ANKARA ÜNİVERSİTESİ KALECİK MESLEK YÜKSEKOKULU PEYZAJ ve SÜS BİTKİLERİ PROGRAMI BİTKİSEL UYGULAMA TEKNİĞİ BAKIM ve KÜLTÜREL İŞLEMLER
BAKIM ve KÜLTÜREL İŞLEMLER
1. SULAMA BİTKİ GELİŞİMİ AÇISINDAN SUYUN ÖNEMİ Su besin maddelerinin topraktan alımını sağlar. Topraktaki besin maddeleri suda çözünmüş halde bitki tarafından emilir. Topraktaki bitkim besin elementleri su sayesinde bitki kök bölgesine taşınır. Aynı zamanda kendisi de azot, potasyum, fosfor gibi, bitki için gerekli bir besin maddesidir. http://kimyaca.com/bitki-besin-elementleri/
Bitki hücrelerinde meydana gelen kimyasal reaksiyonlar için su kullanılır. Fotosentez, hücre bölünmesi, hücrede canlılığın devamı ve daha birçok hayatsal olay için su gereklidir.
Nemli topraklarda gelişen kökler daha yaygın ve daha fazladır. Böylece su, kök gelişimini arttırmış olur. Bu da bitkilerin hem toprağa daha iyi tutunması hem de daha iyi gelişmesini sağlar. Tohumların çimlenmesi için su gereklidir. Gübrelerin toprakta bitkilerin alabileceği forma dönüşmesi ve bitkiler tarafından alınabilmesi için toprak suyuna ihtiyaç vardır.
SULAMAYI ETKİLEYEN FAKTÖRLER 1. Bitki çeşidi: Kurak ortamda yaşayan ve dokuları bol su depo eden kaktüs ve sukulent bitkiler, palmiyeler ve eğreltilere göre daha az suya İhtiyaç duyar. 2. Gelişme dönemi: Bitkiler aktif gelişme dönemlerinde, dinlenme dönemlerine göre suya daha çok ihtiyaç duyar. Ancak bitki tomurcuğa kalktığında, su biraz azaltılmalıdır. Çünkü bu dönemde gerekenden çok sulama, çiçeklerin daha açmadan dökülmesine neden olur. 3. Toprak tipi: Bazı topraklar bünyesinde daha fazla su tutarken bazısı çok geçirimli yapıda olduğundan su hemen taban suyuna karışır. Kumlu topraklarda yetiştirilen bitkilerin, humusça zengin tınlı topraklardakine göre daha sık sulanması gerekir.
4. Hava nemi: Hava nemli ise su ihtiyacı daha az olur ve bitkiyi daha seyrek sulamak gerekir. 5. Sıcaklık: Serin yerlerde büyüyen bitkiler sıcak yerdekilere göre suya daha az ihtiyaç duyar. 4. Işıklanma durumu: Güneş altında veya yapay ışık altında, bitki daha fazla terleme yapacağı için gölge bir yerdeki bitkiye oranla daha çok suya ihtiyaç duyar. Bu bitkiler daha sık sulanmalıdır.
SULAMADA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN FAKTÖRLER 1. Bitkilerin günün sıcak saatlerinde özellikle de öğle saatlerinde sulanmamalıdır. Sabah erken saatlerde ve akşam saatlerinde sulama yapmak en uygunudur. Gündüz bitkiler fotosentez yapmak, besin maddelerini almak için, Geceleri ise yapraklarda oluşan besin maddelerinin bitkinin diğer organlarına taşınması için suya ihtiyaç duyarlar. 2. İki kez sulama yapmanın gerektiği yaz aylarında, ilk sulama sabah erken saatlerde, ikinci sulama ise akşamüzeri yapılmalıdır. 3. Sulamada özellikle tüylü yapraklara sahip bitki yapraklarının ıslanmamasına özen gösterilmelidir.
Bitkilerin az sulanması da çok sulanması da bitkide olumsuz sonuçlar meydana getirir. Çok Az sulama; taze ve narin yaprakların solmasına, giderek ölmesine neden olur. Zamanla susuz kalan bitki de ölür. Aşırı sulama da, topraktaki oksijeni azaltarak bitkilerin ölümüne neden olabilir. Toprağın tamamen su ile doygun olması yüzünden toprakta havanın bulunmaması durumunda, kökler solunum yapamaz. Toprak ıslak olsa da bitkinin suyu alması zorlaşır. Susuz kalan bitki de zamanla ölür.
SUSUZLUK BELİRTİLERİ; Susuzluk çeken bitkinin dal uçlarından başlayan bir kuruma görülür. Daha sonra bu kuruma bitkiye yayılır ve sonunda bitki ölür. Sürekli ıslak topraklarda da kök çürümesine bağlı olarak aynı belirtiler görülebilir. Bitki toprağında daima, düzenli ve orantılı bir nemlilik sağlanmalıdır.
SULAMA SİSTEMLERİ 1. YAĞMURLAMA SULAMA Yağmurlama sulama yönteminde arazi üzerinde belirli aralıklarla yerleştirilen yağmurlama başlıklarından basınç altında havaya verilen sulama suyu buradan arazi yüzeyine düşer, infiltrasyonla toprak içerisine girer ve bitki kök bölgesinde depolanır. Özellikle çim alanlar için çokça tercih edilen sulama sistemidir.
http://www.cavusoglutarim.com/yagmurlama-sulama-sistemleri/
AVANTAJLARI 1. Az ve yeknesak su uygulanabilmektedir. 2. Yüzey sulama yöntemleri ile sulanamayan dik eğimli arazilerde rahatlıkla uygulanabilir. 3. Sulama suyuna gübre karıştırılarak aynı zamanda gübreleme yapılabilir. 4. Bitkiler don ve sıcaktan korunur. DEZAVANTAJJLARI 1. İlk tesis masrafları yüksektir. 2. Suyun dağılımına rüzgâr olumsuz etki yapar. 3. Bitkilerde tozlaşmayı olumsuz etkiler.
2. DAMLA SULAMA Her defasında az miktarda sulama suyunun, sık aralıklarla yalnızca bitki köklerine verildiği bir sistemdir. Bu yöntemde bitkilere bazen her gün, hatta günde birden fazla sulama yapılabilmektedir. Damla sulama sisteminde su, basınçlı bir boru ağıyla bitki yakınına yerleştirilen damlatıcılara kadar iletilir ve damlatıcılardan düşük basınç altında toprak yüze.yine verilir. Çok yıllık bitkilerin ve çalıların sulanmasında etkili şekilde kullanılan sulama sistemdir.
http://konyabahce.com/damla-sulama-sistemi-konya/
AVANTAJLARI 1. Su kullanma randımanı yüksektir. 2. Dar ve uygun olmayan yerlerde sulama yapmayı mümkün kılar. 3. Toprak gözeneklerinin suyla dolmaması nedeniyle damlama sulama yönteminde etkin toprak havalandırılması sağlanmaktadır. 4. Bitkiler arası boşluklar sulanmadığı için yabancı ot gelişimi sınırlı olur. DEZAVANTAJLARI 1. İlk tesis masrafları yüksektir. 2. Arazide eşit su dağılımı sağlamamaktadır. 3. Kök bölgesinin sadece bir kısmı ıslanır. 4. Damlatıcılar tıkanabilir.
2. GÜBRELEME Tüm bitkiler sağlıklı bir gelişim için yeterli ve dengeli bir beslenmeye ihtiyaç duyar. Bitkilerin yetiştirildikleri ortamdaki besin maddeleri miktarları, bu ihtiyaçlarını karşılayacak düzeyde tutulmalıdır. Bunun için de toprağa gübre verilerek eksilen besin maddeleri miktarı belli bir seviyede tutulmalıdır. Toprakların özelliklerini düzeltmek, bitkisel üretimi nitelik ve nicelik yönünden artırmak amacıyla toprağa verilen her türlü organik ve inorganik kökenli maddelere gübre, bu maddelerin toprağa verilme işlemine gübreleme adı verilir.
2.1. GÜBRELEMEDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR 1. Gübrelemeden önce gübrenin verileceği ortam iyice sulanmalıdır. 2. Gübreleme kesinlikle doğrudan güneş altında yapılmamalıdır. Akşama doğru serin havada gübreleme uygulaması yapmak en doğrusudur. Aksi takdirde yapraklar üzerinde çözünen gübre, güneşin etkisiyle yapraklarda yanma yapar. 3. Düşük konsantrasyonda ve az yapılan gübreleme, yüksek konsantrasyonda ve birden bire yapılan gübrelemeye göre daha uygun olan uygulama şeklidir.
4. Gübreleme, yetiştirme ortamında bulunan alınabilir durumdaki bitki besin maddelerinin miktarına göre ayarlanmalıdır. Ortamdaki besin maddesi az ise verilecek gübre miktarı da çok olur. Bunu belirlemek için toprak analizleri yapılır. 5. Gübreleme de kullanılacak gübreler hafif asit özellikte olmalıdır. 6. Gübrelemeden önce mutlaka toprak ph değeri göz önünde bulundurulmalıdır. Çünkü çeşitli ph değerleri topraktaki bazı bitki besin maddelerinin çözünürlüklerinin arttırdığı veya azalttığı için, bitki gelişmesi olumlu veya olumsuz yönde etkilenir.
Yetiştirme ortamının ph'ı bitkinin istediği ph derecesinden düşükse, ya ortama doğrudan kireç verilir veya gübrelemede alkali reaksiyonlu gübreler tercih edilir. Eğer ortamın ph'ı bitkinin istediği ph derecesinin üstünde ise, bu durumda ortama ya kükürt katılır veya gübrelemede asit reaksiyonlu gübreler tercih edilir.
7. Dinlenme döneminde gübreleme yapılmamalıdır. Bu nedenle gübrelemeye sonbahar başlangıcında son verilmelidir. 8. Vegatatif gelişimin başladığı dönemlerde özellikle genç bitkilerde azotça zengin bir gübreleme programı uygulanmalıdır. Bitkide yaprak ve sürgün gelişimi teşvik edilmelidir. 9. Tomurcuklanma ve çiçek açma döneminde ise, çiçeklenmeyi özendirmek ve çiçek kalitesini artırmak için fosfor ve potasyum ağırlıklı gübreler kullanılmalıdır.
https://www.dayliliesinaustralia.com.au/npk-fertilisers-for-daylilies-plants/
https://www.nguoi-viet.com/phu-nu/phan-bon-ky-2-1014/
10. Yaprakları alaca renkli olan bitkiler az gübre tercih eder. Aksi halde çoğunda yaprak renginin yeşile döndüğü görülür. 11. Besin maddeleri eksikliğinin görüldüğü haller dışında hasta bitkilere fazla gübre verilmemelidir. Çünkü bu bitkiler besin maddelerini alamadıkları gibi, genellikle zayıf durumdaki köklere gübre olumsuz etki yapar.
Bitki besin maddeleri Bitkilerin uygun ve dengeli beslenip beslenmediği iki şekilde belirlenir; 1. Bitki analizleri 2. Bitki besin maddelerinin noksanlık veya fazlalıklarına ortaya çıkan belirtilerin dikkatlice gözlenmesi dir.
AZOT Bitki için en gerekli, en önemli elementtir. Azot su ile yıkanır, yetersizliği büyümeyi durdurur. Ancak fazlası da bitki yanmaları ve hastalıklarına neden olur. Azot bitkilerin temel yapı taşlarındandır. Bitkilerde vejetatif aksamın gelişmesini sağlar. Bitkinin gelişimini hızlandırır ve rengini düzeltir.
EKSİKLİĞİNDE; 1. Bitkiler açık yeşil renk alırlar. 2. Sararma yaşlı yapraklarda başlar. 3. Ciddi noksanlık durumlarında kloroz meydana gelir. 4. Yaprak ve gövde gelişimi yavaşlar. FAZLALIĞINDA; 1. Çiçeklenme gecikir. 2. Meyveler geç olgunlaşır. 3. Vegetatif aksam iri, geniş ve uzun olur.
FOSFOR Bitkinin sağlıklı gelişimi için gerekli bir elementtir. Kök oluşumu ve gelişimini hızlandırır. Özellikle yeni tesis edilen çimler için büyük önem taşır.
EKSİKLİĞİNDE; 1. Yaprakların ortasında veya ana damarların arasında koyu yeşilden mora kadar değişen renklenme görülür. 2. Çiçeklenme azalır. 3. Meyve tutumu azalır. Meyvelerde şekil bozukluğu görülür. FAZLALIĞINDA; 1. Fe, Zn, Cu elementlerinin alımını azaltır.
POTASYUM Bitkiyi kuvvetlendir. Hastalıklara karşı direncini arttırır. Toprakta N ve P ye göre daha fazla bulunur. Bu yüzden gübre karışımlarındaki oranı daha azdır. Bitkiler tarafından hızlı alınırlar. Özellikle meyveler açısından çok önemlidir. İri, kaliteli, albenili meyve üretimini sağlar.
EKSİKLİĞİNDE; 1. Yaşlı yaprak kenarlarında ve uçlarında önce sararma, sonra kahverengileşmeye görülür. FAZLALIĞINDA; 1. Mg, Ca noksanlığına sebep olur.
KÜKÜRT Bitkilerde klorofil oluşumu için gereklidir. Soğuğa dayanımı arttırır. EKSİKLİĞİNDE, Azot eksikliğine benzer belirtiler gösterir. Genç yapraklarda sararma şeklinde belirtileri ortaya çıkar.
DEMİR Klorofil ürertimi için gereklidir. Eksikliğinde kloroz görülür. EKSİKLİĞİNDE, Yapraklarda damarlar yeşil kalır, damar aralarında sararma görülür. Magnezyum noksanlığı ile karıştırılır. Farkı, Mg noksanlığında, noksanlık belirtilerinin yaşlı yapraklarda görülmeye başlamasıdır. Yapraklara Demir çözeltisi püskürtülerek uygulama yapılır.
GÜBRE ÇEŞİTLERİ 1. ORGANİK GÜBRELER 2. KİMYASAL GÜBRELER
1. ORGANİK GÜBRELER Organik gübreler içerisinde; başta ahır gübresi olmak üzere, yeşil gübreler,hayvan gübresi, yarasa gübresi, kan, deri, boynuz ve tırnak tozları..vd. sayılabilir. 2. KİMYASAL GÜBRELER 1. Azotlu 2. Fosforlu 3. Potasyumlu 4. Kompoze gübreler olarak 4 ana gruba ayrılırlar.
http://www.organikurunler.com.tr/organik-gubre/ http://www.arasgarden.com/icerik.php?i=3-organik-ve-kimyasal-gubre-temini-ve-satisi
ORGANİK GÜBRELER 1. Organik gübrenin etkisi yavaştır. Fazla kullanıldıklarında etkisini geç gösterdiği için sorun olmaz. 2. Genellikle hoş olmayan kokuya sahiptirler. 3. İçindeki azot miktarı düşük olduğundan bir seferde çok fazla miktarda kullanılabilir. 4. Organik gübrelerde besin maddelerinin serbest hâle gelmesi hava koşullarına, dolayısıyla mikroorganizma faaliyetine bağlıdır.
KİMYASAL GÜBRELER 1. AZOTLU GÜBRELER Amonyum sülfat Amonyum nitrat Üre 2. FOSFORLU GÜBRELER Süperfosfat Triple süperfosfat 3. POTASYUMLU GÜBRELER Potasyum sülfat Potasyum nitrat
4. KOMPOZE GÜBRELER Kompoze gübreler birden fazla bitki besin maddesini bir arada bulunduran gübrelerdir. Besin içerikleri azot, fosfor ve potasyumdur. Bunlar sırasına göre % olarak ifade edilir. http://www.iskenderungubre.com.tr/urunler/8/15-15-15-kompoze
Hızlı çözünen sentetik gübreler; Özellikle çim alanlarda çokça tercih edilirler. Yazın toprak ısınmadan önce çime uygulanabilir. Organik gübrelere göre daha ucuzdur. Bu gübrelerde azot yüzdesi genellikle yüksek olduğundan kullanılacak gübre miktarı da daha azdır. Uygulaması deneyim gerektirir; çabuk çözündüğü için etkisi kısa zamanda görülür. Çimde yanıklar oluşmaması için gübrelemeden hemen sonra alan güzelce sulanmalıdır.
Yavaş çözünen sentetik gübreler; Bu gübrelerde azot yüzdesi genellikle yüksek olduğundan kullanılacak gübre miktarı da daha azdır. Gübre yanığı olasılığı daha azdır; çünkü bitkilerin gereksinimi olan bütün azotun bitki tarafından kısa sürede alınması söz konusu değildir.
GÜBRELERİN UYGULAMA ŞEKİLLERİ Gübreler dört şekilde uygulanırlar. 1. Serpme 2. Banda Verme 3. Üstten veya Yandan Verme 4. Püskürtme
BİLİNÇSİZ GÜBRE KULLANIMININ SONUÇLARI 1. Bilinçsiz olarak kullanılan gübre, üretimi arttırmaktan ziyade azalmasına sebep olur. 2. Fazla gübrenin sularla beraber yer altı sularına karışması sonucu, yeraltı sularının kirlenmesine sebep olur. 3. Göllerde ve nehirlerde oksijenin azalmasına ve çevreyi kirletmesine neden olur. 4. Toprak fakirleşmesine ve bitkileri yeterince besleyememesine sebep olur.
Yararlanılan Kaynaklar: Seçkin,Ö.B. 2003. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, Yayın no: 453, İstanbul. Anonim, 2007. Kültürel Bakım, MEGEP Bahçecilik Modülü, Ankara.