TÜRKİYE'DE İNKÜBASYON MODELLERİ VE GELİŞMİŞ GİRİŞİMCİLİK EKOSİSTEMİ İÇİN İNKÜBASYON DESTEK MEKANİZMALARI ÇALIŞTAYI 19-20 EKİM 2015 ANKARA 19-20 Ekim 2015 tarihleri arasında Ankara da yapılan Çalıştaya 160 kişi katılım sağlamıştır. Türkiye de Verilen İnkübasyon Hizmetleri konulu Panele KOSGEB KOBİ Araştırmalar ve Proje Koordinasyon Dairesi Başkanı Sn. Ömer PAK başkanlık etmiştir. Panelde ODTÜ Teknokent Genel Müdürü Sn. Mustafa İhsan KIZILTAŞ, İTÜ Arı Çekirdek Sn. Arzu ERYILMAZ, AveaLabs Sn. İbrahim DELİBALTA, Fab-Lab Yrd. Doç. Dr. Sn. Taner ARSAN, E-Tohum Sn. Burak BÜYÜKDEMİR inkübasyon faaliyetleri hakkında bilgi vermişlerdir. Öğleden sonra yapılan Grup Çalışmalarında tartışılan konular aşağıda yer almaktadır; TEKMER lerin yeniden yapılandırılması Türkiye de işletme kuluçkası uygulamaları için destek modelleri ve yasal çerçeve önerileri İŞGEM girişimcileri için destek hizmetleri İnkübatörlerin ve verdikleri hizmetlerin yönetimi Çalıştay süresince katılımcılar çalışmalara aktif olarak katkı sağlamışlardır. Her çalışma grubuna yaklaşık olarak 25 kişi katılım sağlamıştır. 21 Ekim 2015 tarihinde moderatörler tarafından grup çalışmaları sunulmuştur. Grup 1: Moderatör: Kutlu KAZANCI TEKMER lerin yeniden yapılandırılması Grupta TEKMER lerin sorunları ve çözüm önerileri üzerinde tartışmalar yapıldı. TEKMER lerin sorunları; KOSGEB tarafından 2010 yılında yapılan düzenleme ile TEKMER Müdürlükleri kapatılmış ve KOSGEB Müdürlüklerine bağlı birimler haline gelmiştir. Bu durum; Yönetimsel, Girişimcilere sunulan hizmet kalitesi, Üniversiteler ile kurulan diyalog ve işbirlikleri konularında sıkıntılara neden olmaktadır. Mevcut durumda TEKMER lerde; işlik tahsisi, projelere finansal destek ve kısmen Üniversitelerin imkânlarından yararlanma hizmeti dışında bir destek verilmemektedir.
Yıllar içerisinde finansal desteklerin arttığı ancak mentörlük, koçluk, eğitim ve danışmanlık gibi temel inkübasyon fonksiyonlarında azalma olmuştur. Yeni kurulacak ve mevcut TEKMER lerin belirli niteliklere sahip olması gerektiği, belirlenen niteliklere sahip olmayan ve verimli inkübasyon hizmeti veremeyen TEKMER lerin gerekirse kapatılması gerekmektedir. Çözüm ve Öneriler; TEKMER lerin sahip olması gereken nitelikler şu şekilde özetlenmiştir; Belirli sayıda işlik sayısı olmalı, Toplantı salonu gibi ortak kullanım alanları olmalı, Eğer mümkünse ortak kullanım laboratuvarları olmalı, Tercihen TGB içerisinde olmalı (Öğretim elemanlarının şirket kurması açısından), Kurulacak Üniversitenin akademik alt yapısı güçlü olmalı Diğer taraftan TEKMER lerin performans kriterleri olması gerekmekte olup, bu kriterler; TEKMER lerin doluluk oranları, Hedeflenen doluluk oranlarına ulaşma süreleri, TEKMER lerde yer alan işletmelerin istihdam sayıları, pazarlama ve satış durumları, aldıkları patent sayıları, aldıkları yatırımlar ile gerçekleştirdikleri teknolojik ve ticari işbirlikleri sayıları vb. gibi. şeklinde belirlenebilir. Yeni tasarlanacak TEKMER lerde aşağıda yer alan hizmetlerin de sunulması gerekmektedir; Mentörlük ve koçluk hizmetleri, İhtiyaca göre eğitim hizmetleri, Danışmanlık hizmetleri, Ortak toplantı salonu, ortak sekretarya, ortak pazarlama ve ortak laboratuvar hizmetleri, İnkübasyon sonrası hızlandırıcı hizmetleri Mentörlük hizmeti için havuz oluşturulması gerekmekte olup, bu hizmet için de işletmelere destek verilmesi gereklidir. Ortak pazarlama hizmetine yönelik olarak ulusal çapta Ar-Ge ve İnovasyon fuarları veya Proje Pazarları gibi etkinlikler düzenlenebilir. TEKMER lerin bu gibi hizmetleri verebilmesi ve tanıtım yapabilmesi için kendi bütçelerinin olması önem arz etmektedir. Grup 2: Moderatör: Prof. Dr. A. Hamit SERBEST Türkiye de işletme kuluçkası uygulamaları için destek modelleri ve yasal çerçeve önerileri Tartışma çerçevesi olarak girişimcilik ekosistemi içindeki kamu kaynaklı aktörler/programlar: Ön kuluçka, Kuluçka, Teknogirişim, KOSGEB Girişimcilik Programı, Hızlandırıcılar, TTO, Teknopark, TEKMER, İŞGEM ler ele alınmış olup özellikle İŞGEM ve TEKMER yapıları üzerinde durulmuştur. Grup üyeleri tarafından Tartışma çerçevesi içinde işlevsel olarak aksayan/geliştirilmesi gerekenler, yasal olarak engel teşkil eden sorunlar nelerdir? sorusunun analizi yapılmıştır.
Bulunan sorunlar; Koordinasyon eksikliği; İŞGEM ler arasında koordinasyon eksikliğinin olması, koordinasyon platformu kurulmalı İŞGEM lerde odak kaybının olması Tüm ekosisteme sahip çıkacak bir üst kurulun olmaması İŞGEM ler; TEKMER ler; İŞGEM lerin sürdürülebilirliğinin olmaması İŞGEM kurulacak yerlerin doğru belirlenmemesi İŞGEM, TEKMER, teknopark girişimcileri arasında fark bulunmaması TEKMER teknopark içindeyse öğretim üyeleri şirket kurabilmesi aksi takdirde kuramaması KOBİ lerin mentörlük hizmeti almaması KOSGEB Tanıtımı; Diğer KOSGEB kendi tanıtımını, reklamını yapamaması İş geliştirme anlayışının değiştirilmesi gerekli İŞGEM işletici firmalarını KOBİ sayılmaması Destek modellerinde ve yapılarda mükerrerlik olması Destek süreçlerinin etkinliği ölçülmemesi Mevzuat uygulamaları yeterince esnek olmaması Girişimci hangi kuruma gideceğini bilmemesi, yazılımsal bir yönlendirme programı /portal olmalı Farklı eğitim düzeylerindeki insanlara da hitap edilebilmeli Sorunlara Yönelik Çözüm Önerileri; Koordinasyon Eksikliği; KOBİ ve girişimcilere destek veren KOSGEB ve TÜBİTAK gibi kurumlar Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile ilgili görev yapmakta olup bu çerçevede Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı çatı kuruluş vazifesi görerek koordinasyonu arttırabilir. İŞGEM ler; o Yapının kendisini destekleyecek finans kaynaklarını geliştirmesi gerekmektedir. Bu konuda İŞGEM lerin bir araya gelerek iyi örnekleri birbirleriyle paylaşarak geliştirilmesi o Mevzuattaki KOSGEB Ar-Ge ve İnovasyon desteğindeki kira desteğinin TEKMER de yer yoksa teknopark içinde ifadesinin teknopark, İŞGEM içinde olarak genişletilmesi
o o o o Yeni yapılacak İŞGEMler için bölgesel ihtiyaç analizi yapılması ve bu konuda bireylerden bağımsız olarak hareket edilerek yöneticiler dışındaki kişilerin de görüşlerinin alınması İŞGEM lerde yerleşik şirketlere pozitif ayrımcılık yapılmalı İŞGEM e kimlik kazandırılmalı İŞGEM lerde sektör ayrımı olmalı tespitleri yapılmıştır. Ticarileştirme; (Teknolojik girişimcilik konusunda ticarileştirme dikkate alınmıştır) o Kurumların bilgi paylaşımı yasağının kurumsal talepler için kaldırılması, o Sonuçlanan Ar-Ge projelerinin ticarileşebilmesi için yıllık tanıtımının yapılması, kaliteli-nitelikli uzmanlarla ticarileştirmenin desteklenmesi ve hızlandırıcıların ölçülmesi kaydıyla desteklenmesi, o Devlet destekleriyle katkı yaparak teknoloji düzeyini yükselten ticarileştirme desteği oluşturulması, o Patent/buluş değerleme işini yapabilecek yetkinlikte teknoloji uzmanları yetiştirilmesi, o Patent alan girişimcilere ön ödeme yapılabilmesi için mevzuat düzenlenmesi, o KOSGEB Ar-Ge desteklerinin Teknopark mevzuatı kapsamında ödenebilmesi, o Ticarileştirme pazarlama konusunda genç girişimcilere destek verilmesi, o Kuluçkadan mezuniyet sonrası girişimciler yalnız bırakılmaması, o Ticarileştirme mevzuatı olması gerektiği, o Özel sektörü işin içine çekmek için mevzuat düzenlemesi gerektiği, o Sanayi girişimci ilişkisinde başarıya ulaşılması için bir arayüz gerektiği tespit edilmiştir. Yerel Paydaşlar; o Bölgesel kalkınma planlarının Kalkınma Ajansları ve diğer yerel paydaşlar aracılığıyla yürütülmesi, (Örnek: Adana ÜSAM) o Yerel paydaşların sürece tam katılımını sağlamak için kapsayıcı ve özendirici mekanizmaların geliştirilmesi (Yerel paydaşların kuruluşlardaki misyonu işlevsel olmaktan çok kurumsal destek anlamında önemli), o Bölgesel kalkınma aracı olabilmesi için yerel paydaşların katılımı ve sahiplenilmesi çok önem arz ediyor. TEKMER ler; o TEKMER ler için ortak kullanım alanları tasarlanmalı o TEKMER lerin TGB mevzuatından faydalanabilmeleri o TEKMER lere bir standart getirilmeli, verimsiz çalışmalar engellenmeli o TEKMER protokolleri yapılırken Ar-Ge potansiyeline dikkate alınmalı
o TEKMER lerin yönetim ve uzmanlık kadroları olmalı tespit edilmiştir. Grup 3: Moderatör: Ufuk BATUM İŞGEM Girişimcileri İçin Destek Hizmetleri Grupta öncelikli olarak girişimcilere verilen hizmetler ve sorunlar tartışıldı. Daha sonra bu sorunlar için çözüm önerileri geliştirildi. İŞGEM lerin sorunları; Sahiplik sorunu (yerelde siyasetten etkilenmesi, belirsizlik ve sürdürülebilirlik sorunu) İŞGEM lere uygun sürdürülebilir iş ve gelir modelinin olmaması Kanunsal-mevzuat eksiklikleri Finansman sorunları İŞGEM, İşletici şirket ve Kurucu arasındaki iletişim sorunları İŞGEM personeli sayısının az olması ve kapasitesinin artırılmaya ihtiyacının olması Proje veya destek süreci bittikten sonra İŞGEM İcra Kurulları / Danışma Kurulları ilgisinin kalmaması, toplantılara iştirak etmemeleri Sonuçlar-Öneriler: Yasal /mevzuat sorunlarının çözülmesi için çalışma yapılması; Daha farklı görüşleri bir araya getiren, ilgili kamu kurumları (Enerji ve Maliye Bakanlıkları da dâhil olan) İŞGEM ler, girişimcileri, üniversiteleri, yerel paydaşların katılımları ile yerel siyasetten kopan, KOSGEB in himayesi ile yerel baskılardan kurtulabilen ve gerektiğinde yerel paydaşa yaptırımı olan ve görevlerini net olarak ortaya koyan, görev değişiklikleri olsa da görev sabit kalan bir model oluşturulması için bir çalışma yapılması (1-2 günlük yoğun çalışma için toplantı); İŞGEM girişimcilerine uygun koşullarda enerji sağlayabilmek için tekrar çalışma yapılması; İŞGEM mezunlarının gidebileceği-yönlendirilebilecekleri orta ölçekli alanların olmaması nedeniyle OSB lerde veya KSS lerde İŞGEM mezunlarının gidebileceği yer tahsislerinin yapılması konusunda çalışma yapılması; İŞGEM lere tanıtım desteğinin verilmesi; İŞGEM girişimcilerinin teminat mektubu sıkıntılarının çözülmesi; İŞGEM lerin girişimcilerine diğer İŞGEM girişimcileri ile tedarik ve pazar konusunda eşleştirme hizmeti verebilmesi için yapılması planlanan portal için finansman bulmaya yönelik çalışma yapılması (tematik destek programı); İŞGEM-TEKMER işbirliklerinin sağlanması; Girişimci özelliklerine göre binalarda gerekli esnekliğin sağlanabilmesi için yeni projelerde İŞGEM binaları için prefabrik dizaynlar tercih edilebilir;
Sivil toplumla, üniversitelerle az olan ilişkilerin güçlendirilmesi için bulundukları illerden veya başka illerden sanayici, üniversite, kamu temsilcilerinin İŞGEM İcra Kurulları / Danışma Kurullarına alınması. Grup 4: Moderatör: Prof. Dr. Türkay DERELİ hizmetlerin yönetimi İnkübatörlerin ve verdikleri İŞGEM lerin net bir tanımı ve konumlandırma yapılmadan yönetim yapısı ve yönetim bilişim sistemi üzerine tartışmak katılımcıları zorladı. Genel olarak aşağıdaki konular tartışıldı; İŞGEM ler özel şirket mantığı ile yönetilmelidir. Bunun için İŞGEM Yürütücü/İcra/Yönetim kurullarında bölgede etkin şirketlerin yöneticileri de yer bulmalıdır. Bu sayede İŞGEM girişimcileri Yönetim Kurulunun iş ağından da faydalanabilirler. Kuluçka merkezinin stratejik yönetim sürecinin yapısı, aşağıdaki alt başlıklara ayrılabilir: o Planlama, İzleme ve Değerlendirme o Pazarlama ve Halkla İlişkiler o Mali yönetim o Fon Toplama o Operasyon/Yönetim Taşeron Hizmetlerinin Sözleşmeye Bağlanması Satın Alma Alan Yönetimi Kuluçka Merkezindeki İşletmelere sunulan Temel Destekler o İnsan Kaynakları Yönetimi İşe Alma Süreci Kişisel Büyüme ve Gelişim Süreci Motivasyon Araçları İŞGEM lerde sonuçlara, performansa ve etkililiğe odaklı bir yönetim oluşturulmalıdır. Yönetim bilişim sistemi kurulması İŞGEM lerin öncelikli sorunlarından olmadığı düşünülse de, İŞGEM lerin marka değeri oluşturabilmesi için İŞGEM ler arası rekabet oluşturulması gerekmektedir. Ancak performans ölçülürken yalnızca çıktılara odaklanılmamalıdır. Bölgesel farklılıklardan ötürü girdilerin de performans ölçümünde kullanılması önerilmektedir. Performans göstergesi olarak, müşteri şirketlerin memnuniyet düzeyi, paydaşların memnuniyet düzeyi ve kuluçka merkezinin büyüme ve gelişme süreci kullanılabilir. Yönetim bilişim sisteminde girişimciler arasındada işbirliği yapılması ve girişimcilerin birbirlerini yetkinliklerinden yararlanabilmesi için yazılım portalında birbirlerini görmeleri sağlanmalıdır.işbirliği ve tecrübe paylaşımının yapılacağı bir ortam yaratılmalıdır. İŞGEM'lerin yazılı kuralları olmalıdır.
Ayrıca aşağıdaki konular gündeme geldi; o İŞGEM'lerin başarılı olabilmesi için doğru tanım ve doğru konumlandırma yapılmalıdır. Diğer inkübatörlerden farkın netleştirilmesi gerekli o Mevcut destek sistemleri, ödül ve destek ile beslenen girişimciler oluşturmaya neden oluyor o Yörelerde İŞGEM'e yönelik tabandan istek gelmeli o İŞGEM mezunlarının gideceği orta ölçekli uygun bir yer olmalı o İŞGEM girişimcilerin izlenmesi için de raporlar oluşturulmalı o Diğer inkübatörler ile işbirliği ve sağlanmalı o Yazılım sürecinde teknik şartnamesi ayrıntılı ve yazılım teslim sürecinden sonraki teknik destek ayrıntılarını da içermeli o Hizmetler haritası çıkarılmalı; hangi kurumların hangi destekleri ne düzeyde vereceği tasarlanmalı