MERSİN'DE ULAŞIM ve ÇARPIK ŞEHİRLEŞMEDEN KAYNAKLANAN GÜRÜLTÜ SORUNLARI

MERSİN'DE ULAŞIM ve ÇARPIK ŞEHİRLEŞMEDEN KAYNAKLANAN GÜRÜLTÜ SORUNLARI * Prof.Dr. Halil KUMBUR, * Necla ÇOĞUNNU ÖZET Günümüzde, Kent yaşamında karayolu ulaşımından ve çarpık yerleşimden kaynaklanan gürültü insan sağlığını daha fazla etkiler hale gelmiştir. Gürültünün, insanlarda fizyolojik etkisinin yanı sıra, insan psikolojisi üzerinde yorgunluk, sinirlilik, gerginlik, uykusuzluk, dikkatin dağılması, iş veriminin azalması, hafızada ve sosyal davranışlarda değişiklik gibi bir çok olumsuz etkisi vardır. Bu olumsuz etkileri ortadan kaldırmak veya azaltmak için, gürültünün insan sağlığını ve konforunu etkilemiyeceği değerlere çekilmesi gerekir. Bu hususların yapılabilmesi için ise kent-imar planlarının, gürültü sorunlarını da giderecek şekilde hazırlanmalıdır. Haberleşme, iletişim, ulaşım, tarım, ticaret, turizm, sanayinin hızla geliştiği günümüzde, kent imar planları, ulaşım, şehir trafiği ileriye yönelik olarak iyi planlanmadığı takdirde gürültü önemli bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmada; nüfus, yerleşim, tarım, ticaret, turizm, sanayi, ulaşım, liman, serbest bölge faaliyetlerinin çok yoğun olduğu Mersin'de ulaşım ve çarpık yerleşimden kaynakların gürültü sorunun ortaya konulabilmesi için şehrin trafiğinin yoğun olduğu değişik kavşaklarda, iş yerlerinde, tamir, biriket, pancur, marangoz v.b. atölyelerinde, eğlence merkezleri, yerleşim ile yerleşimin içice olduğu yerlerde gürültü düzeyleri ölçülmüş ve ölçüm sonuçları, ilgili yönetmeliklerle karşılaştırılarak gürültüden kaynaklanan sorunlar ve çözüm önerileri ortaya konulmuştur. Ayrıca 3 yıl süresince aynı yerlerde yapılan gürültü ölçüm sonuçları karşılaştmlmıştır. 2 kişi üzerinde yapılan anket değerlendirilmesi ile gürültü hoşnutsuzluk grafikleri çıkarılmıştır. Anahtar Kelimeler : Gürültü, yönetmelik, derslik, kütüphane, kampus, şehir 1. GİRİŞ Gürültü, istenmeyen ve dinleyene bir anlam ifade etmeyen seslere denir. Gürültü son yıllarda çağımızın en önemli çevre kirliliği sorunudur. Bu konuda son yıllarda yapılan bilimsel araştırmalar, düzensiz ve karmaşık yapılı ses dalgalarının enerjilerine, spektral özelliklerine ve zamana göre değişimlerine bağlı olarak insan sağlığı ve konforunda çeşitli olumsuzluklar yarattıklarını ortaya koymuştur (8). Gürültünün genel olarak, insanların hastalık ve enfeksiyonlarına karşı direncini azaltan bir risk faktörü olduğu bilinmektedir. Yığışımlı etkisi nedeniyle stres, ülser, astım, tansiyon ve başağrılarına neden olmaktadır (7). Mersin Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, Çiftlikköy, MERSİN. 185

Yarattıkları olumsuz etkilere dayanarak gürültü düzeyleri bazı araştırmacılar tarafından şöyle derecelendirilmektedir (7): 1. Derece: L = 3 db(a) - 45dB(B) : Konforsuzluk, rahatsızlık, öfke, kızgınlık, konsantrasyon ve uyku bozukluğu 2. Derece: L = 65-9 db(b) : Fizyolojik tepkiler; kan basıncının artması, kalp atışı ve solunumun hızlanması, beyin sıvısındaki basınç azalması ve ani refleksler 3. Derece: L = 9-12 db(b):fizyolojik tepkilerin artması, başağrıları 4. Derece: L >12 db(b) : İç kulakta sürekli hasar ve dengenin bozulması 5. Derece: L >14 db(b) : Ciddi beyin tahribatı Gürültü; müzik, eğlence ve hatta spor türlerinin ortaya çıkması, eğlence yerlerinin akustik düzeninin planının iyi olmaması insanların tatil zamanı dinlenmelerini, streslerini atmalarını engellemektedir (2). Gürültü, adrenalin hormonunun artmasına da neden olmaktadır. Bunun sonucu olarak da insan, fazlalaşan enerjisini harcamak istemektedir. Bu her zaman mümkün olmayınca, bu defa damarlar daralmakta, tansiyon yükselmekte, nefes alma sıklaşmakta, metabolizma hızlanmakta ve kalp daha hızlı atmaya başlamakta, kısacası fizyolojik tepkiler ortaya çıkmaktadır. Bütün bu tepkilerden sonra da insan sinirli olmakta, dikkati azalmakta ve devamlı gürültü bağışıklık sistemini de zayıflatmaktadır (5). Mersin Üniversitesi Kampus alanındaki gürültü düzeyi ile ilgili gürültüye maruz kalma süreleri ve çeşitli mekanlardaki maruz kalınabilecek maksimum gürültü düzeyleri Tablo 1, 2 ve 3'de verilmiştir (1). İçel; tarım, turizm, ticaret, sanayi, serbest bölge, ithalat ve ihracat gibi sektörel faaliyetler ve bu faaliyetler sonucu oluşan nüfus hareketlerinin yoğun olduğu bir ildir. Bu sektörel faaliyetler sonucunda ortaya çıkan gürültü sorunları da kayda değer düzeydedir. - yıllarında Mersin'de binalarda, otellerde, okullarda, hastanelerde, demir-mermerbriket-pancur atelyelerinde, eğlence yerlerinde, kavşaklarda, tren istasyonunda vb. değişik mekanlarda belirli sürelerde gürültü ölçüm çalışmaları yapılmıştır.bu yerlerde gürültü düzeyleri ölçülmüş ve yüksek değerler bulunmuştur (3). Bu çalışmada Mersin Üniversitesi kampus alanında; giriş, derslikler, laboratuvar, kütüphane, kafeterya, mediko-sosyal, konservatuvar, spor tesisleri vb. yerlerde değişik zamanlarda gürültü ölçümü yapılmış, öğrenci ve personelin maruz kaldığı gürültü seviyeleri saptanmıştır. 186

Tablo 1. Gürültü Düzeyleri ve Maruz Kalma Süreleri (1 ) Gürültüye Maruz Kalınan Süre (saat/gün) 7.5 4 2 1.5.25 1/8 Maksimum Gürültü Seviyesi db(a) 8 9 95 1 15 11 115 Darbe gürültülerinin üst seviyesi 14 db(a)'yı aşamaz. Tablo 2. Gürültü Kontrol Yönetmeliği'ne Göre Değişik Yapılardaki Maksimum Ses Basınç Düzeyleri Kullanım Alanları Dinlenme Alanları -Tiyatro Salonları -Konferans Salonları -Otel Yatak Odaları -Otel Restorant Sağlık Yapıları Konutlar Eğitim Yapıları Ticari Yapılar Endüstri Yapıları -Hastaneler -Yatak Odaları (Şehir) -Oturma Odaları (Şehir dışı) -Oturma Odaları (Şehir kenarı) -Oturma Odaları (Şehir) -Servis Bölümleri(Mutfak,banyo) -Derslikler, laboratuvarlar -Spor salonu, yemekhane -Özel Büro (Uygulamalı) -Genel Büro(Yazı böl.,dükkanlar) -Fabrikalar (Küçük) -Fabrikalar (Geniş kapsamlı) Ses Basınç Düzeyi db(a) 25 3 3 35 35 35 4 45 6 7 45 6 5 6 7 8 Tablo 3. Diğer Gürültü Kaynakları ve Gürültü Seviyeleri Gürültü Kaynağı Gündüz (6:-22:) Lea (db A) Gece (22:-6:) Demiryolu Gürültüleri Endüstri Gürültüleri -Sürekli -Ani Şantiye Gürültüleri -Bina Yapımı (Sürekli) -Yol Yapımı (Geçici) -Darbe Gürültüleri Hava Alanları (veya bunlara karşılık WECPNL değerleri 65 65 7 7 75 1 (L max ) 7 55 55 6-6 187

2. MATERYAL VE METOD Ölçümler CEL-254 marka, dijital göstergeli, el tipi ses düzeyi ölçerle yapılmıştır. Ölçümler, her ölçüm noktasında beş gün süreyle aynı yerlerden genellikle 9:-1:, 1:-11:, 11:-12: ve 12:-13: saatleri arasında yapılmıştır. Ölçümler 1 dakikalık aralıklarla beş ölçümün ortalaması alınarak yapılmıştır. 2.1. Mersin Üniversitesi Kampus Alanı Gürültü Ölçüm Değerleri Mersin Üniversitesindeki ölçümler aşağıda belirtilen alanlarda yapılmıştır: a) Danışma (Araç geçerken ve araç yokken) b) Laboratuvarlar (İçi ve dışı) c) Kütüphane (Pencere açık ve kapalı iken) d) Mediko-sosyal (Pencere açık ve kapalı iken) e) Derslikler (Pencere açık ve kapalı iken) f) Kafeterya (İçi ve dışı) g) Kantin (Meslek Yüksekokulu Kantini) h) İnşaat Alanları i) Spor Tesisleri j) Açık Alan (Bahçe vb.) k) Koridor (Öğretim Elemanlarının Bulunduğu Bürolar) I) Konservatuvar (Derslikler ve Koridoru) Tablo 4. Rektörlük Binası Gürültü Ölçüm Değerleri Ölçümün Yapıldığı Yer Giriş Koridor 9:-9:1 Ort Gürültü Düzeyleri db(a) 73.4 45. Yemekhane 9:15-9:25 7.3 1. Kat Koridor 9:3-9:4 69.6 2. Kat Koridor 9:45-9:55 67.8 Tablo 5. Müh. Fakültesi Binası Gürültü Ölçüm Değerleri (Derslikler) Ölçümün Yapıldığı Yer Z. Kat Koridor 213 No' lu Derslik 212 No' lu Derslik 35 No' lu Derslik 312 No 1 lu Derslik Ölçümün Yapıldığı Saat 14:-14:1 14:15-14:25 14:3-14:4 14:45-14:55 15:-15:1 Pencere açık db(a) 7.2 68.3 67. 66.5 66.4 Pencere Kapalı db(a) 67.8 65.4 64.7 63.3 63.2 Gür. K. Y. db(a) 45. 188

Tablo 6. M. Y. O. Kantini Gürültü Ölçüm Değerleri 1:-1:1 1:15-1:25 1:3-1:4 1:45-1:55 11:-11:1 Ort Gürültü Düzeyleri db(a) 85.8 84.7 83.9 85.3 85.3 6. Not:.Dakikada bir yapılan beş ölçüm ortalamasıdır. Tablo 7. Spor Tesisleri Gürültü Ölçüm Değerleri 13:-13:1 13:15-13:25 13:3-13:4 13:45-13:55 14:-14:1 Ort Gürültü Düzeyleri db(a) 68.9 67.6 77.9 74.3 74.3 45. Tablo 8. Kafeterya Gürültü Ölçüm Değerleri İç Alan db(a) Dış Alan db(a) 11:-11:1 11:15-11:25 11:3-11:4 11:45-11:55 12:-12:1 79.3 79.5 81.2 83.3 81.1 77.7 78.8 75.5 73.3 79.9 6. Tablo 9. M. Y. O. Koridorları Gürültü Ölçüm Değerleri Pencere Açık db(a) Pencere Kapalı db(a) 12:-12:1 12:15-12:25 12:3-12:4 12:45-12:55 13:-13:1 77.7 76.6 77.4 78.8 73.3 66.6 67.7 63.3 66.6 68.3 45. Tablo 1. Mediko-Sosyal Gürültü Ölçüm Değerleri Pencere Açık db(a) Pencere Kapalı db(a) 14:-14:1 14:15-14:25 14:3-14:4 14:45-14:55 15:-15:1 68.3 67.1 67.1 64.2 63.1 67.1 67.2 65.3 61.2 63.5 35. 189

Tablo 11. Konservatuar Gürültü Ölçüm Değerleri Katlar Pencere Kapalı db(a) Zemin 14:-14:1 14:15-14:25 87.7 77.6 9 14:3-14:4 14:45-14:55 15:-15:1 85.3 72.2 64.5 Tablo 12. Laboratuar Gürültü Ölçüm Değerleri İçerisi db(a) Dışarısı db(a) 15:-15:1 15:15-15:25 15:3-15:4 15:45-15:55 16:-16:1 6.8 61.7 63.9 64.3 64.3 71.7 72.6 71.3 69.2 66.5 45. Tablo 13. Kütüphane Gürültü Ölçüm Değerleri 13:-13:1 13:15-13:25 13:3-13:4.13:45-13:55 14:-14:1 Pencere Açık db(a) 62.2 63.6 61.1 66.6 55.5 Pencere Kapalı db(a) 63.4 62.2 6.1 63.2 56.7 45. 2.2. Mersin'de Şehir Merkezi Gürültü Ölçümleri Mersin' de gürültü ölçüm çalışmaları Nisan-Mayıs aylarında aşağıda belirtilen alanlarda yapılmıştır. - Ulaşıma dayalı gürültü ölçümleri - Atölye gürültü ölçümleri - Hassas bölgelerdeki gürültü ölçümleri - Ticari amaçlı gürültü ölçümleri - Mersin Üniversitesi kampus alanı gürültü ölçümleri 2.2.1. Ulaşıma dayalı gürültü ölçümleri - Otogar - İstasyon (Bekleme salonu, trenlerin bulunduğu yer) - Kavşaklar 19

2.2.1.1. Gürültü ölçüm değerleri Tablo 14. Yıllara Göre Otogar Gürültü Ölçüm Değerleri Ortalama Gürültü Düzeyi db(a) Gür. K. Y. DB(A) Otogar içi Otogar Çevresi 77.9 78.9 75. 74.1 74.8 75.8 8. 79.3 8.7 76.8 75.7 75.9 77.3 83.5 71.9 75.5 72.9 73.8 71.4 77.6 74.2 74.3 77.1 75.4 74.1 73.5 79.6 76.3 Tablo 15. Yıllara Göre Yolcu Treni Gürültü Ölçüm Değerleri Ölçüm Yapılan Saat 1 5 11:15-11:25 11:3-11:4 11:45-11:55 87.7 87.9 82.7 89.2 78. 84.2 Tablo 16. İstasyon Bekleme Salonu Yıllara Göre Gürültü Ölçüm Değerleri Gür. K. Y. DB(A) 75.8 74.5 72. 76. 73.2 Tren Hareketliyken 76.9 75.7 73.4 75.6 73.5 Tren Duruyorken 66.9 64.1 67.7 65.7 69.2 67.3 64.9 66.1 66.8 Tablo 17. Göçmen Kavşağı (Gazi M. Kemal Bulvarı-Çevre Yolu) Gürültü Ölçüm Değerleri Uzaklık (m.) 7.5 15 87.8 81.6 82.1 86.7 84.3 83.5 87.8 86.6 84.9 191

Tablo 18. Atatürk Cad.-Uray Cad. Kavşağı Yıllara Göre Ortalama Gürültü Ölçüm Değerleri 7.5 15 76.6 75. 72.1 82.8 8.1 79.5 83.2 81.5 79.9 Tablo 19. I. İnönü Bulvarı- Hastane Cad. Kavşağı Yıllara Göre Ortalama Gürültü Ölçüm Değerleri 7.5 15 76.6 79.5 77.6 88.7 86.7 85. 89.1 86.9 86.1 Tablo 2. Bahçelievler-PTT Kavşağı Yıllara Göre Ortalama Gürültü Ölçümleri 7.5 15 88.6 85.8 88.6. 86. 85.3 83.7 87.6 86.2 88.9 Tablo 21. İstasyon Kavşağı (İstiklal Cad. Çakmak Cad.) Yıllara Göre Ortalama Gürültü Ölçüm Değerleri. 7.5 15 83.9 81.8 78.6 9.3 89.9 88.3 94.1 92. 89.9 Tablo 22. İstiklal Cad. - Sakarya Cad. Kavşağı Yıllara Göre Ortalama Gürültü Ölçüm Değerleri 7.5 15 78.3 75.1 67.9 97.3 95.4 93. 95.2 93.8 91.4 192

Tablo 23. Devlet Hastanesi - Çevre Yolu Kavşağı Yıllara Göre Ortalama Gürültü Ölçüm Değerleri 7.5 15 96.1 9.5 87.2 14.1 94.9 93.7 15.7 96.8 94.9 Tablo 24. Demir-Doğrama Atölyesi Yıllara Göre Gürültü Ölçüm Değerleri Ölçüm Yapılan Saat.5 5 1 15:1-15:2 15:25-15:35 15:4-15:5 11.4 11.8 93.6 111. 13.7 95.2 Tablo 25. Mermer Atölyesi Yıllara Gürültü Ölçüm Değerleri Ölçüm Yapılan Saat.5 5 1 9:2-9:3 9:35-9:45 9:5-1: 98.9 82. 64. 92.3 84.7 7.1 Tablo 26. Panjur Atölyesi Gürültü Ölçüm Değerlen.5 5 1 Kesim Varken 13.4 92.8 86.8 Matkap Çalışırken 77.6 73.1 68.7 Not: Dakikada bir yapılan beş ölçüm ortalamasıdır () Kesim Varken 12.5 93.1 84.9 Matkap Çalışırken 76.2 74. 68.5 193

2.2.2. Hassas bölgeler gürültü ölçümleri - Oteller - Hastaneler - Okullar - Huzurevi Tablo 27. Beş Yıldızlı A Oteli Gürültü Ölçüm Değerleri Ölçümün Yapıldığı Yer Ölçümün Yapıldığı Saat Ölçümün Değeri db(a) Gür. K. Y. db(a) Pencere Açık Pencere Kapalı 3 Lobi 1 12:-12:5 12:1-12:15 74.8 82.6 - - 75. 76.5 63.4 64.9 61.7-62.4 7.1 2 12:2-12:25 74.6 58. 59.6 65.3 56.8 58.3 3 12:3-12:35 73.3 62.6 6.5 61.8 59.4 58.6 4 12:4-12:45 74.9 58.7 59.2 61.3 52.2 55.2 5 12:5-12:55 72.7 58.2 58.9 6.5 52.4 56.4 6 7 13:-13:5 13:1-13:15 71.3 72.9 - - 6.3 61.1 6. 57.2 - - 59.1 6. 8 13:2-13:25 71.4 56 59.8 59.7 52.6 57.1 Rest. 13:3-13:35 73.2 57.1 6.5 59. 53.1 58.4 Tablo 28. Devlet Hastanesi Gürültü Ölçüm Değerleri Katlar 1 2 3 4 5 6 7 8 Pencere Açık 8.4 73.5 69.4 69.6 73.4 75.2 69. 69.4 Pencere Kapalı 66.4 64. 65.7 64.2 61.6 61.8 63.2 68.7 Pencere Açık 65.8 63.9 67.3 72.6 64.4 67.7 64. Yıllar Pencere Kapalı 63.8 61.4 58.7 58. 6.1 62.3 65.2 62.1 Pencere Açık 66.8 66.2 68.8 65.9 65.2 6.3 64.9 65.2 Pencere Kapalı 63.9 64. 65.5 63.8 64.3 59.4 63.1 63.7 Tablo 29. Huzurevi Yıllara Göre Gürültü Ölçüm Değerleri Yer Ölçüm Yapılan Saat I.Kat 2. Kat Bahçe 1:-1:1 1:15-1:25 1:3-1:4 56. 55.1 59.9 58.7 57.2 6.1 35. 194

2.2.3. Ticari amaçlı gürültü ölçümleri - Mağazalar - Pazar yerleri - Düğün Salonları - Otel Diskotekleri Tablo 3. YKM Mağazası Yıllara Göre Gürültü Ölçüm Değerleri Katlar Ölçüm Yapılan Saat Zemin Kat 1 2 3 4 5 1:-1:1 1:15-1:25 1:3-1:4 1:45-1:55 11:-11:1 11:15-11:25 76.7 7.5 61.4 66.9 65.7 64.3 73.3 78.5 74.9 69.8 67.2 65.6 6. Tablo 31. Çetinkaya Mağazası Yıllara Göre Gürültü Ölçüm Değerleri Katlar Zemin Kat 1-2 3 Ölçüm Yapılan Saat 1:3-1:4 1:45-1:55 11:-11:1 11:15-11:25 75.2 7.1 72.8 71.5 77.3 72.6 75.8 71.6 6. Tablo 32. Düğün Salonları Yıllara Göre Gürültü Ölçüm Değerleri Hoparlörden Ölçüm Yapılan Saat 3 7 1 2 14:1-14:15 14:2-14:25 14:3-14:35 14:4-14:45 14:5-14:55 11.1 97.2 95. 89.2 83.2 13.5 99.8 97.9 92.1 86.5 9. Tablo 33. Mersin Diskotekleri Yıllara Göre Gürültü Ölçüm Değerleri Hoparlörden 3 7 1 2 Ölçüm Yapılan Saat 21:5-21:55 22:-22:5 22:1-22:15 22:2-22:25 22:3-22:35 195 15.2 12.1 99.2 95.5 93.1 18.3 16.7 1.8 96.2 94.5 9.

Sosyal ve ailevi yaşantı esnasında en çok rahatsızlık veren trafik gürültüsü ve atölye-tamirhaneleri gürültüsü insanları etkilemektedir. Gürültüden etkilenme durumlarına göre pasta grafikleri aşağıda verilmiştir. - Hiç etkilemiyor - Biraz etkiliyor - Rahatsız ediyor - Çok rahatsız ediyor 196

II. ULAŞIM VÉ TRAFİK KONGRESİ - SERGİSİ 3. TARTIŞMA ve SONUÇLAR ME.Ü. Kampüsünde Rektörlük Binası, Müh. Fak., M.M.Y.O, Spor Tesisleri, Kafeterya, Mediko-Sosyal, Konservatuvar, Laboratuvarlarda ve Kütüphanede, Dersliklerde yapılan ölçüm sonuçlarına göre; pencere açıkken ölçülen gürültü değerleri, pencere kapalı iken ölçülen değerlerden fazla bulunmuştur.bunun nedeni dersliklerin inşaat alanına yakın olmasından dolayıdır.dersliklerde ölçülen değerler, Gürültü Kontrol Yönetmeliği'nde belirtilen değerden yaklaşık 2 db(a) fazla bulunmuştur (Tablo 4, 5, 6, 7, 8, 9, 1,11, 12, 13) (1, 3). Meslek Yüksekokulu Kantininde ölçülen gürültü değerleri, sınır değerlerden yaklaşık 25 db(a) daha fazladır.bu da gösteriyor ki bu ortamda bulunanlar fizyolojik ve psikolojik bakımdan olumsuz yönde etkilenmektedir (Tablo 6). 197

Spor tesislerinde ölçülen gürültü değerleri, sınır değerlerinden yaklaşık 25 db(a) fazla bulunmuştur.bu fark sporcu sağlığını yakından ilgilendirmekte ve verimini olumsuz yönde etkilemektedir (Tablo 7). Yemekhanede ölçülen gürültü değerleri, sınır değerden yaklaşık 16 db(a) fazla bulunmuştur (Tablo 8). Öğretim elemanları bürolarının bulunduğu koridorlarda yapılan ölçüm sonucu, sınır değerden yaklaşık 15 db(a) fazla bulunmuştur. Bu sonuç öğretim elemanlarının çalışma ortamının azalmasına neden olabilecek düzeydedir (Tablo 9). Mediko-sosyal'de (revir) ölçülen gürültü değerleri ile sınır değer arasında yaklaşık 3-35 db(a) gibi büyük bir fark bulunmuştur. Bu sonuçlara göre hastaların gürültüden etkilenmesi kaçınılmazdır. Çünkü hastanın iyileşebilmesi için sessiz bir ortamda tedavi görmesi ve istirahat etmesi gerekmektedir (Tablo 1). Konservatuvarda ölçülen değerler yüksek düzeyde bulunmuştur. Çeşitli müzik aletlerinden çıkan seslere sürekli olarak maruz kalma geçici ve kalıcı işitme bozukluğuna neden olabilmektedir (Tablo 11). Laboratuvarlarda ölçülen gürültü değerleri, sınır değerlerden yaklaşık 25 db(a) yüksek bulunmuştur. Bu sonuç, laboratuvarlarda çalışan öğrenci ve personel üzerinde olumsuz etkiler yapabilmekte ve çalışma verimini düşürmektedir (Tablo 12). Üniversite giriş kapısında (danışma) yapılan ölçümler, sınır değerden ortalama 2dB(A) daha fazladır.burada görevli personelin ölçülen bu gürültü düzeylerine günde 8 saat maruz kalması önemli olumsuz etkilere neden olmaktadır. Kütüphanede yapılan ölçümler, sınır değerlerden yaklaşık 15 db(a) fazla bulunmuştur. Bu sonuca göre kütüphane gürültülü bir ortam olarak görünmektedir. Bu ise okuma ve çalışma verimini düşürmektedir. Günde 8 saat mesai yapan personelde bu durum çok daha belirgin olarak etkisini gösterebilmektedir (Tablo 13). Atölyelerde; Gürültü Kontrol Yönetmeliği'nde verilen sınır değeri db iken, - yapılarında yapılan ölçümlere göre, Demir- Doğrama atölyelerinde 11 db, Mermer atölyelerinde 12 db, Panjur atölyelerinde 96 db olduğu ve Gürültü Kontrol Yönetmeliği'nde verilen sınır değeri aştığı tespit edilmiştir (Tablo 24, 25, 26). Eğlence merkezlerinde; Gürültü Kontrol Yönetmeliği'nde verilen sınır değeri 9. db iken, - yapılarında yapılan ölçümlere göre, Düğün Salonlarında ve Diskoteklerde 1 db üzerinde olduğu ve Gürültü Kontrol Yönetmeliği'nde verilen sınır değeri aştığı tespit edilmiştir (Tablo 32, 33). Mağazalarda; Gürültü Kontrol Yönetmeliği'nde verilen sınır değeri 6. db iken, - yapılarında yapılan ölçümlere göre, 7. db üzerinde olduğu ve Gürültü Kontrol Yönetmeliği'nde verilen sınır değeri aştığrtespit edilmiştir (Tablo 3, 31). Mersin de yıldızlı oteller, hastaneler, okullarda yapılan gürültü ölçüm değerlerinin de sınır değerleri aştığı görülmüştür. 198

Ayrıca yapılan anket çalışmaları ile ilgili hoşnutsuzluk grafikleri Şekil 1, 2, 3, 4 de verilmiştir. 3.1. Çalışmalarla İlgili Ergonomik Yaklaşımlar Kampus alanı içerisinde; Fakülte binaları, derslikler, laboratuvar, kütüphane, sosyal tesis, konservatuvar vb. yerleşimini makro ve mikro plan içerisinde en uygun şekilde hazırlanması gerekir.kampüs alanı içerisinde inşaat ile binaların yerleşimi çok iyi planlanmalıdır. Özellikle kütüphanenin sessiz bir mekanda olması gerekir.mersin Üniversitesi Kampus alanında müstakil bir kütüphane binası yoktur.bu nedenle, kampus makro planındaki yerinde olmadığı için gürültü düzeyi yüksek çıkmıştır.normalde kütüphane, mediko-sosyal, konservatuvar, uygun ve sakin ortamlarda olması gerekir. Bütün kapalı mekanlarda pencereler çift cam olmalı ve bölgenin iklim şartlarına göre ölçüleri ayarlanmalıdır.bu durumun ayrıca ısı yalıtımına ve enerji tasarrufuna da katkısı olabilir. Binalar ve kapalı mekanların rahat olması, yapılacak faaliyetle ilgili verimin arttırılması, güneş alması, rüzgar esinti yönlerine göre ayarlanması gerekir. Çünkü açık alan ve çevredeki gürültü, rüzgar hareketleri ile kolaylıkla taşınabilir. Binalarda kullanılan yapı malzemeleri gürültü ve ısı yalıtım katsayısı yüksek malzemelerden olmalıdır. Dersliklerdeki öğrenci sayısı, imkanlar ölçüsünde minimum seviyede tutulmalıdır. Bina içerisinde ve okul bahçesindeki kantin ve kafeteryalar genellikle gürültülü mekanlardır. Bu nedenle eğitim ve öğretimi, çalışma verimini etkilemeyecek şekilde planlanmalıdır. Derslikler, koridorlar vb. kapalı mekanlarda, görülebilecek yerlere gürültünün zararlarını belirten afiş vb. konulmalıdır. Kampus içerisinde spor tesisleri ayrı bir yerde olmalı, buradaki gürültünün büro ve derslikleri etkilememesine dikkat edilmelidir. Üniversite kampus alanında ağaçlandırma ve yeşil alanlar planlanırken gürültüyü önleyici bitkilere de yer verilmesine özen gösterilmelidir. Gerek kampus alanında, gerekse kampus çevresinde gürültüyü azaltıcı önlemler alınmalıdır. Üniversitelerin ilgili bölümlerinde "Gürültü ve Denetimi" konularında zorunlu dersler koymalı, öğrencileri ve kamuoyunu bilgilendirecek seminer, konferans vb. faaliyetler sık sık yapılmalıdır. Yazılı ve görsel basında bu konuda programlar hazırlanmalıdır. Gürültü Kontrolü düzenli ve planlı bir şekilde yapılmalıdır. Bu da; Kaynağında, Ortamda ve Maruz kalan kişilerde olmak üzere 3 aşamada yapılmalıdır. Taşıtların teknik muayenelerinin düzenli bir şekilde yapımı ve kontrolü sağlanmalıdır 199

Trafik kontrolü ve hız kontrolü sağlanmalıdır. İmar planlarının düzenli geleceğe yönelik düzenli bir şekilde, kavşak, sinyalizasyon sistemleri vb. gürültüye ve çevre sorunlarına minumuma indirecek şekilde yapılmalıdır. İyi bir imar planı ile birlikte düzenli bir yerleşim sağlanmalıdır. Konutlar; demir, panjur, marangoz, mermer, briket atölyeleri konutların giriş katlarında olmamalıdır. Yerel yönetimler bu konuda çok dikkatli olmalıdır. Çevre yolları, tali yollar, imar planında yerleştirilirken meterolojik şartlar ve gürültüyü minumuma indirecek şekilde olmalıdır. Yol kenarlarına gürültü etkisini azaltıcı bitkiler dikilmeli, toprak vb. bariyerler yapılmalıdır. Konutlarda gürültü yalıtımını sağlayacak, yapı malzemeleri, çift cam vb. gibi malzemeler kullanılmalıdır. KAYNAKLAR 1. Gürültü Kontrol Yönetmeliği Resmi Gazete, Sayı:1938 (11 Aralık 1986). 2. Von GİERKE, H.E., "Noise-How much is too much?", Noise Control Eng. Journal, 5, 24-34 (1975). 3. KUMBUR, H., DOĞAN, N., "Mersin'de Gürültü Kirliliği Sorunları" 5. Ergonomi Kongresi (). 4. KUMBUR, H., ZEREN, O., ÇİLLER, M., DEMİRAYAK, A., "Mersin Üniversitesi Kampus Alanı Gürültü Haritasının Çıkarılması ve Eğitim-Öğretimde Verimin Artırılması İçin Ergonomik Yaklaşımlar" 6. Ergonomi Kongresi, 27-29 Mayıs, Syf: 431-444 5. SABUNCU, H., SPOR, Y., GÜRAY, Ö., AKBULUT, T., "Ülkemizde İnsan Sağlığı Açısından Gürültünün Önemi", TÜBİTAK, Ulusal Çevre Sempozyumu Bildirisi (1984). 6. FIDELL, S., BARBER, S.D., SCHULTS, T.J., "Updating A Dosage-Effect Relationship For The Prevalence Of Annoyance Due To General Transportation Noise" J. Acoust. Soc. Am., 1991, 89, 221-233. 7. KIRIMHAN, S., "Gürültü Kirliliği ve Denetimi" Ders Notları, 1984, 447-48. 8. KURRA, S., "İstanbul'da Gürültü Kirliliği Sorunu", İstanbul'un Çevre Sorunları ve Çözümleri Sempozyumu Bildirisi, 199,335-346. 2