Sulu Çözeltilerdeki Pestisitlerin Güneþ Iþýðý Etkisiyle Bozunumu

Sulu Çözeltilerdeki Pestisitlerin Güneþ Iþýðý Etkisiyle Bozunumu 14, 53, 18-24 24 Nilgün BALKAYA Ýstanbul Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisliði Bölümü, 3432 Avcýlar-ÝSTANBUL Ayþe ARSLAN Ondokuz Mayýs Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisliði Bölümü, 55139 Kurupelit-SAMSUN Özet Bu çalýþmada, güneþ ýþýðý etkisiyle organofosforlu bir insektisit olan DDVP (Dichlorvos) giderimi araþtýrýlmýþtýr. DDVP'nin güneþ ýþýðý etkisiyle fotokatalizör varlýðýnda bozunumuna ait deneyler, Mayýs-Temmuz 22'de Samsun'da gerçekleþtirilmiþtir. Deneyler, farklý hava koþullarýnda yürütülmüþtür. Güneþe maruz kalma süresine baðlý olarak DDVP giderim verimleri numunelerin iletkenlik deðerleri belirlenmiþtir. Deneysel çalýþmalarýn sonuçlarý, güneþli günlerde DDVP'nin fotokatalizör varlýðýnda bozunumunun bulutlu günlerdekinden daha hýzlý olduðunu göstermiþtir. 5 mg/l DDVP içeren sulu çözeltinin güneþli ve bulutlu günlerde güneþ ýþýðý etkisi ile fotokatalizör varlýðýnda bozumunda, 15 dakika boyunca güneþe maruz býrakýlma süresi sonunda DDVP gideriminin sýrasýyla %76,49-93,2 ve %45,14-85,77 arasýnda deðiþtiði görülmüþtür. Sulu çözeltinin iletkenlik deðeri (,1 MV) ise, güneþli ve bulutlu günler için sýrasýyla,11 den,16 MV a ve,11 den,12 MV a yükselmiþitir. Anahtar Kelimeler: Atýksu, DDVP, giderim, güneþ ýþýðý etkisiyle fotokatalizör varlýðýnda bozunma, TiO 2. Degradation of Pesticides in Aqueous Solutions by the Influence of Sun Light Abstact In this study, the removal of DDVP(Dichlorvos), an organophosphorus insecticide, has been investigated by the influence of sun light. The solar photocatalytic degradation experiments of DDVP were carried out during May-July 22 in Samsun. Experiments were conducted at different weather conditions. Depending on different solar illumination time, DDV removal efficiencies were determined. Also, conductivities of solar illuminated samples were traced. The results of experimental studies showed that the photocatalytic degradation of DDVP in sunny days was faster than cloudy days. It was seen that the DDVP removals in the solar photocataytic degradation of an aqueous solution which contains 5 mg/l DDVP in sunny days and cloudy days have reached the values varying from 76.49 to 93.2% and 45.14 to 85.77% for a solar illumination period of 15 minutes, respectively. However, initial conductivity value of the aqueous solution (.1 MV) has reached the values increasing from.11 to.16 MV and.11 to.12 MV, respectively. Keywords: DDVP, removal, solar pholocatalytic degradation, TiO 2, waslewater. GÝRÝÞ Günümüzde tarýmda daha fazla verim alýnmasý ve insanlarla hayvanlara zararlý olan çeþitli hastalýklarýn önlenmesi amacýyla pestisit adý verilen kimyasal maddeler yaygýn olarak kullanýlmaktadýr. Türkiye'de tarým ilaçlarý kullanýmýna, pestisit gruplarýna göre bakýldýðýnda; en önemli grubun %47 ile insektisit olduðu, bunu %24 ile herbisitlerin izlediði, fungusitlerin ise %16 payý olduðu görülmektedir. Türkiye'de tarým ilaçlarý sektörünün en önemli bölümü olan insektisit satýþlarýnýn %47'si pamuk, %2'si ise meyve pazarýnda yer almaktadýr. Ýnsektisit satýþlarýnda %4 ile organik fosforlular en büyük pazardýr. Baþlýca organik fosforlu aktif maddeler chlorpyrifos, diazinon, dichlorvos, dimethoate, malathion, methamidophos, methidathion, monocrotophos ve parathion methyl'dir. Ýnsektisit satýþlarýnýn %21'ni sentetik piretroidler kapsamakta olup, en önemlileri arasýnda cypermethrin, lambda cyhalothrin, tralomethrin, zetacypermethrin ve alpha cypermethhrin yer almaktadýr. Carbamatlar geniþ kullaným alaný bulmakta olup carbosülfan, carbaryl, furathiocarb en önemlileridir (Öztürk 1997). Endüstriyel atýksular, kanalizasyon sularý, su yüzeyine doðrudan pestisit uygulamalarý, artýk kim- 18 No: 53, 24

Sulu Çözeltilerdeki Pestisitlerin Güneþ Iþýðý Etkisiyle Bozunumu yasallarýn kazayla yüzey sularýna karýþmasý veya bilerek boþaltýlmasý gibi etkiler alýcý sulardaki pestisit deriþimlerinin önemli ölçüde artmasýna neden olmaktadýr. Sudaki pestisit kalýntýlarý, bozunma veya dönüþüm ürünlerinin canlýlara olumsuz etkilerinin bilinmesi ise, pestisitlere olan ilginin gün geçtikçe artmasýna neden olmakta, alýcý sulara deþarj edilen atýksulardan giderilmelerini, bu amaçla deðiþik teknolojilerin uygulanmasýný ve geliþtirilmesini zorunlu hale getirmektedir (Balkaya 1998, Balkaya ve Bayraklý 2). UV ýþýðý ve yarý iletken partiküllerin varlýðýnda kirleticilerin bozunumu yani fotokatalitik bozunma son yýllarda pek çok organik kirleticide olduðu gibi pestisit gideriminde de ümit verici bir yöntem olarak görünmektedir. Bir çok metal oksidin yarý iletken olduðu bilinmektedir. Bunlar içerisinde fotokatalitik prosese en uygun ve aktif yarý iletkenin TiO 2 olduðu belirlenmiþtir (Mehos ve Turchi 1993, Malati 1995, Akbal ve Balkaya 22). TiO 2, 3,2 ev'luk band aralýðý enerjisine sahip olan ve 4 nm'den küçük dalga boylarýnda UV ýþýnlamasý ile aktive edilen bir yarý iletkendir. UV ýþýnlamasý sýrasýnda, TiO 2 yüzeyinde kimyasal reaksiyonlarý baþlatma kapasitesine sahip elektronlar ve boþluklar oluþmaktadýr (Matthews 1986). Fotokatalitik bozunmada, ýþýk kaynaðý olarak UV lambalarýnýn yaný sýra güneþ ýþýðýndan da yararlanýlmaktadýr. Güneþ ýþýðý etkisiyle fotokatalizör varlýðýnda kirleticilerin bozunumu ile ilgili en azýndan son 3 yýldýr bilimsel araþtýrmalar gerçekleþtirilmesine raðmen, prosesin endüstriyel ve ticari uygulamalarý, mühendislik ve mühendislik projelendirme sistemleri yalnýzca son yýllarda geliþme göstermiþtir (Malato ve ark. 1997). Bu yöntemle atýksularýn arýtýmý, halen birkaç deneysel iþletme ile sýnýrlýdýr. Bu tesislere örnek olarak, Almanya ve Amerika Birleþik Devletleri'nde 1-6 m3/saatlik akýþ hýzlarý ile iþletilen tesisler örnek verilebilir (Goswami 1995, Freudenhammer ve ark. 1997). Günümüzde pilot ölçekte kullanýmda olan ve halen üzerinde araþtýrmalarýn devam ettiði reaktörler; parabolik oluklu reaktör (parabolic trough reactor), sabit yatak reaktör (fixed bed reactor) ve çift katlý levha reaktör (double-skin sheet reactor)'dür. Mevcut reaktörlerin her birinin çeþitli avantajlarý olduðu kadar dezavantajlarý da vardýr (Goslich ve ark. 1997). Güneþ ýþýðýndan yararlanarak sulardaki kirleticilerin bozunumu diðer arýtým teknolojileri ile kýyaslandýðýnda, dikkate deðer ölçüde düþük enerji gereksinimi ve yerinde arýtým imkaný gibi avantajlara sahiptir (Mehos ve Turchi 1993). Çeþitli araþtýrýcýlar tarafýndan arazide pilot ölçekte gerçekleþtirilen çalýþmalarda, laboratuarda UV lambasý ile gerçekleþtirilen fotokatalitik bozunma çalýþmalarýnda elde edilen verimlere ulaþýldýðý literatürlerden bilinmektedir (Freudenhammer ve ark. 1997, Goslich ve ark. 1997). Bu çalýþmalarda ayrýca, doðal ortamda katalizör varlýðýnda güneþ ýþýðý etkisiyle kirleticilerin bozunumunun yalnýzca Akdeniz ülkeleri gibi bol güneþ alan ülkelerde etkin olmadýðý, güneþten az veya çok yararlanabilen tüm alanlarda etkili olduðu ifade edilmektedir. Bu çalýþmada, organofosfatlý bir pestisit olan ve ülkemizde de tarýmda yaygýn olarak kullanýlan DDVP (Dichlorvos)'nin sulu çözeltiden güneþ ýþýðý etkisiyle TiO 2 varlýðýnda bozunumu araþtýrýlmýþtýr. Farklý hava koþullarýnýn DDVP giderimine etkisinin deðerlendirilebilmesi de göz önünde tutularak, deneysel çalýþmalar mümkün olduðu ölçüde deðiþik hava koþullarýnda sürdürülmüþtür. MATERYAL VE METOT Deneysel çalýþmalarda kullanýlan, DDVP (%98,5 saf) Hektaþ Kimya Þirketi'nden temin edilmiþtir. DDVP içeren çözeltiler, deiyonize su kullanýlarak hazýrlanmýþtýr. DDVP çözeltilerinin ph deðeri, 4,3 olarak ölçülmüþtür. Balkaya (1996); Balkaya ve Onar (1997); Balkaya (1999) tarafýndan, DDVP'nin UV ýþýðý kullanýlarak TiO 2 varlýðýnda bozunumuna iliþkin olarak gerçekleþtirilen laboratuar çalýþmalarýnda belirlenen optimum deneysel koþullar göz önünde tutularak, mevcut deneysel çalýþmalarda 1 g/l TiO 2 dozajý kullanýlmýþtýr. TiO 2 (1 g/l) ve 5'þer ml DDVP çözeltileri petri kaplarýna aktarýldýktan sonra, 1-14 saatleri arasýnda güneþ ýþýðýna maruz býrakýlmýþ ve belli zaman aralýklarýnda numuneler alýnmýþtýr. Buharlaþma nedeniyle oluþan hacimsel kayýplar göz önünde tutularak numune hacimleri deiyonize su ile baþlangýç hacimlerine tamamlanmýþ, santrifüjlendikten (NÜVE NF 815) hemen sonra da numunelerin spektofotometrede (Hitachi Model 1-4) 195 nm dalga boyunda absorbanslarý ölçülmüþtür. DDVP deriþimleri, daha önce hazýrlanmýþ olan kalibrasyon eðrisinden yararlanýlarak belirlenmiþtir. Spektofotometrik yöntemin standart deriþim aralýðý -6 mg/l'dir (Balkaya, 1996). Numunelerde, iletkenlik cihazý (Jenway 471) kullanýlarak iletkenlik ölçümleri de gerçekleþtirilmiþtir. DDVP giderimleri (%)'nin belirlenmesinde aþaðýdaki eþitlikten yararlanýlmýþtýr (Balkaya 1999): DDVP giderimi (%)= 1 [(DDVP baþlangýç - DDVP son ) / DDVP baþlangýç ] Burada; DDVP baþlangýç, DDVP çözeltisinin baþlangýçtaki deriþimi (mg/l), DDVPson, DDVP çözeltisinin güneþ ýþýðýnda bekletildikten sonraki deriþimi No: 53, 24 19

DDVP Girerimi, % N. BALKAYA, A. ARSLAN (mg/l)'dir. Mayýs-Temmuz 22 tarihleri arasýnda Samsun Ondokuz Mayýs Üniversitesi Kampüsü'nde gerçekleþtirilen deneysel çalýþmalar, farklý hava koþullarýnda tekrarlanmýþtýr. Çalýþmalarýn yürütüldüðü tarihlere ait meteorolojik veriler, Samsun Meteoroloji Bölge Müdürlüðü'nden temin edilmiþtir. Bu veriler, günlük ortalama hava sýcaklýðý, nem, buharlaþma (gölgede), güneþlenme þiddeti ve güneþlenme süresidir. BULGULAR DDVP içeren sulu çözeltilerin güneþ ýþýðý etkisiyle fotokatalizör varlýðýnda bozunumunun araþtýrýldýðý deneysel çalýþmalarda, farklý hava koþullarýnda (açýk, az bulutlu, parçalý bulutlu hava) bozunma etkinliði de izlenmeye çalýþýlmýþtýr. Güneþ ýþýðýna maruziyet süresine baðlý olarak DDVP giderimi ve iletkenlik verileri, sýrasýyla Þekil 1-8'de sunulmuþtur. Deneysel çalýþmalarda, DDVP giderimleri de iletkenlik deðerleri de güneþe maruz kalýnan süreye baðlý olarak artýþ göstermiþtir. Açýk, az bulutlu ve güneþlenme süresi, güneþlenme þiddeti ile nem oranýnýn yüksek olduðu havalarda DDVP giderimleri daha kýsa sürede gerçekleþmiþtir. Örneðin mayýs ayýnda sýcaklýðýn 13,9 C olduðu az bulutlu bir 1 havada (güneþlenme þiddeti: 644,2 cal/cm 2 /dk; güneþlenme süresi: 11,2 saat/gün; nem: %8,7) 6 dk içinde %89,7'ye ulaþan DDVP giderimi saðlanýrken, ayný ayda sýcaklýðýn 16, C ve havanýn parçalý bulutlu (güneþlenme þiddeti: 563, cal/cm 2 /dk; güneþlenme süresi: 6,5 saat/gün; nem: %67,) olduðu bir baþka günde 6 dk içinde ancak %21,4 DDVP giderimi saðlanabilmiþtir (Þekil 1 ve 3). Fotokatalizör varlýðýnda güneþ ýþýðý etkisiyle kirleticilerin bozunumunda, sýcaklýk ve ýþýk yoðunluðunun bozunmayý etkileyen temel faktörler arasýnda yer aldýðý bilinmektedir. Güneþ reaktörlerinin dizaynýnda da sýcaklýk, ýþýk yoðunluðu, süspansiyonun ph'sý ve kirletici deriþimi kritik parametrelerdir (Goslich ve ark. 1997). Bu çalýþma sonucunda elde edilen deneysel veriler, hava sýcaklýðýndan daha çok güneþlenme þiddeti ve güneþlenme süresinin DDVP gideriminde etkili olduðunu gösterir niteliktedir. Deneysel çalýþmalarda, iletkenlik deðerlerinin güneþe maruz kalýnan süreye baðlý olarak artýþ göstermesi DDVP'nin mineralize olmasýnýn bir ölçüsü olarak göz önünde bulundurulmuþtur. Literatürlerden de bilindiði gibi (Harada ve ark. 199, Manilal ve ark. 1992, Hung ve Mak 1993), organofosfatlý pestisitlerin fotokatalitik bozunmasý sonucunda PO 4 3-, H + ve Cl - iyonlarý ortaya 1 8 6 4 2,2 3 6 9 12 15 18 21 8 6 4 2 3 6 9 12 15 18 21,2,15,1,5,15,1,5 3 6 9 12 15 18 21 Þekil 1. Mayýs ayýnda az bulutlu ve yaðýþsýz bir havada güneþ ýþýðý ile fotokatalitik degredasyonda; a) DDVP gideriminin, b) Ýletkenliðin güneþ ýþýðýna maruz kalma süresine baðlý olarak deðiþimi (Co: 28,6 mg/l; TiO 2 : 1 g/l; Hava sýcaklýðý (ort): 13,9 C; Nem: %8,7; Buharlaþma (gölgede): 1,4 mm; Güneþlenme þiddeti: 644,2 cal/cm 2 /dk; Güneþlenme süresi: 11,2 saat). 3 6 9 12 15 18 21 Þekil 2. Mayýs ayýnda parçalý bulutlu ve yaðýþsýz bir havada güneþ ýþýðý ile fotokatalitik degredasyonda; a) DDVP gideriminin, b) Ýletkenliðin güneþ ýþýðýna maruz kalma süresine baðlý olarak deðiþimi (Co: 29,9 mg/l; TiO 2 : 1 g/l; Hava sýcaklýðý (ort): 14,6 C; Nem: %78,3; Buharlaþma (gölgede): 1,7 mm; Güneþlenme þiddeti: 624,6 cal/cm 2 /dk; Güneþlenme süresi: 11,1 saat). 2 No: 53, 24

Sulu Çözeltilerdeki Pestisitlerin Güneþ Iþýðý Etkisiyle Bozunumu 1 8 6 4 2 3 6 9 12 15 18 21,2 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 3 6 9 12 15 18 21,15,1,5 3 6 9 12 15 18 21 Þekil 3. Mayýs ayýnda parçalý bulutlu bir havada güneþ ýþýðý ile fotokatalitik degredasyonda; a) DDVP gideriminin, b) Ýletkenliðin güneþ ýþýðýna maruz kalma süresine baðlý olarak deðiþimi (Co: 33,9 mg/l; TiO 2 : 1 g/l; Hava sýcaklýðý (ort): 16, C; Nem: %67,; Buharlaþma (gölgede): 2,9 mm; Güneþlenme þiddeti: 563, cal/cm 2 /dk; Güneþlenme süresi: 6,5 saat). 1 8 6 4 2 3 6 9 12 15 18 21,2,15,1,5 3 6 9 12 15 18 21 Þekil 4. Haziran ayýnda sabah açýk, öðleden sonra çok bulutlu, akþam saatlerinde saðanak yaðýþlý bir ýþýðýna maruz kalma süresine baðlý olarak deðiþimi (Co: 27,1 mg/l; TiO 2 : 1 g/l; Hava sýcaklýðý (ort): 23,5 C; Nem: %75,7; Buharlaþma (gölgede): 2,5 mm; Güneþlenme þiddeti: 49,4 cal/cm 2 /dk; Güneþlenme süresi: 8,5 saat). Þekil 5. Haziran ayýnda parçalý az bulutlu ve yaðýþsýz bir ýþýðýna maruz kalma süresine baðlý olarak deðiþimi (Co: 31,3 mg/l; TiO 2 : 1 g/l; Hava sýcaklýðý (ort): 23,2 C; Nem: %64,3; Buharlaþma (gölgede): 5, mm; Güneþlenme þiddeti: 612,3 cal/cm 2 /dk; Güneþlenme süresi: 1,4 saat). 1 8 6 4 2,2,15,1,5 3 6 9 12 15 18 21 3 6 9 12 15 18 21 Þekil 6. Haziran ayýnda açýk ve yaðýþsýz bir havada güneþ ýþýðý ile fotokatalitik degredasyonda; a) DDVP gideriminin, b) Ýletkenliðin güneþ ýþýðýna maruz kalma süresine baðlý olarak deðiþimi (Co: 3,5 mg/l; TiO 2 : 1 g/l; Hava sýcaklýðý (ort): 23,6 C; Nem: %75,7; Buharlaþma (gölgede): 3,3 mm; Güneþlenme þiddeti: 631,9 cal/cm 2 /dk; Güneþlenme süresi: 11,8 saat). No: 53, 24 21

N. BALKAYA, A. ARSLAN 1 8 6 4 2,2,15,1,5 3 6 9 12 15 18 21 3 6 9 12 15 18 21 Þekil 7. Temmuz ayýnda açýk ve az bulutlu, yaðýþsýz bir ýþýðýna maruz kalma süresine baðlý olarak deðiþimi (Co: 31,6 mg/l; TiO 2 : 1 g/l; Hava sýcaklýðý (ort): 25, C; Nem: %75,; Buharlaþma (gölgede): 4,6 mm; Güneþlenme þiddeti: 631,2 cal/cm 2 /dk; Güneþlenme süresi: 12,1 saat). 1 8 6 4 2,2,15,1,5 3 6 9 12 15 18 21 3 6 9 12 15 18 21 Þekil 8. Temmuz ayýnda açýk ve az bulutlu, yaðýþsýz bir ýþýðýna maruz kalma süresine baðlý olarak deðiþimi (Co: 38,6 mg/l; TiO 2 : 1 g/l; Hava sýcaklýðý (ort): 25, C; Nem: %78,; Buharlaþma (gölgede): 3,6 mm; Güneþlenme þiddeti: 584,1 cal/cm 2 /dk; Güneþlenme süresi: 11,4 saat). 22 çýkmaktadýr. DDVP'nin fotokatalitik bozunmasýnýn: (CH 3 O)2POOCHCCl 2 + 9/2 O 2 PO 3-4 + 2Cl - + CO 2 + 5H + + H 2 O þeklinde gerçekleþtiði bilinmektedir (Harada ve ark. 199, Balkaya 1996, Balkaya 1999). Reaksiyon denkleminden de görüldüðü gibi DDVP, güneþ ýþýðýyla fotokatalitik bozunma sonucunda tamamen mineralize olabilmekte ve tüm diðer organofosfatlý pestisitlerde olduðu gibi zararsýz ürünlere (PO 4 3-, H +, CO 2 ve Cl - ) dönüþmektedir. Mevcut deneysel çalýþmalar süresince, numunelerin iletkenlik deðerlerinde gözlenmiþ olan artýþýn DDVP'nin bozunmasý esnasýnda ortama salýverilen PO 4 3-, H + ve Cl - iyonlarýndan kaynaklandýðý söylenebilir. Araþtýrýcýlar tarafýndan daha önce gerçekleþtirilen çalýþmalarda (Balkaya 1996, Balkaya ve Onar 1997, Balkaya 1999), numunelerin iletkenlik deðerlerinin yaný sýra ph ve potansiyel deðerleri ile PO 3-4 deriþimlerinin deðiþimi de izlenmiþtir. Elde edilen deneysel veriler, numunelerin ph deðerlerinin ýþýnlama süresine baðlý olarak azaldýðýný, iletkenlik, potansiyel ve PO 3-4 deðerlerinin de arttýðýný ortaya çýkarmýþtýr. Bu çalýþmalarda, ph deðerlerindeki azalma yukarýda verilen reaksiyon denklemi uyarýnca DDVP'nin bozunmasý sýrasýnda ortama H + salýverilmesiyle açýklanýrken, iletkenlik deðerlerindeki artýþýn ortama salýverilen PO 4 3-, Cl - ve H + 'dan kaynaklandýðý, PO 3 4 deðerlerindeki artýþýn da DDVP'nin bozunmasýnýn bir sonucu olarak ortaya çýktýðý ifade edilmektedir. TARTIÞMA VE SONUÇ Bu çalýþma kapsamýnda elde edilen deneysel veriler, açýk ve az bulutlu havalarda DDVP'nin güneþ ýþýðý etkisiyle TiO 2 varlýðýnda bozunumunda kýsa bir sürede (9 dk) yüksek giderim verimlerine ulaþýldýðýný ortaya çýkarmýþtýr. Bunun yaný sýra, açýk, az bulutlu havalarda DDVP'nin bozunmasýnýn daha kýsa sürede gerçekleþmesine raðmen, bulutlu ve parçalý bulutlu havalarda da elde edilen giderimlerin çok düþük olmadýðý belirlenmiþtir. Ancak, havanýn açýk ve güneþli olmadýðý günlerde DDVP'nin bozunmasýnýn daha uzun bir sürede gerçekleþtiði görülmüþtür. Deneylerin gerçekleþtirildiði tüm hava koþullarý için, 15 dk güneþe maruziyet süresi sonunda %8-9 DDVP giderimleri saðlanmýþtýr. Balkaya (1996), Balkaya ve Onar (1997) ve Balkaya (1999) tarafýndan, daha önce Samsun'da gerçekleþtirilen çalýþmalarda da benzer sonuçlar elde edilmiþtir. Harada ve ark. (199) tarafýndan ekim ayýnda Japonya'da gerçekleþtirilen benzer bir No: 53, 24

Sulu Çözeltilerdeki Pestisitlerin Güneþ Iþýðý Etkisiyle Bozunumu çalýþmada da, DDVP'nin TiO 2 varlýðýnda güneþ ýþýðý etkisiyle bozunmasýnýn mümkün olduðu, ortama ilave edilen H 2 O 2 'in ise bozunma verimini artýrdýðý belirlenmiþtir. Bu sonuçlar, mevcut çalýþmada elde edilen bulgularla paralellik göstermektedir. Deneysel çalýþmalar kapsamýnda elde edilen veriler, yurdumuz gibi yýlýn büyük bir bölümü güneþ ýþýðýndan yararlanabilen ülkelerde atýksularýn güneþ ýþýðý etkisiyle fotokatalizör (örn. TiO 2 ) varlýðýnda bozundurularak arýtýmýnýn mümkün olabileceðini gösterir niteliktedir. Ülkemizde pestisit üretimi gerçekleþtiren fabrikalar Samsun, Ýstanbul, Bolu, Ýzmit, Ýzmir ve Manisa'da yer almaktadýr (Anonymous 1996). Bu çalýþmadan elde edilen sonuçlara göre, Samsun'da bulunan pestisit fabrikalarýna ait atýksularýn söz konusu yöntem kullanýlarak arýtýlabileceðini söylemek mümkün görünmektedir. Pestisit fabrikalarýna ait atýksularýn; parabolik oluklu reaktör, sabit yatak reaktör ya da çift katlý levha reaktörden tesis için kullanýmý en ekonomik ve uygun olaný tercih edilerek, hatta doðal sýð havuzlarda bekletilerek dahi etkin olarak arýtýmýnýn mümkün olabileceði ve böyle bir sistemin kullanýlmasýnýn diðer pestisit arýtým yöntemlerine göre daha çok tavsiye edilebileceði ifade edilebilir. Ancak, bu çalýþmada pestisit fabrikasýndan temin edilen bir atýksu numunesi ile çalýþýlmadýðý göz önünde bulundurulmalýdýr. Pestisit fabrikalarýndan temin edilecek atýksu ile gerçekleþtirilecek deneysel çalýþmalar, DDVP dýþýnda da farklý pek çok kirleticinin yer aldýðý pestisit fabrikasý atýksularýnýn güneþ ýþýðý etkisiyle TiO 2 varlýðýnda bozunmayla etkin olarak arýtýmýnýn mümkün olup olmayacaðý konusunda daha net bir sonuca ulaþýlmasýný saðlayacaktýr. Sonuç olarak, Samsun gibi yýlýn büyük bir kýsmý yaðýþ alan ve Karadeniz ikliminin sürdüðü bir bölgede bile yüksek oranlarda DDVP giderimin mümkün olduðu göz önünde bulundurulursa, güneþ ýþýðýndan daha fazla yararlanabilen ve ülkemizde pestisit üretimi yapan diðer fabrikalarýn yer aldýðý Ege ve Marmara bölgelerimiz için bu yöntemin çok daha etkin ve verimli olarak kullanýlabileceði söylenebilir. KAYNAKLAR Akbal F, Balkaya N (22) Toksik Organik Kirleticilerin Gideriminde Ýleri Oksidasyon Teknolojileri. Yýldýz Teknik Üniversitesi Dergisi 4, 47-55. Anonymous (1996) Çevreyi Öncelikle Etkileyen Bazý Sanayiler ve Temel Sektör Faaliyetleri. T.C. Çevre Bakanlýðý Yayýn No: 3, Ankara. Balkaya N (1996) Pestisit Gideriminde Alternatif Yöntem Araþtýrmasý. Ondokuz Mayýs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, Samsun. Balkaya N, Onar AN (1997) Pestisitlerin Neden Olduðu Çevre Sorunlarý ve Alternatif Çözümler. In: Türkiye'de Çevre Kirlenmesi Öncelikleri Sempozyumu II, Cilt II, 22-23 Mayýs 1997, Gebze, 561-571. Balkaya N (1998) Pesticide Removal Method. In: Proceedings of 1st International Workshop on Environmental Quality and Environmental Engineering in the Middle East Region. Bahadýr M, Burdurlu Y (eds), October 5-7, 1998, Konya, 196-23. Balkaya N (1998) Pestisitlerin Alýcý Su Ortamlarýna Etkileri. In: Kayseri 1. Atýksu Sempozyumu Bildiriler Kitabý, Atlý V, Belenli Ý (eds), 22-24 Haziran 1998, Kayseri, 31-316. Balkaya N (1999) A Study of Optimal Experimental Conditions in the Photocatalytic Degradation of an Organophosphorous Insecticide. Environ. Technol. 2, 617-623. Balkaya N, Bayraklý F (2) Atýksularda Pestisit Arýtým Yöntemleri. In: Tarýmsal Çevre ve Su Kirliliði Semineri Tebliðler Kitabý, 26-28 Eylül 2, Samsun, 33-4. Freudenhammer H, Bahnemann D, Bousselmi L, Geisen SU, Ghrabi A, Saleh F, Si-Salah A, Siemon U, Vogelpohl A (1997) Detoxification and Recycling of Wastewater by Solar-Catalytic Treatment. Wat. Sci. Tech. 35, 149-156. Goslich R, Dillert R, Bahnemann D (1997) Solar Water Treatment: Principles and Reactors. Wat. Sci. Tech. 35, 137-148. Goswami D Y (1995) Advances in Solar Energy. In: Böer KW (ed) Energy Engineering of Solar Photocatalytic Detoxification and Disinfection Processes, American Solar Energy Society, Inc. Boulder, Colarado, 165-29. Harada K, Hisanaga T, Tanaka K (199) Photocatalytic Degradation of Organophosphorus Insecticides in Aqueous Semiconductor Suspensions. Wat. Res. 24, 1415-1417. Hung S, Mak MKS (1993) Titanium Dioxide Photocatalysed Degradation of Organophosphate in a System Simulating the Natural Aquatic Environment. Eviron. Tech. 265-269. No: 53, 24 23

N. BALKAYA, A. ARSLAN Malati MA (1995) The Photocatalysed Removal of Pollutants from Water. Environ. Tech. 15, 13-19. Malato S, Blanco J, Richter C, Curco D, Gimenez J (1997) Low-concentrating CPC Collectors for Photocatlytic Water Detoxification: Comparision with a Medium Concentrating Solar Collector. Wat. Sci. Tech. 35, 157-164. Manilal VB, Haridas A, Alexander R, Surender GD (1992) Photocatalytic Treatment of Toxic Organics in Wastewater: Toxicity of Photodegradation Products. Wat. Res. 26, 135-138. Matthews RW (1986) Photo-oxidation of Organic Material in Aqueous Suspensions of Titanium Dioxide. Wat. Res. 2, 569-578. Mehos MS, Turchi CS (1993) Field Testing Solar Photocatalytic Detoxification on TCE- Contaminated Groundwater. Environ. Prog. 12, 194-199. Öztürk S (1997) Tarým Ýlaçlarý. Ak Basýmevi, Ýstanbul. 24 No: 53, 24