Basım - Yayım Hayatındaki 120 Yıllık Bir Dergi Deniz Kuvvetleri Dergisi Dz.Kur.Kd.Alb.S.Murad HATİP tarih kurumsallaştırana kadar süre gelmiştir. Cezayirli Gazi Hasan Paşa nın İstanbul ve Ege kıyılarında yaptırdığı okul, sahil eğitim merkezleri ve kışlalarda eğitimler devam etmiştir. Burada gözden kaçırılmaması gerekli olan bir nokta. Bahriye personeli bu eğitimlerini alırken, hangi çağda olursa olsun o çağın gelişmelerini anında takip etmek zorunda olmalarıdır. Sadece eğitim veya öğretimle Denizcilik zor ve meşakkatli bir meslektir. Sağlam bir fizik alacakları bilgiler yeterli olmayacaktır. Dünyada söz sahibi gerekliliktir. Zorlu tabiat şartlarıyla başa çıkarak başarıya düşünülemeyeceği gibi proaktif olarak da ileride olması ve ruh sağlığına sahip olma, bir denizci için çok önemli bir olmak isteyen donanmanın bu yeniliklerden geri kalması ulaşabilmeyi hedefleyen denizciler için, hangi devirde olursa ülkenin bekası ve denizlerin hâkimiyeti için elzemdir. olsun, olmazsa olmaz şart; fiziksel gerekliliklerin ötesinde ve müspet ilimlerde de bilgi sahibi olmalarıdır. Diğer bir ifadeyle, gemilere ve filolara komuta eden denizciler; Coğrafya, Astronomi, Meteoroloji, Fizik (Hidrodinamik, Aerodinamik), Malzeme Bilimi ve Tıp bilimlerinde mümkün olduğunca bilgili olmalıdır. En kudretli gemi ve donanmaların bile ummanların ortasında aciz kalabileceği bir ortamda; AÇE Sultanlığı Sumatra kıyılarından, Amerika kıyılarına kadar okyanuslarda bayrak dalgalandıran Türk denizcilerinin bu başarısının, tesadüfî olmadığı, sadece bilek ve yürek gücüne dayanmadığı, bilime ve çağın gerektirdiği yadsınamaz bir gerçektir. teknolojiye dayandığı Osmanlının ilk dönemlerinde de komuta kademesindeki denizcilerin yetişmesinde gerekli olan; pozitif ilimlerde iç bünyesel olarak garp ocaklarıyla o dönemin eğitim kurumlarının özellikle Enderun un büyük katkısı olmuştur. Bu çevrim Cezayirli Gazi Hasan Paşa nın bahriye eğitimini Piri Reis in Haritası 1
Bu proaktif düşünce ile bulundukları devirlerin gereği olarak zamanın şartlarının imkân verdiği ölçülerde yazılı kitap, seyahatname veya harita olarak bahriyenin yetiştirdiği kişilerin bilgilerini paylaşmaları denizcileri aydınlatmıştır. Piri Reis, Seydi Ali Reis, Barbaros un eserleri hep bu doğrultuda hizmet için yazılmıştır. Yeni keşiflerin yapılması, yelken devrine geçiş, gemi tiplerinin değişmesi, kalyon ve kadırga gibi, gemi toplarının kullanılması, gemi muharebeleri ve savaş taktiklerinin değişmesi hususlarında bu yazılı eserler yeniliğe uyum sürecinin kısalmasına yardımcı olmuştur. Piri Reis in Kitab-ı Bahriyye si, Seydi Ali Reis in el-muhit fi l-kevakib der ilm-i derya ve Mir atul Memalik isimli eserleri XVI. yüzyılda özellikle oşinografinin ve navigasyonun durumu konularında çok önemli bilgiler vermişlerdir. XVII. yüzyıla ait kaynaklar arasında yer alan Katip Çelebi nin Tuhfetu-l Kibar fi Esfari l Bihar isimli meşhur eseri denizcilikle ilgili birçok bilginin yanı sıra dönemin deniz teknolojisine terminolojik açıklamalar getirmesi bakımından dikkat çekmektedir. Makale-i Zindancı Mahmud Kapudan beray-ı feth ü zafer-i keştiy-i Maltiz-i la in düzeh mekin adlı eser konuya güzel bir örnektir. Bu kitapta Mahmud Kaptan ın Maltalılarla yaptığı muharebe ele alınmıştır. Kuzey Afrika da faaliyet gösteren Türk denizcileri ve zamanın gemilerinin teknik özellikleri hakkında bilgi vermektedir. (1) çabaları bahriyedeki değişimlerde bir başlangıç rolü oynadığını ifade edebiliriz. Donanmanın yaşadığı üst üste felaketler eğitimin önemini yönetim kademesine vurgularken bu eğitimin sadece üst düzey komuta kademesini değil tüm personeli de kapsaması hedeflenmiştir. Bahriyedeki bu defa yazma geleneği XIX. Yüzyılda da devam etmiş ve personelin tümünü teknolojik yeniliklerden bilgilendirmek maksadıyla süreli yayınlar dönemi başlamıştır. Bu süreli Bu yazılı eserlerin ortak yönü, bahriye kurumunun içinden gelen kişiler tarafından yazılmış olmalarıdır. Devirlerinin bilgi seviyelerinin en üst düzeyinde hazırlanan ve çeşitli dillere çevrilen bu yazma eserler günümüzde de tüm ülke akademisyenleri tarafından aranılan başvuru kaynakları haline gelmiştir. Bu örnekleri çoğaltmak mümkündür. Bu husus yukarıda belirttiğimiz gibi özellikle komuta mevkilerindeki denizcilerin pozitif ilimlerde ne kadar ileri seviyede bilgi sahibi oldukları savımızı teyit etmektedir. Fransız İhtilali sonrasında dünyada ve imparatorlukta büyük değişimler ve oluşumlar meydana gelmesi bütünün bir parçası olan Osmanlı Deniz Kuvvetlerini de kaçınılmaz olarak etkilemiştir. Bu dönemlerde Cezayirli Gazi Hasan Paşanın XIX. asır arifesindeki bahriyeyi kurumsallaştırma 2 Mecmua-i Fünun-u Bahriyye İlk Sayısının Başlığı yayınlarda Bahriye öncü kurumlardan biri olmuştur. 1800 lerin son çeyreğinden itibaren Bahriye; bugün Deniz Kuvvetleri Dergisi adı ile devam eden Ceride-i Bahriyye ve Mecmua-i Fünun-u Bahriyye (2) adında iki dergi çıkarmaya başlamıştır.(3) İlk sayıları 26 Haziran 1889 (13 Haziran 1305) da yayınlanan bu dergilerden, Ceride-i Bahriyye denizciliğe yönelik güncel olayları anlatmaktadır. Vekayi-i Bahriye-i Dahiliye başlığı altında donanma için alınan gemilerle ilgili törenler, yapılan
Cemal Paşa nın Bahriye Nazırlığı esnasında 28 Teşrin-i Evvel (Ekim) 1330 (1924) tarihinde, Ceride-i Bahriyye; Donanma Emirnamesi(8), Mecmua-i Fünun-uBahriyye; Risale-i Mevkute-i Bahriyye adını almıştır. Ayrıca II.Meşrutiyetin ilan yıldönümünde Mecmua-ı Seneviye-i Bahriyye yayınlanması karar altına alınmıştır.(9) Ceride-i Bahriyye 516 ncı sayısı konuşmalar, tamir ve bakıma giren-çıkan gemilerle, İstanbul a gelen donanmaya ait gemilerin isimleri ilan edilmektedir. Bahriye Nezareti ve donanmada neler olup bittiği tarih ve yer belirtilerek açıklanmaktadır. hükümdarı II.Abdülhamid in Önsöz (Mukaddeme) de devrin destek ve yardımları ile derginin çıkarıldığı (4) belirtilmektedir. Derginin idaresi ve yazı Ceride-i Bahriyye Dergisi ndeki Bir Makalede Çin-Japon Deniz Kuvvetleri Muharebesi ne Ait Kroki işleri Bahriye Nezareti nde oluşturulan Fen Komisyonu tarafından yürütülmektedir. Dergiler Bahriye Nazırı Müşir Amiral Bozcaadalı Hasan Hüsnü Paşa nın, Padişah nezdindeki girişimleri ile yayın hayatına başlamıştır. Birçok yayıma imza atan ve denizcilikle ilgili eserleri bulunan Süleyman Nutku da Fen Komisyonunda yer almaktadır.(5) Ceride-i Bahriyye nin birinci sayısında on beş günde bir yayınlanacağı belirtilmektedir. Türkiye kütüphanelerinde 1330 (1914) tarihli 674. sayısı mevcuttur.(6) Mecmua-i Fünun-u Bahriyye 1330 (1914) tarihine kadar 22 cilt olarak yayımlanmıştır.(7) Deniz subayları için faydalı yazı ve haberleri kapsayan bu iki dergi 1914 yılına kadar mevcudiyetlerini sürdürmüş, Ahmet Risale-i Mevkute-i Bahriyye 5 inci Cilt 12 nci Sayısı Kapağı Risale-i Mevkute-i Bahriyye adı ile 94 sayı çıkarılmıştır. 48 sayfadan ibaret olan derginin amacı her sınıf bahriye mensuplarının görüşlerini aydınlatmak ve bilgilerini artırmaktı. Örneğin V. Cildin 12. sayısı içinde; Cihan Bahriyeleri, Çanakkale önlerinde, İngiliz İfşaatı ve Alman Hatıratı ile, kısa haberlerin yer aldığı Öteden Beriden (10) başlıklı makaleler görülmektedir. Bu dergilerde bahriye nezaretinin sadece süreli yayınlar yapmadığı, çeşitli mesleki ve denizciliğe ilişkin bahriye matbaasında basılan kitapların listesinin de her dergide yayımlandıkları görülmektedir. İstanbul un işgali esnasında Donanma Emirnamesi yayınına devam edilebilirken Risale-i Mevkute-i Bahriyye, işgal kuvvetlerinin şiddetli baskısı sonucunda yayınını durdurmuştur. Mecmua-ı Seneviye-i Bahriyye 1917 yılına 3
317 Sayılı Deniz Mecmuası Kapağı Risale-i Mevkute-i Bahriyye 5 inci Cilt Haziran 1930 Tarihli Deniz Mecmuasında Yayınlanan Bazı Makaleler : Büyük harpten alınan deniz harbi dersleri, Donanmamız, Deniz hıfzıssıhhası, Lisa muharebesi, Japon Bahriye Mektebi. Dönemin Bahriye Matbaasında Basılan Kitapların Listesi Deniz Mecmuası, 1 Nisan 1948 tarihinde 383. sayıdan kadar yayınını sürdürmüştür. Milli Mücadele sonrasında Milli Müdafa Vekaleti Bahriye Dairesi tarafından Donanma itibaren Donanma Dergisi(13) adını almıştır. Emirnamesi ve Risale-i Mevkute-i Bahriyye 1924 ten itibaren yayınlarına devam ettirilmiş, yayımcı makam olarak sırasıyla Milli Müdafa Vekaleti Bahriye Dairesi, Bahriye Nezareti, Büyük Erkanı Harbiye Riyaseti Deniz Erkan-ı Harbiyesi görülmektedir. Mecmua-ı Seneviye-i Bahriyye 1926 da Büyük Erkanı Harbiye Riyaseti Deniz Erkan-ı Harbiyesi tarafından 6. cilt olarak son kez yayınlanmıştır. 17 Ekim 1928 de kararname sonucu yayınlanan Milli Müdafa Vekaleti tamimi ile Donanma Emirnamesi ile yayınlanan kanunlar, nizamlar, yönetmelikler, emir ve tamimlerin Yeni Ordu Emirnamesi ile yayınlanacağının bildirilmesi sonucu Donanma Emirnamesi son yayınını 1 Kasım 1928 tarihinde 104 sayılı nüshası ile yapmıştır. Risale-i Mevkute-i Bahriyye, Deniz Mecmuası(11) adını almış 1 Temmuz 1928 tarihinden itibaren 309 sayı(12) ile yayına başlamıştır. 4 Donanma Dergisinin İlk Basımının Kapağı Haziran 1959 Tarihli Donanma Dergisinde Yayınlanan Bazı Makaleler : Türk Bahriyesinde teknik eğitim, Kuzey kutup buz örtüsü altında seyir, Dumlupınara dönüş, İnsanlık mübadelesi.
Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Necdet URAN döneminde Ocak 1968 tarihinde Donanma Dergisinin adı değiştirilmiş ve Deniz Kuvvetleri Dergisi adını almıştır. sayı çıkartarak devam etmiştir. Basım kalitesi, içerisindeki resimler ve makalelerle zamanının en iyi kaliteli ve aranılan dergilerinden biri olmuştur. Ulusun Birinci Dünya harbi öncesinde Donanma Sevgisini ve yardımını arttırmaya yönelik yayım yapan derginin başarılı hizmetleri olduğu görülmektedir. Dikkati çekici bir husus ülkenin sadece sahil kesimlerinde değil Doğu Anadolu ve Balkanlarda Muavenet-i Milliye Cemiyeti şubelerinin geniş tabanlara yayılarak kurulmasıdır. Deniz Kuvvetleri Dergisinin İlk Baskısının Kapağı OCAK 1968 Tarihli Deniz Kuvvetleri Dergisininde Yayınlanan Bazı Makaleler : Sovyet Karadeniz flosu, İstanbulun fethinde Deniz Kuvvetinin rolü, Denizde hastaneye yatırma, Haziran 1967 Arap-İsrail harbinde deniz harekatı. Varlığını devam ettiren yaşayan milletler arasında, Harp Donanma Mecmuası İlk Sayısı Kapağı. Sancaklarda İtimaddan Güven Doğar biridir. Deniz Kuvvetlerinin bu geleneksel köklü yapısında Ohri, Diyarbakır, Elazığ (Mamura-tül Aziz) v.b. cemiyet bahriyesi ve denizcilik geçmişi en eski olan devletlerden devam eden süreli yayıncılığının da 120 senelik geçmişi olması ayrı bir değer olarak ortaya çıkmaktadır. şubeleri görülmektedir. Bu şubelerde çeşitli dinlere mensup din adamı yurttaşlarda aktif olarak görev almıştır. Kasım 2008 tarihinde 603 üncü sayısı yayınlanacak 120 yıllık geçmişe sahip bu süreli yayın sadece Türkiye de değil dünyada ki yayımı devam eden en eski süreli yayınlardan biridir. Deniz Kuvvetleri Dergisi Dışındaki Diğer Süreli Yayınlar Deniz kuvvetlerine ve Denizciliğimize ait süreli yayınlar sadece bunlardan ibaret olmamıştır. Donanma-i Osmaniye-i Muavenet-i Milliye Cemiyeti tarafından 1326 (1910) yılında haftalık olarak yayınlanmaya başlanan Donanma dergisi yayınına 1335(1919) yılına kadar 191 Muavenet-i Milliye Cemiyetinin Çıkardığı Donanma Mesmuasında Sultan Reşat Bahriye Üniforması ile 5
Deniz Kuvvetlerini sonunda yayınladığı Güclendirme Vakfı 60 lı yılların Derya dergisi, Muavenet-i Milliye Cemiyeti tarafından yayınlanan Donanma mecmuasından 50 yıl sonra Türk Bahriyesine hizmet eden diğer bir süreli yayın olarak basın hayatına girmiştir. Deniz Kuvvetleri Güçlendirme Vakfı nın Silahlı Kuvvetler Vakıflarının birleştirilmesi neticesi bu derginin son sayısı (171. Sayı) yayınlanarak sona ermiştir. Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Kültür Yayınları Kataloğundeki Yeni Yayınlanan Kitaplardan Bazıları Deniz Kuvvetleri Dergisinin haricinde süreli yayın olarak 19 Temmuz 2006 tarihinde yayımına başlayan ve halen yayınını sürdüren Donanmanın Sesi dergisi, 3 üncü yayın yılına girmiştir. Derya Dergisi İlk Sayısı Donanma Mecmuası nın 125. Sayısının Kapağı (Deniz Okulu Öğrencisi Simafor Talimde) Donanmanın Sesi Dergisinin İlk Sayısı 6
Deniz Kuvvetleri Komutanlığı nın yayım geleneği sadece süreli yayınlar ile sınırlı kalmayıp, artan bir şekilde devam etmektedir. Son bir yıllık dönemde çeşitli konularda yirmiyi aşkın eser basılmıştır. Ceride-i Bahriyye ve Mecmua-i Fünun-u Bahriyye den Deniz Kuvvetleri Dergisine kadar, tüm yayınların yazım ve basılma sürecinde emeği geçen tüm komutan ve bahriye personeline şükranlarımızı bir kez daha sunarız. Dipnotlar 1. Pehlivanlı Hamit, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi Sayı 61, Cilt : XXI, Mart 2005 2. Mecmua-i Fünûn-ı Bahriyye, Bahriye Nezareti tarafından yayınlanmıştır. 3. Çoker Fahri, Donama Dergisi Ocak 1966 sayı : 452 s:1 4. Pehlivanlı Hamit, a.g.e. s: 301 5. Uran Necdet, Deniz Kuvvetleri Dergisi Ocak 1968 sayı : 460 s:1 6. Duman Hasan, Osmanlı-Türk Süreli Yayınları ve Gazeteleri (1828-1928), Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı Ankara 2002 1.cilt, s. 204-205. 7. Uran Necdet, Deniz Kuvvetleri Dergisi Ocak 1968 sayı : 460 s:2 8. Donanma Emirnamesi nin muhtevası resmidir. Bahriye subaylarını ilgilendirmektedir. Erkan-ı Harbiye-i Bahriye 3.şubesince İstanbul da haftalık olarak yayınlanmaktadır. 1330 yılında ilk sayısı yayınlanmıştır. 9. Çoker Fahri, Donama Dergisi Ocak 1966 sayı : 452 s:1 Mecmua-i Seneviyye-i Bahriyye Erkan-ı Harbiye-i bahriye 3. şubesi tarafından çıkarılmıştır. 10. Konuları ; Küçük Denizaltılar, Harpte Kayıp İngiliz Sefinesi, Denizaltı Mayınları, Alman Donanmasının Mezarı, Amerikan Donanması Dünyanın İkinci Bahriyesi, Lord Fisher in Tahsil ve Terbiye Hakkında mütaalası 11. Deniz Mecmuası 1 Temmuz 1928 tarihinde Risale-i Mevkute-i Bahriyye nin devamı olarak yayın hayatına 40. cilt ve 309 numara ile başlamıştır. Yayın faaliyeti Bahriye Vekaleti lağvedilince Erkan-ı Harbiye-i Umumiye XII. Deniz Şubesince; Haziran 1930 dan itibaren de Büyük Erkan-ı Harbiye IX. Şubesince devam ettirilmiştir. 12. 214 sayı ; Mecmua-i Fünun-u Bahriyye + 94 sayı ; Risale-i Mevkute-i Bahriyye toplamı = 308 sayı bundan dolayı Deniz Mecmuası 309. sayı ile çıkıyor. 13. Deniz Mecmuası nın 382. sayıdan sonra adı Donanma Dergisi olarak değiştirilmiştir. 383.sayı(1 Ocak 1948) da dergi yeni adıyla çıkarılır. Dergi 3 ayda bir yayınlanır. Genelkurmay IX. Şubesince yayın faaliyeti sürdürülür. Donanma Mecmuasındaki Alman Denizaltılarının Batırdığı Gemilere İlişkin Haberler 7
8