I. 2004 YILINDA DÜNYANIN GÖRÜNÜMÜ VE TÜRKİYE. Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı Türkiye Ekonomisindeki Önemini Koruyor

HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN 2004 YILLIK İHRACAT PERFORMANS DEĞERLENDİRMESİ VE 2005 YILINA BAKIŞ İTKİB GENEL SEKRETERLİĞİ AR & GE VE MEVZUAT ŞUBESİ OCAK 2005

İÇİNDEKİLER I. 2004 YILINDA DÜNYANIN GÖRÜNÜMÜ VE TÜRKİYE Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı Türkiye Ekonomisindeki Önemini Koruyor II. BAŞLICA ÜLKE GRUPLARI İTİBARİYLE İHRACAT AB Ülkelerine Yönelik İhracat Konjonktüre Göre İyi Sayılır Alman Ekonomisindeki Tüketim Durgunluğu Hazırgiyim İhracatımıza Yansıyor Güçlü Sterlin ve Türk Firmalarının Gayreti İngiltere Pazarında Sonuç Veriyor Yeni AB Ülkelerindeki Ekonomik Canlanmadan Türkiye ye Yansımalar Zayıf Yeni AB Türkiye den Ara Malı Alıyor: Polonya Örneği Diğer OECD- ABD de Büyüme Performansı İyi Ancak Bunun Bize Yansıması Zayıf Diğer Avrupa Ülkelerindeki Performans Yeni AB Ülkelerine Paralel Yükselen Pazar: Eski SSCB Ülkeleri Ortadoğu Ülkelerine İhracat İyi Durumda Kuzey Afrika Ülkeleri Asya Ülkelerine İhracat Hedef Pazarlar Ön Planda III. AYLAR İTİBARİYLE İHRACATIN SEYRİ IV. ÜRÜN GRUPLARI BAZINDA HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON İHRACATI Dokuma ve Örme Konfeksiyon İhracatında Paylar Korunuyor Dokuma Konfeksiyonda Performans Giderek İyileşiyor Dokuma Konfeksiyonda Denim Grubunun Yıldızı Parlıyor Örme Konfeksiyon İhracat Artışı Dokuma Konfeksiyonun Gerisinde Örme Konfeksiyonda Çorabın Performansı Dikkat Çekici Serbest Bölgelerde Hareketlilik Devam Ediyor ii

V. KAR MARJLARI İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELER Pamuklu Konfeksiyonda Maliyet Artışları Kur Artışlarından Hızlı Rekabet Gücünün Bir Göstergesi Olarak Reel Efektif Kur Endeksi İşgücü Ücretleri ve Rekabet Gücü Kredi Faizleri VI. 2005 LE İLGİLİ BEKLENTİLER Ekonomik Büyüme İle İlgili 2005 Ve 2006 Tahminleri Dünya Ticaret Hacmi Büyümenin Bölgesel Dağılımı Gelişmiş Ülkeler Gelişmekte Olan Ülkeler Beklenen Makro Ekonomik Gelişmelerin Türk Tekstil ve Hazırgiyim Sektörü Üzerine Yansımaları Pamuk Fiyatları Petrol ve Hammadde Fiyatları Dünya Ekonomisinin Önündeki Riskler ve Tehditler iii

I. 2004 YILINDA DÜNYANIN GÖRÜNÜMÜ VE TÜRKİYE Hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatının gelişimini belirleyen makroekonomik faktörlerin başında, pazar ülkelerdeki büyüme performansı gelmektedir. Bu açıdan sektörün 2004 yılında gösterdiği ihracat performansını tanımlayabilmek için başlıca pazarlardaki büyüme oranlarına ve büyümenin unsurlarına bakmak gerekiyor. Dünya Bankası tarafından, yılın ilk üç çeyreği üzerinden yapılan tahminlere göre, 2004 yılında dünya ekonomisi geçen yıla oranla yaklaşık % 4 oranında büyüdü. Ekonomist çevrelerce bu oranda bir büyüme, kayda değer bulunuyor. ABD ve Japon ekonomisinin % 4 ün üzerinde büyüyerek Avrupa nın önünde gittiği dikkate değer gelişmeler arasındadır. Türkiye nin hazırgiyim ve konfeksiyon pazarları açısından büyük önem arzeden Euro bölgesi ekonomilerindeki büyüme ise oldukça mütevazi düzeyde kaldı (1,8). Fakat, Çin % 8.8, Rusya Federasyonu % 8.0 ve Hindistan % 6 oranında büyüyerek dünya ekonomisindeki büyümenin adeta motoru oldular. Bu ülkelerdeki büyüme daha birçok gelişmekte olan ülkeyi de hareket ettirdi. Nitekim, Çin, Hindistan ve Rusya dışında kalan gelişmekte olan ülkelerdeki büyümenin ise %5 civarında bir performansı yakaladığı hesap edilmektedir. Netice olarak, gelişmekte olan ülkelerin 2004 yılında ortalama olarak % 6.1 oranında büyüdüğü tahmini yapılıyor. 2003 yılında da gelişmekte olan ülkeler toplam olarak % 5.2 GSYH büyümesi kaydetmişti. 2004 yılında gözlenen büyümenin özelliklerini dikkate aldığımızda karşımıza aşağıdaki noktalar çıkmaktadır: Gelişmekte olan ülkeler büyüme performansı olarak sürüklenen değil artık sürükleyen durumuna gelmiştir. ABD deki büyüme ağırlıklı olarak yatırım ve tüketim harcamalarından kaynaklanırken, Avrupa ve Japon ekonomisindeki büyümede ihracat motor görevi üstlenmiştir. Kolay kredi koşulları ve Dünya Ticaret Örgütü üyeliğinin bir sonucu olarak Çin Halk Cumhuriyeti nde görülen % 30 oranındaki ithalat artışı, dünya ekonomisinin ve özellikle de Çin in komşuluğunda olan ülkelerde görülen büyümeye çok büyük bir katkı sağlamıştır. Rusya, Ortadoğu ve Kuzey Afrika petrol üreticisi ülkeleri, yüksek petrol fiyatlarından bir hayli yararlanmışlardır. Yüksek ihracat gelirine kavuşan bu ülkeler ithalatlarını da arttırarak, ihracatçı ülkelerin büyümesine katkı sağlamıştır.

Neticede, dünyada görülen ve gelişmekte olan ülkelerin motor görevi üstlendiği yeni büyüme dönemi, dünya ticaretinin de artmasına yol açtı. Nitekim, Dünya Bankası 2004 yılı dünya ticaret hacmindeki büyümeyi % 10.2 olarak tahmin etmektedir. Bu bağlamda, Türkiye de dünyada görülen bu canlanmadan kendine düşeni fazlasıyla aldı. Devlet İstatistik Enstitüsü 2004 yılı GSYH büyümesini %9-10 olarak tahmin etmektedir. Türkiye İhracatçılar Meclisi ise ABD doları bazında yıllık ihracat artışını % 34 olarak açıkladı. Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı Türkiye Ekonomisindeki Önemini Koruyor 2004 yıllık ihracat kayıt rakamları, Türkiye İhracatçılar Meclisi tarafından açıklanmış ve bu rakamlara göre, 13,1 milyar dolar değerinde hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatı yapılmıştır. 2003 yılına kıyasla hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatında dolar bazındaki artış %13,7 düzeyindedir. Bu performans ile hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatının Türkiye nin genel ihracatından aldığı pay %20,5 olarak hesaplanmaktadır ki, ülke ihracatının yaklaşık beşte birini realize eden sektör, ekonomi açısından önemini korumaktadır. Birim: 1000 $ Genel İhracat Performansı İçinde Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatının Payı 2003 2004 2004 / 2003 Değişim % Türkiye Genel İhracatı 47.880.277 64.010.231 33,7 Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı 11.516.422 13.097.851 13,7 Haz. ve Konf. İhracatının Payı % 24,1 20,5 Sanayi Ürünleri İhracatı 32.318.092 44.111.578 36,5 Haz. ve Konf. İhracatının Sanayi Ürünleri İhracatındaki Payı % 35,6 29,7 Kaynak: İhracatçı Birlikleri Kayıtları Hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatının %75 civarında bir kısmının AB ülkeleri ve euronun etkili olduğu alanlara yapıldığı ve yıllık ortalamalar itibariyle euronun dolar karşısında %10 ( 2004 yılında dolar euro karşısında %9,7 oranında, pound karşısında %12 değer kaybetmiş olduğundan, euronun dolar karşısında ortalama değer kazanımı %10 olarak alınmıştır) oranında değer kazandığı dikkate alınarak, euro/dolar paritesine göre gerekli düzeltme yapıldığı zaman, kur etkisinden arındırılmış artışın % 6,2 düzeyinde olduğu hesaplanmaktadır. 2005 e hazırlık bağlamında bütün dünya 2

ülkelerinin yeni pozisyonlar alma peşinde oldukları, dolayısıyla uluslararası pazarlarda muazzam bir rekabet ortamının varolduğu ve sektörün karşı karşıya bulunduğu dezavantajlı durumlar gözönünde bulundurulduğunda, dolar bazında %13,7, euro/dolar paritesi düzeltmesi yapılmış olarak %6,2 lik artışın hiç de kötü bir performans olmadığı ifade edilebilir. II. BAŞLICA ÜLKE GRUPLARI İTİBARİYLE İHRACAT 2004 yılında, ülke grupları itibariyle hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatı gözönüne alındığında, hiç bir ülke grubunda düşüş olmadığı tesbit edilmektedir. Ülke grupları itibarıyle değişik ihracat artış oranları sergilenmektedir. Oransal olarak en az artış ABD, İsviçre, Japonya, Kanada, Meksika, Norveç gibi ülkelerin gruplandırıldığı diğer OECD ülke grubunda (sadece %0,9 oranında artış) ve Romanya, Bulgaristan, Makedonya gibi ülkelerin gruplandırıldığı diğer Avrupa ülke grubunda ( sadece %8,8 oranında artış) olmuştur. Diğer bütün ülke gruplarında %13 ile %40 arasında değişen oranlarda artışlar sözkonusudur. AB (25) ülkeleri toplamdan aldığı %74 lük pay ile en büyük ve önemli pazar olma özelliğini korumaktadır. Ülke grupları itibariyle hazırgiyim ve konfeksiyon sektörünün gösterdiği performans, aşağıdaki tablo ve grafikten takip edilebilmektedir. Başlıca Ülke Grupları İtibariyle Türkiye Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracat Kaydı 2003 Toplam 2004 Toplam 2004 / 2003 Konf'da Konf'da Değişim 1000 $ Pay % 1000 $ Pay % % AB Ülkeleri Toplamı 8.509.134 73,9 9.693.996 74,0 13,9 Diğer OECD Ülkeleri Toplamı (ABD,Kanada, İsviçre vb) Diğer Avrupa Ülkeleri Toplamı ( Romanya, Bulgaristan, Makedonya, KKTC) Eski S.S.C.B Ülkeleri Toplamı (Rusya Fed., Azerbaycan, Özbekistan vb) Ortadoğu Ülkeleri Toplamı (S. Arabistan, İsrail, Kuveyt vb) Afrika Ülkeleri Toplamı (Mısır, Tunus, Cezayir, GAC vb) Diğer Asya Ülkeleri ( Çin, Hindistan, Malezya, Tayvan vb) 1.818.281 15,8 1.834.353 14,0 0,9 76.602 0,7 83.337 0,6 8,8 158.327 1,4 208.208 1,6 31,5 190.680 1,7 220.917 1,7 15,9 183.549 1,6 253.355 1,9 38,0 19.813 0,2 22.413 0,2 13,1 Diğer Ülkeler ve Bölgeler Toplamı 560.036 4,9 781.272 6,0 39,5 Toplam Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracat Kaydı 11.516.422 100,0 13.097.851 100,0 13,7 Kaynak: İhracatçı Birlikleri Kayıtları 3

Ülke Grupları İtibariyle Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı 2003-2004 10.000.000 9.000.000 2003 2004 8.000.000 7.000.000 1000 $ 6.000.000 5.000.000 4.000.000 3.000.000 2.000.000 1.000.000 - AB Ülkeleri Diğer OECD Ülkeleri Diğer Avrupa Ülkeleri Eski S.S.C.B Ülkeleri Ortadoğu Ülkeleri Afrika Ülkeleri Diğer As ya Ülkeleri Diğer Ülkeler ve Bölgeler AB Ülkelerine Yönelik İhracat Konjonktüre Göre İyi Sayılır AB ülkelerine yapılan hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatını değerlendirirken, AB toplamını (AB-25), eski AB ülkelerini (AB-15) ve yeni AB ülkelerini (AB-10) ayrı ayrı ele almak gerekiyor. Tablodan görüldüğü gibi, AB-25 e yapılan ihracat geçen yıldan bu yıla, ABD doları bazında %13,9 oranında bir artış gösteriyor. Türkiye nin genel ihracat artışı (dolar bazında %33,7, euro/dolar paritesi gözetilerek %28,7) dikkate alındığı zaman, %13,9 luk artışın çok yüksek olmadığı görülür. Kaldı ki, dolar bazında gerçekleşen bu artışı euro/dolar paritesindeki gelişmelere göre de düzeltmek gerekmektedir. 2003 yılında ortalama parite 1 euro=1,13 dolar olmuştu; 2004 yılında ortalama parite 1 euro=1,24 dolara yükselmiştir. Başka bir deyişle, euro, iki yıl arasında, dolar karşısında %9,7 oranında değer kazanmıştır ki; bu rakam poundun dolar karşısında %12 oranında değer kazandığını dikkate alarak kabaca %10 olarak dikkate alınabilir. AB ülkelerine yönelik hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatında görülen %13,9 luk artıştan parite faktöründen kaynaklanan fiktif artışı çıkartırsak (%13,9-%10), reel denilebilecek artışın sadece %3,9 olduğu görülür. 4

Birim: 1000 $ 2003 Toplam Konf'da Pay ( % ) 2004 Toplam Konf'da Pay ( % ) 2004/2003 Değişim (%) Almanya 3.494.730 30,3 3.680.002 28,1 5,3 Avusturya 123.163 1,1 110.339 0,8-10,4 Belçika 263.926 2,3 275.801 2,1 4,5 Danimarka 289.969 2,5 348.405 2,7 20,2 Finlandiya 30.831 0,3 33.138 0,3 7,5 Fransa 877.903 7,6 964.172 7,4 9,8 Hollanda 672.458 5,8 784.289 6,0 16,6 İngiltere 1.686.186 14,6 2.034.711 15,5 20,7 İrlanda 71.549 0,6 87.118 0,7 21,8 İspanya 281.436 2,4 454.371 3,5 61,4 İsveç 202.717 1,8 220.795 1,7 8,9 İtalya 323.638 2,8 460.831 3,5 42,4 Lüksemburg 2.582 0,0 2.994 0,0 16,0 Portekiz 6.258 0,1 8.808 0,1 40,7 Yunanistan 64.451 0,6 97.205 0,7 50,8 AB (15) Ülkeleri Toplamı AB Ülkelerine Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı 2003-2004 8.391.796 72,9 9.562.979 73,0 14,0 Çek Cumhuriyeti 25.357 0,2 30.310 0,2 19,5 Estonya 1.852 0,0 3.063 0,0 65,4 Güney Kıbrıs - 0,0 3 0,0 - Letonya 1.644 0,0 2.049 0,0 24,6 Litvanya 3.946 0,0 5.547 0,0 40,6 Macaristan 16.708 0,1 22.686 0,2 35,8 Malta 807 0,0 1.604 0,0 98,7 Polonya 48.910 0,4 45.301 0,3-7,4 Slovak Cumh. 4.521 0,0 4.414 0,0-2,4 Slovenya 13.593 0,1 16.039 0,1 18,0 Yeni AB Toplamı 117.338 1,0 131.017 1,0 11,7 AB (25) Toplamı 8.509.134 73,9 9.693.996 74,0 13,9 Türkiye Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı Kaynak: İhracat-Net Bilgi Sistemi 11.516.422 100 13.097.851 100 13,7 Alman Ekonomisindeki Tüketim Durgunluğu Hazırgiyim İhracatımıza Yansıyor Almanya ya yapılan ihracat rakamı pariteye göre düzeltildiği zaman, reel anlamda bir azalıştan (-%4,7) bahsedilebilir. 2004 yılının ilk yarısında Alman ekonomisi ümit veriyordu. İhracata dayalı olarak elde edilen gelirler, yatırımları ve tüketimi bir miktar canlı tutacak gibi görünüyordu. Ancak Alman Merkez Bankası nın Kasım 2004 Aylık Raporu na göre, yılın üçüncü çeyreğinden itibaren ihracattaki ivme yitirilmiş durumda. Bunun başlıca nedeni, Almanya dan mal alan 5

ülkelerin, petrol fiyatlarının yükselmesi ve euronun değer kazanması sonucunda, Almanya dan alımlarını kısmaları olarak tanımlanıyor. Zaten işsizliğin yüksek olmasından ve yapılan işgücü piyasası reformunun etkilerinin belirsizliği nedeniyle tüketim gittikçe durağanlaştı. Analistler, Almanya nın ithalatı içinde yatırım malları ve ara malların ağırlıkta olduğunu ifade ediyor. Türkiye den yapılan hazırgiyim ve konfeksiyon ithalatına göre tekstil ithalatının daha canlı (dolar bazında %12,5 artmış) olması bunun bir yansıması olarak kabul edilebilir. Aşırı değerlenmiş TL, Almanya da perakende ve toptan satışlarda zayıflık, isdihdamda kötüleşme gibi faktörler yan yana getirildiği zaman, bu pazara yönelik hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatının neden iyi bir performans içinde olmadığı anlaşılmaktadır. Güçlü Sterlin ve Türk Firmalarının Gayreti İngiltere Pazarında Sonuç Veriyor Türkiye nin ikinci büyük hazırgiyim ve konfeksiyon pazarı olan İngiltere ye yönelik ihracat artışı (dolar bazında %20,7), uluslararası rekabet koşulları dikkate alındığında oldukça iyi bir performans anlamına gelmektedir. Ancak sağlıklı bir değerlendirme için sterlin paritesinden kaynaklanan fiktif durumu burada da gözönünde bulundurmalıyız. Nitekim 2003 yılında 1 sterlin ortalama olarak 1,633 dolardı. 2004 yılında ise bu parite ortalama olarak 1,832 ye ulaşmıştır. Başka bir ifade ile, sterlin dolar karşısında %12 oranında değer kazanmıştır. Bu durum göz önünde bulundurulduğunda, İngiltere ye yapılan ihracattaki artışın (%20,7-%12) %8,7 düzeyinde kaldığı görülür. Mevcut dünya konjonktürü gözönünde bulundurulduğunda bu kadar bir artış da küçümsenmemelidir. İngiltere ye yönelik hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatı artışının gerisinde,türk firmalarının pazar çeşitlendirmeye yönelik çabaları yanında, İngitere deki makro ekonomik konjonktürün sunduğu olanakların yattığı ifade edilebilir. Ayrıca sterlinin güç kazanması, bu ülkede konfeksiyon üretimini gittikçe daha pahalı hale getirmiştir. Daralan iç üretimle birlikte, talebin bir kısmı Türkiye den yapılan ithalatla karşılanmaktadır. Yeni AB Ülkelerindeki Ekonomik Canlanmadan Türkiye ye Yansımalar Zayıf AB ye yeni üye olan 10 ülkeye yönelik hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatının performansına bakıldığı zaman, bu bölgeye yapılan ihracatın AB-15 e yapılan ihracattaki artışın bir miktar gerisinde kaldığı görülüyor (artış oranı %11,7). Bu rakamı euro/ dolar paritesine göre düzelttiğimizde, reel anlamda artış oranı %1,7 düzeyinde kalıyor. 6

Avrupa Merkez Bankası nın Aralık 2004 Aylık Bülteni nde, AB ye yeni üye olan ülkelerin oldukça iyi bir büyüme performansı gösterdiği ifade ediliyor. Örneğin, yılın ikinci yarısı itibariyle bu ülkelerde kaydedilen yıllık GSYİH büyümesinin %6,1 gibi yüksek bir oran olduğu telaffuz ediliyor. Büyümenin hem iç talep hem de dış talep kaynaklı olduğu vurgulanıyor. Fakat 2004 yılı ihracat rakamları dikkate alındığında, bu büyümeden Türkiye nin hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatının yeterince yararlanmadığı görülüyor. Kaldı ki euro etkisi dolayısıyla, bu bölgeye ihracat açısından parasal koşullar da uygun görünüyor Birim: 1000 $ Yeni AB Ülkelerine Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı 2003-2004 2003 Toplam Konf'da Pay ( % ) 2004 Toplam Konf'da Pay ( % ) 2004/2003 Değişim (%) Çek Cumhuriyeti 25.357 0,2 30.310 0,2 19,5 Estonya 1.852 0,0 3.063 0,0 65,4 Güney Kıbrıs - 0,0 3 0,0 - Letonya 1.644 0,0 2.049 0,0 24,6 Litvanya 3.946 0,0 5.547 0,0 40,6 Macaristan 16.708 0,1 22.686 0,2 35,8 Malta 807 0,0 1.604 0,0 98,7 Polonya 48.910 0,4 45.301 0,3-7,4 Slovak Cumh. 4.521 0,0 4.414 0,0-2,4 Slovenya 13.593 0,1 16.039 0,1 18,0 Yeni AB Toplamı 117.338 1,0 131.017 1,0 11,7 AB (25) Toplamı 8.509.134 73,9 9.693.996 74,0 13,9 Türkiye Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı Kaynak: İhracat-Net Bilgi Sistemi 11.516.422 100 13.097.851 100 13,7 Yeni AB Türkiye den Ara Malı Alıyor: Polonya Örneği Aslında, AB (15) içinde yer alan Çek Cumhuriyeti, Estonya, Letonya, Litvanya, Macaristan, Malta ve Slovenya ya yönelik hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatı oldukça iyi bir performans gösteriyor. İhracatımızdaki payı çok düşük olan Slovak Cumhuriyeti bir kenara bırakılırsa, zayıf performansın Polonya pazarı ile sınırlı olduğu gözlenmektedir. Yeni AB ülkelerine yönelik tekstil ihracatı yıl boyunca artarak devam etmiştir. Yıl sonu itibariyle artış oranı %45,2 gibi yüksek bir düzeye ulaşmıştır. Bu oran euro/dolar paritesine göre düzeltildiğinde de %35,2 gibi kayda değer bir artışa ulaşmak mümkündür (%45,2-7

%10=%35,2). Bu durum, yeni AB ülkelerindeki, Türkiye den bitmiş hazırgiyim ve konfeksiyon ürünü almak yerine, ara malı niteliğindeki tekstil ürünlerini alma yönündeki eğilimin daha da artmakta olduğunun bir göstergesidir. Tekstil ve konfeksiyon ihracatı ile igili tabloların incelenmesinde bu eğilimin ağırlıklı olarak Polonya da gözlendiği söylenebilir. Tablodan görüldüğü gibi 2004 yılında bu ülkeye yönelik hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatı dolar bazında %7,4 gerilerken tekstil ihracatı %56,2 artmıştır. (bakınız Ek 2) Diğer OECD- ABD de Büyüme Performansı İyi Ancak Bunun Bize Yansıması Zayıf AB ülkelerinin dışında kalan OECD ülkelerine yönelik hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatında, 2003 yılına kıyasla 2004 yılında, sadece %0,9 oranında bir artış sözkonusu olmuştur. Altı aylık raporlarda %4,2 lik bir azalma ; dokuz aylık raporlarda ise bir miktar toparlanma ile %0,5 lik artış görülmüş idi. Rakamlardan, yılın dördüncü çeyreğinde de bu toparlanmanın devam ettiği tesbiti yapılabilir. Artışta, ABD ye yapılan ihracattaki gerilemenin yavaşlaması ve İsviçre, Norveç ve Kanada için kayda alınan ihracat artışlarının etkisi olmuştur. Birim: 1000 $ Diğer OECD Ülkelerine Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı 2003-2004 2003 Toplam Konf'da Pay ( % ) 2004 Toplam Konf'da Pay ( % ) 2004/2003 Değişim (%) ABD 1.574.134 13,7 1.553.978 11,9-1,3 Avustralya 3.021 0,0 5.954 0,0 97,0 Güney Kore 906 0,0 1.706 0,0 88,4 İsviçre 100.882 0,9 114.352 0,9 13,4 İzlanda 979 0,0 728 0,0-25,6 Japonya 12.565 0,1 13.307 0,1 5,9 Kanada 66.008 0,6 77.288 0,6 17,1 Meksika 2.620 0,0 3.539 0,0 35,1 Norveç 56.418 0,5 62.508 0,5 10,8 Yeni Zelanda 749 0,0 993 0,0 32,6 Diğer OECD Ülkeleri Toplamı Türkiye Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı Kaynak: İhracat-Net Bilgi Sistemi 1.818.281 15,8 1.834.353 14,0 0,9 11.516.422 100 13.097.851 100 13,7 Avrupa Merkez Bankası ve Dünya Bankası çeşitli raporlarında ABD de GSYH büyümesinin, 2004 yılı itibariyla %3,9-%4 civarında olduğunu tahmin ediyorlar. Bu oran, ABD gibi bir ekonomi için oldukça iyi bir performans sayılabilir. Ancak, bu büyümenin Türk hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatına olumlu yönde fazla bir etkisinin olmadığı ifade 8

edilebilir. ABD deki büyümenin büyük ölçüde yaz aylarında motorlu taşıtlar için getirilen vergisel avantajlardan kaynaklanan kişisel tüketim harcamalarından ve konut dışı sabit yatırım harcamalarından kaynaklandığı ifade ediliyor. Bu durum, giysi türü mallarla ilgili tüketim talebinin bir miktar cansız olduğunu gösteriyor. Ancak, ABD nin Çin Halk Cumhuriyeti nden yaptığı ithalatta artışlar olduğu, 2004 yılı boyunca uluslararası basın yayın organlarına yansımıştı. ABD deki iç talep yapısının dışında bir faktörün daha bu ülkeye yönelik hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatımız üzerinde olumsuz etkide bulunduğu görülmektedir. Bu da genel olarak TL nin aşırı değerli bir para haline gelmesi, ABD doları karşısında bu aşırı değerli olma halinin diğer paralar karşısındaki aşırı değerlilik halinden daha yüksek olmasıdır (Bkz:Sayfa 19-22 arasıdaki Reel Efektif Kur Endeksi ve Maliyet faktörleri ile Kur Endeksleri ile ilgili açıklamalar) Diğer Avrupa Ülkelerindeki Performans Yeni AB Ülkelerine Paralel Doğu ve Orta Avrupa da yeralan bazı ülkelerin AB ye üyeliklerinden sonra, Diğer Avrupa Ülkeleri grubunda sadece Bulgaristan, KKTC, Makedonya ve Romanya kalmıştır. Bunların toplamına yapılan hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatı, dolar bazında %8,8 oranında artış gösteriyor. Bu ülkeler de Euro Alanı nın bir parçası olarak değerlendirilebilir. Dolayısı ile euro/dolar paritesi ile ilgili düzeltmenin burada da yapılması gerekir. Nitekim gerekli düzeltme yapıldığında, bu ülkelere yönelik hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatının reel ifadelerle %1,2 oranında azaldığı söylenebilir. Tekstil ihracatı ile ilgili rakamların incelenmesinden, Diğer Avrupa Ülkeleri nin de, Türkiye den bitmiş hazırgiyim almak yerine, ara malı niteliğindeki tekstil ürünlerini alma yönünde bir eğilim içinde oldukları görülüyor. Nitekim ele alınan dönemde bu ülkelere yönelik tekstil ihracatı, dolar bazında %32,3 oranında artmıştır. (bakınız Ek 3) Birim: 1000 $ Diğer Avrupa Ülkelerine Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı 2003-2004 2003 Toplam Konf'da Pay ( % ) 2004 Toplam Konf'da Pay ( % ) 2004/2003 Değişim (%) Bulgaristan 43.187 0,4 44.770 0,3 3,7 K.Kıbrıs Türk Cum. 6.228 0,1 9.220 0,1 48,0 Makedonya 5.919 0,1 6.335 0,0 7,0 Romanya 21.268 0,2 23.012 0,2 8,2 Diğer Avrupa Ülkeleri Toplamı Türkiye Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı Kaynak: İhracat-Net Bilgi Sistemi 76.602 0,7 83.337 0,6 8,8 11.516.422 100 13.097.851 100 13,7 9

Yükselen Pazar: Eski SSCB Ülkeleri Başta Rusya Federasyonu olmak üzere Eski SSCB ülkelerine yapılan ihracat, ilk altı aya kıyasla ikinci altı ayda biraz daha düşük, ama yine de iyi bir performans gösteriyor (İlk altı aydaki artış oranı %43,6, dokuz ay itibariyle artış oranı %31,5 ve yıllık artış oranı da %31,5). Üstelik, bu ülkelere yapılan ihracat çoğunlukla dolar ile yapıldığından herhangi bir düzeltmeye de ihtiyaç bulunmuyor. Eski SSCB ülkelerine yapılan hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatındaki bu canlılık, 2002 yılı başından beri devam etmekte olup; başlıca şu nedenlere dayanmaktadır: Gelişen pazar olması itibarıyle Türk firmaları bu pazara özel bir önem vermektedir; pazarlama faaliyetleri arttırılmıştır; markalaşmaya önem verilmektedir, Rusya Federasyonu Merkez Bankası verilerine göre, Rus ekonomisi 2004 yılında % 7 civarında bir büyüme gösterdi. Büyüme büyük ölçüde yatırım ve tüketim harcamaları artışından kaynaklanıyor. Dış ticaretin de büyümeye net katkısının olduğu görülüyor. Yüksek oranda büyüme ile birlikte düşük enflasyon, reel kullanılabilir gelirin artışına neden olmuştur. Rusya Merkez Bankası Ocak Eylül 2004 itibariyle kişi başına reel kullanılabilir gelir artışını % 9.8 olarak tahmin etmektedir. Bu oran Ocak Eylül 2003 döneminde % 14.1 olarak gerçekleşmiştir. Yani iki yıldır üst üste Rus tüketicinin alım gücü rekor düzeyde yükselmektedir. Bu yükseliş doğal olarak tüketime ve talebe yansıyor. Talebin bir kısmı ithalatla karşılanmak zorunda. Bu yüzden Rusya Federasyonu nun ithalatı da artış gösteriyor. Nitekim, Merkez Bankası verilerine göre, Ocak Eylül 2004 itibariyle genel ithalat artışlarının % 24.8 olduğu görülüyor. Bu talep, Türkiye den yapılan hazırgiyim ve konfeksiyon ürünleri alımına da yansımıştır. Türkiye den Rusya Federasyonu na yönelik hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatı artışının gerisinde parasal faktörler de bulunuyor. Rusya Federasyonu na yönelik satışlar ağırlıklı olarak dolarla yapılıyor. Dolar TL karşısında değer kaybedince, Türk satıcıların rekabet gücü düşüyor. Fakat dolar Rus Rublesi karşısında da değer kaybediyor. Rusya Merkez Bankası, 2004 yılı Ocak Eylül döneminde, doların ruble karşısında reel anlamda % 6 oranında değer kaybettiğini ifade ediyor. Dolayısıyla, Türk ihracatçısı rublenin de değer kazanması ile rekabet gücü kayıplarının en azından bir kısmını geri almış oluyor. Eskiden yolcu beraberi ihracat şeklinde yapılan satışlar, zaman içerisinde beyannameli ihracata doğru kaymaktadır. 10

Birim: 1000 $ Eski S.S.C.B Ülkelerine Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı 2003-2004 2003 Toplam Konf'da Pay ( % ) 2004 Toplam Konf'da Pay ( % ) 2004/2003 Değişim (%) Azerbaycan 4.956 0,04 6.704 0,05 35,3 Kazakistan 4.644 0,04 5.938 0,05 27,9 Özbekistan 3.985 0,03 1.753 0,01-56,0 Rusya Federasyonu 118.987 1,03 159.663 1,22 34,2 Türkmenistan 2.848 0,02 3.207 0,02 12,6 Ukrayna 22.907 0,20 30.944 0,24 35,1 Eski S.S.C.B Ülkeleri Toplamı Türkiye Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı Kaynak: İhracat-Net Bilgi Sistemi 158.327 1,37 208.208 1,59 31,5 11.516.422 100 13.097.851 100 13,7 Ortadoğu Ülkelerine İhracat İyi Durumda 2004 yılında Ortadoğu ülkelerine hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatı, 2003 yılına kıyasla %15,9 oranında artmıştır. Yüksek seyreden petrol fiyatları ve petrol ihracatından elde edilen gelirin bir kısmının tüketim talebine kayması, Irak pazarının nispeten açılması gibi nedenler, bölgeye yönelik hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatının canlılığını korumasının başlıca nedeni olarak görülmektedir. Ayrıca komşu ülkelere yönelik olarak uygulanan ekonomik işbirliği stratejileri ve Türk firmalarının yeni pazarlara girme çabaları, ihracat artışının gerisindeki nedenlerdendir. Birim: 1000 $ Ortadoğu Ülkelerine Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı 2003-2004 2003 Toplam Konf'da Pay ( % ) 2004 Toplam Konf'da Pay ( % ) 2004/2003 Değişim (%) Irak 33.668 0,29 50.486 0,39 50,0 İran 2.443 0,02 10.514 0,08 330,4 İsrail 84.366 0,73 86.207 0,66 2,2 Kuveyt 10.495 0,09 12.199 0,09 16,2 S.Arabistan 51.332 0,45 51.635 0,39 0,6 Suriye 1.020 0,01 601 0,00-41,1 Ürdün 7.357 0,06 9.275 0,07 26,1 Ortadoğu Ülkeleri Toplamı Türkiye Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı Kaynak: İhracat-Net Bilgi Sistemi 190.680 1,66 220.917 1,69 15,9 11.516.422 100 13.097.851 100 13,7 11

İsrail e yönelik ihracatın iki ülke arasındaki Serbest Ticaret Anlaşması na rağmen neden o kadar (sadece %2,2 artış) zayıf kaldığı da ABD dolarındaki zayıflığa bağlanmaktadır. Kuzey Afrika Ülkeleri Türk firmalarının pazar çeşitlemesi gayretleri, Kuzey Afrika Ülkeleri nin AB ile ilişkileri ve petrol ve gaz fiyatlarının yüksek seyretmesinin Kuzey Afrika Ülkeleri ne yönelik ihracat üzerinde etkili olduğu bilinmektedir. Birim: 1000 $ Afrika Ülkelerine Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı 2003-2004 2003 Toplam Konf'da Pay ( % ) 2004 Toplam Konf'da Pay ( % ) 2004/2003 Değişim (%) Cezayir 71.356 0,62 87.539 0,67 22,7 Fas 2.102 0,02 1.977 0,02-5,9 Libya 96.160 0,83 146.425 1,12 52,3 M ısır 6.576 0,06 9.299 0,07 41,4 Tunus 2.129 0,02 2.698 0,02 26,7 Kuzey Afrika Toplamı 178.323 1,55 247.937 1,89 39,0 Güney Afrika Cum. 5.227 0,05 5.417 0,04 3,7 Afrika Ülkeleri Toplamı 183.549 1,59 253.355 1,93 38,0 Türkiye Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı Kaynak: İhracat-Net Bilgi Sistemi 11.516.422 100 13.097.851 100 13,7 Asya Ülkelerine İhracat Birim: 1000 $ Diğer Asya Ülkelerine Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı 2003-2004 2003 Toplam Konf'da Pay ( % ) 2004 Toplam Konf'da Pay ( % ) 2004/2003 Değişim (%) Çin Halk Cumhuriyeti 586 0,01 2.153 0,02 267,7 Endonezya 1.013 0,01 320 0,00-68,4 Hindistan 445 0,00 1.184 0,01 166,1 Hong Kong 4.164 0,04 5.340 0,04 28,3 Malezya 10.230 0,09 9.297 0,07-9,1 Singapur 2.300 0,02 1.848 0,01-19,6 Tayland 139 0,00 634 0,00 356,8 Tayvan 762 0,01 1.122 0,01 47,3 Güney ve Doğu Asya Ülkeleri Toplamı 19.637 0,17 21.898 0,17 11,5 Bangladeş 128 0,00 344 0,00 169,1 Pakistan 48 0,00 171 0,00 254,1 Diğer Asya Ülkeleri Toplamı Türkiye Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı Kaynak: İhracat-Net Bilgi Sistemi 19.813 0,17 22.413 0,17 13,1 11.516.422 100 13.097.851 100 13,7 12

Hedef Pazarlar Ön Planda Hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatının ülkelere göre dağılımı topluca incelendiğinde, geleneksel ihraç pazarları niteliğinde olan Almanya, Fransa, ABD gibi ülkelerde bir durağanlaşma, hedef pazarlarda ise bir ivme gözleniyor. Örneğin %13,7 lik ihracat artışının önemli ölçüde AB içinde bulunan Akdeniz ülkeleri ile diğer Akdeniz havzası ülkelere yapılan ihracatla sağlandığı gözleniyor. Ayrıca, Ortadoğu ülkeleri ile eski S.S.C.B. yerine kurulan ülkelere yönelik ihracattaki kayda değer artış, yeni pazarlara yönelim ve daha yüksek katma değerli ürün ihracatı konusunda fikir vermektedir. III. AYLAR İTİBARİYLE İHRACATIN SEYRİ 2004 yılında ihracatın bir önceki yılın aynı ayına kıyasla düşüş gösterdiği tek ay Mayıs ayı (%2,7 oranında düşüş) olmuştur. Ağustos ayı da %0,3 lük artış dikkate alındığında düşük performans görülen bir ay olarak gözükmektedir. Diğer bütün aylarda % 3 ile %28 arasında değişen oranlarda artışlar kayda alınmıştır. Birim: 1000 $ Aylar İtibariyle Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracat Kaydı 2003-2004 2004/2003 Aylar 2003 2004 % Değişim Ocak 958.856 1.227.337 28,0 Şubat 748.173 866.192 15,8 Mart 935.332 1.166.416 24,7 Nisan 882.451 1.044.059 18,3 Mayıs 991.376 964.766-2,7 Haziran 961.943 1.080.961 12,4 Temmuz 1.100.462 1.264.161 14,9 Ağustos 1.029.031 1.032.378 0,3 Eylül 932.484 1.070.559 14,8 Ekim 1.068.341 1.100.566 3,0 Kasım 876.177 1.045.403 19,3 Aralık 1.031.101 1.305.576 26,6 Kaynak:TİM 13

Aylar İtibariyle Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatının Seyri 2003-2004 2003 2004 1.400.000 1.227.337 1.264.161 1.305.576 1.200.000 1.000.000 958.856 866.192 1.166.416 935.332 1.080.961 1.100.462 1.044.059 991.376 964.766 882.451 961.943 1.070.559 1.100.566 1.032.378 1.068.341 1.045.403 1.029.031 1.031.101 932.484 876.177 1000 $ 800.000 600.000 748.173 400.000 200.000 - Ocak Mart Nisan Haziran Temmuz Ekim IV. ÜRÜN GRUPLARI BAZINDA HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON İHRACATI Hazırgiyim ve konfeksiyon mamulleri örme ve dokuma olarak iki büyük başlık altında ele alınabilir. Bu iki grubun bir alt grubu olarak diğer hazır eşyalar şeklinde üçüncü bir gruptan söz edilebilir. Dokuma ve Örme Konfeksiyon İhracatında Paylar Korunuyor Dokuma ve örme konfeksiyon mamullerinin toplam hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatından aldığı payların nisbeten korunduğu, çok büyük oynamalar olmadığı görülmektedir. 2002 2003 2004 Toplam Konf'da Toplam Konf'da Toplam Konf'da Fasıl Kapsam Pay % Pay % Pay % 61 62 63 Örme Konfeksiyon Mamülleri Dokuma Konfeksiyon Mamülleri Hazır Eşyalar (Ev tekstili, battaniye torba, çuval vb) Örme ve Dokuma Konfeksiyon Mamüllerinin Toplam Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatındaki Payı 49,6 51,3 49,5 36,1 34,0 35,8 14,3 14,7 14,7 Toplam Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı 100 100 100 Kaynak: İhracat - Net Bilgi Sistemi 14

Dokuma Konfeksiyonda Performans Giderek İyileşiyor 2004 ve 2003 yıllık karşılaştırma yapıldığında dokuma konfeksiyon ihracatında %20 oranında bir artış görülmektedir. Euro faktörü göz önünde bulundurulduğunda net artış 12,5 düzeyinde. İki büyük pazar konumundaki Almanya ve ABD de bir miktar artış var ama, durum pek içaçıcı değil. Almanya da euro faktörü dikkate alınınca %5 oranında bir azalma var. Aslında altı aylık değerlendirme raporlarına kıyasla Almanya pazarında eğilim tersine dönmüş görünüyor. ABD de dolar bazında sadece %9 düzeyinde bir artış kayda alınmış. Avrupa Serbest Bölgesi ve Trakya Serbest Bölgesi ne dokuma konfeksiyon ihracatında sırasıyla %111 ve %90 düzeyinde yüksek oranlı artışlar sözkonusu. 2003 2004 Ocak -Aralık Değişim Ülkeler ($) ($) % Almanya 1.051.091.608 1.108.575.196 5 İngiltere 628.495.172 766.123.046 22 ABD 525.700.258 571.431.401 9 Hollanda 263.000.009 300.046.087 14 Fransa 210.708.153 263.065.496 25 İspanya 116.335.388 213.195.346 83 Danimarka 133.958.624 166.144.653 24 Libya 84.007.531 134.672.308 60 Avrupa Serbest Bölg. 60.126.560 126.867.664 111 İtalya 67.405.384 90.911.226 35 Rusya Federasyonu 59.317.354 88.773.277 50 Trakya Serbest Bölge 45.476.964 86.410.037 90 Belçika 71.458.615 79.392.617 11 Cezayir 54.564.039 68.204.219 25 İsveç 54.531.892 55.890.002 2 İlk 15 Ülkenin Toplamı 3.426.177.551 4.119.702.576 20 Türkiye Toplam Dokuma Konfeksiyon İhracatı 3.900.750.118 4.667.747.313 20 15 Ülkenin Payı % 88 88 Kaynak: İhracat-net Bilgi Sistemi / Ocak 2005 En Fazla Dokuma Konfeksiyon İhraç Edilen Ülkeler 2003-2004 Dokuma Konfeksiyonda Denim Grubunun Yıldızı Parlıyor 2004 yılında toplam dokuma konfeksiyon ihracatı içinde denim pantolonların payı %18 den %24 e yükselmiş ve ihracat artışı %60 düzeyinde olmuştur. Pantolon dışındaki denim konfeksiyon mamulleri için belirgin GTİP ler bulunmadığı için sağlıklı istatistik 15

bulmak da mümkün değildir. Ama diğer denim ürünlerin ihracatının da pantolonlara paralel arttığını düşünmek yanlış olmaz. En fazla denim pantolon ihraç edilen ülkelerin başında Almanya, İngiltere, Hollanda ve Avrupa Serbest Bölgesi gelmektedir. 2004 yılının Ocak-Eylül döneminde bu sıralamada ABD üçüncü sırada idi. ABD ye yapılan denim pantolon ihracatında diğer ülkelere kıyasla oldukça mütevazi bir artış görülmektedir. Almanya ya yönelik denim pantolon ihracatı artış trendini sürdürmekte. 2004 te altı aylık dönemde artış oranı %21 iken, dokuz aylık dönemde artış oranı %31 e ve oniki ay itibariyle de %39 a yükselmiş durumda. Denim pantolonda Avrupa Serbest Bölgesi ne yapılan ihracatın %200 oranında katlanarak artması, dikkat çekici görünüyor. Bu artışta, marka sahibi bazı denim firmalarının, serbest bölgeyi bir dağıtım üssü olarak kullanmalarının etkili olduğu tespiti yapılmaktadır. En Fazla Denim Pantolon İhraç Edilen Ülkeler 2003-2004 2003 2004 Ocak -Aralık Değişim Ülkeler ($) ($) % Almanya 183.832.886 255.897.530 39 İngiltere 101.611.987 183.180.155 80 Hollanda 50.328.877 77.396.080 54 Avrupa Serbest Bölg. 25.137.405 75.480.919 200 ABD 61.575.816 74.066.248 20 İspanya 20.368.118 72.556.778 256 Danimarka 29.958.797 68.916.822 130 Belçika 34.337.762 39.609.546 15 Fransa 16.595.568 28.992.972 75 İtalya 16.785.486 26.247.282 56 AHL Serbest Bölge 16.200.268 26.155.367 61 Trakya Serbest Bölge 11.825.109 24.045.258 103 Cezayir 21.111.392 20.654.639-2 Rusya Federasyonu 15.195.841 19.998.848 32 İsveç 8.244.846 15.268.956 85 İlk 15 Ülkenin Toplamı 613.110.159 1.008.467.399 64 Türkiye Toplam Denim Pantolon İhracatı 687.960.855 1.097.426.532 60 15 Ülkenin Payı % 89 92 Türkiye Toplam Dokuma Konfeksiyon İhracatı Denim Pantolon İhracatının Dokuma Konfeksiyon İhracatındaki Payı % Kaynak: İhracat-net Bilgi Sistemi / Ocak 2005 3.900.750.118 4.667.747.313 20 18 24 16

Örme Konfeksiyon İhracat Artışı Dokuma Konfeksiyonun Gerisinde Türkiye nin örme konfeksiyon ihracatı değer olarak dokuma konfeksiyon ihracatından %50 kadar fazla olmakla birlikte; 2004 yılında ihracat artış oranı sadece %10 düzeyinde kalmıştır. Euro faktörü gözönünde bulundurulduğunda artışın %2,5 düzeyine gerilediği hesaplanabilir. Performansta %18 oranında düşüşle ABD nin ve %21 oranında düşüşle Avusturya nın etkisi yadsınamaz. Örme konfeksiyon ihracatı artışında altı aylık döneme göre bir azalış olduğu söylenebilir. Zira, 2004 yılının ilk altı ayı itibariyle dolar bazında artış oranı %14 iken, yıl sonunda artış oranı %10 a gerilemiştir. 2003 2004 Ocak -Aralık Değişim Ülkeler ($) ($) % Almanya 1.982.761.523 2.068.826.535 4 İngiltere 897.910.500 1.060.357.125 18 ABD 739.276.444 608.585.669-18 Fransa 454.074.255 511.709.796 13 Hollanda 337.801.027 411.222.528 22 İtalya 197.995.582 293.465.575 48 İspanya 118.372.879 181.247.570 53 Danimarka 141.113.432 167.459.277 19 AHL Serbest Bölge 118.980.173 153.762.328 29 Belçika 147.558.189 151.215.519 2 İsveç 119.361.956 129.778.419 9 Trakya Serbest Bölge 61.149.789 78.548.983 28 Avusturya 78.768.952 62.617.951-21 İrlanda 45.407.484 58.429.802 29 İsviçre 52.222.839 57.773.390 11 İlk 15 Ülkenin Toplamı 5.492.755.024 5.995.000.467 9 Türkiye Toplam Örme Konfeksiyon İhracatı 5.885.821.803 6.456.142.364 10 15 Ülkenin Payı % 93 93 Kaynak: İhracat-net Bilgi Sistemi / Ocak 2005 En Fazla Örme Konfeksiyon İhraç Edilen Ülkeler 2003-2004 Örme Konfeksiyonda Çorabın Performansı Dikkat Çekici Örme konfeksiyonun en önemli ürün gruplarından biri olarak çorap, örme konfeksiyon ihracatı içerisindeki payını %9 dan %11 e çıkartarak, oldukça iyi bir performans sergilemiştir. 2004 yılında 2003 yılına kıyasla ihracat artış oranı %26 olarak hesaplanmaktadır. En fazla çorap ihraç edilen ilk beş ülke İngiltere, Almanya, Fransa, Hollanda ve AHL Serbest Bölge olarak sıralanmaktadır. Çorap ihracatının %94 ünün ihraç edildiği ilk onbeş ülkenin herbiri için %5 ile %97 arasında değişen oranlarda artışlar sözkonusu olmuştur. 17

Almanya ve ABD gibi düşük ihracat performansı gösterilen ülkelerde bile sırasıyla %11 ve %5 oranında artış gözlenmektedir. En Fazla Çorap İhraç Edilen Ülkeler 2003-2004 2003 2004 Ocak -Aralık Değişim Ülkeler ($) ($) % İngiltere 150.064.508 208.183.979 39 Almanya 132.061.038 146.864.348 11 Fransa 54.672.304 64.189.772 17 Hollanda 41.714.984 48.052.476 15 AHL Serbest Bölge 37.913.297 44.961.005 19 ABD 26.827.292 28.250.067 5 İtalya 8.593.317 16.355.986 90 Belçika 12.224.538 14.544.143 19 İrlanda 9.617.402 14.344.210 49 İsveç 11.662.621 13.313.063 14 Danimarka 7.853.472 11.352.982 45 İspanya 6.857.351 11.000.503 60 İsrail 6.034.594 9.042.635 50 Avusturya 7.394.856 8.398.308 14 Norveç 3.230.083 6.358.949 97 İlk 15 Ülkenin Toplamı 516.721.658 645.212.425 25 Türkiye Toplam Çorap İhracatı 547.129.263 686.716.693 26 15 Ülkenin Payı % 94 94 Türkiye Toplam Örme Konfeksiyon İhracatı Çorap İhracatının Örme Konfeksiyon İhracatındaki Payı % Kaynak: İhracat-net Bilgi Sistemi / Ocak 2005 5.885.821.803 6.456.142.364 10 9 11 Serbest Bölgelerde Hareketlilik Devam Ediyor Yılın ilk altı ayında tesbit edilen hem dokuma hem de örme hazırgiyim ve konfeksiyon ürünlerinde serbest bölgelere yapılan ihracattaki artış devam etmektedir. Serbest Bölgelere Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı Ürün Grubu Örme Ürün Grubu Dokuma Serbest Bölge Adı 2003 2004 Değişim % AHL Serbest Bölgesi 118.980.173 153.762.328 29 Trakya Serbest Bölgesi 61.149.789 78.548.983 28 Avrupa Serbest Bölgesi 60.126.560 126.867.664 111 Trakya Serbest Bölgesi 45.476.964 86.410.037 90 Dikkate Alınan Serbest Bölgeler Toplamı Kaynak: İhracat - Net Bilgi Sistemi / Ocak 2005 285.733.486 445.589.012 56 18

Serbest Bölge yönetimleri ile yapılan görüşmelerde, serbest bölge üzerinden yapılan sevkiyatlarda da bir artış olduğu ifade edilmiştir. Yani serbest bölgelere ihraç edilen ürünler, buradan değişik ülkelere tekrar ihraç edildiği anlaşılmaktadır. V. KAR MARJLARI İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELER Pamuklu Konfeksiyonda Maliyet Artışları Kur Artışlarından Hızlı Pamuk iplikleri indeksi, ihracata yönelik üretim yapan pamuklu hazırgiyim sektörü maliyetleri için bir gösterge durumundadır. Döviz kurlarındaki gelişmeler ise, ihracat gelirleri açısından bir göstergedir. Aşağıdaki tablo ve grafikte görüldüğü gibi, euro indeksi son yıllarda pamuk ipliği indeksinin bir miktar altında seyretmektedir. Dolayısıyla, Euro bölgesine ihracat yapan pamuklu hazırgiyim firmalarının az miktarda rekabet gücü kaybıyla devam ettiği görülmektedir. Ancak ABD ye ve dolar ile ihracat yapan pamuklu hazırgiyim firmalarının önemli ölçüde rekabet gücü kaybettikleri görülmektedir. Hazırgiyim ve Konfeksiyon Sektörünün Rekabet Koşullarında Gelişmeler (Pamuk fiyatları, pamuk ipliği, euro ve dolar kuru endeksleri (2000-1Q=100) Dönemler Pamuk Endeksi Pamuk İplikleri Endeksi Euro Endeksi Dolar Endeksi 2000Q1 100,0 100,0 100 100 2000Q2 113,6 108,9 102,6 108,3 2000Q3 116,6 112,6 105,3 114,7 2000Q4 124,9 117,1 106 120,8 2001Q1 155,0 131,1 129,8 139,1 2001Q2 171,6 180,5 186 210,1 2001Q3 200,9 206,2 223,3 247,5 2001Q4 212,5 229,7 246,1 271,1 2002Q1 194,5 237,6 214,4 241,2 2002Q2 217,1 239,7 232,6 249,9 2002Q3 264,2 268,6 291,4 292,2 2002Q4 296,5 280,2 290,6 286,8 2003Q1 305,5 293,8 318,3 292,9 2003Q2 294,5 303,6 308,8 269 2003Q3 330,0 306,8 281,6 247,1 2003Q4 381,3 311,5 308,5 255,8 2004Q1 411,3 313,4 299,3 236,1 2004Q2 384,1 338,5 314,5 257,4 2004Q3 397,0 343,4 324,2 261,7 2004Q4 371,6 341,1 335,9 256 2000 ilk çeyreği ortalamaları = 100 esasıyla hesaplandı 19

(2000-1Q=100) Pamuk, Pamuk İpliği, Euro ve Dolar Kuru Endeksi (2000-1Q=100) 450,0 pamuk endeksi pamuk iplikleri endeksi euro endeksi dolar endeksi 400,0 350,0 300,0 endeks 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0,0 dönemler Notlar: 1- Grafikte kullanılan bütün endekslerin hesaplanmasında, 2000 yılı ilk çeyreği ortalaması baz alınmıştır. 2- Pamuk endeksleri için DİE tarafından verilen üçer aylık ortalama toptan eşya fiyatları baz alınarak hesaplanmıştır. Bu hesaplama, pamuk üretimi olan bölgelerden alınan fiyatların ortalamasına göre yapılmaktadır. 3- Pamuk iplikleri endeksleri için, DİE tarafından verilen çeşitli pamuk iplikleri (karde, penye, open-end ve saf trikotaj pamuk ipliği) üçer aylık ortalama toptan eşya fiyatları baz alınarak hesaplandı. 4- Euro ve dolar endeksleri TCMB tarafından yayımlanan döviz alış kurlarının üçer aylık ortalaması alınarak hesaplanmıştır. Rekabet Gücünün Bir Göstergesi Olarak Reel Efektif Kur Endeksi İhracatta rekabet gücünü gösteren parametrelerden en önemlisi reel efektif döviz kuru endeksidir. T.C. Merkez Bankası tarafından 1995 yılı baz alınarak hazırlanan bu endeksin 2004 yılı ortalaması 130 olmuştur. 2003 yılı ortalaması 126, 2002 yılı ortalaması 117 dir. Endeks sayısının 100 den sapmasına göre, ihracat sektörleri rekabet kazanmakta veya kaybetmektedir. Endeks 100 den büyükse, TL 100 den sapma nispetinde aşırı değerli olarak kabul edilir. Eğer endeks 100 den küçükse, bu defa TL aradaki fark nispetinde düşük değerli kabul edilir. Endeksin 100 e yakın olması TL nin aşırı yada düşük değerli olmadığı anlamına gelir. 20

Bu durumda, TCMB tarafından yayımlanan endeksi yorumlarsak, TL nin 1996 dan itibaren aşırı değerlenmeye başladığı görülür. 2001 yılında yaşanan devalüasyonla bir miktar toparlanma olduysa da, aşırı değerlenme devam etmiştir. Nitekim, TL nin, 2003 te %26 oranında, 2004 te ise, %30 oranında aşırı değerlenmiş olduğu tespit edilmektedir. Bu durum bütün ihracat sektörleri için olduğu gibi, hazırgiyim ve konfeksiyon sektörü açısından da rekabet gücü kaybının tescili niteliğindedir. Reel Efektif Kur Endeksi (1995=100) Yıllar Endeks 1996 100.100 1997 110.700 1998 107.900 1999 108.800 2000 118.300 2001 107.300 2002 117.100 2003 126.300 2004 130.300 Kaynak: T.C. Merkez Bankası İşgücü Ücretleri ve Rekabet Gücü Hazırgiyim ve konfeksiyon üretiminde işgücü maliyetinin payı %30 civarındadır. Bu yüzden işgücü ücretinde bir artış, ihracatta rekabet gücünü doğrudan etkilemektedir. Son yıllarda asgari ücrete yüksek oranlarda zamlar yapılmaya başlanmıştır. Özellikle 2004 yılı başında yapılan %34 lük zam ve ardından yapılan %5 lık zamla, yıllık bazda %40 a yaklaşılmıştır. Ayrıca sosyal güvenlik katkı payları da oldukça yüksektir. Asgari ücret ile ilgili 2001 yılından itibaren görülen gelişmeler aşağıdaki tablodan izlenmektedir. Yıllar İtibariyle Asgari Ücret YIL Giydirilmiş Asg. Ücret (işverene maliyeti) (TL) Net Asgari Ücret (TL) İstihdam Vergilerinin Payı (%) Giydirilmiş Asg. Ücret ($) Net Asgari Ücret ($) 2001 204.046.000 122.186.520 40,12 165,71 99,23 2002 304.813.125 184.251.937 39,55 201,45 121,77 2003 371.790.000 225.999.000 39,21 247,82 150,64 2004 539.642.250 318.233.475 41,03 377,58 245,00 2005 593.770.500 350.153.000 41,03 442,22 260,78 Notlar:1 2001, 2002 ve 2004 yıllarında asgari ücret tutarları 1Ocakve1Temmuzdaikikerearttırılmış olup, sözkonusu tutarlar 1 Temmuz-31 Aralık için belirlenen tutarlardır. 2 TCMB verilerine göre; 2001 yılı ortalama dolar kuru:1$= 1.231.322 TL, 2002 yılı ortalama dolar kuru 1.513.102 TL, 2003 yılı ortalama dolar kuru 1.500.269 TL, 2004 yılı dolar kuru ise 1.429.201 TL olarak alınmıştır. 2005 yılı için ise, 04.01.2005 tarihli TCMB günlük döviz alış kuru esas alınmış olup, 1 Dolar 1,3427 YTL (=1.342.700 TL) dir. 3 İstihdam vergileri; %14 SSK primi, %15 gelir vergisi, %1 işsizlik sigortası fonu, %0,6 damga vergisi, %19,5 SSK işveren payı ve %2 işveren işsizlik sigorta fonu kesintilerinin toplamından oluşmaktadır. 4 İstihdam vergilerinin payı= 100 - (net asgari ücret / giydirilmiş asgari ücret X 100) formulü ile hesaplanmıştır. 21

Kredi Faizleri 2004 yılında, 2003 yılının karşılık gelen dönemine göre vuku bulan en önemli gelişme, kredi faizlerindeki düşüş olarak ifade edilebilir. Her ne kadar, sektör nakit kredi pastasından sadece %2,1 düzeyinde bir pay alıyorsa da, kredi faizlerindeki düşüş, bütün vadeli işlemleri etkilediğinden, kredi maliyetleri yönüyle az da olsa bir rahatlama yaşanıyor. VI. 2005 LE İLGİLİ BEKLENTİLER 2005 yılı başından itibaren, tekstil ve hazırgiyim kotalarının kalkması, dünyada yeni bir dönemi başlattı. Hükümetler kendi sanayilerini şiddetli rekabete karşı koruyabilmek için yeni tedbirler peşinde. Firmalar ise ayakta kalabilmek için yeni stratejiler peşinde. Çin, Hindistan, Pakistan gibi ülkelerin girişimcileri ise, kotalı dönemde giremediği pazarlara nasıl nüfuz edeceklerinin hesabı ile meşguller. Bu ortamda pazar paylaşımı ile ilgili hesap ve tahmin sayısı da oldukça fazla. Bunlardan Dünya Ticaret Örgütü nden Hildegunn Kyvick Nordas tarafından hazırlanan, The Global Textile and Clothing Industry post the Agreement on Textile and Clothing başlıklı rapor kota sonrası dönemde vuku bulacak pazar bölüşümü konusunda hayli çarpıcı tahmini sonuçlar içeriyor. Raporun Türk hazırgiyim ve konfeksiyon sektörü açısından sonuçları şu şekilde özetlenmektedir: -Halihazırda AB ithalatı içinde % 9 olan Türkiye nin pazar payı kotalar kalktıktan sonra %6 ya gerileyecektir. Buna karşılık Çin payını %18 den %29 a, Hindistan ise %6 dan %9 a çıkartıyor. -ABD pazarı için varılan sonuçlar ise daha çarpıcı: Çin ve Hindistan pazar paylarını sıra ile, %16 dan %50 ye ve %4 ten %15 e çıkartıyorlar. Türkiye nin de arasında bulunduğu diğer ülkelerin pazar payının ise %24 ten %10 a gerileyeceği tahmin ediliyor. Tabi bu şekilde bir pazar paylaşımının hemen 2005 yılı içinde olması beklenmiyor. Kotaların kalkması, bir çok dinamiği birlikte hareket ettirecek. Zincirleme olarak bir çok tetiklemenin belli bir zaman dilimi içinde gerçekleşmesi beklenmelidir. Ayrıca, son yaşanan Asya depremi ve geçen yıl yaşanan SARS salgını gibi bir çok hesapta olmayan vaka, pazar paylaşım süreci üzerinde etkili olacaktır. Bu yüzden, Dünya Ticaret Örgütü tarafından verilen tahmini pazar payı rakamlarına bir yıl gibi kısa vadede gerçekleşecek bir sonuç olarak bakmaktan ziyade bir trend, bir doğrultu olarak bakmak akılcı olur. Kalkan tekstil ve hazırgiyim kotalarının dışında, Türkiye nin hazırgiym ihracatı üzerinde etkisi olabilecek başlıca değişkenler ise şunlardır: 1)Dünya daki büyüme, büyümenin yapısı, ülkeler ve bölgeler arasında dağılımı, 22

2)Türkiye ve dünyada maliyet faktörleri ile ilgili gelişmeler, 3) Petrol ve diğer ham maddelerin fiyatı ile ilgili beklentiler. 4)Döviz kurları konusunda gelişmeler Ekonomik Büyüme İle İlgili 2005 ve 2006 Tahminleri 2004 yılında gelişmekte olan ülkeler büyümenin itici güçleri olurken, bu ülkelerde gözlenen yüksek oranlı büyümenin 2005 ve 2006 yıllarında da devam etmesi beklenmektedir. Dünya Bankası tahminlerine göre, 2004 yılına kıyasla, 2005 ve 2006 yıllarında büyüme biraz hız kesse de, dünya ekonomisinin her iki yılda da %3,2 oranında büyüyeceği öngörülmekte. 2005 ve 2006 yılında büyümenin biraz yavaşlamasının nedenleri ise şu faktörlere dayandırılmaktadır. Birincisi, Amerika daki yatırım artışlarının artık en üste seviyesine geldiği ve bundan sonraki dönemde yatırım artışının ivme kaybedeceği tahmin edilmektedir. İkinci olarak, Merkez Bankaları şu anki para politikalarını devam ettirdikleri sürece, faizlerin daha da yükseleceği ve buna bağlı olarak yatırımların düşeceği tahmin edilmektedir. Üçüncüsü, Çin deki büyüme oranını daha makul seviyelere çekme ve ekonomiyi soğutma girişimlerinin de etkisiyle toplam talepte azalma olması beklenmektedir. Son olarak ise, önümüzdeki dönemde hükümetlerin özellikle de Amerika nın sıkı maliye politikası ve bütçe açıklarını kapatmaya yönelik politikalar uygulayacağı tahmin edilmektedir. Dünya Ticaret Hacmi Dünya Bankası, büyüme tahminlerine paralel bir şekilde, dünya ticaret hacmi için de tahminde bulunmaktadır. Buna göre, 2005 ve 2006 yıllarında, ticaret hacmindeki artış 2004 yılındaki kadar yüksek olmasa da 2005 yılı için %8,4, 2006 yılı için ise %7,8 artış yönünde tahmin edilmektedir. 2005 yılında, hem Çin in ekonomisini frenleme çabaları hem de artan hammadde fiyatları dolayısıyla toplam talepteki azalma neticesinde ticaret hacmindeki artış oranının bir miktar gerileyerek %8,4 olarak gerçekleşeceği tahmin edilmekte. Ticaret hacmindeki daralmanın 2006 da da devam etmesi ve dünya ticaret hacmindeki artış oranının %7,8 olarak gerçekleşmesi tahmin edilmektedir. 23

Dünya Ekonomisi Genel Görünüm ve Beklentiler 2002 2003 2004 2005 2006 Dünya Ticaret Hacmi 3,7 5,5 10,2 8,4 7,8 Tüketici Fiyatları G-7 Ülkeleri 1 1,6 1,7 1,4 1,2 ABD 1,6 2,3 2,7 2,2 1,7 Hammadde Fiyatları Petrol Harici Hammaddeler 5,3 10,2 17-3,1-4,2 Petrol Fiyatları (Dünya Bankası 24,9 28,9 39 36 32 ortalaması) Petrol Fiyatları (yüzde değişim) 2,4 15,9 35-7,7-11,1 Üretici Birim İhraç Fiyatı -1,3 7,4 5,2-0,8-0,3 Faiz Oranları 6 aylık-usd (%) 1,8 1,2 1,6 3,5 4,7 6 aylık Euro (%) 3,3 2,3 2,1 2,4 3,6 Reel GSYH Büyümesi 1,7 2,7 4 3,2 3,2 Dünya Satın Alma Gücü Paritesi 2,9 3,9 4,9 4,2 4,1 Gelişmiş Ülkeler 1,3 2,1 3,5 2,7 2,7 OECD Ülkeleri 1,3 2 3,5 2,6 2,6 Euro Alanı 0,9 0,5 1,8 2,1 2,3 Japonya -0,3 2,5 4,3 1,8 1,6 ABD 1,9 3 4,3 3,2 3,3 OECD Üyesi Olmayan Ülkeler 2,2 3,1 5,9 4,6 4,4 Gelişmekte Olan Ülkeler 3,4 5,2 6,1 5,4 5,1 Doğu Asya ve Pasifik 6,7 7,9 7,8 7,1 6,6 Avrupa ve Orta Asya 4,6 5,9 7 5,6 5 Latin Amerika ve Karayipler -0,6 1,6 4,7 3,7 3,7 Orta Doğu ve Kuzey Afrika 3,2 5,7 4,7 4,7 4,5 Doğu Asya 4,6 7,5 6 6,3 6 Sahra Altı Afrikası 3,1 3 3,2 3,6 3,7 Geçiş Dönemindeki Ülkeleri Hariç 3,2 5,1 5,9 5,4 5,1 Çin ve Hindistan hariç 2,1 3,8 5,4 4,6 4,3 *Dünya Bankası, Global Economic Prospects-2005 Petrol fiyatları ve faiz oranları hariç diğer rakamlar bir önceki yıla göre % değişmeyi ifade etmektedir. Bütün bu faktörler ışığında dünya ekonomisinde 2005 de 2004 teki kadar yüksek bir büyüme beklenmemektedir. Büyümenin Bölgesel Dağılımı Gelişmiş Ülkeler Amerika ve Japonya Hammadde maliyetlerindeki artış, birim işgücü maliyetlerinin artması, Amerikan Merkez Bankası nın izlediği sıkı para politikası, yüksek petrol fiyatları ve yatırımlarda beklenen düşüş nedeniyle Amerikan ekonomisindeki büyümenin 2005 yılında yavaşlayacağı ve bu yavaşlamanın 2006 da da süreceği beklenmekte. Yukarıda belirtilen faktörler Japonya için de geçerli olup, Japon ekonomisinde GSYH ortalama trend değerinin etrafında bir büyüme beklenmektedir. Euro Bölgesi: Avrupa ekonomisinde ise ekonomik canlanmanın henüz başlangıç seviyelerinde olması nedeniyle 2005 yılında 2004 yılında yakalanan ekonomik büyümenin artacağı ve büyümenin 24

2006 da da devam edeceği tahmin edilmektedir. Euro Bölgesinde 2005 yılı GSYH büyümesinin 2004 yılındakinden daha yüksek tahmin edilmesi, Türkiye nin tekstil ve hazırgiyim ihracatı açısından adeta bir ümit ışığıdır. Çünkü sektör ihracatının önemli bir kısmı bu alandaki gelişmelere sıkı sıkıya bağlıdır. Gelişmekte Olan Ülkeler Diğer Avrupa Ülkeleri ve Orta Asya: Euro bölgesi dışındaki diğer Avrupa ülkeleri ve Orta Asya ülkeleri ele alındığında ise özellikle AB ye yeni giren Orta ve Doğu Avrupa daki ülkelerin artan yatırımlar nedeniyle oluşan olumlu ekonomik ortamdan yararlanarak büyümelerini 2005 de de devam ettirmesi beklenmekte. Ancak, diğer yandan, AB üyeliği nedeniyle bu ülkeler önümüzdeki dönemde bütçe açıklarını kapatmak ve kamu harcamalarını azaltmak zorunda kalacak olup, bu ülke ekonomilerinde bir miktar daralma olacağı tahmin edilmektedir. Orta Doğu ve Kuzey Afrika: Orta Doğu ve Kuzey Afrika ülkelerinde 2004 yılında gözlenen güçlü ekonomik büyümenin 2005 ve 2006 yıllarında da devam etmesi beklenmektedir. Özellikle Magrep ülkelerinin, 2005 ve 2006 yıllarında, yakın komşularından kaynaklanan yüksek dış talep nedeni ile, olumlu etkilenmesi beklenirken, yüksek petrol gelirleri bütün bölge ülkeleri için en önemli gelir kaynağı olmaya devam edecektir. Doğu Asya ve Pasifik:Çin in ekonomiyi soğutma ve daha önce yakalanan yüksek oranlı ekonomik büyümeyi daha ılımlı seviyelere getirme çabaları neticesinde, Çin deki ekonomik büyümenin 2006 yılı itibariyle %7 seviyesine inmesi beklenmekte. Çin ekonomisindeki yavaşlama diğer bölge ekonomileri üzerinde de etkisini gösterecek ve 2005 yılındaki GSYH büyümesi %7,1 olarak gerçekleşecek. Güney Asya: Çin ve OECD ekonomilerinde beklenen yavaşlamaya karşın, gerçekleştirilen yapısal reformlar, bir önceki yılda yetersiz tarım üretiminin yol açtığı yüksek iç talep ve pazarın daha da serbestleşmesi sonucunda Güney Asya ekonomilerinin 2005 yılında daha da büyümesi beklenmekte. 2005 yılında %6,3 oranında gerçekleşeceği tahmin edilen GSYH büyümesi, 2006 da biraz gerileyerek %6 seviyelerinde gerçekleşecek. Karayipler ve Latin Amerika: Karayipler ve Latin Amerika bölgesinde Arjantin hariç bölge ülkelerinin tamamında ekonomik büyümenin 2005 de de devam etmesi beklenmekte. Ancak, Latin Amerika ve Karayip ülkelerinin genel olarak dış borç miktarı yüksek olan ülkeler olmaları nedeniyle ülkelerin ekonomik performansları politika yapıcıların yükselen faiz oranları karşısında yüklü borç 25