GEMİ İNŞA SANAYİMİZİN SON DURUMU İMEAK DTO / ARALIK-OCAK 2014/15 SAYISI GEMİ İNŞA EKİDİR

GEMİ İNŞA SANAYİMİZİN SON DURUMU İMEAK DTO / ARALIK-OCAK 2014/15 SAYISI GEMİ İNŞA EKİDİR Türkiye Gemi İnşa Sanayicileri Birliği (GİSBİR) tarafından,türk tersanelerinin güncel durumu ile ilgili geniş kapsamlı bir çalışma yapıldı. Türkiye deki tersanelerin adeta mercek altına alındığı bu çalışma için 135 gün süresince, 7.920 kilometre yol kat edildi. GİSBİR YÖNETİM KURULU BAŞKANI / MURAT KIRAN: Tersanelerin Güncel Durumunun Belirlenmesi hakkında hazırlanan güncel çalışmanın hayata geçmesine yönetim kurulu ile birlikte ön ayak olan GİSBİR Yönetim Kurulu Başkanı Murat Kıran bu çalışmanın neden önemli olduğunu özetledi. 1

GEMİ İNŞA SANAYİ GİSBİR tarafından Tersanelerin Güncel Durumu çalışması için16 Haziran - 31 Ekim 2014 tarihleri arasında; 267 kurum ve kuruluş ile görüşülerek, 7.920 kilometre yol kat edilmiş.çalışma kapsamında;tuzla da 45, Yalova da 42, Zonguldak ta 12, İzmit te 9, Trabzon da 9, Balıkesir de 8, Samsun da 5, Çanakkale de 4, Kastamonu da 4, Hatay da 2, Adana, Bursa, Ordu, Sakarya ve Mersin de 1 er adet olmak üzere toplam 145 adet tahsisi yapılmış alan yerinde görülerek çalışma yürütülmüş. TÜRK GEMİ İNŞA SANAYİ 93 TESİS FAAL OLARAK ÇALIŞIYOR Yapılan çalışmalar sonucunda yürürlükteki mevzuata göre bu alanlardan 99 tanesinin tersane, 46 adedinin ise, tekne imal ve çekek yeri statüsünde olduğu görülmüş. Tersane olarak tahsis edilen alanlardan sadece 57 si faal olarak çalışırken, 42 adedinin ise faal olarak çalışmadığı tespit edilmiş. Tekne imal ve çekek yeri olarak tahsis edilen alanlardan da 36 adedinin faal, 10 adedinin ise faal olmadığı ortaya çıkmış. Buna göre toplamda 93 adet tesis faal olarak çalışırken, 52 adet tesisin ise faal olmadığı tespit edilmiş bulunuyor. Son bir yıl içerisinde tersanelerin beyanına dayalı olarak oluşturulan kayıtlara göre; 145 tesisin 24 ünde sadece yeni inşa, 30 unda hem yeni inşa hem tamir, 24 ünde ise sadece tamir yapıldığı gözlemlenmiş olup, 67 tesiste hiçbir çalışma yapılmadığı tespit edilmiş. Çalışmaya göre; tamir yapan 54 tesiste 1801 adet geminin bakım-onarımı gerçekleştirilmiş olup, toplam elleçlenen gemi tonajı 20.000.000 DWT dur. Bu tamirlerin 1203 adedinin Tuzla da, 406 adedinin Yalova da ve 192 adedinin de diğer bölgelerde yapıldığı tespit edilmiş. TOPLAM İSTİHDAM RAKAMI 20.334 KİŞİ Yeni inşa yapan 54 tesiste ise 28 çeşit gemi tipinden 249 adet gemi inşa edilmiş. Rapora göre bu gemilerin 94 ü Tuzla da, 74 ü Yalova da, 27 si Zonguldak ta, 18 i İzmit te, 16 sı Balıkesir de inşa edilirken, 20 adedinin de diğer bölgelerde üretildiği görülüyor. Yeni inşa edilen 246 adet geminin tiplerine göre dağılımı da şöyle: 49 römorkör, 23 balık avlama, 22 platform destek, 20 polis botu, 19 yolcu teknesi, 15 mega yat, 11 genel servis botu, 10 kimyasal tanker, 10 kuru yük, 10 akaryakıt tankeri, 10 karakol devriye botu ve 50 adet diğer çeşit gemi. Bir tesiste bir yıl içerisinde toplam çalışan sayısının ortalaması alınarak tespit edilen istihdam rakamlarına göre, Tuzla da 9882, Yalova da 6954, İzmit te 1871 ve diğer bölgelerde 1627 olmak üzere toplam 20.334 kişinin çalıştığı tespit edilmiş. 3

GEMİ İNŞA SANAYİ GEMİ İNŞA KAPASİTEMİZ 4.200.000 DWT Rapora göre; tesislerde 24 adedi yüzer, 6 adedi kuru ve 1 adedi senkrolift olmak üzere toplam 31 adet havuz mevcut.ülkemizdeki tesislerin gemi inşa kapasitesi ise toplam 4.200.000 DWT. Bu kapasitenin 1.680.960 DWT u Tuzla, 1.302.000 DWT u Yalova ve 1.217.040 DWT u diğer bölgeler olarak dağılmaktadır. Çalışmaya göre, ülkemizde gemi inşa tesislerine tahsis edilmiş toplam 7.526.647 metrekare alan bulunmaktadır. Bu alanların 2.286.516 metrekaresi Yalova da, 1.207.897 metrekaresi Tuzla da, 1.207.520 si Zonguldak ta, 1.005.000 metrekaresi Samsun da ve 1.819.714 metrekaresi diğer bölgelerde tahsis edilmiştir. Tahsis edilen 7.526.647 metrekare alanın 3.948.160 metrekaresinde aktif üretim yapılırken, 3.578.487 metrekaresinde ise faaliyet bulunmamaktadır. Çalışmanın kapsadığı 2013 Ağustos-2014 Ağustos dönemi içinde oluşan gemi inşa sanayi ihracat toplamınında, tamir-bakım hariç 1.252.677.000 USD olarak gerçekleştiği görülüyor. Bu rakam aktif tesislerin metrekaresi göz 4 önünde bulundurulduğunda, metrekare başına yıllık 317 USD ihracat geliri elde edildiğini ortaya koyuyor. ÇÖZÜLMESİ GEREKEN ÖNCELİKLİ SORUNLAR NELER? Raporda; bir an önce çözülmesi gereken sorunlar da tespit edilmiş. Birinci sırada, tersanelerin Milli Emlak ve Revizyon İmar Planı sorunlarının kısa vadede çözülmesi ve yabancı yatırımın önünün açılmasının sağlanması konusu yer alıyor.cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu Raporu na istinaden revize edilmesi istenen ve Tuzla Tersaneler Bölgesi nde bulunan tesislerin fiili durumda faaliyet gösterdikleri alanları kapsayan Tuzla Tersaneler Bölgesi Revizyon İmar Planı, Türkiye Gemi İnşa Sanayicileri Birliği (GİSBİR) tarafından çizdirilmiş ve UDH Bakanlığı Tersaneler ve Kıyı Yapıları Genel Müdürlüğü tarafından İstanbul Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü ne gönderilmiş. Tersanelerin işletme izni alabilmeleri için aranan şartlardan biri olan İmar Planı nın Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından daha fazla gecikmeden onaylanarak yürürlüğe girmesi bu nedenle büyük önem arz ediyor. Tersanelerimiz Milli Emlak Genel Müdürlüğü nden kiralanan kamu arazileri üzerinde faaliyet gösteriyor. Milli Emlak Genel Müdürlüğü ile yapılan kira sözleşmeleri, tahsisi yapılmış olan alanların metrekare birim fiyatları üzerinden belirlenen yıllık kira bedeli ödenmesi esasına göre düzenlenmiş. Ancak, Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun un 18.04.2013 tarihinde 28622 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanmasından sonra, artık cirodan binde bir oranında kira ödenmesinin önü açılmış ve böylelikle yıllardır sektörün önünde kanayan bir yara olarak duran fahiş kira artışı taleplerinin önüne geçilmiştir. Bu kanunun uygulanmasına dair Hazine Taşınmazlarının Tersane, Tekne İmal ve Çekek Yeri Yatırımlarına Tahsisine İlişkin Yönetmelik de,04 Temmuz 2014 de Resmi Gazete de yayınlanmış bulunmaktadır. Tersanelerimizin bu yeni yönetmelik kapsamında Milli Emlak Genel Müdürlüğü ile yapacakları yeni kira sözleşmelerinde kalan kira sürelerinin 30 yıla yükseltilmesi önem taşıyor.çünkü son yıllarda Türk gemi inşa sanayinin kaydettiği istikrar, yabancı yatırımcının ilgisini çekmekte ve dünyanın her yerinden Türkiye ye gelmek isteyen yatırımcı bulunmaktadır. Fakat tersane arazilerinin Milli Emlak tarafından 49 yıllığına kiralanmış olması ve bu sürenin dolmasına ortalama 20 yıl kalması, yabancı yatırımcıların sektöre yönelik yatırım planlarını yavaşlatmaktadır. Tersanelerin kiralama sürelerinin uzatılması halinde Türk gemi inşa sektörü milyonlarca doları Türkiye ye çekecek gibi görünüyor. İŞLETME İZİNLERİ KONUSU HIZLA SONUÇLANDIRILMALI Çözülmesi gereken sorunlar noktasında ikinci sırada, Tersane Tekne İmal ve Çekek Yerleri Yönetmeliği kapsamında tersanelerin almaları gereken kısmi işletme/ işletme izinleri konusunun ivedilikle sonuçlandırılması geliyor. 2008 yılında yürürlüğe girmiş olan Tersane, Tekne İmal ve Çekek Yerleri Yönetmeliği çerçevesinde tesislere kısmi işletme/işletme izni belgeleri Tersaneler ve Kıyı Yapıları Genel Müdürlüğü koordinesinde düzenlenmektedir. Önemli bir bölümü kısmi işletme izni almış olan ve 10 Ağustos 2015 itibarı ile işletme izni alması halen yürürlükteki yönetmeliğin gereği olan tersanelerimizin, bunun ön şartlarından biri olan revizyon imar

GEMİ İNŞA SANAYİ çeşitli varyasyonları oluşturulabilir deniliyor ve şu noktalara dikkat çekiliyor: Bu varyasyonlar satın alma veya ortaklık veya bir başka şirket çatısı altında kurulan yapıların işletilmesi yönünde olabilir. Bu doğrultuda tersanelerimizin yabancı ortak bulabilmesinin önünde engel teşkil eden tersane alanlarının kiralanma süresi sorununa yukarıda değindiğimiz üzere çözüm bulunmalıdır. planlarının önümüzdeki bir yıllık dönem içerisinde onaylanması önemli bir konu olarak dikkat çekmektedir. Ancak bu sürenin uzama ihtimali de göz önünde bulundurularak ve önümüzdeki dönem konjonktür de gözetilerek, 10 Ağustos 2015 tarihinin 1 yıl süreyle uzatılmasının değerlendirilmesi, olası mağduriyetlerin önlenebilmesi açısından bir fırsat olacaktır. GERÇEKÇİ VE SAĞLIKLI VERİLERİN TOPLANMASI GEREKİYOR Raporda bir diğer önemli konunun da gemi inşa sektörünün ülke ekonomisine sağladığı katma değerin sağlıklı analizinin yapılabilmesine imkân sağlayacak, bilgi kirliliğini önleyecek gerçekçi ve sağlıklı verilerin toplanabilmesi konusu olduğuna dikkat çekilmiş. Gemi inşası, gerek ülkemizde ve gerekse dünyada ülkelerin ekonomisi ve savunmasına katkısı ile stratejik bir sektördür. Türkiye Gemi İnşa Sanayicileri Birliği (GİSBİR), ulusal ve uluslararası platformlarda Türk gemi inşa sanayinin sözcüsü olarak kabul görülerek, bu kapsamda önde gelen yurtdışı yayınlara katkı sağlamak da dâhil olmak üzere sektörün en gerçekçi verilerini paylaşmaktadır. Bakanlık bünyesinde 2006 yılından beri kullanılan Gemi İnşa Sanayi Veri Tabanı Programı nın (GSVP) sürdürülebilirliğinin sağlanması, GSVP nin kullanım sürecinde etkin kontrol sisteminin oluşturulması ve sisteme ilişkin otokontrolün sağlıklı bir şekilde oluşturulabilmesi için, sektörün gemi inşası ile ilgili siparişlerin özellikleri, teçhizat üretimi, üretim nitelikleri de dahil daha önce bu konuda yapılmış çalışmalar ışığında, sektördeki üretim alt yapısının kayıt altına alınabilmesi için tersanelere yönelik hizmette bulunan veri sisteminin geliştirilmesi çok önemlidir. Raporda gerek kamuya, gerekse sektöre yönelik daha etkin bilgilendirme imkanı sağlanabilmesi amacıyla, Tersaneler ve Kıyı Yapıları Genel Müdürlüğü ile koordineli çalışmak üzere düzenlenen protokol GİSBİR tarafından imzalanmış ve makamlara sunulmuştur. Raporda bunun hayata geçirilmesinin, sektörün gerçek resmini görebilmek ve değerlendirebilmek açısından son derece önemli olduğu belirtilmektedir. YABANCI ORTAKLIKLARIN ÖNÜNDEKİ ENGELLER KALKMALI Yine raporda dikkat çeken ve öne çıkan sorunlardan birinin de; sektör firmalarının birleşmesinin önünün açılarak konsolidasyonun sağlanması ve finans gücü olan yabancı sektör temsilcilerinin bu firmalarla ortaklık kurmasının önünün açılması olduğu ortaya çıkıyor. Raporda konsolidasyonun Raporda mevcut ve yatırımı devam eden tersanelerimizin, büyüklük ve kapasite olarak Uzakdoğu tersaneleri ile kıyaslandığında, birkaçı hariç orta ve küçük ölçekli tersaneler olduğuna da dikkat çekilmiş. Bu ölçekte olmalarının, büyük tonajlı gemi inşa edememe dezavantajının yanında, pek çok avantajı beraberinde getirdiğine de vurgu yapılmış. Aynı anda yeni inşa ve bakım onarım yapan pek çok tersanenin bulunduğunun belirtildiği raporda; tersanelerimizin kurulu kapasite, alt yapı ve teknoloji, uzmanlaşmış ve yetişmiş işgücüne sahip olmaları nedeniyle yat, römorkör, kimyasal tanker, ahşap tekne, koster, askeri gemi gibi segmentlerde branşlaşmış durumda olduğuna dikkat çekiliyor. Raporda daralan talebin, artan maliyetlerle dünyada güçlü sanayilerde konsolidasyon sürecini başlattığı vurgulanarak şu değerlendirmede bulunulmuş: Japonya bunun en güzel örneğini oluşturuyor. Sektörümüzün, sermaye yapısının doğru oluşabilmesi için gereken yerli veya yabancı ortaklıklara yönelmediği ve bu konuda yeterince aktif ve hevesli olmadığı, bugün görülen durumdur. Ancak, geçmişten bugüne tersanelerimiz arasında bu gibi birleşme ve işbirliği örnekleri mevcuttur. Komşu iki tersaneden birinin diğerini satın alması, birkaç tersanenin birleşerek yeni bir oluşum altında ortak faaliyet yürütmesi, birinin diğerinin havuzunu/rıhtımını kullanması, diğer tersanede imalat yapması/yaptırması gibi örnekler sektörümüzde gerçekleşmiş olup, sonuçları tarafları açısından olumlu değerlendirilmektedir. 5

GEMİ İNŞA SANAYİ MURAT KIRAN GİSBİR YÖNETİM KURULU BAŞKANI ENVANTERİ OLMAYAN SEKTÖR SİLAHSIZ ORDUYA BENZER Tersanelerin Güncel Durumunun Belirlenmesi hakkında hazırlanan güncel çalışmanın hayata geçmesine yönetim kurulu ile birlikte ön ayak olan GİSBİR Yönetim Kurulu Başkanı Murat Kıran bu çalışmanın neden önemli olduğunu özetledi. Bu çalışmada en önemli noktalar sizce neler? Biz senelerdir sektörün sağlıklı bir envanterinin olmadığını söylüyorduk. Açıkçası bu yaptığımız çalışma ile gördük ki bakanlığın elindeki veriler ile bu çalışma sonucunda ortaya çıkan veriler farklı. Bu çalışma gerçekten çok emek harcanarak yapıldı. Tersaneler teker teker ziyaret edildi, veriler alındı, bunlar rapor haline getirildi. Ortaya bir resim koymaya çalıştık. Envanteri olmayan sektör silahsız orduya benzer derler. Biz de böyleydik. Şimdi ortaya rakamsal boyutta bir büyüklük çıktı. 14 Şimdi bir envanterimiz var, tabii daha yapılacak çalışmalar da var. Gerçek rakamlar ortaya çıkarsa, Maliye ve Ekonomi yönetimi de bizim önemimizi daha iyi anlayacak ve birçok konuda bize destek olacaklardır. Bu noktada rakamsal büyüklük olarak neredeyiz? Bu çalışmadan çıkan istihdam ve katma değer rakamları sektörümüzün ne kadar stratejik bir sektör olduğunu ortaya koyuyor. Biz ağır sanayi koluyuz ve bu sektör istihdam yoğun bir sektör. Bu çalışma sonunda gördük ki; çalışmanın kapsadığı 2013 Ağustos-2014 Ağustos dönemi içinde oluşan gemi inşa sanayi ihracat toplamı tamir-bakım hariç 1.252.677.000 USD olarak gerçekleşmiş. Bu rakam aktif tesislerin metrekaresi göz önünde bulundurulduğunda, metrekare başına yıllık 317 USD ihracat geliri elde edildiğini ortaya koyuyor. Bu başka hiçbir sektörde olan bir rakam değil. Sizce rapora göre en öncelikli hangi sorun çözülmeli? Tersanelerin Milli Emlak ve Revizyon İmar Planı sorunlarının kısa vadede çözülmesi ve yabancı yatırımın önünün açılmasının sağlanması en öncelikli konulardır. Bu kapsamlı raporu yayınlamamız için izin verdiğinizden dolayı Deniz Ticareti Dergisi olarak teşekkür ediyoruz. Son olarak sektöre nasıl bir mesaj vermek istersiniz? Gemi inşa sanayimizin geleceğinin, yeni inşada da offshore marketine girmek ve niş işlerdeki payımızı arttırmak olduğuna inanıyoruz. Offshore konusunda referans bir projeye sahip olmamız gerektiğini biliyoruz. Bu konuda TPAO nun öncülük etmesi önemlidir Ayrıca, SSM in yeni ihaleleri ve bu projelerin ihracatını artırmak sektörümüzün önünü açacaktır.

SAVUNMA SANAYİ Dünden bugüne askeri gemi inşa ve yan sanayimiz Cumhuriyet tarihimizde askeri gemi inşası 1930 yılında Gölcük Tersanesi nde inşa edilen Gölcük isimli yardımcı sınıf gemi ile başladı. Bunu takiben günümüze kadar birçok yardımcı ve muharip sınıf askeri gemi inşası Gölcük, Taşkızak ve İstanbul askeri tersanelerinde başarı ile gerçekleştirildi. 16 Bunlar içinde özellikle 1970 lerin başında hizmete giren ve bir kısım dizayn faaliyetinin de Gölcük Tersanesi nde gerçekleştirildiği Berk ve Peyk isimli refakat muhriplerinin inşası ve sonrasında yabancı ana yüklenici firmalar ile yapılan sözleşmeler ile tedarik edilen dizayn ve malzeme paketi kullanılarak askeri tersanelerde başarı ile gerçekleştirilen modern hücumbot, denizaltı, fırkateyn ve mayın avlama gemisi inşaları vurgulanması gereken ve önemli birikim sağlayan gemi inşa projeleri oldu. PAKET MALZEME TEDARİK MODELİ Modern savaş gemilerinin, dünyanın önde gelen, tanınmış yabancı tersanelerinden tedarik edilen dizayn ve malzeme paketi kullanılarak tersanelerimizde inşa edilmesi, ilk defa Türkiye tarafında başarı ile uygulanmış bir savaş gemisi tedarik modeli olarak dikkat çekti. Bu model daha sonra birçok ülke tarafından da örnek alınarak uygulandı ve halen de uygulanmaktadır. Kısaca Paket malzeme tedarik modeli olarak isimlendirilebilecek bu tedarik modeli ile savaş gemisi gibi çok karmaşık bir savaş platformunun inşası, her ne kadar performans riskinin minimize edilip kontrol altında tutulmasını sağlasa da, projenin yurt içinde gerçekleştirilmesine rağmen, ülke sanayi potansiyelinin kullanımı ve geliştirilmesi konusunun sığ bir düzeyde kaldığı görüldü. Buradaki en önemli sorun; projelerin büyüklüğü oranında katma değer yaratılamaması, en önemlisi de kritik teknolojilerde bağımsızlığın artırılması ve yurt dışı pazarlara açılınması gibi önemli atılımların gerçekleştirilmesi mümkün olamadı. Aslında paket malzeme gemi inşa projelerinin ağırlıklı olarak gerçekleştirildiği 1980-1990 döneminde, ülkemiz sanayi potansiyelinin de bu tür modern ve karmaşık savaş platformları için risk alınmasını cesaretlendirecek bir seviyeye ve olgunluğa ulaştığını söyleyebilmek zordu. Bununla beraber, özel sektör tersaneleri 1990 lı yıllarda nispeten daha basit olan yardımcı sınıf bir kısım askeri gemilerin inşasını başarı ile gerçekleştirmeye başladı. Burada özellikle kompozit malzemeden inşa edilen modern yüksek süratli sahil güvenlik botlarının dizayn ve inşa edilmesinde özel sektörün gösterdiği başarı ve yurt dışı pazarlara açılımı, vurgulanması gereken bir husus olarak görülmektedir.

SON DÖNEMDE SSM TARAFINDAN BÜYÜK PROJELER ÖZEL TERSANELERE İHALE EDİLDİ Özel sektör tersanelerinin askeri gemi inşa yeteneklerinin geliştirilmesi kapsamında son dönemde Savunma Sanayi Müsteşarlığı tarafından özel sektör tersanelerine ihale edilen 4 adet Sahil Güvenlik Arama ve Kurtarma Gemisi ve 16 adet 400 tonluk Yeni Tip Karakol Botu, 8 adet süratli amfibi çıkarma gemisi, LST (Landing Ship Tank), MOSHIP&KURYED, LPD (Havuzlu Çıkarma Gemisi) projelerinin önemli katkı sağlayacağı muhakkaktır. Gerek savaş gemileri, gerekse ticari gemi inşa projelerinde dizayn faaliyeti geminin inşasında kullanılacak malzemelerin, cihaz ve sistemlerin belirlendiği ve seçildiği, bu nedenle geminin inşa maliyeti ve işletme idame maliyeti üzerinde önemli etkisi olan bir süreçtir. Özellikle, belirli bir harekat ihtiyacının karşılanması için gerçekleştirilen, yüksek teknoloji, maliyet ve zaman gerektiren savaş gemisi inşa projelerinde, projenin toplam maliyet kırılımı içinde yüzde 5-10 arası bir büyüklüğe sahip bulunan dizayn faaliyetleri, geminin performansının yanı sıra inşa ve ömür maliyetinin yüzde 90 oranında belirlendiği çok önemli bir süreçtir. Gemi dizaynın yurt içinde milli imkanlar ile gerçekleştirilmesi, geminin inşasında ve donatımında ülke içinde üretilen malzeme, cihaz ve sistemlerin seçilmesine, kullanılmasına ve/veya geliştirilmesine imkan sağlayacaktır. Genel olarak, dizaynı yurt dışında yabancı firma sorumluluğunda gerçekleştirilen bir gemi inşa projesinde, yurt içinde üretilen malzeme, cihaz ve sistemlerin seçilmesini, kullanılmasını veya geliştirilmesini beklemek gerçekçi olmayacaktır. Diğer bir ifade ile gemi inşa yan sanayinin gelişmesi için gemi inşa projesi yönetimi ve dizaynının yurt içinde gerçekleştirilmesi önemli bir etken olarak değerlendirilmektedir. MİLGEM; DİZAYN VE ENTEGRASYONU YERLİ SANAYİ TARAFINDAN SAĞLANAN BÜYÜK BİR PROJEDİR Bu duruma en iyi örnek MİLGEM Projesi dir. Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) ve Deniz Kuvvetleri Komutanlığı nın ortaya koyduğu büyük vizyon ve kararlı tutum ile gerçekleşen ve Türkiye nin milli imkanlarını azami oranda kullanılarak dizayn ve inşa edilmesini öngeren Milli Gemi (MİLGEM) Projesi ile Türkiye de ilk defa olarak günümüz teknolojisine uygun, yüksek standartlara sahip, komplike bir suüstü harp gemisinin dizayn ve entegrasyonu yerli sanayinin desteği ile milli imkanlar kullanılarak gerçekleştirilmiştir. MİLGEM Projesi nin gerçekleştirilmesi amacıyla ülkemizin kamu ve özel sektörde sahip olunan bu proje ile ilgili hemen hemen tüm potansiyel seferber edilmiş durumdadır. Kamu kesiminde başta Savunma Sanayii Müsteşarlığı ve Deniz Kuvvetleri Komutanlığı nın kurumsal bilgisi, tecrübesi, tesisleri ve personeli olmak üzere; program yönetiminde, kaynak tahsisinde, projenin yönetilmesinde, dizayn ve gemi inşa faaliyetinde etkin bir şekilde görev yapmaktadır. Türkiye nin konu ile ilgili önemli kurumlarından İTÜ Gemi İnşa Fakültesi, TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü ve Türk Loydu Vakfı önemli uygulamalı araştırma/ 17

geliştirme, test ve sertifikasyon faaliyetleri gerçekleştirmiştir. Şüphesiz MİLGEM Projesi ndeki çalışmaları aynı zamanda bu kurumların bilgi düzeylerinin ve tecrübelerinin gelişmesine de önemli katkılar sağlamıştır. Ülkemiz savunma sanayinin önde gelen; Türk Silahlı Kuvvetleri Güçlendirme Vakfı nın (TSKGV) hissedarı olduğu firmalardan, ASELSAN, HAVELSAN, STM ve İŞBİR, MİLGEM projesinde önemli görevler üstlenmiştir. ASELSAN ve HAVELSAN tarafından oluşturulan iş ortaklığı, projede savaş sistemleri entegratörü olarak, bir savaş gemisinin ana özelliğini oluşturan; kritik teknolojileri içeren, silah, sensör, muhabere ve komuta kontrol sistemlerinin sorumluluğunu üstlenmiştir. Savunma Teknolojileri Mühendislik firması, geminin dizayn ve inşasında kullanılacak gemi inşa malzemelerinin ve gerekli olacak hizmetlerin azami oranda iç piyasa kaynaklarının kullanılarak 18 karşılanması sorumluluğunu üstlenmiştir. MİLGEM Projesi nde bugün gelinen durum itibarı ile gemi inşa ve donatımında kullanılan malzeme, cihaz ve sistemler değer olarak yüzde 70 oranında yerli sanayi imkanları ile karşılanmıştır, bu oran kalem bazında yüzde 80 dolaylarındadır. STM olarak, küçük boyutlu alımlar için 212 firma ile çalışmalar yürütülmüş, hizmet ve materyal tedariki konusunda özel sektör sanayicisi ile toplam 75 firma ile ana sözleşme yapılmış ve yaklaşık 9200 kalem malzeme tedarik edilmiştir. ÜRÜNLERİN GELİŞTİRİLMESİNDE VE ÜRETİLMESİNDE TÜRK SANAYİCİSİ BÜYÜK BAŞARI GÖSTERDİ Burada vurgulanması gereken önemli bir husus tedarik edilen birçok materyal kaleminin rafta hazır piyasa ürünü olmadığı gerçeğidir. Gemide bulunan birçok önemli alt sistem, cihaz ve malzeme, MİLGEM Projesi için ve MİLGEM Projesi ile birlikte geliştirilmiştir. Bu ürünler ve oluşturdukları bilgi, diğer askeri gemi projelerinde de kullanılabildiği gibi, kazandıkları standartlar ve aldıkları sertifikalar ile sanayicilerin kendi ürünleri ile yurt dışı pazarlara açılmalarına da imkan sağlamıştır. Sanayiden tedarik edilen meteryal kalemlerinin sadece istenen teknik standartlara sahip olması şüphesiz yeterli olmamaktadır. Bunların, gemi inşa ana zaman planına uygun olarak geliştirilmesi, üretilmesi ve zamanında teslim edilmesi, bunun yanı sıra yabancı emsalleri ile rekabet edebilecek bir bütçe içinde gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Bu noktada, projede birlikte çalışılan sanayicimizin gerçekten olağanüstü özverili, yaratıcı ve başarılı olduğunu vurgulamak yerinde olacaktır. Türkiyede ilk defa MİLGEM

Projesi nde muharip sınıf bir savaş gemisinin tekne inşasında tamamen yerli üretim çelik saç ve profil kullanılmaktadır. Bu maksatla ERDEMİR Demir Çelik Fabrikaları ve ÖZKAN Demir Çelik Firması tarafından üretilen yüksek mukavemetli çelik saç ve özel profil kullanılmıştır. Geminin en kritik yardımcı sistemlerinden birisi durumunda olan dümen makinası ve donanımı özel sektör firmaları DATA ve GÜRDESAN tarafından askeri standartlara uygun olarak dizayn ve imal edilmiştir. Yine geminin en önemli yardımcı sistemlerinden olan ve gemide 2000 Kw dan büyük bir elektrik gücünün kontrolunu ve dağıtımını sağlayan elektrik tevzi tabloları ANEL firması tarafından askeri standartlara uygun olarak dizayn ve imal edilmiş, testlere tabi tutulmuştur. Gemide kullanılan kaportalar ÖZMAK firması tarafından, Türkiye de ilk defa askeri standartlara uygun olarak üretilmiş, sızdırmazlık ve yangın ile ilgili bir dizi teste tabi tutulmuştur. Daha önce gemi inşası ve donatımı ile ilgili hiç ürünü olmayan bazı sanayicilerimizin ilk defa MİLGEM Projesi ile gemi inşa sanayine girmiş olması da önemlidir. Bunlara örnek olarak, gemideki şok ve titreşim sönümlendirici elemanları geliştiren ve üreten Tekno-Kauçuk firması, torpido kapaklarını ilk defa Türkiye de geliştiren ve üreten MEG gemi firması verilebilir. Ayrıca, mühendislik ve dizayn faaliyetlerinde FİGES ve DELTA gibi firmalarla birlikte çalışılmış ve bu firmalar böylece askeri çözümlere yönelik yeteneklerini geliştirmişlerdir. Bu örnekleri çoğaltmak mümkündür. MİLGEM Projesi nde hedeflenen korvet sınıfı savaş gemisinin Deniz Kuvvetleri Komutanlığı nın harekat ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde dizayn ve inşası için, başta gemi formu ve sevki olmak üzere, stabilite, denizcilik, mukavemet, şok ve titreşim, geminin akustik, termal, manyetik ve radar izleri, elektro manyetik etkileşim, gemi elektrik ve havalandırma/iklimlendirme sistemleri alanlarında onlarca mühendislik analizleri ve dizayn çalışmaları yapılmış ve ilgili dizayn dokümanları üretilmiştir. Bütün bu çalışmalar Deniz Kuvvetleri Komutanlığı nın imkanları ve yukarıda bahsedilen kurumların yanı sıra sanayide mevcut özel sektör firmalarının mühendislik imkanları, bilgi ve tecrübeleri de kullanılarak Deniz Kuvvetleri Dizayn Proje Ofisi (DPO) yönetiminde gerçekleştirilmiştir. Ayrıca, Yeni Tip Denizaltı Projesi kapsamında da, Gölcük Tersanesi altyapısına yönelik olarak bugüne kadar STM sorumluluğunda yurtiçi firmalarca; tersanede mevcut Kemere Puntalama ve Kaynakağzı Açma Tezgahı nın modernizasyonu 19

SAVUNMA SANAYİ gerçekleştirilmiş, denizaltı mukavim tekne saclarının bükülmesi esnasında kullanılmak üzere Bükme Tezgahı Destek Mekanizması imal ettirilmiş, yeni kurulan Kuru Plazma Kesme Tezgahı na yönelik sistem ve ekipman tedariki SEYKOM firmasından sağlanmıştır. Bu proje ile Türk Deniz Kuvvetleri envanterindeki denizaltılarda ilk kez, makine overhol kaportası olarak tanımlanabilecek soft patch bulunacaktır. Bu kaportanın imalinde denizaltı mukavim teknesi üzerine yerleştirilerek kullanılacak 5 eksenli, yaklaşık 60 ton ağırlığındaki özel portatif freze tezgahını da milli imkanlarla yurtiçinde DİRİNLER firmasına dizayn ettirerek ürettirmekteyiz. Denizaltılara ait teknik spesifikasyonlar üzerinde denizaltı platform malzeme, sistem, cihazları yerlileştirme çalışmalarına da devam edilmektedir. Bugüne kadar 200 ün üzerinde teknik spesifikasyonlu malzeme, sistem, cihaz için KOBİ seviyesi yurt içi firmalarla çalışmalar yapılmaktadır. Bu teknik spesifikasyonlu malzeme/sistem/cihazların yanında denizaltıların inşasında kullanılacak Alman endüstri ve askeri standartlarına uygun; saclar, borular, civata, somun, her türlü metal, plastik, ahşap esaslı 20 ham malzemeler için de yurtiçi firmalardan uygun nitelikli olan malzemeler araştırılmaktadır. TÜRKİYE NİN HER TARAFINDA ÜRETİM KONUSUNDA BÜYÜK POTANSİYEL BULUNUYOR Gölcük Tersanesi ne destek olmak ve yine KOBİ lerin projeye katılımını sağlamak için mukavim teknenin kendisi haricindeki çelik blok ve platformlar, kompozit üstyapı niteliğindeki FRP (Fiber Takviyeli Plastik) parçaların yaklaşık yarısı STM tarafından yurt içinde (SİRENA Marine) imal ettirilmektedir. MİLGEM ve Yeni Tip Denizaltı projeleri sayesinde, ülkemizin özellikle KOBİ ağırlıklı yurt sathına dağılmış üretim ve mühendislik anlamındaki özellikle de makine, elektrik, elektronik ve yazılım üretimi kapasitesi de ortaya çıkmış bulunmaktadır. Askeri gemi inşa ve modernizasyon alanında katkı sağlayabilecek ve üretim yapabilecek kabiliyete sahip Türkiye nin her yerinde büyük bir potansiyel mevcuttur. Milli projelerin yanı sıra yurt dışında ise, Türkiye nin platform bazında bir kalemde en büyük ihracat değerine sahip olan Pakistan Denizde İkmal Tankeri Projesi nin ana yüklenicisi olarak Dizayn Paketi, Sistem/ Malzeme Paketi tedariği ve ELD faaliyetleri icra edilmektedir. Geminin inşaası Karaçi KS&EW Tersanesi nde gerçekleştirilmektedir. STM tarafından MİLGEM Projesi nde kullanılan yerli sanayi firmaları, Pakistan projesinde de görevlendirilmektedir. Bu projede, Türk sanayinden tedarik ile dahil edilen firma alımları toplamı 15 milyon ABD dolarının üzerindedir. Bu durum, STM nin yönlendirmesiyle gelişen yerli sanayinin askeri ihracat projelerinde rol almasına yönelik en iyi örneklerden biri olarak dikkat çekmektedir. Önümüzdeki dönemde realize olacak askeri gemi projelerinde yerli sanayi kullanım oranlarının daha da artabileceği değerlendirilmektedir. Türkiye sanayisinin geldiği bu noktadan artık geri dönemeyeceği görülmüştür, bundan sonra Ana Tahrik Sistemleri gibi daha büyük ve karmaşık sistemlerin millileştirilmesi ve ihraç edilmesi vizyonuyla gelişimini sürdürecektir. Bu arada Türk tersaneleri de askeri gemi üretimlerinde büyük başarı göstererek artık ihraç yolunda çalışmalara başlamış bulunmaktadırlar. Askeri gemi inşa ve yan sanayimiz önümüzdeki süreçte daha da büyük başarılara imza atacak kapasiteye sahip olduklarını ortaya koymuşlardır.

TÜRK SAVUNMA SANAYİİ REKABETÇİ BİR KONUMA ERİŞTİ Son yıllarda, Türk savunma sanayii, dünya genelindeki iş ortakları, müşteriler ve yatırımcılarla işbirliği yapmak için mükemmel bir imkan sunarak, modern, hızla gelişen ve dinamik bir sektöre sahip olmasıyla kendini gösterdi. Türkiye, başlıca büyük ölçekli yükleniciler, çeşitli alt sistem üreticileri, KOBİ ler, ileri teknoloji ile ilgilenen AR&GE şirketleri, niş alanları, araştırma enstitüleri ve üniversitelerden oluşan son derece yetkin bir toplulukla birlikte, modern ve ulusal savunma sektörü için temel yapılar inşa etme konusunda önemli başarılar elde etti. Günümüzde, Türk savunma sanayisinin ürün yelpazesi, Türkiye deki yüzden fazla savunma üreticisi ve binden fazla küçük ölçekli girişimcilerle birlikte genişliyor. Türk şirketleri belirli alanlarda, gemi inşanın tasarımı ve üretimi, deniz muharebesi yönetim sistemleri, sağlamlaştırılmış makineli tüfek platformları, havacılık elektroniği, yazılım tanımlı telsiz, kumanda ve kontrol sistemleri, simülatörler ve lojistik ile ilgili doğru teknolojik ve kalite standartlarını sağlayarak oldukça rekabetçi bir konuma erişti. İSMET YILMAZ Milli Savunma Bakanı 21

22 2015 DÜNYA DENİZCİLİK FUAR VE ETKİNLİK TAKVİMİ

23

24