BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ VE YAZILIM DERSİ 6. SINIF DERS NOTLARI Hazırlayan: Fevzi Başal Bilgi Nedir? Gözlem, deney, araştırma ya da deneyim yoluyla elde edilen kazanımlardır. Bilgi tüm bu etkinliklerin sonucunda kişinin elde ettiği bir sonuç ya da üründür. Farklı yollarla elde edilmiş bilgiye örnekler aşağıda verilmiştir. Sınıfta 20 öğrencinin olduğunu söyleyen bir öğrenci bu bilgiye gözlem yoluyla ulaşmıştır. Bir alış-veriş merkezinde bir çok denemeden sonra beğendiğimiz bir elbiseyi bir çok kez denemenin ve test etmenin sonucunda deney yoluyla karar verdiğimiz söylenebilir. Elbisenin güzel ve bize uygun olması sonucuna deney yoluyla ulaşmış oluruz. İnternette Steve Jobs'un hayatıyla ilgili yaptığımız araştırma sonucu elde ettiğimiz bilgi türü ise araştırma yoluyladır. İlk defa gittiğimiz bir şehirde farklı kişilere sorular sorarak istediğimiz bir yeri bulmak için elde ettiğimiz bilgiyi de araştırmaya yoluyla bilgi edinmeye örnek verebiliriz. Deneyim yoluyla bilgi edinmek yaparak, yaşayarak öğrenmeyi ifade eder. Örneğin; bilgisayar ortamında hangi programda ve nasıl resim yapılacağını bir kitaptan ya da bir öğretmenden dinleyerek öğrenebiliriz. Bu tür bir öğrenmede deneyim söz konusu değildir. Ancak bilgisayarı kullanarak Paint programında bir resim yapmamız ise deneyim yoluyla öğrendiğimize yani yaparak, yaşayarak bilgi edinmemize örnek verilebilir. Bilgisayar ile ilgili kazanımlar genellikle yaparak, yaşayarak yani deneyim yoluyla elde edilebilen bilgilerdir diyebiliriz. Bilişim Teknolojisi Nedir? Anahtar Kelimeler: Bilgi, Oluşturma, Düzenleme, Paylaşım Bilginin oluşturulmasını, düzenlenmesini ve paylaşılmasını sağlayan araçlara bilişim teknolojileri denir. Örnekler: Bilgisayar, tablet, televizyon, akıllı telefon, internet Yukarıda verilen tüm araçların ortak özellikleri rahatça bilgiyi oluşturması, bilgiyi düzenlemesi ve bilgi paylaşımını mümkün kılmasıdır. Dolayısıyla bilginin oluşturulması ve paylaşılmasıyla ilgili tüm araçlar bilişim teknolojisi aracı olarak tanımlanabilir.
İnsan & Bilgisayar Benzerliği İnsanoğlunun gerçekleştirdiği teknolojik gelişmeler incelendiğinde birçoğunun doğadan ilham alınarak yapıldığı görülür. Örneğin; kuşların uçması uçak yapımına, gemilerin yapımı denizde yüzebilen canlılardan ilham alınarak yapıldığı söylenebilir. Bir başka dikkat çekici benzerlik ise insan-bilgisayar arasındaki benzerliktir. Bilgisayarın yapısı birçok yönden insana benzemektedir. Hatta son yıllarda yapay zekâ üzerine yapılan araştırmalar bu tezimizi güçlendirmektedir. Yapay zeka çalışmalarının özünü bir makineyi (robot) mümkün olduğunca insana benzetmek oluşturmaktadır. Aşağıdaki şekil insan-bilgisayar arasındaki benzerliği kabaca ifade etmektedir. İnsan Bilgisayar Beden Ruh Donanım Yazılım (Somut) (Soyut) (Somut) (Soyut) İnsanı beden ve ruhtan oluşan bir varlık olarak tanımlayabiliriz. İnsan bedeni kol, bacak, baş gibi görebildiğimiz, dokunabildiğimiz fiziksel (somut) bölümlerden oluşur. Ruh ise insanın göremediğimiz soyut bölümünü oluşturur. İnsanın düşünmesi, sevinmesi, üzülmesi ruh ile ilgili eylemleridir. Beden tek başına bir şey yapamaz iken ruh bedene can verir. Canlı bir insan ise hareket edebilir, beslenebilir, konuşabilir. Canlı bir insan ile ölü bir insan arasındaki fark ruhun olup olmamasıdır diyebiliriz. Bilgisayar da donanım ve yazılım olmak üzere iki kısımdan oluşur. Bilgisayarın fiziksel (somut) bölümünü donanımlar, soyut bölümünü ise yazılımlar oluşturur. Yalnızca donanıma sahip olmak bilgisayarı kullanmak için yeterli olmayacaktır. Donanımları kullanabilmek için yazılıma ihtiyaç duyulur. İşletim sistemi yazılımları sayesinde bilgisayarı kullanabiliriz. İnsan ile bilgisayar arasındaki benzerliği şu ifadelerle özetleyebiliriz: Nasıl ki insan bedenine can veren ruh ise bilgisayarın donanımlarını kullanmamızı sağlayan da yazılımlardır. Yazılımsız bir bilgisayar ölü bir insan gibidir. Bilgisayar Nedir? Anahtar Kelimeler: Bilgi, Oluşturma, Düzenleme, Depolama, Hesaplama, Paylaşım, Elektronik Bilgisayar; bilgiyi oluşturabilen, oluşturulan bu bilgiyi kolayca düzenleyebilen, çok fazla bilgiyi depolayabilen, sayılarla hızlı bir şekilde hesaplama yapabilen, gerektiğinde oluşturulan bilgileri
paylaşabilen elektronik bir alettir. Tanımdan da anlaşılabileceği gibi bilgisayar doğrudan bilgiyle ilişkili bir araçtır. Belki de bu yüzden bilgisayar eğitimden sağlığa, tıptan mühendisliğe hemen hemen hayatımızın her alanında kullanılmaktadır. Bilgisayar donanım ve yazılım olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır. Aşağıda bilgisayarın kısımlarını özetleyen bir şema ve ilgili anahtar kelimeleri verilmiştir. İnceleyiniz. Bilgisayar Donanım (Somut) Yazılım (Soyut) Temel Parçalar (Asıl) İşletim Sistemi (Asıl) Ek Parçalar (İhtiyaç) Uygulama Yazılım (İhtiyaç) 1- Donanım Anahtar Kelimeler: Somut Bilgisayarın elle tutulabilen, gözle görülebilen fiziksel (somut) tüm parçalarına donanım denir. Donanımlar temel ve ek parçalar olmak üzere ikiye ayrılır: a) Temel Parçalar: Bilgisayarın asıl parçalarıdır. Başka bir ifadeyle bilgisayarın çalışması için zorunlu olan parçalarıdır. Bilgisayarın temel parçalarını fare, klavye, kasa ve monitör (ekran) oluşturmaktadır. b) Ek Parçalar: Kullanıcının istek ve ihtiyacına göre bilgisayara eklediği donanımlardır. Her bilgisayarda mutlaka olmak zorunda değildir. Yazıcı, hoparlör, kamera, flash bellek ek parçalara örnek olarak verilebilir.
2- Yazılım Anahtar Kelimeler: Soyut, Kod, Komut Bilgisayardaki tüm programlara yazılım denir. Yazılımlar kod ve komutlardan meydana gelir. Bu komutlar sayesinde bilgisayara bir iş yaptırabiliriz. Kodları göremeyiz, ancak kodların sonucunu görebiliriz. Örneğin; bir resmi açmak istediğimizde çift tıklarız ve resim açılır. Bu işlemde çift tıklamak komuttur, komutun sonucu ise resmin açılmasıdır. Resmin açıldığını görebiliriz, ancak bu işlemi gerekleştiren kodları göremeyiz. Bu nedenle yazılımlar bilgisayarın soyut bölümünü oluşturmaktadır. Yazılımlar işletim sistemi ve uygulama yazılımı olmak üzere ikiye ayrılır: 1) Sistem Yazılımları (İşletim Sistemleri) Anahtar Kelimeler: Yönetmek, Temel Yazılım İşletim sistemleri bilgisayarı kullanmamızı sağlayan temel yazılımdır. Yani işletim sistemi bilgisayarda olmak zorundadır ve bir tane olabilir. Nasıl ki okulumuzu müdür, mahallemizi muhtar, ilçemizi kaymakam, ilimizi vali yönettiği gibi bilgisayarımızı da işletim sistemi yönetir. Farklı işletim sistemlerine örnekler aşağıda verilmiştir. Windows 8 : Etkileşimli tahta ve bilgisayar için kullanılan işletim sistemidir. Android ve IOS : Tablet ve telefon için kullanılan işletim sistemidir. Pardus : Türklerin geliştirdiği bir işletim sistemidir. Ülkemizdeki okul, hastane gibi resmi kurumlarda kullanılması planlanmaktadır. İşletim sistemlerinin önemli görevlerinden bazıları şunlardır: İşletim sistemleri kullanıcıların bilgisayarı kullanmaları için arayüz sağlar. Bu arayüz masaüstüdür. İşletim sistemi kullanıcıların bilgisayarı kullanmaları için masaüstü arayüzünü oluşturur ve kullanıcılar bu sayede bilgisayarı kullanabilir. İşletim sistemi donanımları kullanmamızı sağlar. Bilgisayara tanımlanmış olan donanımlar Aygıt Yöneticisi bölümünden görülebilir. Yeni aldığımız bir donanımı mutlaka işletim sistemine tanıtmak gerekir.
Farklı ihtiyaçlarımızı gideren uygulama yazılımlarını (Word, Excel, Powerpoint, Internet Explorer gibi) kullanmamızı sağlar. İşletim sistemi bilgisayarımızdaki dosya ve klasörlerimizi yönetmemizi sağlar. Dosya ve klasörlerle ilgili ortak olan oluşturma, isim verme, silme, taşıma gibi işlemleri işletim sistemi yapmamızı sağlar. 2) Uygulama Yazılımları Anahtar Kelime: İstek ve ihtiyaç Kullanıcıların farklı ihtiyaçlarını karşılayan programlardır. Bu nedenle uygulama yazılımları çok çeşitlidir ve her kullanıcının bilgisayarında farklı sayıda ve çeşitte bulunabilir. Aşağıda kullanıcıların farklı ihtiyaçlarını gideren uygulama yazılımlarına örnekler verilmiştir. Word Yazı yazma ihtiyacımızı karşılar. Excel Tablo, hesaplama ve grafik ihtiyacımızı karşılar. Powerpoint Sunu ihtiyacımızı karşılar. Paint Resim ihtiyacımızı karşılar.
BİLGİSAYAR NASIL ÇALIŞIR? ( Bilgisayar Bilgiyi Nasıl İşler? ) Giriş Fare, Klavye, Dokunmatik Ekran, Mikrofon, Kamera Monitör (Ekran), Hoparlör, Yazıcı Çıkış İşlem İşlemci, RAM Depolama Sabit Disk, Flash Bellek, CD, DVD İşlemci RAM Sabit Disk Anakart Yukarıdaki şekil bilgisayarın çalışma prensibini göstermektedir. Başka bir deyişle bilgisayar doğrudan bilgiyle ilgili olduğu için bilgisayarın bilgiyi işleme aşamalarını da ifade eder. Bilgisayar bilgiyi 4 aşamada oluşturur: 1- Giriş Bölümü: Bilgisayara komut verdiğimiz bölümdür. Bilgisayara komutları giriş birimleriyle veririz. Giriş birimleri şunlardır: fare, klavye, dokunmatik ekran, mikrofon, kamera 2- İşlem Bölümü: Giriş birimleriyle verilen komutların işlendiği bölümdür. İşlem bölümünün en önemli elemanları işlemci ve RAM'dir. Komutları işlemci yorumlar. Yorumlanan komutlar RAM bellek üzerinde çalıştırılır. RAM bellekteki bilgiler geçicidir.
3- Çıkış Bölümü: İşlem bölümünde yorumlanan komutların sonuçlarının görüldüğü bölümdür. Çıkış birimleri şunlardır: ekran (monitör), hoparlör, yazıcı 4- Depolama Bölümü: RAM bellekteki geçici bilgilerin kalıcı olarak saklandığı bölümdür. Bilgileri kalıcı hale getirmek için kaydetme işlemi yapılmalıdır. Bilgiler kalıcı olarak sabit diske, flash belleğe, CD ya da DVD'de saklanabilir. KAPASİTE BİRİMLERİ: KODLAMA VE DEPOLAMA İnsan ve bilgisayarın bilgiyi oluşturma ve kodlama süreçlerini şöyle ifade edebiliriz: İnsan Bilgisayar İlk adım: Bilgiyi oluşturma (Amaç) İlk adım: Bilgiyi oluşturma (Amaç) Ses (Hammadde) Elektrik (Hammadde) Kodlama: ( 29 harf - 29 ihtimal ) Kodlama: 1-0 ( 2 ihtimal - 2 lik sistem ) Birimler: Kelime-Cümle-Kitap vs. Birimler: Bit-Byte-Kilobyte-Megabyte vs. Beyin (Sesleri ve harfleri yorumlar.) İşlemci (Elektrik sinyallerini yorumlar.) Daha önce insan ve bilgisayar arasındaki yapısal (ruh-beden, donanım-yazılım) benzerliğine değinmiştik. Burada ise insan ve bilgisayarın bilgiyi oluşturma sürecindeki benzerlik ele alınmaktadır. İnsanlar bilgilerini başkalarına aktarmak için sesleri hammadde olarak kullanır. Sesin en küçük birimi harf olarak gösterilir. Ancak burada sesler harf olarak kodlanmaktadır. Bu kodlama sayesinde farklı kişiler aynı dili konuşabilir, aynı yazı dilini anlayabilir. Seslerin yorumlanmasını ise beynimiz gerçekleştirir. Beynimiz sayesinde duyduklarımızı ve seslerin kodlanmış hali olan harfleri anlarız. Harfler bir araya gelerek kelimeleri, kelimeler bir araya gelerek cümleleri, cümleler de bir araya gelerek paragrafları oluşturur. Paragraflar da bir araya gelerek daha büyük bilgi kümeleri olan kitapları, dergileri, gazeteleri vs. oluşturur. Bilgisayardaki bilginin oluşum sürecini benzer şekilde şöyle anlatabiliriz: Bilgisayar hammadde olarak elektriği kullanır. İşlemci elektrik sinyalinin bir devreye gelmesini 1, gelmemesini ise 0 olarak kodlar. Bu şekilde bilginin en küçük birimi olan bit elde edilmiş olur. Bir ve 0'lar, yani bitler bir araya gelerek byte'ları, byte'lar bir araya gelerek kilobyte'ları meydana getirir. Elektrik sinyallerinin yorumlanmasını bilgisayarda işlemci yapmaktadır.
Bilgisayarda kullanılan kapasite birimlerinin küçükten büyüğe doğru sıralaması ve ilgili örnekleri aşağıda bir şekil olarak verilmiştir. İnceleyiniz. Bit Byte (8 bit) Kilobyte (1024 byte) 1 ya da 0 değeri Harfler, rakamlar ya da semboller Word, Excel vs. dosyaları Megabyte (1024 kilobyte) Gigabyte (1024 megabyte) Terabyte (1024 gigabyte) Müzik dosyası Flash bellek Sabit Disk 1- Bit (Binary Digit): Bilgisayarda oluşturulan bilginin en küçük birimi bittir. Bit; binary (ikilik sistem) ve digit (sayı) kelimelerinin kısaltılmasından oluşur. Bilgisayar bilgileri (veri) 1 ya da 0 şeklinde kodlayarak oluşturur. Çok sayıda 1 ve 0 bir araya gelerek anlam kazanır. Çok sayıda bit i yorumlayan ve anlamlı yapan ise işlemcidir. Bilgisayar bit değerini farklı şekillerde kodlayarak elde eder. Bu kodlama biçimleri şunlardır: Elektrik sinyalinin bir devreye gelmesi 1, gelmemesi ise 0 olarak kodlanır. Sabit disk manyetik disklerden meydana gelir. Okuma-yazma kafası dönen diskin üzerinde gezerek bilgiyi okur. Okuma-yazma kafası disk üzerindeki manyetik bölgeyi çekerse 1, iterse 0 olarak kodlanır. Sabit diskin bölümlerini gösteren bir resim aşağıda verilmiştir. Manyetik disk Okuma-yazma kafası Sabit Disk
CD üzerinde tümsek ve çukur bölgeler vardır. CD üzerine yansıyan lazer ışınının tümsek bölgeye gelmesi 1, çukur bölgeye gelmesi ise 0 olarak kodlanır. Sonuç olarak farklı şekillerde kodlanan 1 ya da 0 değeriyle 1 bit bilgi (veri) elde edilmiş olur. 2-Byte: 8 bitin bir araya gelmesiyle oluşan veri kümesidir. Klavyeden yazdığımız harfler, sayılar, semboller bilgisayarda bir byte yer kaplar. H : 01001000 8 bit =1 byte 8 : 00001000 8 bit =1 byte! : 01000001 8 bit =1 byte Yukarıda verilenlere göre H harfi, 8 sayısı ve! simgesi bilgisayarda 8 bitlik bir değere karşılık geldiği anlaşılmaktadır. Bizim için ekranda görülen H ifadesi aslında bilgisayar için 8 bitten oluşan bir değerdir. 3- Kilobyte (KB): 1024 byte tan oluşan bilgi kümesidir. Örneğin; 1024 harften oluşan bir dosya 1 KB yer kaplar. Word ve Powerpoint programında kaydettiğimiz çalışmalar KB boyutundadır. Aşağıdaki resimler iki dosyanın boyutunun KB türünde olduğunu göstermektedir. 4- Megabyte (MB): 1024 kilobyte tan oluşan bilgi kümesidir. Bilgisayarda yüklü olan programlar MB boyutundadır. Aşağıda resmi verilen CD'nin boyutu 700 MB, Barış Manço'nun Gülpembe isimli müzik dosyasının boyutu ise 2,58 MB boyutunda olduğu görülmektedir.
5- Gigabyte (GB): 1024 megabyte tan oluşan bilgi kümesidir. Yanda görülen resim bilgisayarın C sürücüsünü, başka bir deyişle sabit diski ifade etmektedir. Resme göre bilgisayarın sabit diskinin boyutunun 913 GB olduğu anlaşılmaktadır. Yanda görülen flash belleğin boyutu vurgulandığı gibi 8 GB'tır. 6- Terabyte (TB): 1024 gigabyte tan oluşan bilgi kümesidir. Yanda resmi verilen sabit diskin boyutu 10 TB'tır.