklü 0.5 Yüzey Kayasız yumuşak toprak 1.0 Kullanıldığı Arkadan boşaltan damper 0.8 Koşulları Az kayalı yumuşak topr. 0.9 Makine Alttan boşaltan damper 0.7 İyi bakımlı çakıllı yol 0.9 Skreyper 0.6 Kötü bakımlı çakıllı yol 0.7 Yükleyici 0.5 Sivri patlamamış kaya 0.6 Dozer 0.6 27
TABLO 4.2 KAŞIKLI, TERS KAŞIKLI, DRAGLİN KOVALI, ÇENELİ EKSKAVATÖRLERİN VE KRENLERİN KULLANIM SÜRELERİ ( * ) Makine KULLANIM SÜRESİ Ölçüleri Paletli Alt Kısım Tekerlekli Alt Kısım Yd 3 Yıl İş Saati Yıl İş Saati Kaşıklı ve ters 0 5/8 8 14400 10 18000 Kaşıklı Ekskavatörler 5/8 1 10 18000 11 19800 1 1 3/4 11 19800 13 23400 1 3/4 2 1/2 13 23400 2 1/2-3 1/2 15 27000 3 1/2-5 16 28800 Draglin kovalı ve 0 5/8 10 18000 10 18000 Çeneli Ekskavatörler 5/8 1 11 19800 13 23400 1 1 3/4 13 23400 15 27000 1 3/4 2 1/2 14 25200 17 30600 2 1/2-3 1/2 16 28800 18 32400 3 1/2-5 17 30600 19 34200 TON Krenler 0-18 12 21600 13 23400 18-35 14 25200 15 27000 35-60 16 28800 17 30600 60-90 18 32400 18 32400 90-120 19 34200 19 34200 120-Üstü 20 36000 20 36000 * Yılda toplam 1800 iş saati olduğu kabul edilmiştir. 28
TABLO 4.3 VERGİ USUL YASASI MD.314 UYARINCA BELİRLENEN AMORTİSMAN ORANLARİ ( * ) MAKİNENİN ADI ORAN Dozerler, konkasörler 0.25 Greyderler 0.20 Kompresör ve eklentileri 0.20 Ekskavatörler ve benzeri krenler ve eklentileri 0.20 Silindirler 0.20 Skreyper ve loderler 0.20 Betoniyerler, Elavatörler ve saç kalıpları 0.20 Kamyonlar 0.20 Oto vinç, asansör ve taşıyıcı bantlar 0.15 Sondaj makineleri, kanal pulluğu, tesviye küreği (Land Rover) derin kuyu tulumbaları, treyler 0.10 Kazıcı ve kırıcı makineler 0.10 Öğütücü makineler ve briket makineleri 0.10 Ray ve tel üzerinde yürüyen makineli ve makinesiz vasıtalar 0.10 Maden, toprak v.s. taşıyan lokomotif ve vagonetler 0.10 Lastik tekerlekli krenler 0.10 Ray üzerinde hareket eden açık hava krenleri 0.08 Tel çekme, çivi, tel kesme, profil, matkap makineleri 0.08 Yüzer krenler 0.07 Atölye krenleri 0.06 Enerji üretim ve dağıtımına yarayan motor, makine ve tesisler 0.06 (*) Bu oranlar Şükrü Kızılot un İnşaat Muhasebesi Vergilendirilmesi ve Ölçümleme, 1979 baskılı kitabından alınmış olup daha sonraki değişiklikleri içermez. Amortismanla ilgili yargı kararları da aynı kaynaktan alınmıştır. 29