el-hout, Mücahid Cemal, Men Huve es-sahabî Abdurrahman Gazi fi l- Erzurum, İLTED, Erzurum 2016/1, sayı: 45, ss. 289-312 Yıl: 2016/1 Sayı: 45 (Erzurum). ÖZ Erzurum daki Sahabî Abdurrahman Gazi Kimdir? İslam fetihleriyle birlikte müslümanlar dünyanın dört bir yanına dağıldılar. Bunların başında sahabeler gelmekteydi. Gittikleri ülkelerin birçoğunda komutan, vali veya öğretmen olarak görev yaptılar. Sahabelerle müşerref olan şehirlerden biri de Kalikela / Erzeni r-rum idi. Orada Abdurrahman Gaziye ait bir türbe bulunmaktadır. Bu makalede sahabe olduğu düşünülen Abdurrahman Gazi nin kim olduğu sorusuna cevap bulmaya çalışacağım. Anahtar Kelimeler: Sahabe, Erzurum, Abdurrahman Gazi Türbesi, Habib b. Mesleme. ABSTRACT Who is The Companion (Sahaba) Ghazi Abd Ar-Rahman in Erzurum? During the Islamic faith, Muslims spread all over the world stand west. The pioneers of those were the sahaba of the prophet Muhammad they settled in the most of these countries they went to some of the Muslims remained there as princes or Governs or teacher to preach people. Qaliqala (Erzurum) was one of these districts, which got the first degree for the sahaba of the prophet Muhammad Erzurum interred the tomb of the Abdurrahman Gazi this makes a witness of Erzurum specialty to the prophet followers. But what still remains is the question who is the sahabi Abdurrahman. Keywords: Sahaba, Erzurum, Ghazi Abd Ar-Rahman Tomb, Habib b. Mesleme. * Öğr. Gör., Atatürk Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, mojahed.alhout@atauni.edu.tr
290 Yıl: 2016/1 Sayı: 45 Öğr. Gör. Mücahid Cemal el-hout 1 (Erzurum). (241) - 20578185242001-1421 1
MEN HUVE ES-SAHABÎ ABDURRAHMAN GAZİ Fİ L-ERZURUM 291 (Erzurum) (Erzurum) (Erzurum) )). 2.(( )) 3.(( - 279 ) 2 1961 808 ) - 5722 1988-1408 3
292 Yıl: 2016/1 Sayı: 45 Öğr. Gör. Mücahid Cemal el-hout 31653(Erzurum) 66686 4 81701 (Erzurum) 6 5 7 4 2002 430-339 1872-181019981419 317 505-403 650-577 5 6 7
MEN HUVE ES-SAHABÎ ABDURRAHMAN GAZİ Fİ L-ERZURUM 293 32 34 53 50 63 8 9 10 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 --463 711 17084-2002 ) - 25214 1984- :-(774 ) 158122003-- 8 9 10
294 Yıl: 2016/1 Sayı: 45 Öğr. Gör. Mücahid Cemal el-hout 93 68 11 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 571) 283341995-1415 11
MEN HUVE ES-SAHABÎ ABDURRAHMAN GAZİ Fİ L-ERZURUM 295 70 46 59 12 13 14 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 ---(630 ) 33431994- - -: 79182000-- - 2811-- 12 13 14
296 Yıl: 2016/1 Sayı: 45 Öğr. Gör. Mücahid Cemal el-hout 15 16 17 18 19 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 (1089 ) - - 311111986-80911996-- 3361986 1406- -(256 ) 1481 15 16 17 18
MEN HUVE ES-SAHABÎ ABDURRAHMAN GAZİ Fİ L-ERZURUM 297 78 81 20 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 (748 ) : 41562003-4243 19 20
298 Yıl: 2016/1 Sayı: 45 Öğr. Gör. Mücahid Cemal el-hout 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 (Erzurum). (Erzurum) :
MEN HUVE ES-SAHABÎ ABDURRAHMAN GAZİ Fİ L-ERZURUM 299. 21. (Erzurum) 4623-- 21
300 Yıl: 2016/1 Sayı: 45 Öğr. Gör. Mücahid Cemal el-hout 22 : 23 24. 25 : 8131975 1395 991 --571 ) 65121995-1415 25 - - -211 22 23 24
MEN HUVE ES-SAHABÎ ABDURRAHMAN GAZİ Fİ L-ERZURUM 301 26 27 : 29 28 (Erzurum) 30 463.2722002 673 7483 26 27 (711 30911408 29366 ) - 36581984-.290662325 28 29 30
302 Yıl: 2016/1 Sayı: 45 Öğr. Gör. Mücahid Cemal el-hout : 31 "": (Erzurum) 32..(Erzurum) -1-2 -3 852773 23211986 1406 23512006-1427 31 32
MEN HUVE ES-SAHABÎ ABDURRAHMAN GAZİ Fİ L-ERZURUM 303 33. (Erzurum). (Erzurum).1796 34 )9361529 154 35 36 33-2007 11-10 34 35 36
304 Yıl: 2016/1 Sayı: 45 Öğr. Gör. Mücahid Cemal el-hout (Erzurum) 37. 38. - 200538 - (276 ) 61511992 37 38
MEN HUVE ES-SAHABÎ ABDURRAHMAN GAZİ Fİ L-ERZURUM 305 39 40 41 42-4792 1415-- 1272 813-: : - 252-1412 - 39 40 41 42
306 Yıl: 2016/1 Sayı: 45 Öğr. Gör. Mücahid Cemal el-hout 43 (Erzurum)) -1-2 -3 (Erzurum). -4 (Erzurum) -1-2 -3. 951-- 43
MEN HUVE ES-SAHABÎ ABDURRAHMAN GAZİ Fİ L-ERZURUM 307-4 : 44 «: ) 45 ( -1-2» - -(364 )«3551-951-- 44 45
308 Yıl: 2016/1 Sayı: 45 Öğr. Gör. Mücahid Cemal el-hout (Erzurum) (Erzurum). (Erzurum) Kaynakça/ 1 - ürk Üniv -- -211
MEN HUVE ES-SAHABÎ ABDURRAHMAN GAZİ Fİ L-ERZURUM 309 2012 - -(630 ) 1994--- (364) -- - (1089) --- 1986 : 1395-1412 - 1986 1406-1996
310 Yıl: 2016/1 Sayı: 45 Öğr. Gör. Mücahid Cemal el-hout (241) - 2001-1421 ) 808 1988-1408 463.2002 571 ): 1995-1415- (276 ) 61511992 - (774 ) 2003--: - - (711 ).1984-430-339 19981419
MEN HUVE ES-SAHABÎ ABDURRAHMAN GAZİ Fİ L-ERZURUM 311 (256 ) - 317 279 ) : - (748 ): - 1408-200538 - 1415-- : 650-577 -: 2000-- 2006
312 Yıl: 2016/1 Sayı: 45 Öğr. Gör. Mücahid Cemal el-hout -- -- - Kaynakça Aydınlı, Abdullah. Sahabe Coğrafyasının Bir Parçası Olarak Doğu Anadolu. Türk-İslâm Düşüncesinde Erzurum Sempozyumu, 2007. Bağavî, Ebü l-kâsım Abdullah b. Muhammed b. Abdulazîz. Mû cemu s-sahâbe. Thk. Muhammed el-emîn el-cenekî. Kuveyt: Mektebetu l-beyân, ts. Balâzurî, Ahmed b. Yahya b. Câbir b. Dâvud. Futûhu l-buldân. Beyrut: Dârü l-mektebeti l-hilâl. ts. Buhârî, Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm b. Muğîre Ebû Abdillah. et-târîhu l-kebîr. Haydarabad: Dâiratu l-maârifi l-osmâniyye, ts. Fâlûcî, Ekrem b. Muhammed Ziyâd el-eserî. el-mû cemu s-sağîr li-ruvâti l-imâm b. Cerîr et-taberî. Thk. Alî Hasan Ablulhamîd el-eserî. Ürdün: Dârü l-esriyye. ts. Gürbüz, Osman. Saltuklular. DoktoraTezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2002. İbn Abdilber, Ebû Ömer Yûsuf b. Abdullah el-kurtubî en-nemrî. el-istîâb fî mârifeti l-eshâb. Thk. Âdil Murşid. Ürdun: Dârü l-âlâm, 2002. İbn Asâkir, Ebü l-kâsım Ali b. el-hasen b. Hibbetullah. Târîhu Dımaşk. Thk. Ömer b. Ğarâme el-ömerî. b.y. Dârü l-fikr, 1995. İbn Hacer, Ahmed b. Alî Ebü l-fadl el-eskalânî eş-şafî. el-isâbe fî temyîzi s-sahâbe. Thk. Alî Muhammed el-becâvî. Beyrut: Dârü l-cîl, 1412. İbn Hacer, Ahmed b. Alî Ebü l-fadl el-eskalânî eş-şafî. Tâcîlu l-menfa a bi zavâidi rıcâli l-eimmeti l-erba a. Thk. İkrâmullah İmdâdu l-hakk. Beyrut: Dârü l-beşâir, 1996. İbn Hacer, Ahmed b. Alî Ebü l-fadl el-eskalânî eş-şafî. Takrîbu t-tehzîb. Thk. Muhammed Avvâme. Suriye: Dârü r-reşîd, 1986. İbn Haldûn, Abdurrahman b. Muhammed b. Muhammed Ebû Zeyd Veliyyuddîn el-hadramî el- İşbîlî. Kitâbu l-iber ve dîvânu l-mubteda ve l haber fî târîhi l-arap ve l-berber ve men âsarahum min zevi ş-şêni l-ekber. 2. Baskı. Thk. Halîl Şahâde. Beyrut: Dârü l-fikr, 1988. İbn Henbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed b. Hilâl b. Esed eş-şeybânî. el-müsned. Thk. Şeîb el-arnâvût vd. b.y. Muessesetu r-risâle, 2001. İbn Hıbbân, Muhammed b. Ahmed Ebû Hâtim et-temîmî el-bastî. es-sigât. Thk. Seyyid Şerefuddîn Ahmed. b.y. Dârü l-fikr, 1395.
MEN HUVE ES-SAHABÎ ABDURRAHMAN GAZİ Fİ L-ERZURUM 312/a İbn Kesîr, Ebü l-fidâ İsmâîl b. Ömer el-kureşî el-basrîed-dımeşkî. el-bidâye ve n-nihâye. Thk. Abdullah b. Abdu l-muhsin et-turkî. b.y. Dârü l-hacer, 2003. İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-dîneverî. el-ma ârif. 2. Baskı. Thk. Servet Ukkâşe. Kahire: el-heyetu l-mısriyyetu l-amme li l-kitâb, 1992. İbn Manzûr, Muhammed b. Mukerrem b. Alî Ebü l-fadl Cemâluddin el-ensârî er-rufai el-ifrîkî. Muhtasaru târihi Dımaşk. Thk. Ruvehye en-nuhâs vd. Suriye: Dârü l-fikr, 1984. İbnü l-esîr, Ebü l-hasan Ali b. Ebi l-kerem b. Muhammed b. Abdulkerim b. Abdulbvahid eş- Şeybânî el-cezerî. Usdu l-gâbe fî marifeti s-sahâbe. Thk. Ali Muhammed Muavvid Adil Ahmed Abdulmevcud. b.y. Dârü l-kutubi l-ilmiyye, 1994. İbnü l-imâd, Abdu l-hayy b. Ahmed b. Muhammed el-akrî el-hanbelî. Şezerâtu z-zeheb fî ahbâri men zeheb. Thk. Mahmûd el-arnâvûd. Beyrut: Dârü İbn Kesîr, 1986. İbnü s-sinî, Ahmed b. Muhammed b. İshak b. İbrâhîm b. Esbât b. Abdullah b. İbrâhîm b. Budeyhed-Diynevêri. Amelu l-yevm ve l-leyle sulûku n-nebi ma a Rabbihi azze ve celle ve muâşeretehu ma a l-ibâd. Thk. Kevser el-bernî. Beyrut: Dârü l-kıble li s-sekâfeti l-islâmiyye ve Muessisetu Ulûmi l-kur ân. ts. İsbahânî, Ahmet b. Abdullah b. İshak b. Mihrân. Mârifetu s-sahâbe. Thk. Âdil b. Yûsuf el-azâzî. Rıyad: Dârü l-vatan, 1998. İşler, Emrullah - Özay, İbrahim, Türkçe Arapça Kapsamlı Sözlük, Ankara: Fecir Yayınları, 2012. Konyalı, İbrahim Hakkı. Abideleri ve Kitabeleri ile Erzurum Tarihi. İstanbul: Erzurum Tarihini Araştırma ve Tanıtma Derneği Yayınları, 1960. Safedî, Salâhuddîn Halîl b. Aybek. el-vâfîbi l-vefayât. Thk. Ahmed el-arnâvut ve Turkî Mustafâ. Beyrut: Dârü ihyâi t-turâs, 2000. Sağânî, Ebü l-fedâil el-hasan b. Muhammed b. el-hasan b. Haydar b. Alî el-advî el-ömerî. Durru s-sehâbe fî beyâni mevâdi i vefeyâti s-sahâbe. Thk. Târik et-tantâvî. Kahire: Mektebetu l- Kur ân, ts. Salâbî, Alî Muhammed Muhammed. Osman b. Affân şahsiyyetuhu ve asruhu. b.y. 2006. Şeybânî, Ebü l-hasan Ali b. Ebi l-kerem Muhammed b. Muhammed b. Abdulkerîmî. el-kâmil fi t-târîh. 2. Baskı. Thk. Abdullah el-kâdî. Beyrut: Dârü l-kutubi l-ilmiyye, 1415 h. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Broşürü. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Broşürü. Erzurum: İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, ts. Zâmil, Mecîd Mâcid. Habîb b. Mesleme el-fehrî hayâtuhu ve devruhu s-siyâsî ve l-idârî. Mecelletu Âdâbi l-basra 38, 2005. Zehebî, Şemsuddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osmân b. Kaymâz. Târîhu l-islâm ve vefayâtu l-meşâhîr ve l-a lâm. Thk. Beşşâr Avvâd Mârûf. Medine: Câmiatu l-islâmiyye, 1408 h.