Ege Bölgesinde Kullanılan Paket Silaj Yem Yapım Makinaları Harun YALÇIN, Mehmet EVRENOSOĞLU, Bülent ÇAKMAK, Hamdi BİLGEN Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları Bölümü, 35100 Bornova / İzmir harun.yalcin@ege.edu.tr Özet: Büyükbaş ve küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinde en önemli girdilerden olan yemin hem kaliteli hem de en ekonomik bir biçimde temini için silaj yem en iyi çözümlerden biridir. Silaj yem üretimi makina ile tarla ve personel kullanımını gerektiren ayrı bir üretim dalıdır. Bu üretim dalında faaliyet gösteren bir takım yatırımcılar, ihtiyacı karşılamak üzere silaj yemi ticari bir ürün olarak pazarlamaya başlamışlardır. Ticari ürün olarak silaj yemin pazarlama şekillerinden biri paketlenmiş olarak sunulmasıdır. Bu anlamda silaj yemi paketleyerek hazırlayan makinalar bölgemizde yayılmaya başlamıştır. Bu çalışmada, 2008-2009 yıllarında Ege Bölgesinde kullanılan bazı paket silaj yem yapım makinaları incelenmiştir. Makina özellikleri, kullanımı ve son ürün ile ilgili bilgiler ortaya konulmuştur. Bu makinaların yaygın olarak bölgede kullanıldığı ve testlerinin yapıldığı Ödemiş, Bayındır, Bergama ve Nazilli ile Konya ilindeki çalışmalar baz olarak alınmış ve değerlendirilmiştir. Makinalar ile yapılan denemeler hayvancılık işletmelerinin çalışma koşullarında gerçekleştirilmiştir. Çalışma sonucunda, sıkıştırma-paketleme yapan makina ve tesislerine ilişkin işletmecilik değerleri verilmiştir. Özellikle büyükbaş hayvancılığa verilen desteklere bağlı olarak paketlenmiş silaj yem kullanımının giderek artacağı vurgulanmıştır. Anahtar Kelimeler: Paket silaj yem, balya silajı, folyeleme Packing Machines Used for Silage Making in Aegean Region Abstract: The solution of obtaining economical and good quality livestock feed which is the most important input of the dairy industry is silage feed. Production of silage feed requires machine, field and labour. Some investors who are active in that field of silage feed production are marketing the silage feed product in order to meet the demands. One of the trading way of marketing silage feed is packed silage feed. In the means of trading this product some silage packing machines and bale wrappers are being used in our region. In this study, some silage packing machines and bale wrappers which took place in Aegean Region had been examined in the years between 2008-2009. Machines specifications, usage and packed material s condition had been revealed. The study based on the tests and field work which took place in the most common parts which those machines had been widely used were Ödemiş, Bayındır, Bergama, Nazilli and Konya. Trials with the machines were made in the realistic working conditions in the dairy farms. In the conclusions of the study, silage packing machines and facilities were examined. Their operational characteristics were revealed. Especially due to the subsidies that have still been given to the dairy industry shows us that packed silage feed s usage will increase in the future. Keywords: Packed silage, baled silage, wrapping of bale silage GİRİŞ Günümüz koşullarında hayvancılık işletme giderlerinin %70 lik dilimini oluşturan yemin en kaliteli ve ekonomik bir biçimde eldesi, hayvancılıkla uğraşanların en önemli sorunlarından biri olarak görünmektedir. Üreticiler yem giderlerini azaltmak amacıyla hayvanlarının beslenmesinde silaj yem kullanarak ekonomik bir üretim yapmaya 279
çalışmaktadır. Silaj yem üretimi ise ayrı bir üretim teknolojisi içermekte; yeterli alan, ekipman, yoğun işgücü ve zaman gerektirmektedir. Gerek büyük ölçekli işletmeler kendi faaliyet alanında uzmanlaşmak istediklerinden gerekse de küçük işletmeler silaj üretim altyapısına sahip olmadıkları için silaj yem ticaret şeklindeydi. Bu koşullarda ürünün 1-2 gün gibi kısa sürede tüketilme zorunluluğu vardı ve transferde kayıplar oluşmaktaydı. Bu şekilde paketlenen ürünün kalitesi ise yüzeysel silajın kalitesiyle sınırlıydı (Bilgen ve ark. 2005). Daha sonraki dönemlerde ürünün fermente olmadan nakli ve son kullanım noktasında fermantasyona tabi tutulması bir seçenek olarak uygulandı. Bu yöntemde de gerek kayıpların olması gerekse küçük işletmelere uygun bir yöntem olmaması gibi nedenler alternatif yöntemlerin ortaya çıkmasına neden oldu (Yalçın ve Bilgen 2001). Bu yeni süreçte bireysel paketlenmiş silaj yem ile birçok avantaj bir araya getirilmiştir. Böylece değişik dönemlerde silajlık bitki hasadı mümkün olmakta, ürün bireysel ambalajlandığından daha kaliteli silaj yem elde edilebilmektedir. Ayrıca depolama, taşıma ve hayvana servis imkanı da kolaylaşmaktadır. Bu nedenlerden dolayı son dönemde ülkemizde de paket silaj yapımı ve kullanımı hızla artmış ve yaygınlaşmıştır. Paket Silaj Yapım Teknikleri Silaj yemin paketlenmesi fikrinin gerçekleştirilmesi esnasında silaj yemin hazırlık ve fermente sürecini de göz önünde bulundurmak gerekmektedir. Silaj yem, kıyılmış yeşil suca zengin materyalin sıkıştırılarak havasız ortamda fermantasyona bırakılması ile gerçekleştiğine göre paket silaj yemin de bu koşullara göre hazırlanması gerekir. Fermente olmuş ürünün paketlenmesinde de aynı yöntemler geçerli olmakla beraber ürünün hava ile teması, fermente olmamış ürünün, paketli ürüne göre daha kısa sürede tüketilmesi zorunluluğunu ortaya çıkaracaktır. Silaj yemin paketlenmesi ile ilgili olarak dünyada yapılan ilk çalışmalar 1970 li yıllarda İngiltere de balyalanmış otun torbalara geçirilmesi (Wılder Engineering 1987) ile başlamış, ancak yöntemin yaygın kullanımı petro polimer teknolojisindeki gelişmeler sonucunda folye (strech) kaplama materyalinin ortaya çıkışı ve bu folyenin balyalara sarılmasını sağlayan makinaların gelişimi ile hız kazanmıştır (Braun, 1992). Avrupa da uzun yıllardır kullanılan bu ot balyalarının ihtiyacını bu ürünü ticari olarak satın alarak gidermektedirler (Yalçın ve Bilgen 2002). Silaj yemin ticari olarak alınıp satılması yeni bir konu olmamakla beraber, önceki dönemlerde fermente olmuş ürünün son kullanım noktasına transferi ve bu noktada kullanımı ile gerçekleşen bir folye ile sarılmasından sonra ülkemizdeki çalışmalar, 1980 li yıllarda Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları Bölümündeki araştırıcıların, kıyılmış mısırın balya silajını yapmasıyla başlamıştır (Bilgen ve ark.1992). 2000 li yıllarda Avrupa da bazı firmalar ilk kez kıyılmış mısır ürününden balya silajı yapan kompakt makinalar yapmışlar ve pazara sürmüşlerdir. Bu gelişmelere paralel olarak ülkemizde de paket silaj yeme olan talebi karşılamak üzere bazı imalatçılar girişimlerde bulunmuşlar ve bazı özgün tasarımları pazara sunmuşlardır. Ülkemizde yaygın olarak uygulanan paket silaj yapım tekniklerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür; -Ot balyalarının paketlenip silaj yapılması, -Kıyılmış mısırın balyalanıp silaj yapılması, -Kıyılmış mısırın ambalajlanıp silaj yapılması, -Kıyılmış diğer ürünler ile silaj yapımına uygun diğer ürünlerin ambalajlanıp silaj yapılması. Sektörün bu konudaki artan talebi doğrultusunda farklı imalatçılar ve yatırımcılar bu konudaki çalışmalarına devam etmekte olup, gelişen teknoloji, yapılan inovasyon çalışmaları ve tarımsal üretimdeki değişimler gözönüne alındığında bu konuda yakın gelecekte çok hızlı gelişmeler olacağı kaçınılmazdır. Bu çalışmada, 2008-2009 yıllarında Ege bölgesinde paket silajı yapan makina ve tesisler incelenmiş, bu makina ve tesislerin özellikleri ve kullanımı ile ilgili sonuçlar verilmiştir. Bu sonuçların değerlendirilmesi sonrasında gelecekteki vizyona bir bakış yapılmıştır. Ege Bölgesinde Kullanılan Paket Silaj Yem Yapım Makinaları Bu çalışmada Ödemiş, Bayındır, Bergama ve Nazilli ile Konya ilindeki işletmelerde testleri yapılan, çeşitli kapasitelere sahip paket silaj yem yapma makinaları ele alınmıştır (Anonim, 2008, 2009). Makinalar gerçek çalışma koşullarında ve ait oldukları hayvancılık işletmelerinde kullanılmıştır. Çalışmada bu makinalara ait teknik özellikler ve test sonuçları değerlendirilmiştir. 280
Çalışmada kullanılan makina ve tesisler; a) Kıyılmış kaba yem balyalama ve streç sarma makinası (İthal) b) Kıyılmış kaba yem balyalama ve streç sarma makinası (İthal) c) Kıyılmış kaba yem balyalama ve streç sarma makinası (Yerli imalat) d) Kıyılmış kaba yem balyalama ve streç sarma tarla makinası (Yerli imalat) e) Kıyılmış kaba yem paketleme tesisi (Yerli imalat) a) Kıyılmış kaba yem balyalama ve streç sarma makinası (İthal) Bu makina Avusturya menşeili olup Göweil firması tarafından imal edilmiş olup, traktörle çekilen ve kuyruk milinden tahrik edilen, balyalama odasına ve streç sarma ünitesine sahip olan, materyali silindirik şekilde sıkıştıran ve saran, sabit konumda çalışan taşınabilir bir makinadır. Makina; Çeki oku, yükleme ünitesi, balyalama odası, balya kumanda ünitesi, yağlama ünitesi, hareket iletim sistemi ve streç sarma ünitesinden oluşmaktadır. Makina, 14 tonluk ağırlığı nedeniyle dört adet tekerlekten oluşan iki aks üzerinde taşınmaktadır (Şekil 1). Makina teknik ölçüleri ile ilgili bilgiler Çizelge 1 de verilmiştir. Şekil 1. Kıyılmış kaba yem balyalama ve streç sarma makinesı (Göweil) Çizelge 1. Kıyılmış kaba yem balyalama ve streç sarma makinası (Göweil) genel ölçüleri Genel uzunluk (Yol konumu) 10770 mm Genel uzunluk (İş konumu) 11550 mm Genel genişlik (Yol konumu) 2550 mm Genel genişlik (İş konumu) 3500 mm Genel yükseklik 3950 mm Ağırlık 14 t 281
Şekil 2. Ürünün makinaya yüklenmesi Şekil 3. Streç sarma ünitesi Makina üzerindeki balyalama ünitesi kuyruk milinden gelen hareketi doğrudan kullanırken taban götürücüler ve streç sarma ünitesi kuyruk milinin tahrik ettiği hidromotorlar tarafından çalıştırılmaktadır. Balyalama ünitesi sıkıştırma sırasında en az 110 BG ne ihtiyaç duymaktadır. Kıyılmış ürün makinanın arka tarafından bunkere boşaltıldıktan sonra taban götürücüler yardımıyla sıkıştırma ünitesine taşınmaktadır (Şekil 2). Kıyılmış ürünün sıkıştırılmasında kullanılan bant ürünün dağılmasını engellemektedir. Kauçuk bandın gerginliği hidrolik olarak ayarlanabilmektedir. Bu sayede her balya için aynı sıkıştırma yoğunluğu sağlanabilmektedir. Balyalama işlemi biten materyal silindirik formunu koruması için balyalama odasından çıkmadan önce son işlem olarak çevresi file ile sarılmaktadır. Filenin sarılma sayısı isteğe göre 2-9 tur aralığında değişebilmektedir. Filelenen balya en arkada streçleme ünitesine streçleme ve paketleme işlemi tamamlanmaktadır(şekil 3). İki farklı işletmede bu makina ile farklı materyallerin paketlenmesinde çalışılmış ve sonuçlar çizelge 2 ve 3 de verilmiştir. Sıkıştırma sonrası kullanılan mısır materyalinin hacim ağırlığı yaklaşık 3 kat artarak 220 kg/m 3 değerinden ortalama 640 kg/m 3 değerine ve pancar posası materyalinin hacim ağırlığı ise yaklaşık 1,5 kat artarak 658 kg/m 3 değerinden ortalama 900 kg/m 3 değerine çıkmıştır. Yapılan gözlemler, balya şeklinin oluşmasında ve korunmasında ürünün nem miktarının etkili olduğu, nem miktarı daha yüksek olan pancar posasında balyalanan ürünün formunu korumasının daha zor olduğu belirlenmiştir. Çizelge 2. Mısır ve pancar posası ürünleri ile farklı sıkıştırma basınçlarındaki çalışmada işlem süreleri ve makine iş başarısı Toplam Makina İş Sıkıştırma Balyalama Streç Sarma İşlem Süresi Ürün Başarısı Basıncı (min) (min) (3 balya (balya/h) için) 85 bar 1,42 0,61 4,87 37 Mısır 115 bar 1,55 0,58 5,25 34 145 bar 1,79 0,56 5,96 30 Pancar posası 40 bar 1,07 0,84 4,05 44 55 bar 1,24 1,09 4,67 38 282
Çizelge 3. Makina ile çalışma sonrası elde edilen balyalara ait fiziksel özellikler Ürün Sıkıştırma Basıncı (bar) Balya çapı (mm) Balya yükseliği (mm) Balya ağırlığı (kg) Sıkıştırılmış ürürün hacim ağırlığı (kg/m 3 ) Mısır 85 1125 1190 750 625 115 1140 1190 780 640 145 1145 1200 810 660 Pancar posası 40 1100 1300 1080 850 55 1100 1310 1150 920 b) Kıyılmış kaba yem balyalama ve streç sarma makinası (İthal) Bu makina Norveç menşeili olup Orkel firması tarafından imal edilmiştir. Traktörle çekilen ve kuyruk milinden tahrik edilen, balyalama odasına ve streç sarma ünitesine sahip olan, materyali silindirik şekilde sıkıştıran ve saran, sabit konumda çalışan taşınabilir bir makinadır. Bu makina yukarıdaki makine gibi; Çeki oku, yükleme ünitesi, balyalama odası, balya kumanda ünitesi, yağlama ünitesi, hareket iletim sistemi ve streç sarma ünitesinden oluşmaktadır. Bu makinalar da bölgede kullanılmaktadır. Ancak testleri yapılmadığından bu çalışmada test sonuçları yer almamaktadır. Makinaya ilişkin teknik özellikler çizelge 4 de verilmiştir. Şekil 4. Kıyılmış kaba yem balyalama ve streç sarma makinesı (Orkel) Şekil 5. Ürünün makinaya yüklenmesi Şekil 6. Streç sarma ünitesi 283
Çizelge 4. Kıyılmış kaba yem balyalama ve streç sarma makinası (Orkel) genel ölçü ve özellikleri Genel uzunluk (Yol konumu) 7600 mm Genel uzunluk (İş konumu) 10000 mm Genel genişlik (Yol konumu) 2500 mm Genel yükseklik 3720 mm Ağırlık 7,9 t Güç ihtiyacı (bildirilen) 85 (114) kw (BG) İş başarısı (bildirilen) 45-50 Balya/saat Balyalama ünitesi kuyruk milinden gelen hareketi doğrudan kullanırken diğer üniteler kuyruk milinin tahrik ettiği hidromotorlar tarafından çalıştırılmaktadır. Balyalama ünitesi sıkıştırma sırasında en az 114 BG ne ihtiyaç duymaktadır. Sıkıştırma ünitesinde kullanılan bant ürünün balyalama esnasında dağılmasını engellemektedir. Kauçuk bandın gerginliği yine ayarlanabilmektedir. Böylece her balya için aynı sıkıştırma yoğunluğu sağlanabilmektedir. Balyalama işlemi biten materyal file ile sarılmaktadır. Filelemenin ardından streçleme gerçekleşmektedir (Şekil 6). c) Kıyılmış kaba yem balyalama ve streç sarma makinası (Yerli imalat) Tunkaş (Bergama-İzmir) firması tarafından imal edilen bu makine da yukarıdaki diğer makinalar (a,b) gibi sabit konumda çalışmaktadır. Elektrik motorları ile tahrik edilen, kıyılmış kaba yemleri silindirik şekilde sıkıştıran ve saran, traktörle çekilerek taşınabilir bir makinadır. Makina; çeki oku, yükleme ünitesi, balyalama odası, balya kumanda ünitesi, hidrolik basınç ünitesi ve streç sarma ünitesinden oluşmaktadır. Makina gövdesinin dengeli bir şekilde sabitlenmesi için makine ön ve arka kısmına, sağda ve solda ikişer adet olmak üzere toplam dört adet hidrolik destek ayağı bulunmaktadır. Bu destek ayakları sadece çalışma sırasında kullanılmaktadır. Makina üzerindeki üniteler hareketlerini birbirinden bağımsız elektrik motorlarından almaktadır. Balyalama ünitesi sıkıştırma sırasında 11,5 kw lık (16 BG) bir güce ihtiyaç duymaktadır. Şekil 7. Kıyılmış kaba yem balyalama ve streç sarma makinası (Tunkaş) 284
Şekil 8. Yükleme ünitesine materyalin boşaltılması Şekil 9. Streç sarma ünitesi Çizelge 5. Kıyılmış kaba yem balyalama ve streç sarma makinası genel ölçüleri (Tunkaş) Genel uzunluk (İş konumu) 10880 mm Genel genişlik (İş konumu) 2850 mm Genel yükseklik (Yol konumu) 3977 mm Ağırlık 8,75 t Çizelge 6. Mısır materyali ile çalışmada farklı sıkıştırma basınçları ve işlem süreleri *Sıkıştırmada dikkate alınan parametre (Amper) Balyalama (min) Streç Sarma (min) **Toplam İşlem Süresi (3 balya için) (min) Makina İş Başarısı (balya/h) ***Toplam harcanan enerji miktarı (kw/h) 35 2,63 0,82 8,71 21 2,41 37 2,82 0,83 9,24 19 2,77 * Denemede kullanılan materyallere uygun değerlerde çalışılmıştır. ** İşlem zamanları örtüşmeli olarak değerlendirilmiştir. *** 3 balya için harcanan enerji miktarı Çizelge 7. Makina ile çalışma sonrası elde edilen balyalara ait fiziksel özellikler (Mısır) Mısır Sıkıştırmada dikkate alınan parametre (Amper) Çap (mm) Yükseklik (mm) Balya Özellikleri Ağırlık (kg) Hacim Ağırlığı (kg/m 3 ) 35 1070 1213 713 654 37 1066 1206 740 686 d) Kıyılmış kaba yem balyalama ve streç sarma tarla makinası (Yerli imalat) Tosun tarım makinaları firması (Tire-İZMİR) tarafından imal edilen bu makine tarlada silajlık ürün hasat makinasının yanında giderek tarlada kıyılmış ürünü balyalayabilme özelliğine sahiptir. Makinadan çıkan balyalar tarla yüzeyine bırakılmakta ve ardından gelen streçleme makinası ile alınarak paketlenmektedir. Makine istendiğinde sabit olarak da kullanılabilmektedir. 285
Şekil 10. Kıyılmış kaba yem balyalama (tarla) makinası (Tosun) Şekil 11. Materyalin makinaya yüklenmesi Şekil 12. Yerli imalat kıyılmış kaba yem balyalama makinasından balyanın çıkışı Şekil 13. Balyanın streçleme makinası tarafından alınması Çizelge 8. Kıyılmış kaba yem balyalama ve streç sarma makinası genel ölçü ve özellikleri (Tosun) Genel uzunluk (İş konumu) 4760 mm Genel genişlik (İş konumu) 1960 mm Genel yükseklik (Yol konumu) 2860 mm Ağırlık 1,6 t Saatlik Kapasite 30 balya/h Traktör gücü (Bildirilen) 30-70 BG Çalışma Alanı Sabit veya Hareketli Balya Boyutları 85x85 cm e) Kıyılmış kaba yem paketleme tesisi (Yerli imalat) Bu kıyılmış kaba yem paketleme tesisi Türkiye de türünün ilk örneğidir. Mofem Makine (Konya), Feyzullah Özdemir adına 2006/03164 faydalı model numarasıyla tescil edilmiştir. Tesis sabit bir sistem Nazilli ÖRKOOP da bulunan bu tesiste, depoya yüklenen ürün bir bantlı elevatör üzerine serbest olarak kurulmuştur. Sistem içindeki tüm donanım elektrik enerjisiyle çalışmaktadır. Yaklaşık olarak 200 m 2 lik bir alana kurulmuş ve üzeri özel bir konstrüksüyonla kapatılmıştır. Tesis ürün hattında kesiksiz çalışacak şekilde tasarlanmıştır. Temel olarak on ana bölümden oluşmaktadır (Şekil 14). olarak dökülmekte ve elevatör çift hızlı olarak ürünü tartım ünitesine getirmektedir. Elevatör, tartım 286
ünitesinin otomatik tartım kontrolü desteğiyle önce hızlı devirde dolum yapmakta, belirlenen tartım değerine yaklaşıldığında da yavaş devire düşerek dolum tamamlanmaktadır. Şekil 14. Silaj paketleme tesisinin şematik gösterimi ve temel bölümleri (1. Yükleme deposu, 2. Bantlı elevatör, 3. Tartım ünitesi, 4. Sıkıştırma hücresi, 5. İtici hazne, 6. Ürünün konduğu hazne, 7. Platform, 8. Bantlı elevatör, 9. Termik yapıştırma ünitesi, 10. Bantlı elevatör) Böylece tartım ünitesinin dolumu hassas bir şekilde gerçekleştirilmektedir. Tartım ünitesinde yer alan küfe, yük algılama sensörlerine asılı durmaktadır. Uygun tartım değerine gelindiğinde küfenin altını kapatan ikiz kapak pnömatik silindir yardımıyla otomatik olarak açılmakta ve ürün itici haznesine düşürülmektedir. İtici haznesine düşürülen ürün, çift etkili bir hidrolik silindirle hareketlendirilmiş bir itici piston tarafından yatay konumda sıkıştırma haznesine itilmektedir. İtici piston üst ölü noktasındayken sıkıştırma hücresinin yan duvarı görevini üstlenmektedir. Sıkıştırma hücresini dolduran ürün yine çift etkili bir hidrolik silindirle hareketlendirilmiş piston yardımıyla düşey yönde sıkıştırılmaktadır (Yalçın ve Çakmak 2004). Ürünün sıkıştırılma oranı, sıkıştırma pistonunu çalıştıran hidrolik yağ hattı üzerine yerleştirilmiş elektronik bir basınç algılama valfi yardımıyla ayarlanmaktadır. Sıkıştırma basıncı istenen değere ulaştığında sıkıştırılmış ürünün konduğu torbayı alttan destekleyen platform, sıkıştırma pistonu yönünde ve doğrultusunda hareket ederek hem uygun sıkıştırma basıncı korunmakta hem de sıkışan ürünün torbayı tam olarak doldurması sağlanmaktadır. Ürünün tamamıyla torbaya dolmasından sonra bir işçi torbayı yatay konumda çalışan bantlı elevatöre yerleştirmekte ve termik yapıştırma ünitesine sevk etmektedir. Yapıştırma işi yine aynı işçi tarafından yönetilen pnömatik silindirlerle hareketlendirilmiş termik çeneler yardımıyla bant halinde yapılmaktadır. Sızdırmaz şekilde yapışan torbalar bantlı elevatöre sevk edilmekte ve buradan da taşıma araçlarına yüklenmektedir (Çakmak ve ark. 2007). Tesisin çalışmasında dört işçi görev yapmaktadır. Bu işçiler ürün yükleme, kontrol ünitesini yönetme, yapıştırma-elevatöre sevk ve torba yükleme işlerinde (fazlarında) görev yapmaktadırlar. Çizelge 9. Tesiste paketlemeye ait bazı özellikler Ham ürün birim hacim ağırlığı (kg/m 3 ) 300 Sıkıştırılmış ürün birim hacim ağırlığı (kg/m 3 ) 500 Ortalama paket hacmi (m 3 ) 0,09 Üretilen paket kesiti Prizmatik Ortalama torba ağırlığı (kg) 45,44 Bir paketin üretim süresi (dakika) 1,45 Tesis İş Başarısı (paket / saat) 60 SONUÇ VE TARTIŞMA Çalışmada incelenen makinalardan sabit konumda çalışanlar (a,b,c) birbirlerine boyutları ve çalışma özellikleri bakımından oldukça benzemektedirler. a ve b makinaları (ithal olanlar) traktörle tahrik edilirken, c makinası (yerli imalat) elektrik ile tahrik edilmektedir. Bu makinaların tümünde sıkıştırma oranları birbirine yakın olup hacim ağırlığı 220 kg/m 3 olan kıyılmış mısır yaklaşık 3 kat sıkıştırılarak hacim ağırlığı 660 kg/m 3 değerine ulaştırılmaktadır. Yine bu makinalarda elde 287
edilen balya ağırlıkları ürün nemine göre değişmekle beraber kıyılmış mısır için 660 kg, pancar posası ise 900 kg dır. Hareketli makina (d) yalnızca balyalama işlevini yerine getirdiğinden ötürü kompakt olmayıp daha küçük bir yapıdadır. Bu makinada elde edilen balya ağırlıkları 300 kg civarındadır. Sabit tesis (e) ise yukarıdaki makinalardan farklı özellikte olup; kıyılmış ürünü sıkıştırıp paketlemektedir. Bu tesisde elde edilen mısır paketlerinin ağılıkları ortalama 45 kg dır. Tüm makine ve tesislerde sıkıştırma basıncı arttırıldığında toplam işlem süresinin uzadığı ve saatlik iş başarısının azaldığı belirlenmiştir. Türkiye de bazı bölgelerde kaba yem üretimi, bazı bölgelerde ise kaba yem tüketimi yoğunlaştığından dolayı kıyılmış materyal hareketi bulunmaktadır. Böylece kaba yem alım satımı da gerçekleşmektedir. Ancak dökme ürünün taşınması yerine ambalajlanmış ürünün taşınması daha kaliteli silaj yem üretimine katkı sağlayacaktır. Özellikle büyükbaş hayvancılığın desteklenmesi eğilimlerine bağlı olarak paketlenmiş silaj yem satışının devam edeceği ve bu türden tesislerin işlerliğinin süreceğini söylemek mümkündür. Gelecekte beklenti, sadece bu tür makinaların artışı değil bu makinalarla yapılan ürünün de artışıdır. Çünkü, hayvancılık işletmelerinin gereğine uygun hazırlanmış kaliteli fermente yemlerle beslemesinde bu tür makinaların kullanımı önemli bir araç olarak görülmektedir. Bunun dışında belirlenen diğer özellikler; -Bu makinalar ile çalışmada bir miktar dökülme kayıpları meydana gelmektedir. Ancak bu dökülme kayıpları materyal özelliklerine göre değişmektedir. -Sabit tesisde ürün sıkıştırılıp, ardından torbalanarak ambalajlanmakta ve son olarak ağzı kapatılarak havasız ortam sağlanmaktadır. -Diğer tip makinalarda ise ürün sıkıştırılıp balyalanmakta, filelenmakte, ardından ise folyelenerek paketleme tamamlanmaktadır. -Bu makinalar traktörle çalıştırlırken, sadece bir makine elektrikle çalıştırılmaktadır. -Makinalarda sıkıştırma oranları değişmekte, ancak ürün formaları silindirik yapıdadır. Ancak tesisde elde edilen ürün formu prizmatik yapıdadır. -Kullanılan bütün makinalar farklı formda ve kapasitede çalışmalarına rağmen sonuçta tümü paketlenmiş silaj yem üretiminde kullanılmakta ve işlevlerini yerine getirmektedirler. LİTERATÜR LİSTESİ Anonim, 2008, 2009. Tarım Makinaları Bölümünde Test Edilen Paket Silaj Yem Yapan Makinalara Ait Test Raporları, Bonova İzmir Anonim, 2009. Orkel firması resmi internet sitesi, http://www.orkel.no/index.php?prod=vis_innhold&visnin g=1&id=49&kat=4&spraak=1&m=16&pkat=4 Bilgen,H., Kaya A., Akkan S., 1992. Mısır Balya Silajı, Tarımsal Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayım Bülteni:12 İzmir Bilgen, H., H.Yalçın, H. Özkul, B.Çakmak, M. Polat, A.Kılıç, 2005. Plastik Rengi, Vakum Uygulaması ve Bekletme Şeklinin Paket Mısır Silaj Yemi Kalitesi Üzerine Etkileri, E.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, Cilt:42 No:2, S.77-85, ISSN:1018-8851, Bornova-İZMİR Braun O. 1992, Prüfung von Silofolien, Stretchfolien und Siloschutzgittern, 47.Jahrg. Landtechnik 6-92 Çakmak, B., H.Yalçın, H.Bilgen, 2007, Bir Prototip Silajlık Kaba Yem Sıkıştırma ve Paketleme Tesisinin Performans Değerlendirilmesi Tarım Makinaları Bilimi Dergisi, Cilt 3, Sayı 2, S.97-104, ISSN:1306-0007, Bornova-İZMİR Wilder Engineering 1987, Silage Bale Wrapping And Handling, Technical Advisory Booklets, No.1/87 Yalçın, H., H.Bilgen, 2001. Silaj Yapımında Mekanizasyon Uygulamaları, Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Silo Yemleri-Silaj Hizmetiçi Eğitim Programı 17-19 Ekim 2001 Menemen-İZMİR Yalçın, H., H.Bilgen, 2002. Ticari Silaj Üretim Teknikleri, Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Yayın No:106, TAYEK Hayvancılık Grubu 2002 Bilgi Alışveriş Toplantısı Bildirileri, Menemen-İZMİR, Sayfa: 48-58 Yalçın, H., B.Çakmak, 2004. Bazı Kaba Yemlerin Sıkıştırılabilirlik Özellikleri E.Ü.Araştırma Fonu 2001 ZRF 42 Sonuç Raporu, Bornova-İZMİR. 288