İZMİR VALİLİĞİ İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ İ Z M İ R İL ÇEVRE DURUM RAPORU

İZMİR VALİLİĞİ İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ İ Z M İ R İL İZMİR - 2003

İÇİNDEKİLER (A) COĞRAFİ KAPSAM Sayfa No A.1.Giriş.1 A.2.İl ve İlçe Sınırları 2 A.3.İlin Coğrafi Durumu 2 A.4.İlin Topoğrafyası ve Jeomorfolojik Durumu..3 A.5.Jeolojik Yapı ve Stratigrafi.5 A.5.1.Metamorfizma ve Mağmatizma..10 A.5.2.Tektonik ve Paleocoğrafya..13 (B) DOĞAL KAYNAKLAR B.1.Enerji kaynakları.17 B.1.1.Güneş 17 B.1.2.Su Gücü 17 B.1.3.Kömür..17 B.1.4.Doğalgaz...17 B.1.5.Rüzgar 17 B.1.6.Biyomas (Biyogaz,Odun,Tezek) 18 B.1.7.Petrol..19 B.1.8.Jeotermal Sahalar 19 B.2.Flora ve Fauna 19 B.2.1.Ormanlar..19 B.2.2.Çayır ve Mera..24 B.2.3.Sulak Alanlar...24 B.2.4.Endemik Bitkiler..24 B.2.5.Fauna ve Endemik Hayvanlar..25 i

B.2.6.Milli Parklar, Tabiat Parkları Anıtı ve Tabiatı Koruma Alanları.25 B.3.Toprak.26 B.4.Su Kaynakları.26 B.4.1.İçme Suyu Kaynakları ve Barajlar..26 B.4.2.Yeraltı Su Kaynakları..29 B.4.3.Akarsular..31 B.4.4.Göller ve Göletler.32 B.5.Mineral Kaynaklar...33 B.5.1.Sanayi Madenleri..33 B.5.2.Metalik Madenler..33 B.5.3.Enerji Madenleri 40 B.5.4.Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler 41 ( C) HAVA (ATMOSFER VE İKLİM) C.1.İklim ve Hava 44 C.1.1.Doğal Değişkenler..47 C.1.1.1.Rüzgar..47 C.1.1.2.Basınç...52 C.1.1.3.Nem..53 C.1.1.4.Sıcaklık.54 C.1.1.5.Buharlaşma...55 C.1.1.6.Yağışlar.55 C.1.1.6.1.Yağmur 56 C.1.1.6.2.Kar Dolu Sis ve Kırağı..56 C.1.1.7.Seller.57 C.1.1.8.Kuraklık 57 ii

C.1.1.9.Mikroklima...59 C.1.2.Yapay Etmenler...59 C.1.2.1.Plansız Kentleşme.59 C.1.2.2.Yeşil Alanların Azalması..60 C.1.2.3.Isınmada Kullanılan Yakıtlar 60 C.1.2.4.Endüstriyel Emisyonlar 61 C.1.2.5.Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar...61 C.2.Havayı Kirletici Gazlar ve Kaynaklar.. 61 C.2.1.Kükürtdioksit Konsantrasyonu ve Duman. 69 C.2.2.Partikül Madde Emisyonları 71 C.2.3.Karbonmonoksit 71 C.2.4.Nitrojenoksitler 71 C.2.5.Hidrokarbon ve Kurşun Emisyonları..72 C.3.Atmosferik Kirlilik.72 C.3.1.Ozon Tabakasının İncelmesinin Etkileri.72 C.3.2.Asit Yağmurlarının Etkileri...72 C.4.Hava Kirleticilerinin Çevreye Olan Etkileri...72 C.4.1.Doğal Çevreye Olan Etkileri...73 C.4.1.1.Su Üzerindeki Etkileri..73 C.4.1.2.Toprak Üzerine Etkileri 73 C.4.1.3.Flora ve Fauna Üzerine Etkileri 74 C.4.1.4.İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri...74 C.4.2.Yapay Çevreye Olan Etkileri...74 C.4.2.1.Görüntü Kirliliği Üzerine Etkileri...74 iii

(C) SU D.1.Su Kaynaklarının Kullanımı..75 D.1.1.Yeraltı Suları...75 D.1.2.Akarsular.84 D.1.3.Göller Göletler ve Rezervuarlar...87 D.1.4.Denizler..87 D.2.Doğal Drenaj Sistemleri 92 D.3.Su Kaynaklarının Kirliliği ve Çevreye Etkileri.93 D.3.1.Yeraltı Suları ve Kirlilik.94 D.3.2.Akarsularda Kirlilik 95 D.3.3.Denizlerde Kirlilik..95 D.4.Su ve Kıyı Yönetimi Strateji ve Politikalar 96 D.5.Su Kaynaklarında Kirlilik Etkenleri...97 D.5.1.Tuzluluk...98 D.5.2.Zehirli Gazlar...99 D.5.3.Azot ve Fosforun Yol Açtığı Kirlilik..99 D.5.4.Ağır Metaller ve İz Elementler 100 D.5.5.Zehirli Organik Bileşikler 100 D.5.5.1.Siyanürler 100 D.5.5.2.Petrol ve Türevleri.101 D.5.5.3.Polikloro Naftalinler ve Bifeniller 102 D.5.5.4.Pestisitler ve Su Kirliliği 102 D.5.5. Gübreler ve Su Kirliliği 103 D.5.6.Çözünmüş Organik Maddeler 103 D.5.7.Patojenler...103 iv

D.5.8.Askıda Katı Maddeler 104 D.5.9.Radyoaktif Kirleticiler ve Su Kirliliği...104 (D) TOPRAK VE ARAZİ KULLANIMI E.1.Genel Toprak Yapısı.105 E.2.Toprak Kirliliği.107 E.2.1.Kimyasal Kirlenme 108 E.2.1.1.Atmosferik Kirlenme..108 E.2.1.2.Atıklardan Kirlenme...109 E.2.2.Mikrobiyal Kirlenme.110 E.3.Arazi.110 E.3.1.Arazi Varlığı..110 E.3.1.1Arazi Sınıfları..110 E.3.1.2.Kullanma Durumu..111 E.3.2.Arazi Problemleri..114 (E) FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER F.1.Ormanlar..114 F.1.1.Ormanların Ekolojik Yapısı..115 F.1.2.Bölgenin Orman Envanteri 115 F.1.3.Orman Varlığının Yararları 118 F.1.4.Orman Sayılan Alanların Daraltılması...118 F.1.5.Orman Alanlarının Mülkiyeti.119 F.2.Çayır Meralar 119 F.2.1.Çayır ve Mera Varlığı 120 F.2.2.Kullanım Amaçları ve Yararları 120 F.3.Flora..120 v

F.3.1.Türler ve Populasyonları 120 F.3.2.Habitat ve Toplulukları..125 F.4.Fauna.128 F.4.1.Türler ve Populasyonları...128 F.4.1.1.Karasal Türler ve Populasyonları 130 F.4.1.2.Aquatik Türler ve Populasyonları...132 F.4.1.2.1.Kürklü Hayvanlar.132 F.4.1.2.2.Balıklar.133 F.4.2.Habitat ve Topluluklar...133 F.4.3.Hayvan Yaşama Hakları...133 F.4.3.1.Evcil Hayvanlar..133 F.4.3.1.1.Sahipli Hayvanlar.133 F.4.3.1.2.Sahipsiz Hayvanlar..134 F.4.3.1.3.Nesli Tehlike Altında Olan ve Olması Muhtemel Olan Evcil Hayvanlar 134 F.4.3.2.Hayvan Hakları İhlalleri..134 F.4.3.3.Valilikler Belediyeler Gönüllü Kuruluşlarla İşbirliği.135 F.5Hassas Yöreler Kapsamında Olup (*)Böl.ki Bilgilerin İsteneceği Alanlar...136 F.5.1.Milli Parklar... 136 F.5.2.Tabiat Parkları...136 F.5.3.Tabiat Anıtı 136 F.5.4.Tabiat Koruma Alanları.136 F.5.5.Orman İçi Dinlenme Yerleri..140 F.5.6.Sulak Alanlar.142 F.5.7.Biyogenetik Rezerv Alanları.145 F.5.8.Biyosfer Rezerv Alanları...145 vi

F.5.9.Özel Çevre Koruma Bölgeleri 145 Hassas Yöreler Kapsamına Giren Diğer Alanlar F.5.10.Av Hayvanları Koruma ve Üretme Sahaları 151 F.5.11.Su Ürünleri Üretim Sahalarının Çevresindeki Kıyılar.154 F.5.12.Endemik Bitki ve Hayvanların Yaşama Ortamı Olan Alanlar.154 F.5.13.Koruma Altına Alınan Yabani Flora-Faunanın Yaşama Ortamı Olan Alanlar.155 F.5.14.Akdenize Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin Yaşama ve Beslenme Ortamı Olan Alanlar.156 F.5.15. Kültür ve Tabiat Varlıklarının Bulunduğu Koruma Alanları...157 F.5.16.Sit Alanları.157 F.5.16.1.Kentsel Sit...157 F.5.16.2.Tarihi Sit..157 F.5.16.3.Arkeolojik Sit...157 F.5.16.4.Doğal Sit...158 F.5.17.Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesinde Yeralan Kültürel Miras ve Doğal Miras Statüsü Verilen Kültürel, Tarihi ve Doğal Alanlar 161 F.5.17.1.Sitler...... 161 F.5.19.Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği ne Göre Belirlenen Kıta İçi Yüzeysel Suları Kapsayan İçme ve Kullanma Suyu Rezervuarları.162 F.5.19.1.Mutlak Koruma Alanları..162 F.5.19.2.Kısa Mesafeli Koruma Alanları 162 F.5.19.3. Orta Mesafeli Koruma Alanları...162 F.5.19.4.Uzun Mesafeli Koruma Alanları...162 F.5.20.Jeolojik ve Jeomorfolojik Oluşumların Bulunduğu Alanlar 163 F.5.21.Tarım Alanları..164 F.5.21.1.Tarımsal Gelişim Alanları.164 vii

F.5.21.2. 1.2.3.Sınıf Tarım Alanları 165 F.5.21.3.Özel Mahsul Plantasyon Alanları. 166 (G) TURİZM G.1.Yörenin Turistik Değerleri..167 G.1.1.Yörenin Doğal Değerleri..167 G.1.1.1.Konum 167 G.1.1.2.Fiziki Özellikler...167 G.1.2.Kültürel Değerler..171 G.2.Turizm Çeşitleri 179 G.3.Turistik Altyapı 182 G.4.Turist Sayısı..190 G.5.Turizm Ekonomisi 190 G.6.Turizm Çevre İlişkisi 191 (F) TARIM VE HAYVANCILIK H.1.Genel Tarımsal Yapı 191 H.2.Tarımsal Üretim 193 H.2.1.Bitkisel Üretim...193 H.2.1.1.Tarla Bitkileri.193 H.2.1.1.1.Buğdaygiller...193 H.2.1.1.2.Yem Bitkileri...195 H.2.1.1.3.Endüstriyel Bitkiler.195 H.2.1.1.4.Süs Bitkileri.197 H.2.1.2.Bahçe Bitkileri 198 H.2.1.2.1.Meyve Üretimi.198 H.2.1.2.2.Sebze Üretimi..202 viii

H.2.2.Hayvansal Üretim.. 206 H.2.2.1.Büyükbaş Hayvancılık 206 H.2.2.2.Küçükbaş Hayvancılık....207 H.2.2.3.Kümes Hayvancılığı (Kanatlı Üretim)...208 H.2.2.4.Su Ürünleri.208 H.2.2.5.Kürk Hayvancılığı.208 H.2.2.6.Arıcılık ve İpek Böceği Yetiştiriciliği...209 H.3.Organik Tarım.210 H.4.Tarımsal İşletmeler..211 H.4.1.Kamu İşletmeleri...211 H.4.2.Özel İşletmeler..211 H.5.Tarımsal Faaliyetler.211 H.5.1. Pestisit Kullanımı.211 H.5.2.Gübre Kullanımı 212 (G) MADENCİLİK I.1.Maden Kanununa Tabi Olan Madenler ve Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler..213 I.1.1.Sanayi Madenleri...213 I.1.2.Metalik Madenler 214 I.1.3.Enerji Madenleri.217 I.1.4.Cevher Zenginleştirme...218 I.1.5.Madencilik Faaliyetlerinin Çevre Üzerine Etkileri 218 I.5.Madencilik Faaliyetleri Sonucunda Arazi Kazanım Amacıyla Yapılan Rehabilitasyon Çalışmaları.218 (J) ENERJİ J.1.Kaynaklarına Göre Enerjilerin Sınıflandırılması..219 ix

J.1.1.Birincil Enerji Kaynakları..219 J.1.1.1.Güneş Enerjisi.219 J.1.1.2.Rüzgar Enerjisi 220 J.1.1.3.Su Enerjisi 221 J.1.1.4.Biyogaz Enerjisi...221 J.1.1.5.Biomas Enerjisi 221 J.1.1.6.Odun.221 J.1.1.7.Kömür..222 J.1.1.8.Petrol (Fuel-Oil,Motorin,Asfalt,Benzin,LPG).223 J.1.1.9.Jeotermal Enerji...223 J.1.1.10.Doğalgaz Enerjisi...224 J.1.2.İkincil Enerji Kaynakları 224 J.1.2.1.Termik Enerji.224 J.1.2.2.Hidrolik Enerji 224 J.1.2.3.Nükleer Enerji.224 J.2.Enerji Tüketiminin Sektörlere Göre Dağılımı...224 J.2.1.Mesken 224 J.2.2.Ticaret.224 J.2.3.Sanayi..224 J.2.4.Resmi Daire 224 J.2.5.Diğer...224 J.3.Enerji Tasarrufu İle İlgili Yapılan Çalışmalar...225 (K) SANAYİ VE TEKNOLOJİ K.1.İl Sanayinin Gelişimi, Yer Seçimi Süreçleri ve Bunu Etkileyen Etkenler..226 K.2.Genel Anlamda Sanayinin Gruplandırılması 227 x

K.3.Sanayinin İlçelere Göre Dağılımı. 231 K.4.Sanayi Gruplarına Göre İşyeri Sayıları ve İstihdam Durumları...232 K.5.Sanayi Gruplarına Göre Üretim Teknolojisi ve Enerji Kullanımı...233 K.6.Sanayiden Kaynaklanan Çevre Sorunları ve Alınan Önlemler...233 K.6.1.Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliği....234 K.6.2. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Su Kirliliği...239 K.6.3.Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Toprak Kirliliği 240 K.6.4.Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Gürültü Kirliliği 240 K.6.5.Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Atıklar...240 K.7.Sanayi Tesislerinin Acil Durum Planı..241 (L) ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞME L.1.Altyapı..241 L.1.1.Su Sistemi..241 L.1.2.Atık Su Sistemi, Kanalizasyon ve Arıtma Sistemi 241 L.1.3.Yeşil Alanlar..242 L.1.4.Elektrik İletim Hatları 244 L.1.5.Doğal Gaz Boru Hatları.244 L.2.Ulaşım..244 L.2.1.Karayolları 244 L.2.1.1.Karayolları Genel..244 L.2.1.2.Ulaşım Planlaması. 244 L.2.1.3.Toplu Taşım Sistemleri..249 L.2.1.4.Kentiçi Yollar. 249 L.2.1.5.Araç Sayıları...249 xi

L.2.2.Demiryolları...249 L.2.1.1.Kullanılan Raylı Sistemler..249 L.2.2.2.Taşımacılıkta Demir Yolları...249 L.2.3.Deniz, Göl, Nehir Taşımacılığı..251 L.2.3.1.Limanlar..251 L.2.3.2.Taşımacılık..251 L.2.4.Havayolları.252 L.3.Haberleşme...253 L.4.İlin İmar Durumu..255 L.5.İldeki Baz İstasyonları Sayısı 255 (M) YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS M.1.Kentsel ve Kırsal Planlama.256 M.1.1.Kentsel Alanlar 256 M.1.1.1.Doğal Özelliklerin Kent Formuna Etkileri...256 M.1.1.2.Kentsel Büyüme Deseni...257 M.1.1.3.Planlı Kentsel Gelişme Alanları...260 M.1.1.4.Kentsel Alanlarda Yoğunluk....261 M.1.1.5.Kentsel Yenileme Alanları...261 M.1.1.6.Endüstri Alanlarda Yer Seçimi....262 M.1.1.7.Tarihi, Kültürel, Arkeolojik ve Turistik Özellikli Alanlar... 264 M.1.2.Kırsal Alanlar..265 M.1.2.1.Kırsal Yerleşme Deseni 265 M.1.2.2.Arazi Mülkiyeti 265 M.2.Altyapı 266 xii

M.3.Binalar ve Yapı Çeşitleri 266 M.3.1.Kamu Binaları. 266 M.3.2.Okullar 266 M.3.3.Hastaneler ve Sağlık Tesisleri 268 M.3.4.Sosyal ve Kültürel Tesisler 268 M.3.5.Endüstriyel Yapılar 268 M.3.6.Göçer ve Hareketli Barınaklar... 269 M.3.7.Otel, Motel ve Turizm Amaçlı Diğer Yapılar 273 M.3.8.Bürolar ve Dükkanlar...274 M.3.9.Kırsal Alanda Yapılaşma...275 M.3.10.Yerel Mimari Özellikler...275 M.3.11.Bina Yapımında Kullanılan Yerel Materyaller....276 M.4.Sosyo-Ekonomik Yapı...277 M.4.1.Göçler.. 277 M.4.2.Göçebe İşçiler (Mevsimlik)..278 M.4.3.Kent Toprağının Mülkiyet Dağılımı. 278 M.4.4.Konut Yapım Süreçleri.... 279 M.4.5.Gecekondu Islah ve Önleme Bölgeleri.....280 M.5.Yerleşim Yerlerinin Çevresel Etkileri.....281 M.5.1.Binalarda Ses İzolasyonu......282 M.5.2.Havaalanları ve Çevresinde Oluşturulan Gürültü Zonları....282 M.5.3.Ticari ve Endüstriyel Gürültü... 282 M.5.4.Kentsel Atıklar..282 M.5.5.Binalarda Isı Yalıtımı 282 M.6.Nüfus 282 xiii

M.6.1.Nüfusun Yıllara Göre Değişimi 282 M.6.2.Nüfusun Cinsiyet ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı 283 M.6.3.İl ve İlçelerin Nüfus Yoğunlukları 283 M.6.4.Nüfus Değişim Oranı 284 M.6.5.Yer Değiştirme Olayları 285 (N) ATIKLAR N.1.Evsel Katı Atıklar.285 N.2.Tehlikeli ve Zararlı Atıklar... 288 N.3.Özel Atıklar..289 N.3.1.Tıbbi Atıklar..289 N.3.2.Atık Yağlar....291 N.3.4.Cips ve Diğer Yakma Fırınlarından Kaynaklanan Küller... 291 N.3.5.Tarama Çamurları.... 291 N.3.6.Elektrik ve Elektronik Atıklar.....292 N.3.7.Kullanım Ömrü Bitmiş Araçlar...292 N.4.Diğer Atıklar...292 N.4.1.Radyoaktif Atıklar...292 N.4.2.Hayvan Kadavraları....292 N.4.3.Mezbaha Atıkları..292 N.5.Atık Yönetimi..293 N.6.Katı Atıkların Miktar ve Kompozisyonu. 293 N.7.Katı Atıkların Biriktirilmesi, Toplanması, Taşınması ve Transfer İstasyonları..294 N.8.Atıkların Bertaraf Yöntemleri..295 N.8.1.Katı Atıkların Depolanması..295 N.8.2.Atıkların Yakılması..297 xiv

N.8.3.Kompost..297 N.9.Atıkların Geri Kazanımı ve Değerlendirmesi.297 N.10.Atıkların Çevre Üzerine Etkileri 300 (O) GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİM O.1.Gürültü.301 O.1.1 Gürültü Kaynakları 302 O.1.1.Trafik Gürültüsü 302 O.1.1.2.Endüstri Gürültüsü.304 O.1.1.3.İnşaat Gürültüsü.305 O.1.1.4.Yerleşim Alanlarında Oluşan Gürültüler...305 O.1.1.5.Havaalanları Yakınında Oluşan Gürültü...306 O.1.2.Gürültünün Çevreye Olan Etkileri.306 O.1.2.1.Gürültünün Fiziksel Çevreye Olan Etkileri 307 O.1.2.2. Gürültünün Sosyal Çevreye Etkileri..307 O.1.3.Gürültünün İnsanlar Üzerine Etkileri 308 O.1.3.1 Fiziksel Etkileri..308 O.1.3.2.Fizyolojik Etkileri..308 O.1.3.3.Psikolojik Etkileri..309 O.1.3.4.Performans Etkileri 309 O.2.Titreşim 310 (P) AFETLER P.1.Afet Olayları 311 P.1.1.Depremler.312 P.1.2.Heyelan ve Çığlar.313 xv

P.1.3.Seller.314 P.1.4.Orman ve Otlak Yangınları...315 P.1.5.Fırtınalar 315 P.2.Afetler ve Sağlık Zararları 316 P.2.1.Radyoaktif Maddeler.318 P.2.2.Denize Dökülen Petrol ve Diğer Tehlikeli Atıklar 322 P.3.Afetlerin Etkileri ve Yardım Talepleri.323 P.3.1.Sivil Savunma Birimleri 325 P.3.2.Yangın Kontrol ve Önleme Tedbirleri...325 P.3.3.İlkyardım Servisleri 326 P.3.4.Afetzedeler ve Mültecilerin Yeniden İskanı..327 P.3.5.Tehlikeli ve Zararlı Maddelerin Sınırlararası Taşınımı İçin Alınan Tedbirler..327 P.3.6.Afetler ve Büyük Endüstriyel Kazalar...328 ( R) SAĞLIK VE ÇEVRE R.1.Temel Sağlık Hizmetleri...330 R.1.1.Sağlık Kurumlarının Dağılımı...331 R.1.2.Bulaşıcı Hastalıklar....332 R.1.2.1.İçme ve Kullanma Suları....334 R.1.2.2.Denizler... 337 R.1.2.3.Zoonoz Hastalıklar......337 R.1.3.Gıda Hijyeni... 337 R.1.4.Aşılama Çalışmaları... 338 R.1.5.Bebek Ölümleri..338 R.1.6.Ölümlerin Hastalık,Yaş ve Cins Gruplarına Göre Dağılımı......338 xvi

R.1.7.Aile Planlaması Çalışmaları.. 339 R.2.Çevre Kirliliği ve Zararlarından Oluşan Sağlık Riskleri.. 340 R.2.1.Kentsel Hava Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri.. 340 R.2.2.Su Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri...341 R.2.3.Atıkların İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri....343 R.2.4.Gürültünün İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri....350 R.2.5.Pestisitlerin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri....350 R.2.6.İyonize Radyasyondan Korunma...351 (S) ÇEVRE EĞİTİMİ S.1.Kamu Kuruluşlarının Çevre Eğitimi ile İlgili Faaliyetleri....352 S.2.Çevre İle İlgili Gönüllü Kuruluşlar ve Faaliyetleri... 361 S.2.1.Çevre Vakıfları.. 364 S.2.2.Çevre Dernekleri...366 S.2.3.Çevreyle İlgili Federasyonlar 374 (T) ÇEVRE YÖNETİMİ VE PLANLAMA T.1.Çevre Kirliliğinin ve Çevresel Tahribatın Önlenmesi..374 T.2.Doğal Kaynakların Ekolojik Dengeler Esas Alınarak Verimli Kullanımı,Korunması ve Geliştirilmesi..375 T.3.Ekonomik ve Sosyal Faaliyetlerin, Sonuçlarının Çevrenin Taşıma Kapasitesini Aşmayacak Biçimde Planlanması...377 T.4.Çevrenin İnsan-Psiko-sosyal İhtiyaçlarıyla Uyumunun Sağlanması 380 T.5.Çevre Duyarlı Arazi Kullanım Planlaması...380 xvii

TABLO VE LİSTELER (B) DOĞAL KAYNAKLAR Sayfa No Orman Alanları Tablosu (Tablo.1)...20 İl Dahilindeki Orman İçi Dinlenme ve Mesire Yerleri Tablosu(Tablo.2)... 21 Köylere Göre Kredi Uygulamaları 23 2004 Yılında Ferdi Kredi Uygulanacak Köyler 23 Oluşumlarına göre Toprak Sınıfları Tablosu (Tablo.3)...26 İlimiz Metalik Madenleri Tablosu (Tablo.4)...33 İlimizde Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzeme Ocakları Tablosu (Tablo.5) 41 ( C) HAVA (ATMOSFER VE İKLİM) İzmir Meteoroloji İstasyonları Tablosu (Tablo.6).46 İzmir de Değişik Meteoroloji İstasyonlarında Ortalama Rüzgar Hızları Tablosu (Tablo.6.1)...52 Güzelyalı Meteoroloji İstasyonunda Ölçülen Aylık Toplam Buharlaşma Miktarları Tablosu (Tablo.6.2).55 Güzelyalı Meteoroloji İstasyonunda Ölçülen Aylık Toplam Yağışlar Tablosu (Tablo.6.3.)..56 Büyükşehir Belediyesi İmar Müdürlüğü nce Yapımı Planlanan Yeşil Alanlar(Tablo.7).60 İzmir de Trafiğe Çıkan Kara Taşıtı Türlerine Göre Yıllık Emisyonlar (ton/yıl) Tablosu (Tablo.8) 61 SO 2 ve Partikül Madde Parametrelerinin Sezon ve Yıllara Göre Değişimi Tabloları (Tablo.9)...62 Türkiye de Uzun Ve Kısa Vadeli Hava Kalitesi Sınır Değerleri (Tablo.10) 69 xviii

Dünya Sağlık Örgütünün Avrupa Bölgesi İçin Önerdiği Bazı Parametreler İçin Sınır Değerleri Tablosu (Tablo.11) 70 (C)SU İzmir İli Akarsular Ortalama Mevsimlik Debileri Tablosu ( m 3 /sn) (Tablo.12)...85 Havzalardaki Tabii ve Göllerin Özellikleri (Tablo.13)...93 Akarsu Havzalarının Drenaj Alanı,Ortalama Akış ve Brüt Su Kuvvetli Potansiyeli Değerleri Tablosu (Tablo.13.1).94 (D)TOPRAK VE ARAZİ KULLANIMI İzmir İli Tarım Topraklarının Tuzluluğu Tablosu (Tablo.14)...105 İzmir İli Tarım Topraklarının Kireç Durumu Tablosu (Tablo 14.1)...105 İzmir İli Tarım Toprakları Organik Maddesi Tablosu (Tablo 14.2)...106 Toprak Derinlikleri ve Eğim Grupları Tablosu (Tablo.14.3)..107 İzmir İli Tarım Topraklarının Bünyesi Tablosu (Tablo 14.4).....107 İzmir İli Tarım Topraklarının Reaksiyonu Tablosu (Tablo 14.5)...108 Oluşumlarına Göre Toprak Sınıfları Tablosu (Tablo.14.6)....110 İzmir in Toprak Sınıfları ve Bunun Toplam Alan Payları Tablosu (Tablo.14.7)..111 İzmir İli Toprakları Toprak Derinlikleri ve Eğim Grupları Tablosu (Tablo 14.8).112 İzmir İli Islaha Muhtaç Arazi Bilgileri Tablosu (Tablo 14.9)...112 İzmir İlinde Tuzluluk ve Sodikliğin Kapladığı Alanlar Tablosu (Tablo 14.10) 113 (E)FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER Orman Sayılan Alanların Daraltılması Tablosu (Tablo.15) 118 İzmir Orman Bölge Müdürlüğünde 1993 Yılında Orman Kadostrosu Bitirilen Köyler (Tablo.15.1).118 Hassas Yöreler Kapsamına Giren Diğer Alanlar İlimiz Arkeolojik Sit Alanları Tablosu (Tablo.16)...157 İlimiz Tarihi ve Arkeolojik Sit Alanları Tablosu (Tablo.16.1)...161 xix

Arazilerin Tarımsal Potansiyele Göre Sınıflandırılması Tablosu (Tablo.17).164 (G) TURİZM İzmir Festivaller Ve Özel Günler Tablosu (Tablo.18) 176 Turistik Nitelikteki Otel Motel Pansiyon ve Apart Otellerin Sayısı (Tablo.19).182 Turistik İlçelerimizin Altyapı Durumları (Tablo.19.1)... 182 Turistik Nitelikteki Eğlence Yerlerinin Sayıları (Tablo.19.2) 183 İzmir İli Turizm Belgeli Konaklama Tesisleri (Tablo.19.3).184 İzmir Turizm Hareketleri 12 Aylık Dönem (Tablo.19.4)..185 98/99/2000 Yıllarında İzmir İline En Çok Giriş Yapan İlk 4 Ülke Sıralaması (Tablo.19.5)..185 Belgeli Yeme-İçme Tesislerinin Sayısı (Tablo.19.6)..185 Turizm Belgeli Yat İşletmeleri (Tablo.19.7)... 186 Seyahat Acentalarının 2003 Yılına ve Gruplarına Göre Sayıları (Tablo.19.8)...186 Turizm Bakanlığı Belgeli Konaklama Tesislerinin Tür Ve Sınıflarına Göre Dağılımı (Tablo.19.9).....187 Tesislerin Bölgelere Göre Dağılımı (Tablo.19.10).188 Turist Sayısı (Tablo.19.11).190 İzmir İli Sınır Kapılarından Giriş Yapan Turist Sayısı (Tablo.19.12) 190 (F) TARIM VE HAYVANCILIK İzmir İlinde Tarımsal Ürünler Üretim Miktarı (Tablo.20) 192 İzmir İli Hububat Ekilişi Ve Üretimi (Tablo.20.1).195 İzmir İli Endüstri Bitkileri Ekilişi Ve Üretimi (Tablo.20.2)...197 İzmir İli Baklagil Ekilişi ve Üretimi (Tablo.20.2).197 İzmir İlinde Ait Hayvan Sayıları (Tablo.20.3)...206 İlimizde Sektörel Bazda Faaliyet Gösteren İşletmeler (Tablo.20.4)...211 İzmir İli Tarım Toprakları Yarayışlı Fosfor Analiz Sonuçları (Tablo.20.5) 212 xx

Toprakta Yarayışlı Fosfor Analiz Sonuçları (Tablo.20.6)..213 (G) MADENCİLİK İlimiz Sanayi Madenleri (Tablo.21) 213 İlimiz Metalik Madenleri (Tablo.21.1)...214 MTA'nın Önümüzdeki Yıllarda İzmir İlinde Uygulamaya Konulacak Yatırımları Tablosu (Tablo.21.2).217 (J) ENERJİ İzmir'deki Güneşlenme Süreleri Ve Ortalama Işının Şiddetleri Tablosu (Tablo.22).219 İldeki Ortalama Rüzgar Hızı, En Hızlı Rüzgar Yönü Ve Hızı, Ortalama Kuvvetli Rüzgar Gün Sayısı Tablosu (Tablo.23)....220 Yıllık Ortalama Yakacak Odun Üretimi (Tablo.24).221 Üretilen Odunun Tüketim Yerlerine Göre Dağılımı (Tablo.24.1) 221 Kullanım Yerlerine Göre Elektrik Enerjisi Tüketimi Tablosu (Tablo.24.2)...224 Yıllara ve Abone Durumlarına Göre Enerji Tüketimi (Tablo.24.3)...225 (K) SANAYİ VE TEKNOLOJİ Sanayilerin İlçelere Göre Dağılımı (Tablo.25)...231 İlçelerimizde Sanayinin Sektörel Dağılımı Ve Ortalama Çalışan Sayıları Tablosu (Tablo.25.1)....232 Elektrik Dağıtım Müessesesi nin Dağıtım Yerlerine Göre Enerji Tüketimleri ve İmalat Sanayinde Çevirici Güçleri (Tablo.25.2) 233 (L) ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞME Motorlu Araç ve Sürücü Belgelerine Ait İstatikler Tablosu (Tablo.26) 250 (M) YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS Antik Kentler ve Ören Yerleri Tablosu (Tablo.27).....264 2004-2005 Öğretim Yılı Metropol Dışı İlçe Bazında Resmi Okul Sayısı (Tablo.28) 267 2004 2005 Öğretim Yılı Metropol İlçe Bazında Resmi Okul Sayısı (Tablo.28.1).268 xxi

İzmir İli Turizm Belgeli Konaklama Tesisleri (Tablo.29)....274 İzmir İli Arazi Varlığı ve Dağılımı Tablosu (Tablo.30)...278 İzmir de İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığı Tarafından Gerçekleştirilen Toplu Konut Uygulamaları Tablosu (Tablo.31)...279 Nüfusun Yıllara Göre Gelişimi (Tablo.32) 283 Nüfusun Cinsiyet ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı (Tablo.32.1).283 İl ve İlçelerin Nüfus Yoğunlukları Tablosu (Tablo.32.2) 284 Nüfus Değişim Oranı Tablosu (Tablo.32.3)...284 Yer Değiştirme Olayları (Tablo.32.4).285 (N) ATIKLAR Ocak 2000 ile Aralık 2001 Tarihleri Arasında Ölçülen Harmandalı Düzenli Depolama Tesisi ve Uzundere Kompost Fabrikası na Gelen Aylık Ortalama Çöp Miktarı (Tablo.33) 294 (O) GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİM Taşıtlar İçin İzin Verilebilir Üst Gürültü Seviyeleri (Tablo.34).302 Şehir İçi CD,BLV,Mesken Bölgelerindeki Gürültü Seviyeleri (Tablo.34.1).302 Gürültüye Maruz kalma Süreleri ve Seviyeleri (Tablo.34.2).308 Gürültü Seviyelerinin İnsan Vücudundaki Fizyolojik Cevabı (Tablo.34.3)..308 (P)AFETLER İlimizde Meydana Gelen Geçmiş Depremler Tablosu (Tablo.35).312 Afetler İl Acil Yardım Planında Görevli Personel ve Araç Sayısı Listesi (Tablo.36) 324 İlimizde Çıkan Yangınların Nedenlerine Göre Dağılımı (Tablo.37)..325 (R) SAĞLIK VE ÇEVRE Sağlık Bakanlığına Bağlı Tesislerin İlçelere Dağılımı (Tablo.38).332 İzmir Bölgesindeki 2003 Yılı Bulaşıcı Hastalıkların Aylara Dağılımı (Tablo.38.1)..333 xxii

Sağlık Müdürlüğü Bölgesindeki 2003 Yılı Bulaşıcı Hastalıkların Orantılı Ölüm Hızları (Tablo.38.2).334 İzmir Metropol Alan İçme Suyu Kaynakları (Tablo.39)..335 Dezenfeksiyon Noktaları ve Dezenfeksiyon Cinsi (Tablo.39.1)...336 2003 yılı Bebek Ölüm Sayıları (Tablo.40).. 366 Bebek Ölümlerinin Hastalık, Yaş Ve Cins Gruplarına Göre Dağılımı (Tablo.40.1)....338 (S)ÇEVRE EĞİTİMİ İzmir İl Ve İlçelerinde Çevre Konusunda Faaliyet Gösteren Sivil Toplum Kuruluşları (Tablo.41) 366 xxiii

A.COĞRAFİ KAPSAM A.1.GİRİŞ Batıda Ege Denizi ile çevrili olan İzmir İli,kuzeyde Balıkesir,doğuda Manisa güneyde Aydın İlleri ile komşudur. Yüzölçümü 11.973 km 2 olan İzmir İlinin 28 ilçesi vardır. İl, yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı olan Akdeniz ikliminin etkisi altındadır. Yazların sıcak ve kurak geçmesi alçak yamaçlarda maki adı verilen bitki örtüsünün yayılmasını sağlar. İzmir İlinin nüfusu 2000 yılı genel nüfus sayımına göre 3.066.902 dir. İzmir in Ege Denizi nde uzun bir kıyısı vardır. İkliminde elverişli olması deniz mevsiminin oldukça uzun olmasını sağlar. Ortalama deniz suyu sıcaklıkları yılın sekiz ayı 20 C nin üzerindedir. Deniz suyu sıcaklığı Haziran ayında bile bu sıcaklığı korur. Genellikle Çeşme, Mordoğan, Akkum, Gümüldür Plajları halkın en çok gittiği yerlerdir. Doğal bitki örtüsünü hem korumak,hem halkın kullanımına açmak için orman içi dinlenme yerleri düzenlenmiştir. İzmir in 22 km. kuzeyinde Yamanlar Dağı üzerinde Kızılçam, Karaçam ve Söğüt ağaçlarının bulunduğu orman içi dinlenme yeri halka açılmıştır. İzmir Çeşme yolu üstünde Uzunkuyu Çeşme ye 8 km. uzaklıkta, Seferihisar a 8 km. uzaklıkta Teos, İzmir e 24 km. uzaklıkta Aydın yolu üzerinde Efe oğlu, İzmir- Salihli yolu üzerinde Belkahve, Gümüşsuyu yakınlarında Derebağı ve Bozdağ yakınlarında Mermeroluk orman içi dinlenme yeri olarak hazırlanmıştır. Yeraltı kaynak suları bakımından zengin olan İzmir ilinde halkın sağlık ve dinlenme gereksinimini karşılayan kaplıcalar ve içmeler vardır. Urla nın Malgaca İçmecesi, Çeşme nin Şifne İçmecesi, Menemen İçmecesi ünlüdür. Yeraltı sularından kaplıca olarak da yararlanılmaktadır. İzmir in Agamemnon Kaplıcası, Bergama nın Mahmudiye, Paşa Kaplıcaları,Çeşme nin Şifne Kaplıcası, Dikili nin Nebiler Kaplıcası ve Bademli Kaplıcası, Menemen in Bozköy Kaplıcası, Seferihisar ın Cuma Doğanbey in Dikmen Pınarı kaplıcaları v.b. ünlüdür. Yapılan kazılar İzmir in yerleşim tarihinin İ.Ö. 3000 yıllarına kadar indiğini gösterir. İzmir, Eski Smyrna Kenti üstüne geliştiği için bu antik kentten günümüze çok az kalıntı gelebilmiştir. Bayraklı da yapılan kazılardan İ.Ö. III.yy. dan IV. yy. a kadar uzanan dönemle ilgili kalıntıların bir bölümü ortaya çıkarılmış Athena Tapınağının kalıntılarıda bu kazılar sonucu bulunmuştur. 1

Kadifekale çevresinde surların bir bölümü günümüze kalmıştır. Roma egemenliği sırasında büyük bir ticaret merkezi olan liman yakınında büyük bir agorası olduğu bilinir. Bir başka agorada Namazgah semtinde yapılan kazılarla ortaya çıkarılmıştır. Kent içinde ayrıca tarihsel camiler ve hanlar yer alır; Faik Paşa Camisi, Hacı Hüseyin Camisi, Kestane Pazarı Camisi,Salepçioğlu Camisi Kızlarağası Hanı bu tarihsel yapılar arasında sayılır. A.2. İL VE İLÇE SINIRLARI : İlçeler : -Aliağa -Bayındır -Bergama -Beydağ -Bornova -Buca -Çeşme -Çiğli -Dikili -Foça -Karaburun -Kemalpaşa -Kınık -Kiraz -Menderes -Menemen -Narlıdere -Ödemiş -Seferihisar -Selçuk -Tire -Torbalı -Urla -Karşıyaka -Gaziemir -Konak -Balçova -Güzelbahçe A.3. İLİN COĞRAFİ DURUMU: İzmir ili Anadolu Yarımadası nın batısında ve kıyı şeridinde, Ege Denizi nin doğusunda 38-39 Enlem,27-28 Boylam arasında bulunmaktadır. Yüzölçümü 11.973 km2 dir. İlimizin komşu illeri, kuzeyde Balıkesir,doğuda Manisa ve güneyde Aydın dır. İzmir in Uç Noktaları Enlem Boylam Doğu-Kiraz İlçesinin doğusunda İzmir-Aydın-Manisa illeri sınırlarının bileşimi 38 03 50 28 29 00 Batı-Çeşme Yarımadasının Sakız Adasına uzanan Tekeburnu 38 16 50 26 12 20 Kuzey-Madran Dağlarının kuzeyinde 39 24 50 27 16 00 Güney-Kuşadası Körfezinde 37 51 10 27 25 00 2

Sınır İller ve Kıyıları Uzunluğu (km) Balıkesir (Kuzeyde) 65 Manisa (Doğuda) 300 Aydın (Güneyde) 130 Ege Denizi (Batıda) 700 A.4. İLİN TOPOĞRAFYASI VE JEOMORFOLOJİK DURUMU Bilindiği üzere Ege Bölgesi morfolojisi üçüncü ve dördüncü jeolojik zamanda oluşmuştur. Kuzeyden ve güneyden Alp kıvrımlarının etkisiyle sıkışarak, büyük çöküntü alanları, kırıklar ve fay hatları meydana gelmiştir. Bu morfoloji bugün kendisini denize dik inen dağlar ve aralarındaki vadilerde gösterir. İzmir, Ege Kıyı Bölgesinin tipik bir örneği gibidir. Kuzeyde Madra Dağları, güneyde Kuşadası Körfezi batıda Çeşme yarımadasının Tekne Burnu, doğuda ise Aydın-Manisa il sınırları ile çevrilmiş, 11.973 km 2 lik bir alana yayılan İzmir batıda kendi adıyla anılan körfezle kucaklaşır. Batı Anadolu sahilinin orta kısmında yer alan Oğlak Adası yanında başlayan körfez onun karşısında bulunan Karaburun da sonaerer.oğlak adasının 13 mil güneydoğusuna inildiğinde, körfezin doğuya doğru uzanarak iç İzmir Körfezini oluşturduğu görülür. Körfezin uzunluğu Karaburundan Yenikale Geçitine kadar 17.3. mil,toplamı ise 26 mil kadardır. Genişliği en az 1.2 milden en çok 5 mil e kadar değişir. 38-24 kuzey enlemi ile 27-10 doğu boylamında bulunan İzmir'in içinde bulunduğu Ege Bölgesi fay sisteminin doğu-batı doğrultusunda uzanan tektonik hatlar, körfezi aralarındaki çukura alırlar. Körfezin güney sahilini takip eden fay üzerinde Urla İçmeleri Balçova (Agamemnon) Ilıcaları ve suyu kısmen ılık olan Meles Kaynakları (Halkapınar) yer alır. İzmir morfolojisi farklı görünümler taşır.ili üç yönde çevreleyen ve yerleşim alanının arkasını kuşatan dağlar ve bunların oluşturduğu horizonal çizgiler ile yerleşim alanının yoğunlaştığı sahil çizgisi arasında kalan ve yer yer iç kısımlara kadar uzanan sahil şeridi ve düzlükler üzerinde çevre dağlarında kopup sıçraması, tepeler morfolojik bünyenin temel çizgilerini meydana getirir. Dağlar arasındaki verimli ovalar ve vadiler ılımlı deniz ikliminin içerilere kadar etkili olmasını sağlar. En yüksek noktasında (Karatepe ) 1075 metreye ulaşan Yamanlar Dağı ve onun yamaçlarından oluşan Silsile, İzmir'i kuzeyden çevreleyen arazi yükselmeleridir. Yamanlar silsilesi kuzeyde Dumanlı ve Kara Hasan Dağları ile devam eder. Ova düzlüklerinin kuzey batısında irili ufaklı tepe ve tepecikler 3

halinde sahile kadar inen Sivri Dağ, Ayrı Dağ,Şaphane Dağı ve Kara Dağ yer alır. İzmir 'in güney ve güney batısını kuşatan Karabelen Dağları Yamanlara göre daha sert ve dik karekterlidir. Şehrin doğusunda en belirli arazi yükselmesi Nif Dağı (1510 m) ve onun batıya uzanan tepeleridir. Gerilerde Mahmut Dağları ve Boğazlar ile birleşerek uzun ve sarp görünüşlü silsileyi oluşturan Nifler Belkahve yöresinden başlıyarak alçalır,bir yandan Bornova diğer yandan da Buca sırtlarını teşkil eder. Kuzey-güney doğrultusunda 200 km. doğu-batı doğrultusunda ise 180 km. genişliğinde olan İzmir'de denizden yükseklik 50 cm. başlıyarak Basmane yöresine doğru tatlı bir meyille 7 metreye ulaşır ve tepelere doğru artar. Bu yükseklik kuzeyde Madra Dağları nda 1250 metreyi geçerken, bu dağların güneyinde yer alan ve 126 km. uzunluğundaki Bakırçay ın suladığı ve Çandarlı Körfezine kadar uzanan Bakırçay Ovası nda azalır. Bakırçay Ovası nın güneyinde yer alan Yunt Dağları kendi doğusundaki Sultan Dağı ve güneyindeki Dumanlı Dağları ile birleşir. Dumanlı Dağlarını güneyinde Türkiye'nin ve bölgenin en verimli ovasını sulayan ve ona adını veren 350 km. uzunluğundaki Gediz Irmağı yer alır. Gediz Irmağı kendi adıyla anılan verimli Gediz Deltası nı oluşturarak Menemen boğazından geçer ve denize dökülür. Boğazdan çıkarak,ödemiş ve Tire ilçelerinden geçip Kuşadası nda denize dökülen Küçük Menderes Irmağı 140 km. uzunluğundadır ve kendi adıyla anılan verimli ova topraklarını sular. İzmir'de büyük göl yoktur; irili ufaklı göllerden söz edilir ki başlıcaları Bozdağ ın batısında tatlı suyu, oluşturduğu doğal bitki örtüsü ve temiz havasıyla Gölcük gölü,yamanlar dağı üzerindeki tipik krater gölü olan Karagöl, Torbalı-Selçuk arasında sığ bir göl olan Belevi Gölü ve Küçük Menderes'in getirdiği alivyonlardan oluşan Çakal Boğaz gölü olarak sayabiliriz.genel olarak dantel gibi işlenmiş çok girintili ve çıkıntılı bir sahil çizgisine sahip olan İzmir Körfezi,Bostanlı ile İnciraltı arasında 30 km. uzunluğundaki sahili oluşturur. Bütün sahil boyunca içerilere doğru bu genç toprak örtüsü doğuda Bornova,kuzeyde ise Karşıyaka düzlüklerini örterek, yeşil bitki örtüsünü ve ziraate elverişli toprakları oluşturur.sahili çevreleyen yüksek tepelerde ise kırmızı Akdeniz toprak mataryalini içeren taşlık arazi,üzeri birkaç santimetre kalınlığında kahverengi toprak ile kaplıdır.buca yöresi toprağıda kuru tarla ziraatçiliğine elverişli orta verimlilikte kahverengi toprak tabakasıyla örtülüdür. İzmir'in coğrafi konumunun turistik yerleşime, özellikle kıyı bandında elverişli olduğu rahatlıkla belirtilebilir.girintili ve çıkıntılı kıyı bandı doğal olarak sayısız güzellikte koy, sahil ve plajların oluşumu ile sonuçlanır. 4

Gümüldür,Özdere,Foça,Karaburun,Çeşme sahil ve plajlarının İzmir için nedenli büyük bir turistik önem taşıdığı bilinmektedir.öte yandan aynı doğal yapı, bir çok balıkçı barınağının veya yat yanaşma yerlerinin oluşmasına neden olmuştur.nihayet bu sahil çizgisi Ülkemiz ve İzmir açısından önemi görmezlikten gelinemiyecek olan körfezin ve limanın görünümünü tamamlar.izmir doğal bir turizm ve liman kentidir. A.5. JEOLOJİK YAPI VE STRATİGRAFİ STRATİGRAFİ İzmir İlinin stratigrafik istifine bakıldığında en altta Paleozoyik yaşlı temel kayaçlar ve onların üzerinde Tersiyer tortuları izlenir. a)paleozoik İzmir ilinin en yaşlı kayaç birimleri,menderes Masifini oluşturan Paleozoik yaşlı temel kayaçlarıdır.özellikle ilin güneyinde geniş yüzlekler veren Menderes Masifinin çekirdeği mikaşist ve paragnyslardan oluşmakta olup,bunlar aşamalı olarak metablastik gözlü gnays ve sonunda anatektik granitik gnaysa geçiş yaparlar.mika-şist ve gnayslardaki mineral topluluğu disten-stavrolit-almandinbiotit-muskovit-plagioklaz-kuvars'tır.ana kayaçların genellikle prekambriyen ve/veya en alt paleozoik yaşlı olduğuna inanılmaktadır. Çekirdek pek çok sayıda zımpara taşı ve diasporit yatakları ile karakterize edilen düşük dereceli mikaşist, fillit ve mermerlerden oluşan bir örtü ile kuşatılmıştır.şistler litostratigrafi korelasyonu ile alt paleozoik olarak değerlendirilmiştir.mermerler için ise Devonien, karbonifer veya permo-triyas yaş tahmin ediliyor. Örtü içindeki metamorfizma çok belirgin ve düzenli bir şekilde tavandan tabana doğru artmakta, bunun da çekirdekteki migmatitleşmeye bağlı olduğu düşünülmektedir.kritik mineral toplulukları farklı derecedeki metamorfizmaya sahip olan yeşil şist fasiyesine işaret etmektedir (örneğin; granat-biotitmuskovit-albit-kuvars kloritoid-muskovit-paragonit-kuvars). Yukarıda adı geçen örtü alt veya şist ile üst veya mermer örtü olarak ikiye ayrılmaktadır. Alt örtü çoğunlukla merceksel ardalanmalar halindeki mermerler, metakonglomeralar içerir.çeşitli tiplerdeki düşük dereceli metamorfizmaya uğramış pelit ile pisamitlerden oluşmaktadır. 5

Üst örtü yaklaşık olarak bütünüyle karbonatlı kayaçlardan meydana gelmiştir.bunların orjinal kalınlıklarının birkaç bin metreye kadar ulaştığı olasıdır.burada neritik fasiyesin etkin olduğu tahmin edilmektedir. Dolomitik mermerler istifin en alt kısımlarını oluştururlar. Karbonifer Yaşlı Alandere Formasyonu:Ildır ve Reis Dere Köyleri arasında mostra verir ve koyu kahverengi ve siyah renklerde krinoid sapları içeren bol fosilli kireç taşlardan oluşmuştur. Alandere formasyonu ayrıca Ildır'ın kuzeydoğusu ile eski Balıklıova Köyü batısında dar bir alanda yüzler vermektedir. Reisdere çevresinde bu birim masif iç yapılı gri ve açık kahverengi kireç taşlarından oluşmaktadır. Buradaki kireç taşlarının da en belirgin özelliği bol oranda Krinoid sapı ve mercek fosilleri içermesidir. Ildır'ın kuzey doğusunda bu birim siyah renkli bol fosilli kireç taşları, intra - formasyonal çakıl taşları ve ender olarakta yeşil kum taşı ara katıklarından oluşmaktadır. Tabanı Karaburun Yarımadası nda görülmeyen Alandere formasyonunun yüzeyleyen kesimi 300 m'nin üzerinde, kalınlık verir. Alandere formasyonunun üst dokanağı Ildır'dan, Gerence Körfezine giden yol boyunca görülür ve koyu siyah renkli kireç taşlarından oluşan alt triyas kayaları doğrudan, açık gri renkte bol sünger spikülleri içeren mikritik dokuda kireç taşlarıyla oturur. Tam dokunak boyunca oksidasyon yüzeyi ve karstik erime boşluklu bir zon görülür. b)mesozoik Karareis Formasyonu: Bu birim boz renkli kum taşları, çamur taşları,ince tabakalı siyah çörtler ve pelajik kireç taşları merceklerinden yapılıdır. Birimin üst bölümlerinde mafik denizaltı volkanitleri ve tüfleri bulunur. Karareis formasyonu fosilce fakirdir; merceksel kireç taşları yer yer dolomitleşmiştir ve yer yer ise sünger spikülleri ve radyolaryalar içerir. Karesis Formasyonu kırıntılı tortul girdisi bol deniz ortamı ürünüdür. Bu ortamda pelajik kireç taşları ve tabakalı çört mercekleri tortullaşmıştır.yer yer olistostromal arakatkılar ve 500 m. boya erişen blokların varlığı tektonikce aktif bir tortullaşma alanına işaret etmektedir. Derinleşen ve açılan bu erken Triyas Havzası içinde zaman zaman mafik volkanizma oluşmuştur ve daha sonra Ladiniyen sırasından açılması durmuş olan havzada platform koşulları hakim olarak Cami Boğazı formasyonu üstte tortullaşmıştır. Gerence Formasyonu : Bu formasyonu çörtlü ince tabakalı kireç taşları marn,ammonitli kırmızı kireç taşları, kırmızı-yeşil çörtüler ve kumtaşı ara 6

katkılarından oluşan bir özelliğe sahiptir. Gerence formasyonu heterojen litolojik özelliktedir ve kısa mesafelerde yanal fasiyes değişimi gösterir. Gerence Formasyonu'nun orta ve üst bölümlerinde kireç taşı ve çört kırıntılarından oluşan çakıl taşı ara katkıları yaygındır. Gerence Formasyonu en ince olduğu yerlerde 150-200 m. kalınlık verir ve Balıklıova kuzeyinde 500 m.'nin üzerinde bir kalınlığa erişir. Gerence formasyonu üzerinde geçişli bir dokunakla Cami Boğazı formasyonu gelir. Her iki birimin sınırında sarı renkli ince orta kalınlıkta kireç taşları bulunur ve bunlar üstte doğru yavaş yavaş Cami Boğazı formasyonunun masif ve gri renkli pembe damarlı kireç taşlarına geçer. Cami Boğazı Formasyonu : Cami Boğazı formasyonu beyaz ve açık gri renklerde masif kireç taşlarından oluşmuştur. Formasyonu morfolojisi, komşu birimlere oranla belirgin sarptır. Bu birim denize giren grubunun, (Karareis ve Gerence formasyonları ) hem Karareis formasyonunu ve hemde Gerence formasyonunu üstlenmektedir.birimin alt kesimleri pembe damarlı olmasıyla tipiktir ve bu özelliği nedeniyle antik çağlarda mermer olarak işletilmiştir.çoğu kez çıplak gözle fosilsiz izlenimi vermesine rağmen, ince kesitlerde bol oranda alg yığışımı içerdiği ve foraminifer ostrakod, krinoid,sünger ve gastropat kavkı parçalarından oluşan biyolastik özellikte olduğu görülür. Güvercinlik Formasyonu: Bu formasyon stromatolitik laminalı dolomitler megalodonlu kireç taşları ve arada kırmızı renkli kum taşı merceklerinden oluşmuştur.alt kesimde sarı renkli megalodonlu ince tabakalı kireç taşları ile başlar ve üste doğru stromatolitik laminalı dolomitler ile devam eder.güvercinlik formasyonunun alt dokanağı Cami formasyonu ile geçişlidir.üst dokanağı Nohutalan formasyonu ile geçişli ilişki sunar.bu birim oldukça sığ bir karbonat tortullaşma havzasında oluşmuştur.tortullaşmanın oluştuğu alana, zaman zaman kırıntılı malzeme girdisi gelişmiş ve çapraz katmanlama sunan kum taşı mercekleri oluşmuştur. Nohutalan Formasyonu: Düzgün katmanlı, gri renkli kireç taşları ile dolomitik kireç taşları Nohutalan formasyonunu oluşturur.bu birim en açık biçimde Balıklıova'nın kuzeyinde,barbaros Köyü çevresinde ve Karaburun Yarımadası nın doğusunda Urla İçmeler de görülür.nohutalan biriminin alt bölümü gri renkli orta - kalın katmanlı ve sıvama megalodon fosilleri içeren kireç taşlarından oluşmuştur.daha üst düzeylerde ortalama 40-50 cm. kalınlıkta tabakalanma sunan kireç taşları ve dolomitik kireç taşları yaygındır.birimin alt kesimleri Liyas yaşını (Alt Jura) vermektedir.nohutalan formasyonu sığ denizel platform koşullarında oluşmuştur.alt kesimleri gel-git düzlüğü ve sahil 7

açığı karbonat tortullaşma ortamı ürünüdür.özellikle orta ve üst kesimlerinde bol alg bryozoa,mercan, lamelli yığışımları resifal bir ortamı belirtir. İzmir Flişi: Kretase yaşlı İzmir flişi ilin birçok yerinde özellikle İzmir Körfezi ile Doğanbey Bucak Merkezi arasında geniş bir saha kaplar.genellikle koyu esmer renkli olan flişler,çeşitli killi şist, mikalı kumtaşı,arkoz,konglomera,kristalen veya dolomitik kalker, kırmızımtrak pembe veya grimsi esmer renkli şistli kalker ve radiolaritlerle temsil olunmuştur.bu tabakaları bazen kuvars,bazen kalsit,bazen de her iki minerale ait damarlar kesmiştir.flişler içinde baskın olan çeşitli killi şistler ve bazen çok kristalize kireç taşları bu formasyonunu oldukça şiddetli bir kıvrımlanmaya ve başkalaşıma uğramış olduğunu göstermektedir.izmir Körfezi ile Seferihisar ve Doğanbey arasında yeralan flişlerde dar alanlarda yer yer serpantinler yüzeylemektedir.koyu yeşil,siyah veya açık yeşil renkli serpantinler sert ultrabazik kayaçların alterasyonu sonucu oluşmuştur.oldukça kırıklı bir yapı gösterirler.serpantinler sekonder olarak klorit içermektedirler.serpantin oluşurken selonder olarak da magnetik oluşmuştur.tekstür çok kataklastiktir. Melanj: İzmir-Ankara zonunun tipik birimidir.bloklu yapıya sahiptir, (Kretase Campanian-Danian) yaşlıdır.birim çeşitli boyutlarda ultra - mafit,radyolarit,çörtlü kireç taşı,tüfit,çamur taşı,mermer ve değişik litolojik birimler karmaşığıdır. c)tersiyer Yaşlı Magmatik Kayaçlar: a)kozak Plütonu:Tersiyer yaşlı ilk kaya birimi olup ismini Kozak bucağından alan Kozak Plütonu genellikle gri renkli, orta taneli, bol çatlaklı ve eklemlidir.küresel ayrışma gösteren plüton sık sık aplit damarları ile kesilmiş ve granodiyoritik bileşimdedir.granodiyorit parfirdaykları genellikle Alt Triyas yaşlı çökelleri yer yer keserek kontakt metamorfizmaya uğratmıştır.dokanaklarda bu formasyonlara ait anklavlar içerir.olasılı yerleşme yaşının Eosen-oligosen olduğu düşünülmektedir.ancak bazı araştırmacılar tarafından çeşitlli yöntemlerle yapılan yaş tayinleri sözkonusu plütonun yaşının Miyosen'e kadar çıkabileceğini düşündürür. b)yuntdağı Volkaniteri:İl sınırları içerisinde geniş alanlar kapsamaktadırlar. Bunlar Akyürek ve Sosyal ( 1983 ) tarafından Yuntdağı volkanitleri olarak adlandırılmıştır. Avolkanitler içinde çeşitli türde lavlar, tüfler, silisleşmiş tüfler aglomeralar ve laharlar ayırtlanmıştır. Lavlar, siyah, gri, bordo ve sarı, yer yer çok sert ve bol çatlaklı olup akma yapıları izlenir. Genellikle dom şeklinde izlenirler ve bazı yerlerde de volkan çivilerine rastlanmaktadır. Özellikle Bergama grabeni içindeki domlar tipik olup graben ve domlar parçalanmıştır. Lavlar genellikle andezitlatit andezit-dasit ve riyodasitik bileşimdedirler.tüfler 8

daha çok dasitik, riyodasitik ve latit andezitik bileşimde, gri,sarı, beyaz renklerde olup yer yer kaolenleşmişlerdir. Beyaz hamur içinde küçük biotik ve cam parçaları ilk bakışta göze çarpar. Laharlar orta ve iri boyutta, köşeli, genellikle andezit bileşimli çakıl ve bloklardan oluşmuşlardır. Volkan bacalarından su ile doymuş materyalin sellenmelerle eteklere doğru kamalarıyla oluşmuşlardır ve genellikle tüf matrikslidirler.aglomeralar tüf matriks içinde yer alan andezit ve dasit bileşiminde kayaç parçalarından oluşmuştur. Yuntdağı Volkanitleri, Dikili, güneyinde, Dikili - Çandarlı İlçe merkezleri arasında yoğun olup bu bölge Kozan ve diğerleri (1982) tarafından Karadağ volkanik alanı olarak adlanmıştır. Yuntdağ Volkanitleri, karasal çökellerden oluşan Soma Grubunun altında,üstünde,bazen de lav akıntıları ve tüfit düzeyleri şeklinde içinde yeralırlar.yutdağı ve volkanitleri Soma Grubu çökelimi süresinnce değişik evrelerle devam ettiği ve orta Miyosen'den -Pliyosen'e değin etkinliklerini sürdürdüklerini öne sürmek mümkündür. Yuntdağı volkanitlerinin toplam kalınlığı yaklaşık 550 m. kadardır. c)rahamlar Aglomerası : İzmir ilinde yer yer Miyosen Tortulları üzerinde, yer yer de onunla girik olarak kalın aglomera yataklanmaları bulunmaktadır. Akyürek ve Soysal (1993) tarafından Rahmanlar Aglomerası olarak adlanan bu aglomeralar arasında tüfit ve silttaşı düzeyl eride yer alır. Genellikle yarı köşeli ve yuvarlak andezit ve dasit çakıl ve bloklarının tüfsel bir matriksle tutturulmalarından oluşurlar. Yaklaşık 400 m. kalınlığa erişebilen bu birimler Yuntdağı volkanitlerinin oluştuğu dönemden sonra, bölgede bulunan yersel göllere taşınan çeşitli boyuttaki volkanik malzemenin göl ortamında çökelmesi ve çimentolanması ile oluşmuşlardır. SOMA GRUBU a)miyosen Yaşlı Sedimanlar : Bunlar kireçtaşı, marn, kumtaşı ve konglemeralardan meydana gelmektedir. Kireçtaşı yer yer bitkisel malzeme içerikli sert,gri-bej renkli, marnlar sert, plaket kırınımlıdır. Konglemera ve kumtaşı sert, karbonat çimentolu olup, malzemesini yakın olduğu temel birimlere göre şist, mermer kireçtaşı ve ultrabazik kayaçlar oluşturur. Birimin kırmızı-şarabi-kahverengi-bej-gri renkleriyle alacalı bir görünümü vardır. üste doğru konglomera azalmakta olup, gri-bej renkli kumtaşı-silttaşı -marn-kiltaşı içeren bir litoloji gösterir. Miyosen yaşlı istifin kalınlığı yaklaşık 2.500 m. kadardır, kömür damarları içerir. 9

b) Pliyosen yaşlı sedimanlar gevşek tutturulmuş kiltaşı - silttaşı - kumtaşıkonglemera veya tutturulmamış kum, çakıl litolojisi ve bordo-kahverengi -şarabi renk ağırlığıyla karakterestiktir. Alta doğru sert, silisifiye, erime boşluklu kireçtaşları görülmektedir. Alüvyonlar sahadaki en geç oluşuklar olup, pliyosen yaşlı sedimaların üzerinde yer almaktadır. Burada Büyük Dere ve nehirlerin varolması sonucunda genç alüvyonlar oluşarak geniş alanları kaplamışlardır. Kökenleri farklı birçok kayaçtan türemiş kil-silt-kum-çakıl-blok şeklinde eski nehir çökelleri olan bu oluşumlar bütün birimlerin üzerinde yeralmaktadırlar. A.5.1. METAMORFİZMA VE MAĞMATİZMA a)mağmatizma Menderes Masifi içindeki mikalar üzerinde K-A ve Rb-Srmetotlarıyla yapılan jeokronolojik yaş ölçümleri 25-+3 milyon yıl yaş vermiştir. Bu devirden hemen sonra geniş bir volkanizma başlamıştır. Bu veriye göre ve de birçok araştırmacının da belittiği gibi Menderes masifinde Oligosen'den sonra bir sıcaklıkla cephesi yükselimi oluşmuştur. Sıcaklığa bağlı metamorfizma bölgedek i granodiyoritleri az da olsa etkilemiştir. Bu zaman aralığında (Eosen-Oligosen ) granit intrüzyonlar oluşmuştur. Kozak Plütonu da böyledir. Alt Miyosen 'in üst-orta Miyosen'in altı ( Burdigaliyen - Vindoboniyen) yaş aralığında yer yer fışkıran ve tortullaşmaya çok az katkı veren volkanizma,alt Pliyosen yaş aralığında daha kuvvetli fışkırarak, tortullaşmaya daha çok katkı yapmıştır. Neojen Volkanitleri ( Yuntdağ Volkanitleri ) Geniş bir alanda yayılım gösterirler. Riyolitlerden bazaltlara kadar bir dizi gözlenirler. Saptanan en büyük yüzeyler andezitikdirler.yapılan etütler volkanitlerin, hem asidik hemde bazik bir kimyasal bileşime sahip olduğunu göstermiştir. Dikili - Çandarlı - Bergama Volkanitleri : Yaygın bir kalkalkalin ilk defa orta Miyosende etkin olmuştur. Dasitik, riyodasitik lav ve tüflerle kandini göstermiştir. Volkanizma Üst Miyosen'e değin süre gelmiş ve daha sonra andezitik türde lavlar, tüf ve aglomeralar geniş alanlarda yüzlekler vermiştir. Lavlardan yapılan radyometrik yaş ölçümlerinde 18,5;18,2;17,6;17,3 ve 16,7 milyon yıl gibi değerler bulunmuştur. Orta Miyosen'de başlayan bu kalkalkalin (kabuksal malzeme ürünü ) volkanizma Üst 10

Miyosen'e dek sürmüş olup, Akyürek ve Soysal (1978) tarafından "Yuntdağ Volkanitleri" olarak adlandırılmıştır. Dikili-Bergama çevresinde volkanitler, yer yer laahar, yer yer de lav akıntıları şeklinde depolanmıştır. Silisleşmiş tüfler ve perlit yataklarını da yer yer izlemek olasıdır. Daha sonra üst Pliyosen'e dek volkanik bir suskunluk yaşandıktan sonra, etkinleşen volkanizma alkali ve bazaltik lavlar oluşmuştur. Alkali ve bazaltik lavlar çok geniş olup kendilerinden yaşlı tüm kaya birimlerini kesmişler ve üzerlerinde lav akıntıları şeklinde yüzlekler vermişlerdir. Dokanaklarda pişme zonlarını izleyebiliriz. Foça Volkanitler : Bu yörede kalkalkalin hem de alkalin lavlar bir arada bulunurlar. Her iki farklı mağmanın karışımları söz konusudur. Daha az yaşlı olan kalkalkalin seri, kalın tüf katmanları, hibritik-latidik ve riyolitik lavlardan oluşur. Bunları üstleyen alkali seri (hawait-mujearit-nefelin-olivin-bazalt) KB yönlü faylar boyunca dizilirler. Alkali serinin Foça'daki ilk ürünleri cürufumsu, lavlardır.yapılan radyometrik yaş ölçümleri 16,5 milyon yıl yaş vermiştir. Bu orta Miyosen'e karşılık gelir ( Savaşçın 1975 ve 1978 ) Foça Volkanitleri daha doğuda ve GB da izmir-menemen çevresinde de geniş yayılım gösterirler.dasitik lavlarda yapılan radyometrik yaş belirlemesi 19,2 milyon yıl değer vermiştir. ( Borsa ve diğerleri,1972). Karaburun - Çeşme Volkanitleri : Karaburun çevresi ve Çeşme nin doğusunda Alt-Orta Miyosen yaşlı kalkalkalin volkanizma yüzlekler verir,latit-andezit,andezit, dasit ve riyodasit türde lavlar izlenir. Yapılan radyometrik yaş belirlemelri 21,3,19,3,18,2,17,3 ve 17 milyon yıl gibi değerler vermiştir. ( Borsi ve diğerleri 1972).Buda; Orta-Üst Miyosen zaman aralığına karşılık gelir. Araştırmacılara alınan 19 örneğin ana element kimyasal analizleri sonucuna göre ; Karaburun - Çeşme Volkanitleri alkali-silis içeriklerine göre sınıflandırıldıklarında subalkalin kesimde kalırlar.taylar sınıflamalarında andezit ve dasit olarak adlanabilirler.streckeisen üçgen diyagramların da ise latit-andezit, andezit, dasit ve riyodasit türde oldukları anlaşılır. Ayrıca küçük dayklar biçiminde yer yer de alkali bazaltik nitelikli lavları da izleyebiliriz. Karaburun -Çeşme Volkanitleri daha batıdaki Sakız Adası nda da yüzlükler verirler. 11

Urla Cumaovası Volkanitleri : Urla-Seferihisar - Cumaovası yörelerinde alkalin nitelikli, Orta Miyosen yaşlı hem bazik hem de asitik bir volkanizma etkimdir. Lavlar alkali bazaltik (hawait) trakitik, alkali riyolitik ve riyolitik türdedir. Alkali nitelikte olan bazaltik kayaçlar Urla Bölgesi nde hawaitlerden, alkali trakitlere kadar değişen bir farklılaşma gösterirler.bu seri kabuk altından türemiş alkali bazaltik bir mağmanın kabuk içine yavaş yerleşme ve bu yerleşme sırasındaki ortaç kimyadaki depolanmanın farklılaşması sonucu oluşmuştur. ( İnnocenti ve Mezzuoli,1972). Bazık kayaçların kimyasal bileşimi ve rb. Sr. İzotopik bileşimleri, bunların alt kabuk olduğunu belirtir. Seferihisar ve Comaovası yörelerinde ise asidik, alkali riyolitik bir volkanizma görülür. Bu lavlar ise araştırıcılara göre alkali bazik mağma yükselimi sonucu gelişen anatektik olayların ürünleridirler. Alkali riyolitik kayaçlar yer yer perlit türündedir. ve Cumaovası yöresinde belirgin volkanik domları oluştururlar. Domları oluşturan bu riyolit ve perlit türündeki çeşitli camsı kayaçlarda yapılan kimyasal analizler bölgedeki volkanizmanın iki evreli olduğunu söyletir. (Özgenç,1978). Bölgedeki alkali bazik ve alkali asidik lavlar bir arada bulunurlar. Bulunan radyometrik yaş, ( 11,3, 11,9 ve 12,5 milyon yıl ) Orta Miyosen'dir. b) Metamorfizma İzmir İlinde özellikle güneyinde geniş yüzlekler veren Menderes Masifi nin çekirdeğini oluşturan ana kayaçlar ( gnays ve gözlü gnays) genellikle prekambriyen ve/veya en alt palezoik yaşlı olup,kaledonian veya daha yaşlı metamorfizma ile değişime uğramıştır. Tüm araştırmaların yanlız bir çeşit metamorfizmanın Menderes Masifi nin her iki (alt ve üst ) örtüsünü etkilediğini göstermektedir. Bu metamorfizma da çekirdeğin ve örtüsünün bazı bölümlerinin migmatitleşmesine neden olmuştur. Alt örtü çoğunlukla çeşitli tiplerdeki pelitler ile psamitlerden meydana gelmiş sedimanların düşük dereceli metamorforizmaya uğraması sonucunda oluşan şistlerden ibaret olup, bunların arasında ise merceksel ardalanmalar halinde mermerler yeralmaktadır. Üst örtü yaklaşık olarak bütünüyle karbonatlı kayaçlardan meydana gelmiştir. Burada neritik fasiyenin etkin olduğu tahmin edilmektedir. Bunlar ılıman derecedeki sıcaklık ve basınca maruz kalarak mermere dönüşmüşlerdir. Örtü içindeki metamorfizma derecesi çok belirgin ve düzenli bir şekilde tavandan tabana doğru artmaktadır. Buradaki kritik mineraller topluluğu 12