BĐLĐMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERĐ VE ÖDEV HAZIRLAMA A. BĐLĐMSEL ARAŞTIRMANIN AMAÇLARI Herhangi bir bilimsel disiplinde araştırma yapmanın temel amacı, o bilimsel alanın temel konusu üzerinde bilgi sahibi olmak ve temel kavrayışlara ulaşmaktır. Tüm bilimsel araştırmalarda gözetilen amaçlar ortaktır. Bu amaçlardan ilki, bir sorunu çözmektir. Bilimsel araştırma yapmanın amaçlarından ikincisi, yeni bir ürün ortaya koymak hedefidir. Bir sorunun çözümünde ortaya çıkarılabilecek yeni bir yöntem oluşturmak da bilimsel araştırmanın amaçlarındandır. Bilimsel araştırmanın temel amaçlarından birisi de insanlığa faydalı olmasıdır. B. BĐLĐMSEL ARAŞTIRMA SÜRECĐ Basamaklar sırasıyla, araştırılması gereken sorunu ortaya koyup tanımlamak, konu ile ilgili bilgileri toplamak, hipotezi formüle etmek, araştırma yöntemini belirlemek, veri toplamak ve verilerin analizini yapmak, hipotezle ilgili sonuçlara ulaşmak ve rapor yazmak olarak sınıflandırılabilmektedir. Aşağıda yer alan tabloda, bilimsel araştırma sürecinin yedi aşaması süreç olarak gösterilmektedir. Şekil 1: Bilimsel Araştırma Sürecinin Aşamaları Araştırma Konusunun Tespiti ve Tanımı Konu ile Đlgili Literatür Tarama Hipotezin Formüle Edilmesi Araştırma Yönteminin Tespiti (Deney, Saha Araştırması, Gözlem) Verilerin Toplanması (Hipotezin Kabulü ya da Red Edilmesi) Sonuçlara Ulaşma Rapor Yazımı 1. Araştırma Konusunun Tespiti ve Tanımı Her araştırmada, neyi ne amaçla araştırılacağının çok açık bir biçimde ortaya konması gerekmektedir. 1
2. Konu ile Đlgili Literatür Taraması Genellikle araştırmalara başlamadan önce, o konuyla ilgili daha önce yapılmış olan araştırmaları ve çalışmaları dikkatli bir biçimde incelemek gerekmektedir. 3. Hipotezin Formüle Edilmesi Belirlenen sorunu açıklayabilecek, ilişkileri gösterebilecek bir hipotezin ortaya konulması üçüncü aşamayı oluşturmaktadır. 4. Araştırma Yönteminin Tespiti Araştırma yöntemleri, deneysel araştırma yöntemleri, alan araştırması, tanıtıcı araştırmalar ve istatistik araştırmaları olmak üzere dört gruba ayrılmaktadır. 5. Verilen Toplanması ve Analiz Edilmesi Araştırmacının problemini çözmek amacıyla kullanabileceği her türlü bilgiye veri denir. Bilgi alanlarının çokluğu ve çeşitliliğine bağlı olarak sayısız veriden söz edilebilmektedir. Görüşme, anket, örnekleme, gözlem, belgesel kaynak derlemesi veri toplama yöntemlerindendir. 6. Sonuçlara Ulaşılması Araştırma sonuçlarına ulaşılması, araştırmada son sürece gelinmiş olduğunu göstermektedir. Bu aşamada, toplanan bilgilerin araştırma hipotezini destekleyip desteklemediği gösterilip araştırma sonlandırılmak durumundadır. 7. Rapor Hazırlanması Araştırmanın son aşaması, araştırma ile ilgili bir rapor hazırlayıp sunmaktır. Bu raporda sonuca ulaşılmaya kadar olan basamaklar diğer insanların değerlendirebilmesi için açıklanmaktadır. C. ARAŞTIRMA RAPORUNUN GENEL YAPISI VE DÜZENLENĐŞĐ 1. Bilimsel Çalışmalarda Sayfa Düzeni Üst ve soldan: 3 cm. boşluk Alt ve sağdan: 2,5 cm. boşluk Karakter: Arial (11 punto), Times New Roman (12 punto) Dipnotlarda Karakter: 10 punto ve 1 cm. satır aralığı Paragraf Boşluğu: 1,25 cm. Satır Aralıkları: 1 ya da 1,5 cm. Sayfa Numarası: Giriş bölümüne kadar küçük Romen rakamı (i, ii,.., vi) Giriş bölümü dahil sonraki kısımlarda Arap rakamı (1,2,..,6) D. ARAŞTIRMA RAPORU BÖLÜMLERĐ 1. Ön Kısım Araştırma raporunu ön kısmı, dış kapak, içindekiler ve tablolar, şekiller, grafikler ve kısaltmalar listelerinden oluşmaktadır. 2
a. Dış Kapağın Düzenlenmesi Dış kapağın içeriğinde sırasıyla aşağıdaki bilgiler yer almaktadır 1. Ülke. Üniversitesi. Fakültesi. Bölümü. Dersi. Çalışması Çalışmanın Başlığı Hazırlayan(lar)ın Adı SOYADI ve Numarası Dersin Öğretim Üyesi Unvan Ad SOYADI Çalışmanın Hazırlandığı Şehir Tarih (Yalnızca yıl olarak gösterilmesi yeterlidir) b. Đçindekiler ve Başlık Sırası Kapak sayfasının ardından projenin içindekileri sayfa numaraları ile gösteren bir kısım bulunmalıdır. Çalışmanın ön bölümü, metin kısmı ve son bölümünde yer alan başlıkların, sayfa numaraları ile belirtildiği kısımdır. Ondalık Sistem Bu sistemde birinci rakam ana bölümü, izleyen basamakta yer alan sayılar alt bölümleri göstermektedir. Örneğin 2.3.5. rakamlar dizisi: ikinci bölümün, üçüncü alt başlığı içindeki beşinci daha alt başlık anlamındadır. ÖRNEK 1. BÖLÜM: BĐRĐNCĐ BÖLÜM BAŞLIĞI 1.1 BĐRĐNCĐ DERECE ALT BAŞLIK 1.1.1 Đkinci Derece Alt Başlık 1.1.1.1 Üçüncü Derece Alt Başlık 1.1.1.2 Üçüncü Derece Alt Başlık 1.1.2 Đkinci Derece Alt Başlık 1.2 BĐRĐNCĐ DERECE ALT BAŞLIK 2. BÖLÜM: BĐRĐNCĐ BÖLÜM BAŞLIĞI 2.1 BĐRĐNCĐ DERECE ALT BAŞLIK 2.1.1 Đkinci Derece Alt Başlık 2.1.1.1 Üçüncü Derece Alt Başlık 2.1.2. Đkinci Derece Alt Başlık 2.2. BĐRĐNCĐ DERECE ALT BAŞLIK SONUÇ YARARLANILAN KAYNAKLAR 1 Bkz.: Ek 1. 3
c. Tablo-Şekil-Grafik Listeleri ve Kısaltmalar Çalışmanın ön kısmında Đçindekiler sayfasından sonra yer alan bu listelerin her biri için yeni bir sayfa kullanılır. Bu listelerde tezdeki tablo ve şekiller, metin içerisindeki numara sırasına göre, başlıkları ve sayfa numaralarıyla birlikte sıralanır. 2. Metin Kısmı Çalışmanın metin kısmı Giriş le başlar ve araştırmanın gerektirdiği ana ve alt bölümlerden oluşan diğer bölümler ile Sonuç u içerir. Tüm bu bölümler aşağıda ilgili bölümlerde belirtildiği şekilde düzenlenir. a. Giriş Bölümü Giriş bölümü; araştırma probleminin sunulduğu, bu problemle ilgili önceki çalışmaların özetlendiği ve yapılan araştırmanın hangi amaçla yapıldığının belirtildiği bölümdür. b. Diğer Bölümler Çalışma konusunun ana başlıklar ve alt başlıklar altında incelendiği bu bölümde başlıklar, ilgili alanın yöntem ve yaklaşımına uygun olarak yer almaktadır. Bu bölüm çalışma alanına bağlı olarak ilgili literatür çalışmasına yer veren teorik çerçeve ile bulgular ve yorumları içermektedir. c. Sonuç Sonuç bölümü çalışmanın yalnızca özeti değildir. Gerçekleştirilen araştırmadan elde edilen sonuçların değerlendirildiği bölümdür. 3. Son Kısım Bu kısımda sırasıyla kaynakça ve ekler yer almaktadır. a. Kaynakça Kaynakça, araştırmada yararlanılan kaynakların, soyadı sırasına göre alfabetik olarak düzenlenmiş listesidir. F. KAYNAK GÖSTERME Kaynak gösterme bilim ahlâkının bir gereği olduğu kadar, çalışmanın doğruluk ve güvenilir olmasının kanıtı sayılır. Kaynak göstermede, dipnotlu ve paragraf içi olmak üzere, iki yöntem bulunmaktadır. 1. Parantezli Referans Bu yöntemde metin içi kaynakça bağlacı kullanılır. Bunun için, metin içinde gönderme yapılmak istenen yerde, alıntının hemen yanına parantez içinde, ilgili kaynağın yazar soyadı, yayın tarihi ve alıntıya ilişkin sayfa numaraları yazılır. Bilim ve teknoloji çağında ve çoğulcu demokratik rejim içinde yaşayan herkesin, çağı simgeleyen bilimsel davranışları kazanması önemli bir gereksinmedir (Karasar, 1979: 2). Cümle Başında ve Cümle Đçinde Gönderme Yapma: Yazar soyadı ilgili metinde geçiyorsa ya da cümle başında veya cümlenin içinde yazarın adını anarak bir gönderme 4
yapılmak isteniyorsa, yazarın soyadı parantez dışında bırakılarak, eserin tarihi ve varsa sayfa numarası parantez içine yazılır. Bursalıoğlu (1994: 93) nun da belirttiği gibi, iyi anlaşılmayan amaçlar, karar sürecini olumsuz yönde etkileyen faktörlerin başında yer almaktadır. Aynı Konuya Đlişkin Birden Çok Kaynağa Gönderme Yapma: Aynı konuya ilişkin birden çok kaynak gösterilmek istendiğinde, bunlar noktalı virgülle birbirinden ayrılarak, aynı parantez içinde verilir. etkili bir yönetim biçimi değildir (Aydın, 1984: 34; Eren, 1984: 465). Aynı Soyadlı Yazarların Eserlerine Gönderme Yapma: Aynı soyadlı yazarların eserlerini birbirinden ayırt etmek için, parantez içine yazar soyadından sonra yazar adının baş harfi yazılır..(şahin, A., 1971: 12). Aynı Yazarın Aynı Tarihli Eserlerine Gönderme Yapma: Bir yazarın aynı tarihli eserlerine gönderme yapılmak istendiğinde, bu eserleri birbirinden ayırmak için, parantez içine yayın tarihinden sonra alfabetik sıraya göre küçük harf konulur. Bu durumda aynı harf kaynakça bölümünde de kullanılır..(hallinger, 1995a: 12) ÖRNEK-2.(Hallinger, 1995b: 19) Birden Çok Yazarı Olan Bir Kaynağa Gönderme Yapma: Alıntı yapılan kaynağın yazar sayısı üç veya daha az ise, parantez içerisinde yazarların tümünün soyadları verilir. Ancak yazar sayısının üçten çok olması durumunda, kaynakta ilk sırada yazılı olan yazarın soyadı parantez içine yazılarak yanına ve diğerleri anlamında ve diğ. ya da v.d. yazılır..(gümüşeli, Erçelebi, 1990: 7) Araştırmacı Tarafından Doğrudan Đncelenmeyen Kaynaklar: Burada söz konusu olan, araştırmacı tarafından incelenen kaynaktaki, alıntılardan yararlanılmasıdır.. (Rahim, 1985: 368 den aktaran Gümüşeli, 1994: 68) Yayınlanmamış Tez, Rapor ve Bildiriler: Diğer yayınlarda olduğu gibi gösterilir. Bunlardan farkı, yayın yılı yerine; tez, rapor ya da bildirinin sunuluş tarihinin verilmesidir.. (Çalhan, 1999: 7) 5
Elektronik ve Dijital Kaynaklar:. (Keser, [18.01.2007]). G. KAYNAKÇANIN DÜZENLENMESĐ Çalışmanın son kısmında yer alan kaynakça bölümü, referans göstermede esas alınan yönteme göre ve aşağıda belirtildiği şekilde düzenlenir. Parantezli Referans Sisteminde Çeşitli Eserlere Đlişkin Kaynakça Örnekleri : Tek Yazarlı Eserler KARASAR, Niyazi. (1994). Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar, Đlkeler, Teknikler. 5. Baskı. Ankara: 3A Araştırma Eğitim Danışmanlık. ÖRNEK-2: Çok Yazarlı Eserler Đki veya daha fazla yazarlı eserlerde ikinci yazardan itibaren ad soyad sırası izlenir. KORAY, Meryem; Alper TOPÇUOĞLU. (1995). Sosyal Politika. 3. Baskı. Bursa: Ezgi Kitabevi. ÖRNEK-3: Kurum Yazarlı Eserler Đstanbul Ticaret Odası. (1997). Türkiye nin Doğal Kaynakları Rehberi. Đstanbul. ÖRNEK-4: Çeviri Eserler BRANSON, William H. (1995). Makro Đktisat Teorisi ve Politikası. Çev. Đbrahim Kanyılmaz. Đstanbul: Alfa Yayınları. ÖRNEK-5: Yazar Adı Yazılı Olmayan Eserler Nereye Gidiyoruz? (1961). Ankara: Düş Yayınevi. ÖRNEK-6: Dergilerdeki Makaleler FIRAT, S. Ümit. (1997). Kümeleme Analizi: Đstihdamın Sektörel Yapısı Açısından Avrupa Ülkelerinin Karşılaştırılması. ĐÜ Sosyal Bilimler Dergisi. 3 (2): 50-59. ÖRNEK-7: Derleme Kitaptan Makaleler FAROQHI, Suraiya. (2004). Lonca ve Ziraat Temelli Mevkileri Satın Alma: Bir Ön Đnceleme. Đlhan Tekeli için Armağan Yazılar. Editör: Selim Đlkin, Orhan Silier, Murat Güvenç. Đstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları: 219-235. 1: Yayınlanmamış Tezler ÇALHAN, Gonca. (1999). Đlköğretim Okulu Müdürlerinin Öğretim Liderliği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 9: Araştırmacı Tarafından Doğrudan Đncelenmeyen Kaynaklar RAHĐM, M. Afzalur. (1983). A Measure of Styles of Handling Inrterpersonal Conflict. Academy of Management Journal. 26 (2): 368-376 (Aktaran: Gümüşeli, Ali Đlker. (1994). Đzmir Đli Ortaöğretim Okul Müdürlerinin Öğretmenler ile Aralarındaki Çatışmaları Yönetme Biçimleri. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü). 6
ÖRNEK-20: Elektronik Ortamdaki Kaynaklar KESER, Aşkın. [18.01.2007]. Meslek Seçimi ve Seçimi Etkileyen Faktörler. www.yazimkilavuzu/isguc_org-is yasami portali.htm. International Museum Day. [17.01.2007]. International Council of Museums, Activities. http://icom.museum/imd.html. H. TABLO VE ŞEKĐLLERĐN RAPORDA GÖSTERĐLĐŞĐ Tablo Numara ve Başlıklarının Yazılışı: Tablo 2.1: Đkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Kamu Gelir Hedefleri ve Gerçekleşme Oranları Tablo Dipnotlarının Yazılışı: Tablo dipnotları, tablo çerçevesinin hemen altında verilir. Satır başlangıcına dipnot olduğunu belirtmek amacıyla Kaynak yazılıp dipnot verilir. Her dipnot 10 punto büyüklüğünde olur. Tablo 5: Kültürün Sınıflandırılması Kaynak: Bozkurt GÜVENÇ. (1970). Kültür Kuramında Bütüncülük Sorunu Üzerine Bir Deneme. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları, s. 51'den uyarlandı. Şekillerin Numara ve Başlıklarının Yazılışı: Bir araştırma raporunda yer alan şekiller genel olarak grafikler, haritalar, resimler, örgüt şemaları, fotoğraflar vb.den oluşur. Şekil 3.1: Bir Örgütte Teknolojik Đlerlemeler Dolayısıyla Beceri Dağılımında Oluşan Değişimler Şekillerin Dipnotlarının Yazılışı: Şekil dipnotları şeklin altına, başlıktan sonra çizilecek bir yatay çizginin altına yazılır. Şekil 14: 3-D Sistemi Şeması Kaynak: William J. REDDIN. (1970). Managerial Effectiveness. New York: McGraw - Hill Book Company, s. 38. SONUÇ Sadece iyi bir araştırmacı olmak yetmez, aynı zamanda iyi ve etkili bir yazılı ve sözel ifade tarzınızın da olması gerekir. Đnsanları etkileyebildiğiniz oranda amacınıza ulaşabilir, düşüncelerinizin kabulünü ve yayılmasını sağlayabilir ve çevrenize katkınızı arttırabilirsiniz. 7
EKLER: EK 1. Dış Kapak Örneği T. C. DOKUZ EYLÜL ÜNĐVERSĐTESĐ ĐKTĐSADĐ ve ĐDARĐ BĐLĐMLER FAKÜLTESĐ ÇALIŞMA EKONOMĐSĐ VE ENDÜSTRĐ ĐLĐŞKĐLERĐ BÖLÜMÜ ÇALIŞMANIN HAZIRLANDIĞI DERSĐN ADI DÖNEM ĐÇĐ ÇALIŞMASI ÇALIŞMA KONUSU Hazırlayan Ad SOYAD-Numarası Dersin Öğretim Üyesi Unvan Ad SOYADI Çalışmanın Hazırlandığı Yer, Yıl 8
EK 2. Đçindekiler ve Başlık Sırası Örneği BĐLĐMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERĐ ĐÇĐNDEKĐLER ŞEKĐLLER LĐSTESĐ iii EKLER LĐSTESĐ..iii KISALTMALAR LĐSTESĐ...iii GĐRĐŞ..1 1. BÖLÜM: BĐRĐNCĐ BÖLÜM BAŞLIĞI 1.1 1.1.1. 1.2.. 1.2.1 1.2.1.1.. 1.2.1.2. 1.2.1.5... 1.2.2. 2. BÖLÜM: BĐRĐNCĐ BÖLÜM BAŞLIĞI 2.1 2.1.1. 2.2.. 2.2.1 2.2.1.1.. 2.2.1.2. 2.2.1.5 2.2.2. SONUÇ KAYNAKÇA 9
EK 3. Tablolar Listesi Örneği TABLOLAR LĐSTESĐ Tablo 1: Farklı Toplum Yapılarında Üretim Sistemleri ve Etkin Olan Girdiler.. 4 Tablo 2: Teknoloji Parkı Gelişim Evreleri..10 Tablo 3: Austin Teksas Teknopark'a Ait Temel Göstergeler.22 Tablo 4: Boston-Massachusetts Teknopark'a Ait Temel Göstergeler.23 Tablo 5: Seattle Washington Teknopark'a Ait Temel Göstergeler.24 EK 4. Şekiller Listesi Örneği ŞEKĐLLER LĐSTESĐ Şekil 1: Amaçlarına Göre Teknoparkların Sınıflandırılması.4 Şekil 2: Genel Teknopark Đşleyişi..5 Şekil 3: Ar Ge Sisteminin Blok Diyagramı 12 Şekil 4: Austin-Teksas için Benimsenen Büyüme Modeli..23 Şekil 5: MSC nin 2020 Yılı Vizyonu..28 EK 7. Kaynakça Sayfası Örneği KAYNAKÇA ATĐK, Hayriye. (2006). Beşeri Sermaye, Dış Ticaret ve Ekonomik Büyüme. Bursa: Ekin Yayınevi BARRO, Robert J. (20.11.2009). Human Capital and Economic Growth, (http://www.frbkc.org/publicat/sympos/1992/s92barro.pdf), ss. 199 216. CANPOLAT, Naci. (2002). Türkiye de Beşeri Sermaye Birikimi ve Ekonomik Büyüme, Hacettepe Üniversitesi ĐĐBF Dergisi. 18 (2): 265 281. ÇĐNKO, Levent. (2003). Yeni Ekonominin Đktisadi Etkileri, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Öneri Dergisi. 5 (20): 157 162. 10