RAMAZANDA ORUÇ TUTMAK 1 Her Müslüman için Ramazan ayında oruç tutmak vaciptir. Nitekim Allah Teâlâ şöyle buyurmaktadır: (O sayılı günler), insanlar için bir hidayet rehberi, doğru yolun ve hak ile batılı birbirinden ayırmanın apaçık delilleri olarak Kur'an'ın kendisinde indirildiği Ramazan ayıdır. Öyle ise içinizden kim bu aya ulaşırsa onu oruçla geçirsin. Bakara Sûresi, 185. Ve İbn-i Ömer radiyallâhu anhumâ hadisinde kendisinin şöyle dediği yer almaktadır: İslam beş temel üzerine bina kılınmıştır, ve hadisin sonunda: ve Ramazan orucunu tutmak buyurur. Peygamber sallâllâhu aleyhi ve sellem in Ramazan hilalini gördüğünüzde oruca başlayınız; Şevval hilalini gördüğünüzde oruca son veriniz (Muttefekun Aleyh) sözüne dayanarak Ramazan orucu hilalin görünmesiyle (Ru yetu l Hilal) veya Şaban ayının otuz güne tamamlanmasıyla sabit olur. Köle veya kadın dahî olsa, mukellef ve adil bir Müslüman ın şahitliği ile Ramazan hilalinin görünmesi sabit olur. Orucun vacipliğinin gerçekleşmesi için şu şartların mevcut olması gerekir: 1. Müslüman olması. 2. Akıllı olması. 3. Ergenlik (buluğ) çağına ermiş olması. 4. Oruca güç yetirebilmesi. Böylece, yaşlılık veya şifa umudu kalmamış bir hastalıktan dolayı oruç tutmaktan açiz kalanlar oruç tutmaz ve her oruç tutmadığı gün için yarım sâ miktarında yemek verirler. Nitekim Allah Teâlâ şöyle buyurmuştur: Oruca gücü yetmeyenler ise bir yoksul doyumu fidye verir. Bakara Sûresi, 184. Orucun Sıhhat Şartları: 1. İslam 2/3. Hayız ve nifas kanının kesilmiş olması 4. Temyiz kudretine sahip olmak (Ayırt etme gücü) 5. Akıllı olmak 1 Hâşiyetu-d durûsi-l muhimme li 'âmmeti-l umme, Oruç bölümüm şerhi www.davetul-enbiya.com Sayfa 1
6. Geceden niyet etmek. Nitekim Peygamber sallâllâhu aleyhi ve sellem şöyle demiştir: oruca geceden niyet etmeyenin orucu yoktur. Ebû Dâvûd rivayet etmiştir. Niyet tellafuz edilmez [yani dil ile söylenmez, tüm ibadetlerde niyetin yeri kalptir], bilakis niyeti telaffuz etmek bidattır, kişinin yarın oruç tutma şuurunda olması yeterlidir ve sahur yemeğini yemesi niyet yerine geçer. Farz orucu: ikinci fecrin doğuşundan (yani fecri sadıktan) Güneş in batışına kadar orucu bozan şeylerden uzak durma manasına gelir. Nitekim Allah Teâlâ şöyle buyurmuştur: Şafağın aydınlığı gecenin karanlığından ayırt edilinceye (tan yeri ağarıncaya) kadar yiyin, için. Sonra da akşama kadar orucu tam tutun Bakara Sûresi, 187. Orucun Sünnetleri: 1. Ta'cil-i Fıtr ve Te hir-i Sahur (iftarı erken yapmak ve sahuru ertelemek). Nitekim sallâllâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur: Ümmetim sahuru (son vaktine kadar) ertelediği ve iftarı erken yaptığı sürece hayır üzere olur. Ahmed rivayet etmiştir. 2. Hayır amellerini çoğaltmak. 3. Kendisine söven veya küfredene İnni Sa im! (ben oruçluyum!) sözüyle karşılık vermek..4 iftarda الظمأ وابتلت العروق وثبت األجر إن شاء هللا) (ذهب Susuzluk gitti, damarlar ıslandı ve inşaallah mükafat gerçekleşti. demek. Darukutni rivayet etmiştir. 5. İftar vaktinde dua etmek. Nitekim sallâllâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur: Oruçlunun iftar vaktinde sofraların başında geri çevirilmeyen duaları vardır. 6. Rutab (olgunlaşmamış taze hurma) ile orucu açmak [bundan kasıt iftar etmektir], eğer rutab bulamıyorsa Temr (olgunlaşmış hurma) ile, eğer onu da bulamıyorsa su ile orucu açmak. Nitekim Enes radiyallâhu anh şöyle buyurmuştur: Rasûlullah sallâllâhu aleyhi ve sellem akşam namazından önce bir kaç taze hurma ile orucunu açardı. Taze hurma bulamazsa, kuru bir hurmacıkla iftar ederdi. Kuru hurma da bulamazsa, birkaç yudum su içerek iftar ederdi. Ebû Dâvûd ve Tirmizi rivayet etmiştir. Oruçlu için bütün orucu bozan şeylerden uzak durması vaciptir, bunlar: 1. Cima (cinsel ilişki): Oruç tutan cimada bulunursa orucu iptal olur, orucu kazâ etmesi ve kefâret ödemesi vacip olur. Bunun kefâreti mü min bir köle azat etmekle gerçekleşir. Bunu gerçekleştirecek www.davetul-enbiya.com Sayfa 2
maddiyat bulamıyorsa aralıksız iki ay oruç tutar, buna güç yetiremiyor ise altmış miskini doyurması gerekir. 2. İnzal-i meni bi l ihtiyar (isteyerek meni çıkarmak): bunu yapanın orucu kazâ etmesi zorunludur ve o kişi meni çıkarmakla günah işlemiştir. İnzal-i meni olmaksızın vukû bulan öpme veya oynaşma orucu bozmaz ama oruçlunun bunları yapmaması daha uygundur, çünkü harama düşmeye sebep olabilir (kişiyi harama düşürebilir). Rüya sonucu cenabet olmak veya sadece düşünce sonrası meni akması ile oruç bozulmaz. 3. Yeme ve içme: Bu da yemeği ve içeceği ağız veya burundan boğaza ulaştırmakla olur. Koku koklamak ise orucu bozmaz. 4. Yeme ve içme hükmündeki besin değeri taşıyan aşılar gibi. Acı tadını boğazında hissetse dahi besin değeri taşımayan aşılar ise orucu bozmaz. 5. Hacamat yoluyla kan çıkarmak, damardan kan almak ve kan bağışı için çok miktarda kan çıkarmak orucu bozar. Burun kanaması, diş çektirmek veya yaralardan çıkan kan orucu bozmaz. 6. Midedeki yemek ve içeceği ağızdan çıkarmakla kişinin kendi zorlamasıyla gelen kusmuk orucu bozar, istemeyerek kusmak orucu bozmaz. Nitekim sallâllâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur: Kim kendiliğinden kusacak olursa, üzerine kazâ gerekmez. Kim de isteyerek kusarsa orucunu kazâ etsin. Ebû Dâvûd, Tirmizi, İbn-i Mâce ve Ahmed rivayet etmiştir. 7. Hayız ve nifas kanının akması. Bahsi geçen orucu bozan şeyler, ancak kişi bu konuda bilinçli olduğunda orucu bozar; bilmeden orucu bozan bir şey yaparsa orucu bozulmaz. Aynı şekilde orucun bozulması için orucu bozacak şeyi hatırlaması gerekir, eğer [oruçlu olduğunu] unutursa orucu bozulmaz. Nitekim sallâllâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur: Bir kimse oruçlu olduğunu unutarak yer, içerse orucunu tamamlasın, bozmasın. Çünkü onu, Allah yedirmiş, içirmiştir. Muttefekun Aleyh. Aynı şekilde; orucun bozulması için kişinin orucu bozan şeyi mecbur edilerek değil, kendi seçimiyle işlemiş olması gerekir. Mecbur edilerek orucu bozan şeyi işlediğinde orucu bozulmaz. Sürme kullanmak orucu bozmaz, boğazında tadını tatsa dahi göze ilaç almak orucu bozmaz www.davetul-enbiya.com Sayfa 3
ve kulağa damlatılan ilaç da orucu bozmaz. Yaraya ilaç sürmek ve yemeğin tadını tatmak da orucu bozmaz. Ama kasten buhur veya havada dağılan ateşin dumanını istinşak (buhurun kokusunu burundan içine çekmek) etmek orucu bozar çünkü bunlar boğaza giren parçacıklardır. Sahih görüşe göre oruçlu için bütün vakitlerde misvak kullanmak sünnettir. Sıcaklığın şiddetini hafifletmek için yüzmek ve suyla serinlemek oruçlu için caizdir. Bazı Kazâ Orucu Hükümleri: 1. Temyiz kudretini kaybetmiş yaşlılar için oruç ve miskini doyurmak vacip değildir. 2. Yaşlı ve iyileşme umudu olmayan hasta gibi, acizliğinin ortadan kalkma umudu olmayan ve oruç tutmaktan aciz kalan, her oruç tutmadığı gün için bir miskin doyurur. 3. Yolcu sefer esnasında oruç tutmadığı günleri kendi ikametgahında kaldığı günlerde kazâ eder. 4. Hastalığından iyileşmesi umulan hasta, hastalığı bitip iyileştiğinde, hastalığı esnasında oruç tutmadığı bütün günleri kazâ eder. 5. Hayız ve nifas hâllerindeki kadınlar hayız ve nifas kanı kesildiğinde, tutmadıkları Ramazan oruçlarını kazâ ederler. 6. Gebe veya emzikli olan kadınlar, kendilerine yahut çocuklarına bir zarar gelmesinden korkmaları hâlinde oruç tutmayıp, oruç tutmadıkları günleri kazâ ederler. 7. Zaruretten dolayı orucu bozmaya ihtiyaç duyan kişi, orucu bozduğu günü kazâ eder. (mütercimin dipnotu: boğulanı kurtarmak orucu bozan bir zarurettir. Boğulanı kurtarmak için sarfedilecek büyük gayretten dolayı takviyeye ihtiyaç duyup orucunu bozacaktır.) Sahabenin fetvalarına dayanarak Ramazan orucunu kazâ etmekte acele etmek sünnettir ve mazeret olmaksızın kazâ orucunu gelecek Ramazana kadar ertelemek (ikinci Ramazan dan sonra kazâ etmek) caiz değildir. Eğer bir mazerete dayanarak kazâ orucunu geciktiriyor ise sadece kazâ orucu tutması yeterli, ama geçerli bir mazereti yoksa kazâ orucunu tutmakla beraber her kazâ günü için birer miskin doyurması gereklidir. Ramazan Ayının Fazileti (üstünlüğü): Bil ki kardeşim -Allah seni tâatine muvaffak kılsın- Ramazan ayı Allah'ın tâatlerde ve hayırlı işlerde yarışılması için bir meydân kıldığı yüce bir mevsimdir. Nitekim Sahiheyn de Ebû Hureyre radiyallâhu anh ın hadisinde Nebi sallâllâhu aleyhi ve sellem in şöyle dediği rivayet olunmuştur: Ramazan ayı www.davetul-enbiya.com Sayfa 4
girdiğinde cennet kapıları açılır, cehennem kapıları kapanır ve şeytanlar bağlanır. Böylece ey kardeşim bu ayı seni Allah Azze Ve Celle ye yaklaştıracak şeylerle iyi değerlendir. Ramazan ayında yapılacak bazı fazîletli ameller: 1. Oruç: Ramazan orucunun vacip olmasıyla beraber bir de kendisinde büyük fazilet vardır. Rasûlullah sallâllâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur: Kim, (farz olduğuna ve kendisindeki var olan sevaba) iman ederek ve karşılığını Allah'tan bekleyerek Ramazan orucunu tutarsa, geçmiş günahları bağışlanır. 2. Kıyam (teravih ve teheccüd namazı): Rasûlullah sallâllâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur: Kim, (farz olduğuna ve kendisindeki var olan sevaba) iman ederek ve karşılığını Allah'tan bekleyerek Ramazan teravih ve teheccüd namazını kılarsa, geçmiş günahları bağışlanır. Ramazan kıyamıyla alakalı muhafaza edilmesi gereken hususlardan biri teravih namazıdır. Nitekim aleyhi s selatu ve s selam şöyle buyurmuştur: Teravih namazını imamla birlikte sonuna kadar tamamlayan kimseye, o geceyi bütünüyle kıyamla geçirmiş gibi sevap yazılır. Aişe radiyallâhu anhâ dan rivayet edildiği üzere Rasûlullah sallâllâhu aleyhi ve sellem Ramazanda ve onun dışında (bir gecede) on bir rekattan fazla namaz kılmamıştır. Kişinin on bir rekattan fazla kılmasında bir sakınca yoktur, aksine bu konuda kolaylık vardır, Allah a hamdolsun. 3. Kur an okumak: Zira Ramazan ayı Kur an ayıdır. (O sayılı günler), insanlar için bir hidayet rehberi, doğru yolun ve hak ile batılı birbirinden ayırmanın apaçık delilleri olarak Kur'an'ın kendisinde indirildiği Ramazan ayıdır. Bakara Sûresi, 185. Ve Rasûlullah sallâllâhu aleyhi ve sellem Ramazan ayını Kur an ı Kerim den okumayı çoğaltmaya has kılardı. Ve Cibrail aleyhi s selam Ramazanın her gecesi Rasûlullah sallâllâhu aleyhi ve sellem le karşılıklı Kur anı okurlardı. 4. Sadaka vermek: Zira bu ay infak etme, cömertlik ve hayr ayıdır. Ve sallâllâhu aleyhi ve sellem insanların en cömertiydi ve en cömert olduğu an Ramazanda idi. Tirmizi rivayet etmiştir. 5. Umre yapmak: Rasûlullah sallâllâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur: Ramazanda yapılan umre, benimle yapılan hacca denktir. Buhari ve Müslim tahriç etmişlerdir. www.davetul-enbiya.com Sayfa 5
6. Îtıkâfa girmek: aleyhi s selatu ve s selam Kadir gecesini arayarak Ramazanın son on gününde Îtıkâfa girerdi. Buhari rivayet etmiştir. 7. Kadir gecesini aramak ve onu kıyamla geçirmek: Kim iman ederek, sevabını ancak Allah'tan bekleyerek Kadir gecesinde kıyam üzere olursa geçmiş günahları affedilir. Buhari ve Müslim rivayet etmişlerdir. 8. Oruçluya iftar sunmak: aleyhi s selatu ve s selam şöyle buyurmuştur: Kim bir oruçluyu iftar ettirirse (ona iftar vakti yemek yedirirse), oruçlu kadar sevap kazanır. Oruçlunun sevabından da hiçbir şey eksilmez. Ahmed ve Nesâî tahriç etmişlerdir, el-elbânî Sahih demiştir. Kendi nefsinin kurtuluşa ermesini isteyen, onu hayra teşvik etmek isteyen ve bu muazzam ayı iyi değerlendirmek isteyen kimse için yapılacak pek çok amel vardır. Nafile Oruçlar: Şunu bil ki kardeşim -Allah seni tâatine muvaffak etsin- Allah Ramazan ayı orucunu far kıldığı gibi farz orucuna tamamlayıcı olması için nafile orucu da sünnet kılmıştır. Nafile orucun bazı çeşitleri: 1. Pazartesi ve Perşembe oruçları: Nitekim Aişe radiyallâhu anhâ şöyle demiştir: Rasûlullah sallâllâhu aleyhi ve sellem pazartesi ve perşembe günleri orucuna özen gösterirdi. Tirmizi rivayet etmiştir. 2. Her ayın üç günü orucu: Bu orucu Eyyam-ı Biyz de tutmak müstehaptır; bu günler de (Hicrî ayın) on üçüncü, on dördüncü ve on beşinci günleridir. Kişi art arda gelmeyen günlerde de oruç tutsa bunda bir sorun yoktur. Nitekim Muâze el-adeviyye'den rivayet edildiğine göre kendisi, Hz. Âişe'ye: - Rasûlullah sallâllâhu aleyhi ve sellem, her ay üç gün oruç tutar mıydı? diye sordu. Âişe: - Evet, dedi. Bu defa Muâze : - Ayın hangi günlerinde tutardı? diye sordum, diyor. Âişe: - Ayın hangi günlerinde tutacağına pek ehemmiyet vermezdi, cevabını verdi. Tirmizi rivayet etmiştir. 3. Zi l Hicce nin ilk on gününde oruç tutmak: Nitekim Abdullah b. Abbâs -radıyallahu anhuma-'dan rivayet edildiğine göre, Nebî -sallâllâhu aleyhi ve sellem- şöyle buyurmuştur: "Başka günlerin hiçbirinde, -zilhiccenin ilk on gününü kastederek şu günlerde işlenecek amel-i sâlihten, Allah katında, daha sevimli hiçbir amel yoktur." Allah uğrunda yapılacak cihad da mı üstün değildir, Yâ www.davetul-enbiya.com Sayfa 6
Rasûlallah? dediler. "(Evet) Allah yolunda yapılacak cihad da. Ancak malı ve canıyla cihada çıkarak, şehit olup dönmeyen kimsenin cihâdı başka. (O, bundan üstündür), buyurdu. 4. Arefe ve Aşûre günü oruçları: Nitekim Ebu Katâde radiyallahu anh'den rivayet edildiğine göre Rasûlullah sallâllâhu aleyhi ve sellem'e arefe günü tutulan orucun fazileti soruldu; O da: Geçmiş bir yılın ve gelecek bir yılın günahlarına kefâret olur buyurdu. Ve Arafe günü tutulan orucun fazileti soruldu; bunun üzerine: Geçmiş bir yılın günahlarına kefâret olur buyurdu. Müslim rivayet etmiştir. Aşûre günü oruç tutmak isteyenler için Yahudilere muhalefet etme maksadıyla dokuzuncu veya on birinci günü de oruç tutmak müstehaptır. Nitekim kendisinden rivayet edildiğine göre -Nebî -sallâllâhu aleyhi ve sellem- şöyle buyurmuştur: Eğer önümüzdeki seneye (sağ) kalırsam, mutlaka dokuzuncu gününde de oruç tutacağım. 5. Allah ın ayı Muharremde tutulan oruç: Ebû Hureyre radiıyallahu anh den rivayet edildiğine göre Rasûlullah sallâllâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur: Ramazandan sonra en faziletli oruç, Allah ın ayı olan Muharremde tutulan oruçtur... Müslim rivayet etmiştir. 6. Şa ban ayı orucu: Âişe radıyallahu anhâ dan kendisinin şöyle dediği rivayet edilmiştir: Peygamber sallâllâhu aleyhi ve sellem hiç bir ayda, Şâban ayında tuttuğu oruçtan daha fazla oruç tutmazdı. Şâban ayının tamamını oruçlu geçirirdi. Başka bir rivayette; Pek az bir kısmı hariç, Şâban ayını baştan sona oruçlu geçirirdi. denilmektedir. Buhari ve Müslim rivayet etmişlerdir. 7. Şevval ayında altı gün oruç tutmak: Ebû Eyyûb radiyallahu anh'den rivayet edildiğine göre Rasûlullah sallâllâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur: Ramazan orucunu tutan ve buna Şevval ayında altı oruç daha ekleyen kişi, bütün seneyi oruçlu geçirmiş gibi olur. Müslim rivayet etmiştir. www.davetul-enbiya.com Sayfa 7