İŞLETMELERDE İHTİYACA UYGUN CAD/CAM SEÇİMİ VE TALAŞLI ÜRETİM FİRMALARI ÜZERİNDE BİR ARAŞTIRMA Ferhat Güngör Emine Taşcı, Kübra Tozluklu, Marmara Üniversitesi Marmara Üniversitesi, Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi, Teknik Eğitim Fakültesi Teknik Eğitim Fakültesi fgungor@marmaraedutr emineta@windovslivecom kubratozluklu@hotmailcom ÖZET Talaşlı üretim işletmeleri, gelişen teknolojiyi yakından takip etmektedir Rekabet edebilmenin etkili yolunun çeşitli marka CAD yazılımlarından birini tasarımlarında kullanmak olduğunu keşfetmişler ve bu tasarımları bilgisayar ortamında arşivleyip, düzeltme ve yeni tasarımları hızlı bir şekilde buradan yapabilmektedir Yazılımlar parametrik olmaya başlayınca tasarımdan CAM yazılımlarına aktarmak da oldukça kolaylaşmıştır Bu yazılımlara her geçen gün yeni modüller eklenerek daha fonksiyonel hale getirilmişlerdir İşletmelerin bu yazılımları kullanmaları bazı sorunları da beraberinde getirmektedir Bu yazılımları seçerken doğru tercih yapmak, yatırım maliyetleri bakımından önemsenmelidir Günün ihtiyaçlarına cevap verdiği düşünülerek satın alınan bir yazılım, kısa bir süre sonra alınan CNC tezgahlarında kullanılan CAM yazılımlarına uyumda zorlanıyor yada çalışmıyor Resim kodlaması için gerekli bir modül alınmış yazılım tarafından desteklenmeyebiliyor Ürün tasarımının kritik bölgelerinde karar vermede kullanılan analiz yazılımları satın alınan program tarafından kullanılamıyor gibi oldukça fazla sorunlar bulunmasının nedeni günün problemlerini çözmede ucuz yazılım satın alınmış olmasıdır Bu tür yazılım yatırımlarında günün değil geleceğin planlanması ve yatırımın doğru yapılması verimliliğin arttırılması konusunda Talaşlı üretim firmalarını bilinçlendirmek, kısıtlı bütçeleriyle doğru CAD/CAM yazılımlarının seçimine destek olmak üzere bir anket çalışması yapılmıştır Bu konuda yapılan yanlışlıklar ortaya konarak, özellikle sermayesi küçük, cesareti büyük olan KOBİ leri doğru yönlendirme ile ekonomik üretim yapmalarını sağlamaktır Anahtar Kelimeler: CAD/CAM, verimlilik, ekonomik üretim APPROPRIATE CHOICE OF CAD/CAM PROAGRAMS AT COMPANIES AND A RESEARCH ON MACHINING COMPANIES ABSTRACT Machining Companies follows trending technologies It is discovered that the effective way of competition with other companies is to use CAD software of various brands at their designs by machining companies Also, these designs can be archived, be edited and new designs can be created quickly on computers It becomes easier to transfer designs to CAM software, as software becomes parametrical These software becomes more functional by adding new modules day by day Some problems can be seen due to these software in companies Capital costs should be considered as choosing these software Software can be bought as it is thought that it would satisfy the company s needs for a day, but later on it can be a problem to its compatibility with a CAM software of a new CNC machine A module that bought for picture coding may not be supported by software Solving today s problems with cheap software programs may cause bigger problems in analysis programs that is used in making decisions at critical parts of design as compatibility problems Survey study is done to raising awareness of machining companies about making future plans not today s, making the right investment and increasing productivity with these kinds of software investments and to support the right CAD/CAM software choice with a strict budget In this research, mistakes that are done in this aspect are revealed Furthermore, this research causes especially low budget, high courage SME to be directed in the right path and making economical production Key words: CAD/CAM, productivity, economic production
GİRİŞ Günümüzde CNC tezgâhlarından, torna, işleme merkezleri ve otomatların yaygın kullanımı sonucunda, talaşlı imalat firmaları kapasitelerini arttırmıştır Özellikle otomotiv, savunma sanayi, havacılık, vb faaliyet alanlarında kesici uçlar, takım tutucuları, döner tablo, hız kafaları ve en önemlisi CAD ve CAM yazılımlarına yatırım artmıştır Satışlar yükselmiş, talaşlı imalat sektörü canlanmış, istihdam artmış, iş kapasitesi yükselmiştir Bu beraberinde üretim hızının arttırılması için yeni teknolojileri kullanma cazibesini de yükseltmiştir Özellikle CAD ve CAM yazılımları, CNC işleme merkezi alan firmaların olmazsa olmazı haline gelmiştir Bazı tezgâh satıcıları yazılım firmaları ile ortak hareket ederek, tezgâhları için uygun ve anlaşma yaptıkları yazılım firmalarını da müşterilerine önermektedir CAD ve CAM yazılımlarına ihtiyaç duyan firmalar, yazılım satan firma elemanlarının öncelikle güven vericiliği, bilgi ve kendi imalat durumlarına göre tavsiye ettiği yazılım ve modüllere yönlendirilmektedir Bu durumda iki sorunla karşılaşılmaktadır Birincisi; Yazılımı alan firma öncelikle kullanıcısı kolay bulunabilen yazılımı tercih etmektedir Çünkü yüksek ücret ödeyip almak istediği programı kullanan personele kolay ulaşamadığı zaman, yazılımın etkin ve verimli kullanılması zaman almakta, bulduğu personelin ücreti de çok pahalıya gelmektedir İkincisi; Teknik hizmet ve eğitim desteği ön plana çıkmaktadır Yazılım satışı yapan firma destek sözü vermesine rağmen, iyi yetişmemiş ama genç neslin çabuk öğrenebileceğine inandığı kişileri istihdam ettiği için, ya işin nasıl yapıldığı konusunda deneyimi yok yada yazılımın bir çok fonksiyonunu henüz uygulama şansı olmadığı için bilmiyor Yazılım satışı yapan firmalar birinci sorunu çözmek için çok akılcı yöntem kullanmaktadır Kırık yazılımların teknik okul öğrencileri arasında yada meraklı teknik elemanların kullanımına göz yummaktadır Böylece gönüllü kullanıcı sayısı artmakta, CAD/CAM yazılımlarını alan firmalara potansiyel iş gücü, masrafsız ve gönüllülük esasına göre artmaktadır Böylece, diğer yazılımlara rekabet üstünlüğü sağlarken, kendi tabirlerine göre satış patlaması yaşamaktadır Burada belirtmek gerekir ki, kırık yazılımı kullanmayı desteklemiyoruz İkinci sorunu çözmek için ise birinci sorunun çözümü ile aynı zamanda kendi teknik hizmet ve eğitim konusundaki potansiyel iş gücünü de oluşturmaktadır Genç CAD/CAM operatörleri yaşanan, sık tekrarlanan teknik sorunları ve kullanım eksiklikleri konusunda oldukça iyi deneyimlere sahip olmaya başlamışlar, iyi birer çözüm ortağı ve operatör olmakla beraber çok sayıdaki deneyimlerini paylaşarak iyi birer eğitimci haline de gelmişlerdir Talaşlı imalatta faaliyette bulunan firmaların kulaktan dolma bilgilerle, eş-dost tavsiyesiyle satın aldıkları CAD/CAM yazılımları bazen firmalarına pahalıya mal olmaktadır Bu durum CNC tezgâhlarının satın alınmasında da yaşanmaktadır Örneğin; Havacılık yan sanayiinde talaşlı imalatta ve hassas işlerde kullandığı pahalı CNC tezgah ve CAD/CAM yazılımını, basit saç kalıpçılığı yapan arkadaşına tavsiye edebilmekte ve arkadaşının firmasını zarara sokabilmektedir Firma talaşlı imalatta faaliyet alanına göre önce işi için gerekli öncelikleri belirlemeli ve daha sonra uygun olan CAD/CAM yazılımları satan firmayla bilinçli bir şekilde iletişim kurup ne istediğini ve niçin istediğini anlatmalı, fonksiyonellik, hız, fiyat vb bakımından uygunsa istediği yazılımı ve modüllerini veya ortak çalışan analiz vb programları satın almalıdır Bu çalışmamızda; Firmalarda yazılım kullanan ve talaşlı imalatta faaliyet gösteren firma patron ve operatörleriyle ön görüşmeler yapılarak, yazılımın hangi özelliklerini kendi işleri için tercih ettiklerini ve çok kullandıklarını sorduk Bunları önce 6 kategoriye ayırdık, her bir kategori için alt fonksiyon ve özellikleri ile ilgili sorular hazırladık ve alansal araştırmayı başlattık Firmalara gönderdiğimiz, anketlerden hedeflediğimiz sayıya ulaşamadık ama değerlendirme yapmaktan geri durmadık Değerlendirme sonuçları fikir verme ve seçim ölçütleri yönünden olumluydu 1 TALAŞLI ÜRETİM FİRMALARI HAKKINDA GENEL BİLGİLER Talaşlı Üretim firmaları, malzeme üzerinden talaş kaldırarak parçaları şekillendirme ile üreten firmalardır Makine, Otomobil, Savunma Sanayi ve Havacılık sektörü başta olmak üzere neredeyse tüm sektörlere üretim yapabilmektedir Değişik talaş kaldırma tezgâhlarını kullanırlar, Testere, Matkap, Vargel, Planya, Torna, Freze, Broş, Taşlama tezgâhları vb gibi Son dönemlerde teknolojinin gelişmesiyle, bu tezgâhlardan CNC türlerine geçiş olmuştur Üretim yapan firmalar bünyelerinde, tasarım, imalat, montaj ve sevk faaliyetlerini de yürütürler İmalatı yapan firmalarda tasarım müşteriden gelirdi Ancak CNC tezgâhlarına geçiş, CAM yazılım kullanımlarını bu firmalarda gerekli kılmıştır CAM yazılımını kullanmak için CAD çizimlerine ihtiyaç oluşturduğundan yeni dönemde firmalar parametrik CAD ve CAM yazılımlarını kullanarak, CAD ve CAM için iki ayrı operatör yerine tek CAD/CAM operatörü kullanarak işlerini yapmaktadırlar Böylece tek personel tasarrufuyla yazılımın yatırımını geri kazanmaktadır
2 CAD/CAM KULLANIMININ GELİŞİMİ 21 CAD gelişimi: Genelde bilgisayar gelişimine bakarak CAD/CAM kullanımının gelişimini tanımlamak daha doğru olacaktır 1930 lu yıllarda IBM ve diğer elektrikli hesap makineleri yapan firmalar, kağıttan yapılmış, seksen sütun sayı saklayabilen delikli kartlar kullanmışlardır 1948 yılında, ilk elektronik bilgisayarlar radyo lambaları kullanılarak İngiltere de, Cambridge Üniversitesi'nde ve ABD'de, Massachusetts Institute of Technology (MIT)'de yapıldı Binlerce lamba kullanılan bu bilgisayarlar çok yer kaplıyor ve çok elektrik tüketiyordu 1948 yılında, ABD'de Bell Telefon Laboratuvarları nda bir araştırmacı, ilk yarı iletken olan transistörü buldu Bu buluş ilk yıllarda pek uygulamaya giremedi Ama 1956 yılında, Germanium malzemesinden üretilen, ilk yarı iletken devreleri kullanılan bilgisayarlar yapılmaya başlandı Bu bilgisayarlar, lambalılara göre daha başarılıydı, daha az yer kapladı, daha az elektrik tüketti ve daha az hata yaptı 1962 yıllarında, sıcaklığa karşı duyarlı olan Germanium malzemesi yerine silikonun kullanılmaya başlanması ile bilgisayar verimliliği daha da artırılmış oldu 1960 yılların ortalarında bilgisayarlarda tümleşik sistemlerin (Integrated Circuit- IC) uygulanmasına başlandı Bu sayede bilgisayarlar küçüldü ve hızlandı Aynı zamanda, bilgisayar şirketleri, grafik ekranlar, klavyeler, ışık kalemleri, mouselar ve yazıcılar gibi CAD iş istasyonları çevre ünitelerini geliştirmeye başladılar CAD sistemleri için yazılım çok önemliydi Bu çalışmaya başlayanlar, bilgisayar şirketleri değil bu ileri teknolojinin ilk kullanıcıları Uzay ve Havacılık şirketleri oldu Lockheed şirketi CADAM programını, Mc Donnell Douglas Şirketi Mc Auto'yu (daha sonra Unigraphics oldu), Marcel Dassault Şirketi CATIA' yı geliştirmeye başladı İlerleyen yıllarda bu programlar bilgisayar şirketlerince de geliştirildi ve pazarlandı 1970 li yıllarda artık CAD sistemleri büyük sanayi kuruluşlarında yer almaktaydı Bilgisayar teknolojisinde ise "Medium Scale Integration" (MSI) türünde tümleşik devrelerle hızlar ve kapasiteler daha da arttı 1980 lı yıllarda, bilgisayar programlama ve bilgisayar donanımındaki avantajlar ve özellikle katı modellemedeki gelişmeler çok yönlü bilgisayarlı tasarım uygulamalarına olanak sağladı [1] 1981 li yılarda kilit ürünler; katı modelleme yapmayı sağlayan PADL-2 üzerine kurulu Romulus (ShapeData) ve Uni-Solid (Unigraphics), ve serbest yüzey modelleyici CATIA (Dassault Systems) dir 2D çizime olanak sağlayan Autocad (Autodesk) 1982 de Johny Walker tarafından kurulmuştur Sonraki kilometre taşı Pro/ENGINEER, 1988 yılında parametrik tabanlı modelleme yöntemlerini ve parametreleri birbirine bağlamayı mümkün kıldı 1980 li yılların sonu ve 1990 lı yılların başında fikir öncülüğünü Ian Braid in yaptığı Parasolid (ShapeData) ve ACIS (Spatial Technology Inc) geliştirildi 1993 te Solidworks, 1996 da Solid Edge, 1999 da Autodesk İnventor geliştirildi [2] 22CAM gelişimi [1]:Bilgisayar Destekli İmalat (CAM) Bilgisayar Destekli Tasarım (CAD)'den daha önce başladı 1946 yılında John T Parsons ve ekibi helikopter kanatlarının karmaşık profillerini işleyebilmek amacıyla ilk kez bilgisayar kontrollü bir freze tezgâhı geliştirdi Parsons, 1952 yılında bu teknoloji konusunda bir patente başvurdu ve 1958 yılında "Motor Controlled Apparatus for Positioning Machine Tool" başlıklı (daha sonraları Numerical Control, NC olarak adlandırılmıştır) patenti aldı 1952 yılında ABD Hava Kuvvetleri şekilleri zor olan bazı balistik parçaların otomatik olarak hassas bir biçimde üretilmesi için MIT üniversitesine bir proje verdi Üniversitedeki araştırmacılar bir freze tezgâhı geliştirerek bu parçaları otomatik olarak üretmeyi başardılar MIT te yapılan bu çalışmalarda CAD sisteminde kullanılan TX-2 bilgisayarının öncüsü TX-0 bilgisayarı kullanıldı Parçalarla ilgili kesici takım yolu koordinatları bu bilgisayarda hesaplandı ve delikli kâğıt şeride geçirildi Delikli kâğıt şerit, geliştirilen freze tezgâhının okuyucusu aracılığı ile okunduğunda kesici takım bu koordinatları kullanarak parçayı üretti MIT teki bu çalışmalar Nümerik Kontrol (NC) teknolojisini başlatmış oldu Yalnız bu uygulama "offline" idi ve "on-line" olabilmesi için bilgisayarın takım tezgâhıyla bütünleşmesi gerekiyordu Bu da 1960 lı yıllarda gerçekleşti ve CNC (Computer Numerically Controlled) tezgâhlar üretilmeye başlandı MIT'de 1950'li yıllarda yapılan bu çalışmalar sırasında APT (Automatically Programmed Tool) isimli bir de NC ve CNC programlama dili geliştirildi Bu dil, CAM alanında geliştirilmiş ilk dildir Daha sonraki yıllarda bu dil daha da geliştirilmiş ve COMPACT II isimli yeni bir dil de üretilmiştir Bu teknoloji, 1960'lı yıllardan sonra torna, freze ve diğer takım tezgâhlarında uygulanmış ve 2 eksenden 5 eksene kadar çok sayıda ve çeşitlilikte CNC tezgâhlar üretilmiştir 3 METODOLOJİ Çalışma İstanbul, Bursa, Kocaeli illerinde faaliyette bulunan Talaşlı Üretim Firmalarının CAD/CAM kullanımları ve değişik yazılımlardan seçim yaparken hangi seçim ölçütlerini dikkate alarak tercihlerini yaptıklarını ortaya koymaya çalışan betimleyici bir araştırma tasarımına sahiptir Çalışma ayrıca Talaşlı
Üretim Firmalarının CAD/CAM yazılımlarını seçerken hangi ölçütlerin dikkate alınması konusunda da bilinçlenme ve farkındalık yaratma bakımından önemsenmektedir Değerlendirmede SPSS for Windows 130 sürümü kullanılmıştır 31Araştırmanın Uygulanması ve Örneklem Anket oluşturmak için ön görüşmeler, Aralık 2011 içinde değişik firmalarının CAD/CAM yazılımlarını kullanan yaklaşık 10 un üzerinde Talaşlı Üretim Firmasında operatör, patron yada üst düzey yöneticilerle yüz yüze görüşme sağlanmış ve seçim ölçütlerine ait 6 kategori belirlenmiştir Daha sonra bu kategorilerin alt detaylarını ve özelliklerini oluşturan anket soruları hazırlandı Anketleri Nisan 2012-Mayıs 2012 tarihleri arasında 38 farklı firma üzerinde değerlendirilmiştir Çalışmanın evrenini oluşturan İstanbul, Kocaeli ve Bursa illerinde faaliyette bulunan toplam 80Talaşlı Üretim Firmalarının tamamı örnekleme dâhil edilmiş (evrenin tamamı ulaşılabilir durumdaydı) ancak 38 anket geri dönmüştür Geri dönen anket oranımız % 47,5 olmuştur Anketlerimize cevap verenler genelde CAD/CAM operatörleriydi 32Ölçüm aracı Soru formumuz 2 bölüm ve 37 sorudan oluşmaktadır İlk Kısımda kullanılan CAD/CAM yazılımının markası, Birden fazla yazılım kullananlar bakımından anketin hangi yazılım olarak doldurulduğunun belirtilmesi ve cevaplayanın iş yerindeki görevinden oluşuyordu İkinci kısımda ise 6 kategori için oluşturulmuş ve dağınık yerleştirilmiş 37 soru yer almaktadır Sonunda firma kaşe ve imzası istendi Yazılımların amaca uygun seçim yapıldığının doğruluk düzeylerini ölçmek üzere hazırlanan sorular beşli Likert tipindedir Deneklerin her bir soru için 1 ila 5 arasında kendilerine en uygun seçeneğe katılma derecelerini gösteren (5=Çok İyi, 4=İyi, 3=Fena Değil, 2=Kötü ve 1=Çok Kötü) şeklinde dizilmiştir Böylece ifadelerden elde edilen puanlar seçilen yazılımların amaca uygunluğunu belirtmiştir Anket sonuçlarının değerlendirilmesinde SPSS for Windows 130 sürümü kullanıldığından, tüm soru başlıkları kodlanarak, anket formlarındaki cevaplar veri halinde düzenlenerek analiz edilmek üzere SPSS e girilmiştir Çalışmada frekans, yüzde analizi, standart sapmalar, ve ortalama analizleri yapılmıştır 4 BULGULAR Bu bölümde araştırma sonucunda elde edilen verilerin istatistiksel analizleri yapılarak, şekiller ve tablolar yardımıyla açıklanacaktır Aşağıda yakın geçmişte yapılmış CAD/CAM yazılım kullanım sayıları verilmiştir Yeni yazılımlar ile (CAMWorks gibi) bu sayılar artmıştır Tablo 1 : En Çok Kullanılan CAD yazılımı [3] Tablo 2 : En Çok Kullanılan CAM yazılımları [3]
41Talaşlı Üretim Firmalarının CAD/CAM seçiminde öncelikleri Anket hazırlama aşamasında yapılan yüz yüze görüşmelerde öne çıkan seçim ölçütlerine ait 6 kategori şu şekilde idi 1)Hız, 2)Yeterli ve anlaşılabilen komutlar, 3)Performans, 4)Fonksiyonellik, 5) Teknik destek, 6) Yazılımın fiyat uygunluğu olarak sıralanmıştır Değerlendirmenin nasıl yapıldığını göstermek bakımından soru 1 in analizini örnek olarak veriyoruz Soru 1 Yazılımınızın hızı[4] Frekans Yüzde Geçerli Yüzde Birikimli Yüzde Çok İyi 8 21,1 21,1 21,1 İyi 23 60,5 60,5 81,6 Fena Değil 7 18,4 18,4 100,0 Toplam 38 100,0 100,0 Yazılımınızın hızı Çok İyi İyi Fena Değil 18% 61% 21% N Anket Sayısı 38 Boş 0 Aritmetik Ortalama 4,026 Ortalamanın Std Hatası,103 Medyan 4,000 Mod 4,000,636 Varyans,405 Çarpıklık -,020 Çarpıklığın Std Hatası,383 Basıklık -,356 Basıklığın Std Hatası,750 Ranj 2,000 Minimum 3,000 Maksimum 5,000 Toplam Puan 153,000 Yazılım Yazılım Autocad Aritmetik Ort 3,80 Solidworks Aritmetik Ort 4,10 Anket Sayısı 5 Anket Sayısı 21,447,539 Catia Aritmetik Ort 4,00 Surfcam Aritmetik Ort 3,00 Anket Sayısı 1 Anket Sayısı 1 Mastercam Aritmetik Ort 5,00 Topsolid Aritmetik Ort 4,00 Anket Sayısı 2 Anket Sayısı 1,000 Pro Aritmetik Ort 5,00 Unigraphics Aritmetik Ort 3,67 Engineer Anket Sayısı 1 Anket Sayısı 6,816 6 kategorinin yazılımlara göre sıralaması anket değerlendirmeleri sonunda şu şekilde oluşmuştur Aşağıdaki değerlendirmede bazı yazılımlar için tek anket geri dönüşü olması nedeniyle, genelleme yapmak doğru olmaz yine de diğer yazılımlar arasında bazı sorularda, cevaplayanın kullanımdaki doğru seçimle ilgili 1 ve 5 dışındaki cevapları mukayese yapılabilmesi bakımından anlamlı bulduk ve değerlendirmeye aldık Örneğin Catia, ProEngineer, TopSolid gibi tek anket bulunması bu yazılımlarla ilgili yorumlarımızda yanılma olabilir Ayrıca AutoCAD kullanıcılarının bu yazılımlarda 2D çizim yapmaları, CNC işlemleri için ayrıca CAM operatörlerine ihtiyaç duyduğu bilinmektedir
Tablo 4 Anket sonucunda alınan puan dağılımı [4] AutoCad SolidWorks Catia ProEngineer UniGraphigs TopSolid 1Hız 3,80 4,10 4,00 5,00 3,67 4,00 2Yeterli ve 4,00 4,29 4,00 4,00 3,67 5,00 Anlaşılabilir komutlar 3Performans 3,60 4,10 4,00 5,00 3,83 5,00 4Fonksiyonellik 3,40 4,05 4,00 5,00 3,80 3,00 5Teknik destek ve eğitim 6Yazılımın fiyat uygunluğu 2,80 3,75 3,00 3,00 3,50 2,00 3,50 3,60 1,00 2,00 3,33 2,00 42Anket Sonuçlarına göre Öncelik Sıralaması Anket sonuçlarından 6 kategori üzerinden yapılan değerlendirmede seçim ölçütleri için öncelik ve önem sıralaması amaçlanmıştır Bu öncelikli tercihlerin neler olduğu dikkate alındığında talaşlı üretimde imalat yapan firmaların ortalama puanlarına baktığımızda sıralama tercihlerinde seçim doğruluğu ve kullanımlarındaki kolaylık bakımından ilk öncelikli ve yüksek puanlı olan sıralama şu şekilde oluşmuş ve Tablo 5 te verilmiştir Tablo 5 Yazılımların doğru seçim için öncelik ve önem sıralaması[4] Özellikler Puanlar 1Yazılımınızın parametriklik ve ölçü değişikliklerini yapabilme yeteneği 4,229 (Fonks) 2 Yazılımınızın dosyayı kendi data formatından genel data formatlarına(ıges, 4,211 parasolid, step) dönüştürme kabiliyeti (Fonks) 3 CAD yazılımınızın sürekli parametrik olması (Fonks) 4,152 4 Yazılımınızdaki komutların yeterli ve anlaşılabilir olma özelliği (Yeter ve 4,132 Anlaş) 5 CAM yazılımınızda tornalama-frezeleme modülünün program içinde 4,115 bütünleşik olarak kullanımı (Fonks) 6 Yazılımınızın geometrik ve denklem bağ oluşturma kabiliyeti (Fonks) 4,057 7 CAD programınızın tasarım hızı (Hız) 4,027 8 Yazılımınızın performansı (Perf) 4,026 9 CAD programınızın veri okuma-yazma kabiliyeti (Perf) 4,026 10Yazılımınızın Hızı (Hız) 4,026 11Yazılımınızda konfigürasyon ve denklem kullanılabilirliği (Fonks) 4,000 12CAD yazılımınızın isteğe bağlı parametrik olması (Fonks) 4,000 13Parametric ve history modellemenin performansı (Perf) 4,000 14Yazılımınızın CAD-CAM ayırabilme özelliği (Fonks) 3,970 15CAD yazılımınızın katı yüzey iç içe çalışma özelliği (Fonks) 3,943 Tablo 5 te Öne çıkan en önemli seçim ölçütünün Fonksiyonellik olduğunu söylememiz mümkündür Yeterli ve anlaşılabilir komutlara sahip olma özelliği 4ncü sırada yer aldıktan sonra yine fonksiyonellik sıralamada yerini almıştır 6 kategoriyi göstermek bakımından 15 sorunun değerlendirmesini alarak, buraya göre oluşan öncelik sıralaması Tablo 6 da gösterilmiştir
Tablo 6 Sonuçlara göre 6 kategorinin yeni önem ve öncelik sıralaması[4] Kategoriler Ort puan Yeni sırası 1Hız 4,027 3 2Yeterli ve Anlaşılabilir komutlar 4,132 2 3Performans 4,026 4 4Fonksiyonellik 4,229 1 5Teknik destek ve eğitim 3,568 5 6Yazılımın fiyat uygunluğu 3,333 6 Anketle ilgili yapılan güvenilirlik testinde, yapılan değerlendirme yüksek güvenilirlikte çıkmıştır Cronbach's Alpha Katsayısı ( ) Standardize Edilmiş Cronbach's Alpha Katsayısı ( ) Soru Sayısı 0,901 0,911 37 040 ise ölçek güvenilir değil - 040 060 ise ölçek düşük güvenilirlikte - 060 080 ise ölçek oldukça güvenilir - 080 100 ise ölçek yüksek güvenilirlikte[5] 5 SONUÇ VE ÖNERİLER Sonuç olarak; Yazılımın fiyat uygunluğu sıralamada 35nci, kategori sıralamasında ise 6ncıdır Patronlar nezdinde önemli olmasına rağmen (Çoğu firma kırık program kullanarak alışkanlıklarını arttırmıştır) ankete cevap verenler operatör oldukları için satın alma noktasında bu soruyu göz ardı etmiş durumdadırlar Teknik destek ve eğitim konusunda firmalar makinelerdeki bakım sözleşmeleri gibi yazılımların yıllık bakım giderlerinden şikâyetçi olduklarını ön görüşmelerde beyan etmişlerdir, iyi eğitilmiş ve yazılımları iyi kullanan operatörlere göre bu soru kategori sıralamasında 5nci önem sırasında yer almıştır Performans, Hız, öncelikli olarak düşünülüyor olmasına rağmen kategoride orta sıralarda yer almıştır Fonksiyonellik ile Yeterli ve Anlaşılabilir Komutlar Kategoride ilk öncelik ve önem sırasında 1nci ve 2nci olarak dizilmiştir Önerilerimiz olarak; a Benzer alansal çalışmalarda, yeni sorular ilave ederek yeni çalışmaların yapılması ile bu sektörde ortaya çıkan eksikliklerin yazılım firmalarına bildirilmesi ve yazılımların daha fonksiyonel hale getirilmesi ve tasarım, kullanım sürelerinin kısaltılması şartları araştırılmalıdır b Her geçen gün gelişen diğer yazılımlarla kolay uyum sağlayabilmesi önemsenmektedir Örneğin Excel den CAD e bilgi aktarılması yada CAD den Excel yada Word e bilgi aktarımı, önemsenir hale gelmiştir Yazılımların bu özellikleri araştırılmalıdır c Her sektör için ayrı bir çalışma yaparak, yazılımların özellikleri önem ve öncelik sırasına göre tekrar belirlenmeli ve uygun yazılımlar önerilebilmelidir Örneğin, plastik kalıpçılığı, kesme yada saç kalıpçılığı farklı özellikte yazılımlara ihtiyaç duymaktadır d Anketlerin geri dönmemesinde önemli bir sorun da, sorulardaki teknik bilginin herkesçe anlaşılır olmamasıdır Örneğin; Parametric ve history modelleme gibi kelimeleri anlamadıkları için cevaplamak istemediklerine ifade edenler olmuştur e Yazılımların Türkçe sürümlerinde sadece kelimelerin tercüme edilmesi yetmez, sektördeki ifadesini kullanmak daha önemlidir Bunun için tekrar tekrar gözden geçirilmeli ve sektörde tecrübeli kişilerce onaylanmalıdır f Eğitim desteği önemsenmeli ve ortak kullanım lisanı oluşturulmak için yöntemler araştırılmalıdır Örneğin; Unsur ağacı yerine, ürün ağacı ifadesinin kullanılması son derece yanlıştır Ürün ağacı yazılım dışında farklı anlamda kullanılmaktadır 6 KAYNAKLAR [1] Kaftanoğlu Bilgin, Bilgisayar Destekli Tasarım ve İmalat Nasıl Başladı ve Gelişti, Ekim 2005, TurkCADCAMnet [2] http://enwikipediaorg/wiki/computer-aided_design#history [3] http://wwwturkcadcamnet, 09-11-2006 itibariyle anket sonuçları, [4] Taşçı,E,TozlukluK, Talaşlı Üretimde Tercih Edilen CAD/CAM Yazılımlarının Seçim ölçütlerinin Belirlenmesi Marmara Üniversitesi, Teknik Eğitim Fakültesi, Lisans Bitirme Tezi, Haziran 2012 [5] http://wwwakademikdesteknet, Anket Sorularının Değerlendirilmesinde Güvenirlik Analizi,